PLAN WYNIKOWY DO KLASY III GIMNAZJUM Przygotowany na postawie : Poziom wymagań podstawowe (P) ponadpodstawowe (PP) Chemia Nowej Ery Programu nauczania chemii w gimnazjum autorstwa Teresy Kulawik i Marii Litwin, Wymagań programowych na poszczególne oceny Małgorzaty Mańskej Hierarchizacja wymagań Ocena niedostateczna dopuszczająca Dostateczna Dobra bardzo dobra K P R [1] [1+2] [1+2+3] D [1+2+3+4] Opis wymagań uczeń nie opanował nawet połowy wymagań koniecznych (najbardziej elementarnych) uczeń opanował wymagania konieczne uczeń opanował wymagania konieczne i podstawowe uczeń opanował wymagania konieczne, podstawowe i większą część wymagań ponadpodstawowych (rozszerzających) dopełniające) Kursywą, szarym kolorem wpisano treści nadobowiązkowe, m.in. wymagane na ocenę celującą, mogą zostać zrealizowane na godzinie przedmiotowej w miarę możliwości czasowych – decyduje nauczyciel (np. na końcu roku, gdy zostaną wolne tematycznie jednostki lekcyjne) Rozdział podręcznika Zagadnienia tematyczne Wymagania edukacyjne Treści nauczania podstawowe (P) ponadpodstawowe (PP) DZIAŁ 7 - Węgiel i jego związki z wodorem System oceniania i kryteria wymagań z chemii 10. Poznajemy naturalne źródła węglowodorów Poznajemy naturalne źródła węglowodorów 11. Poznajemy węglowodory nasycone Szereg homologiczny alkanów system oceniania, kryteria wymagań na poszczególne oceny z przedmiotu chemii zeszyt, podręcznik przedmiotowy, zbiór zadań zasady bhp w pracowni chemicznej Uczeń: zna system oceniania i wymagania na poszczególne oceny z przedmiotu (K) stosuje zasady bezpieczeństwa obowiązujące w pracowni chemicznej (K) Uczeń: wymienia kryteria podziału chemii na organiczną i nieorganiczną (K) określa, czym zajmuje się chemia organiczna (K) definiuje pojęcie „węglowodory” (K) wymienia naturalne źródła węglowodorów (K) podaje zasady bezpiecznego obchodzenia się z gazem ziemnym, ropą naftową i produktami jej przeróbki (K) opisuje skład gazu ziemnego (K) wymienia najważniejsze zastosowania gazu ziemnego oraz ropy naftowej i produktów jej przeróbki (K) wykrywa obecność węgla w związkach organicznych Uczeń: definiuje pojęcie „szereg homologiczny” (K) definiuje pojęcie „węglowodory nasycone” (K) klasyfikuje klasyfikuje alkany do węglowodorów nasyconych (K) podaje wzór ogólny szeregu homologicznego alkanów (K) odróżnia wzór sumaryczny od wzorów strukturalnego i półstrukturalnego (K) zapisuje wzór sumaryczny i podaje nazwę alkanu o określonej liczbie atomów węgla w cząsteczce (do pięciu atomów węgla) (K) zapisuje wzory strukturalne i półstrukturalne związki organiczne i nieorganiczne przykłady nieorganicznych związków węgla węglowodory naturalne źródła węglowodorów właściwości i zastosowania ropy naftowej destylacja frakcjonowana ropy naftowej i jej produkty właściwości i zastosowania gazu ziemnego oraz gazu świetlnego węglowodory nasycone – alkany szereg homologiczny alkanów wzór ogólny alkanów wzory sumaryczne, strukturalne i półstrukturalne alkanów izomeria łańcuchowa modelowanie cząsteczek alkanów za pomocą modeli czaszowych i pręcikowo--kulkowych Uczeń: opisuje niektóre zastosowania produktów destylacji ropy naftowej (R) omawia skutki wydobywania i wykorzystywania ropy naftowej (R) planuje i wykonuje doświadczenie chemiczne umożliwiające wykrycie obecności węgla i wodoru w związkach organicznych (D) opisuje właściwości i zastosowania gazu ziemnego i ropy naftowej (D) wyjaśnia pojęcie „destylacja frakcjonowana ropy naftowej” wymienia produkty destylacji frakcjonowanej ropy naftowej Uczeń: tworzy wzór ogólny szeregu homologicznego alkanów na podstawie wzorów trzech kolejnych alkanów (R) zapisuje wzory sumaryczne, strukturalne i półstrukturalne oraz podaje nazwy alkanów z wykorzystaniem ich wzoru ogólnego (R) Właściwości metanu i etanu Właściwości i zastosowania alkanów występowanie metanu właściwości fizyczne i chemiczne metanu i etanu reakcje spalania (spalanie całkowite i niecałkowite) – zapis równań badanie rodzajów produktów spalania metanu zastosowania metanu i etanu gaz błotny, mieszanina wybuchowa, czad właściwości fizyczne i chemiczne alkanów – zależność od liczby atomów węgla spalanie całkowite i niecałkowite alkanów właściwości benzyny zastosowanie alkanów kraking, destylacja ropy naftowej – właściwości i zastosowania produktów alkanów (do pięciu atomów węgla w cząsteczce) (K) zapisuje wzory strukturalne i półstrukturalne alkanów (P) wyjaśnia pojęcie „szereg homologiczny” (P) buduje model cząsteczek metanu i etanu (P) wykonuje proste obliczenia dotyczące węglowodorów (P) Uczeń: wyjaśnia, czym jest metan i wymienia miejsca jego występowania (K) zapisuje wzór sumaryczny i strukturalny metanu (K) wymienia właściwości fizyczne i chemiczne (np. reakcje spalania) metanu i etanu (P) opisuje właściwości fizyczne i chemiczne metanu (K) opisuje na czym polegają spalania całkowite i niecałkowite (K) wyjaśnia, na czym polegają spalanie całkowite i niecałkowite (P) zapisuje i odczytuje równania reakcji spalania całkowitego oraz niecałkowitego metanu i etanu (P) wymienia zastosowania metanu i etanu (P) wykonuje proste obliczenia dotyczące węglowodorów (P) Uczeń: wskazuje warunki, od których zależą właściwości węglowodorów (K) wyjaśnia, na czym polegają spalanie całkowite i niecałkowite (P) określa od czego zależą właściwości węglowodorów (P) opisuje zastosowania alkanów (P) wymienia właściwości benzyny (K) Uczeń: projektuje doświadczenie chemiczne – identyfikacja rodzajów produktów spalania węglowodorów (R) opisuje przeprowadzone doświadczenia chemiczne (R) odczytuje podane równania reakcji chemicznej (R) Uczeń: zapisuje równania reakcji spalania całkowitego i niecałkowitego alkanów (R) odczytuje podane równania reakcji chemicznej (R) opisuje przeprowadzane doświadczenia chemiczne (R) wyjaśnia zależność między długością łańcucha węglowego a właściwościami alkanów (np. stanem skupienia, lotnością, palnością) alkanów (R) dokonuje analizy właściwości węglowodorów nasyconych (D) projektuje doświadczenia chemiczne (D) stosuje zdobytą wiedzę w złożonych zadaniach (D) opisuje kraking, omawia destylacje ropy naftowej oraz właściwości i zastosowania jej produktów 12. Poznajemy węglowodory nienasycone Szeregi homologiczne alkenów i alkinów Właściwości etenu i etynu węglowodory nienasycone budowa alkenów i alkinów zasady nazewnictwa alkenów i alkinów wzory ogólne szeregów homologicznych alkenów i alkinów wzory strukturalne i półstrukturalne alkenów i alkinów izomeria położeniowa otrzymywanie etenu i etynu zapis w. sumarycznego i strukturalnego oraz nazwy zwyczajowej węgliku wapnia właściwości fizyczne etenu i etynu właściwości chemiczne etenu i etynu – reakcje spalania, przyłączania- bromu i wodoru oraz polimeryzacja odróżnianie węglowodorów nasyconych od nienasyconych właściwości i zastosowania polietylenu pojęcia polimer, monomer i katalizator zastosowania etenu i etynu piroliza metanu reakcja substytucji metanu Uczeń: definiuje pojęcie „węglowodory nienasycone” (K) klasyfikuje alkeny i alkiny do węglowodorów nienasyconych (P) wymienia zasady tworzenia nazw alkenów i alkinów na podstawie nazw alkanów (P) zapisuje wzory ogólne szeregów homologicznych alkenów i alkinów (K) przyporządkowuje dany węglowodór do odpowiedniego szeregu homologicznego (K) odróżnia wzór sumaryczny od wzorów strukturalnego i półstrukturalnego (K) zapisuje wzory sumaryczne oraz nazwy alkenu i alkinu o określonej liczbie atomów węgla w cząsteczce (do pięciu atomów węgla) (P) Uczeń: opisuje właściwości fizyczne oraz chemiczne (reakcje spalania, przyłączania bromu i wodoru) etenu i etynu (P) opisuje najważniejsze właściwości etenu i etynu (K) buduje model cząsteczki etenu i etynu (P) podaje wzory sumaryczne i strukturalne etenu i etynu (K) porównuje budowę etenu i etynu (P) wymienia sposoby otrzymywania etenu i etynu (K) opisuje najważniejsze zastosowania etenu i etynu (K) wyjaśnia, na czym polegają reakcje przyłączania i polimeryzacji (P) definiuje pojęcia: „polimeryzacja”, „monomer” i „polimer” (K) wykonuje proste obliczenia dotyczące węglowodorów (P) Uczeń: zapisuje wzory sumaryczne, strukturalne i półstrukturalne oraz podaje nazwy alkenów i alkinów z wykorzystaniem wzorów ogólnych (R) wykonuje obliczenia dotyczące alkenów i alkinów (R) Uczeń: zapisuje równania reakcji otrzymywania etenu i etynu (R) odczytuje podane równania reakcji chemicznej (R) podaje interpretacje słowne równań reakcji chemicznych (reakcje spalania, przyłączania bromu i wodoru) (R) zapisuje równania reakcji etenu i etynu z bromem oraz polimeryzacji etenu (R) opisuje rolę katalizatora w danej reakcji chemicznej (R) opisuje właściwości i zastosowania polietylenu (R) wyjaśnia, jakie związki mogą ulegać reakcji polimeryzacji (R) wyjaśnia, na czym polega reakcja polimeryzacji (R) wymienia produkty polimeryzacji etynu (R) dokonuje analizy właściwości węglowodorów (D) wyjaśnia wpływ wiązania wielokrotnego w cząsteczce węglowodoru na jego reaktywność chemiczną (D) określa produkty polimeryzacji etynu (D) Właściwości alkenów i alkinów Tworzywa sztuczne Podsumowanie działu właściwości alkenów i alkinów doświadczalne odróżnianie węglowodorów nasyconych od węglowodorów nienasyconych rola węglowodorów nienasyconych w przyrodzie Uczeń: zalicza alkeny i alkiny do węglowodorów nienasyconych (K) opisuje właściwości węglowodorów nienasyconych (P) przewiduje zachowanie wody bromowej (lub rozcieńczonego roztworu manganianu(VII) potasu) wobec węglowodoru nasyconego i nienasyconego (K) odróżnia doświadczalnie węglowodory nasycone od węglowodorów nienasyconych (K) : wyjaśnia – (P) określa od czego zależą właściwości węglowodorów (P) właściwości i zastosowania wybranych tworzyw sztucznych polimery naturalne, sztuczne i syntetyczne tworzywa biodegradowalne, wulkanizacja Uczeń: wymienia rodzaje tworzyw sztucznych podaje właściwości i zastosowania wybranych tworzyw sztucznych Uczeń: wyjaśnia przyczyny większej aktywności chemicznej węglowodorów nienasyconych w porównaniu z węglowodorami nasyconymi (R) analizuje właściwości węglowodorów (D) wyjaśnia wpływ wiązania wielokrotnego w cząsteczce węglowodoru na jego reaktywność chemiczną (R) wyjaśnia , jak doświadczalnie odróżnić węglowodory nasycone od nienasyconych (R) zapisuje równania reakcji przyłączania cząsteczek do wiązania wielokrotnego, np. bromowodoru, wodoru i chloru (D) projektuje doświadczenie chemiczne umożliwiające odróżnienie węglowodorów nasyconych od węglowodorów nienasyconych (R) opisuje przeprowadzane doświadczenie chemiczne (R) stosuje zdobytą wiedzę w złożonych zadaniach (D) Uczeń: określa zalety i wady tworzyw sztucznych Podsumowanie wiadomości o węglowodorach. Test wiadomości z działu „Węgiel i jego związki z wodorem”. Omówienie testu DZIAŁ 8 - Pochodne węglowodorów 13. Poznajemy alkohole Szereg homologiczny alkoholi alkohole – pochodne węglowodorów budowa alkoholi – grupa funkcyjna wzory sumaryczne, strukturalne i nazewnictwo alkoholi szereg homologiczny alkoholi, wzór ogólny szeregu tiole (merkaptany) Uczeń: dowodzi, że alkohole są pochodnymi węglowodorów (K) opisuje budowę pochodnych węglowodorów (grupa alkilowa + grupa funkcyjna) (K) wymienia pierwiastki chemiczne wchodzące w skład pochodnych węglowodorów (K) definiuje alkohole jako pochodne węglowodorów (K) wyjaśnia, czym jest grupa funkcyjna (K) zaznacza grupę funkcyjną w alkoholach (K); nazywa i podaje jej wzór (P) zapisuje wzór ogólny alkoholi (K) wymienia reguły tworzenia nazw systematycznych alkoholi (A) zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne prostych alkoholi monohydroksylowych i podaje ich nazwy (K) zapisuje wzory i wymienia nazwy alkoholi (P) Uczeń: tworzy wzór ogólny szeregu homologicznego alkoholi na podstawie wzorów trzech kolejnych alkoholi (R) zapisuje wzory sumaryczne, strukturalne i półstrukturalne oraz podaje nazwy dowolnych alkoholi z wykorzystaniem ich wzoru ogólnego (R) Budowa i właściwości metanolu i etanolu Glicerol jako przykład alkoholu polihydroksylowego właściwości metanolu i etanolu – doświadczenia chemiczne zastosowanie metanolu i etanolu zapis równań reakcji spalania metanolu i etanolu negatywne skutki działania etanolu na organizm ludzki wpływ etanolu na białko pojęcia „fermentacja alkoholowa” , „enzym”, „kontrakcja”, „fermentacja mlekowa” doświadczalne wykrywanie etanolu w roztworze formalina, spirytus drzewny porównanie budowy alkoholi monohydroksylowych i polihydroksylowych budowa glicerolu, zapis wzorów doświadczalne badanie właściwości glicerolu znaczenie nazwy systematycznej spalanie glicerolu zastosowania glicerolu etanodiol - wzory, nitrogliceryna Uczeń: określa, co to są nazwy zwyczajowe i systematyczne (K) opisuje najważniejsze właściwości metanolu i etanolu (K) opisuje fermentację alkoholową (R) zapisuje równania reakcji spalania metanolu (K) i etanolu (P) wymienia podstawowe zastosowania metanolu i etanolu (K) wymienia toksyczne właściwości alkoholi (K) opisuje zagrożenia związane z alkoholami (metanol, etanol) (K) opisuje negatywne skutki działania etanolu na organizm ludzki (K) uzasadnia stwierdzenie, że alkohole tworzą szereg homologiczny (P) podaje odczyn roztworu etanolu (P) opisuje fermentację alkoholową (P) zapisuje obserwacje do wykonywanych doświadczeń chemicznych (P) Uczeń: rozróżnia alkohole monohydroksylowe i polihydroksylowe (K) wyjaśnia, czym są alkohole polihydroksylowe, zaznacza grupy funkcyjne (K) zapisuje wzory sumaryczny i strukturalny glicerolu (P) podaje odczyn roztworu glicerolu (P) określa, co to są nazwy zwyczajowe i systematyczne (K) opisuje najważniejsze właściwości glicerolu (P) wymienia zastosowania glicerolu (K) Uczeń: zapisuje równania reakcji spalania alkoholi (R) wyjaśnia, dlaczego alkohol etylowy wykazuje odczyn obojętny (R) projektuje i wykonuje doświadczenia chemiczne, za których pomocą można zbadać właściwości metanolu i etanolu (D) opisuje przeprowadzone doświadczenia chemiczne (R) formułuje wnioski z doświadczeń chemicznych (D) zapisuje równania reakcji chemicznych dla alkoholi (D) identyfikuje poznane substancje (D) Uczeń: projektuje i wykonuje doświadczenia chemiczne, w których wyniku można zbadać właściwości glicerolu (D) zapisuje wzory i równanie reakcji spalania glicerolu (R) wyjaśnia sposób tworzenia nazwy systematycznej glicerolu (R) opisuje przeprowadzone doświadczenia chemiczne (R) formułuje wnioski z doświadczeń chemicznych (D) zapisuje równania reakcji chemicznych dla alkoholi (D) identyfikuje poznane substancje (D) zapisuje wzór i wymienia właściwości etanodiolu omawia sposób otrzymywania oraz właściwości nitrogliceryny; podaje nazwę sysytematyczna Właściwości alkoholi 14. Poznajemy kwasy karboksylowe Szereg homologiczny kwasów karboksylowych zależność między długością łańcucha węglowego a stanem skupienia i reaktywnością chemiczną alkoholi odczyn alkoholi równania reakcji spalania alkoholi Uczeń: określa odczyn roztworu alkoholu (K) zapisuje równania reakcji spalania poznanych alkoholi monohydroksylowych (P) zapisuje wzory i wymienia nazwy alkoholi (P) opisuje zastosowania alkoholi (K) występowanie kwasów organicznych w przyrodzie budowa i nazewnictwo kwasów karboksylowych grupa funkcyjna nazwy i wzory strukturalne i sumaryczne prostych kwasów karboksylowych nazwy zwyczajowe i systematyczne kwasów karboksylowych kwasy karboksylowe jako pochodne węglowodorów – szereg homologiczny wzór ogólny szeregu zastosowania kwasów karboksylowych kwasy dikarboksylowe - przykłady Uczeń: opisuje budowę kwasów karboksylowych (grupa węglowodorowa + grupa funkcyjna) (K) definiuje kwasy karboksylowe jako pochodne węglowodorów (K) wymienia przykłady kwasów organicznych występujących w przyrodzie (K) zaznacza i nazywa grupę funkcyjną w kwasach karboksylowych (K) zapisuje wzór ogólny kwasów karboksylowych (K) zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne prostych kwasów karboksylowych (do 2 atomów węgla w cząsteczce) oraz wymienia ich nazwy zwyczajowe i systematyczne (K) tworzy nazwy prostych kwasów karboksylowych (do 5 atomów węgla w cząsteczce) oraz zapisuje ich wzory sumaryczne i strukturalne (P) zaznacza we wzorze kwasu karboksylowego resztę kwasową (K) wymienia reguły tworzenia nazw systematycznych kwasów karboksylowych (K) wyjaśnia pochodzenie danych nazw zwyczajowych i systematycznych (P) uzasadnia stwierdzenie, że kwasy karboksylowe tworzą szeregi homologiczne (P) podaje przykłady kwasów organicznych występujących w przyrodzie i wymienia ich zastosowania (P) Uczeń: uzasadnia rodzaj odczynu roztworu alkoholu (R) zapisuje równania reakcji spalania alkoholi (R) zapisuje wzory dowolnych alkoholi (D) wyjaśnia zależność między długością łańcucha węglowego a stanem skupienia i reaktywnością chemiczną alkoholi (D) proponuje doświadczenie chemiczne do podanego tematu (D) formułuje wnioski z doświadczeń chemicznych (D) przeprowadza doświadczenia chemiczne (D) zapisuje równania reakcji chemicznych dla alkoholi (D) potrafi wykorzystać swoją wiedzę do rozwiązywania złożonych zadań (D) identyfikuje poznane alkohole (D) potrafi wykorzystać swoją wiedzę do rozwiązywania złożonych zadań (D) Uczeń: tworzy wzór ogólny szeregu homologicznego kwasów karboksylowych (na podstawie wzorów trzech kolejnych kwasów karboksylowych) (R) zapisuje wzory sumaryczne, strukturalne i półstrukturalne kwasów karboksylowych z wykorzystaniem ich wzoru ogólnego (R) podaje nazwy zwyczajowe i systematyczne kwasów karboksylowych (R) wymienia przykłady kwasów dikarboksylowych Kwas metanowy i kwas etanowy jako przykłady kwasów karboksylowych Wyższe kwasy karboksylowe właściwości kwasu metanowego i kwasu etanowego (r. spalania, dysocjacji, z zasadami, metalami i tlenkami metali) – zapis równań reakcji otrzymywanie soli kwasów karboksylowych zastosowania kwasu metanowego i kwasu etanowego pojęcia: „dysocjacja jonowa kwasów, reakcja zobojętniania, fermentacja octowa” Uczeń: podaje nazwy zwyczajowe omawianych kwasów karboksylowych (mrówkowy, octowy) (K) wymienia podstawowe zastosowania kwasu metanowego (mrówkowego) i kwasu etanowego (octowego) (K) podaje przykłady kwasów organicznych występujących w przyrodzie i wymienia ich zastosowania (P) opisuje najważniejsze właściwości kwasów metanowego i etanowego (K) zaznacza we wzorze kwasu karboksylowego resztę kwasową (K) zaznacza we wzorze kwasu karboksylowego grupę funkcyjną (K) omawia dysocjację jonową kwasów karboksylowych (P) zapisuje równania reakcji kwasów metanowego i etanowego z metalami, tlenkami metali i zasadami oraz równania reakcji spalania i dysocjacji jonowej tych kwasów (P) podaje nazwy soli pochodzących od kwasów metanowego i etanowego (P) zapisuje obserwacje do wykonywanych doświadczeń chemicznych (P) Uczeń: podaje nazwy zwyczajowe i systematyczne kwasów karboksylowych (R) projektuje i wykonuje doświadczenia chemiczne, w których wyniku można zbadać właściwości kwasu octowego (reakcja dysocjacji elektrolitycznej, reakcja z zasadami, metalami i tlenkami metali) oraz formułuje wnioski z doświadczeń chemicznych (D) porównuje właściwości kwasów organicznych i nieorganicznych (R) omawia metodę otrzymywania kwasu etanowego (R) wyjaśnia proces fermentacji octowej (R) zapisuje równania reakcji chemicznych otrzymywania soli kwasów metanowego i etanowego w postaci cząsteczkowej, jonowej oraz jonowej skróconej (R) podaje nazwy soli kwasów organicznych (R) opisuje równania reakcji chemicznych dla kwasów karboksylowych (R) identyfikuje poznane substancje (D) budowa i nazewnictwo wyższych kwasów karboksylowych właściwości fizyczne i chemiczne wyższych kwasów karboksylowych wyższe kwasy nasycone – palmitynowy, stearynowy i nienasycone – oleinowy (wzory sumaryczny i półstrukturalny oraz nazwy) doświadczalne odróżnianie nasyconych wyższych kwasów karboksylowych od nienasyconych wyższych kwasów karboksylowych zastosowania wyższych kwasów karboksylowych równania reakcji spalania w. kw. karboksylowych oraz reakcje z zasadą sodową sole wyższych kwasów tłuszczowych mydło kastylijskie Uczeń: podaje nazwy wyższych kwasów karboksylowych nasyconych (palmitynowy, stearynowy) i nienasyconych (oleinowy) oraz zapisuje ich wzory (P) dzieli kwasy karboksylowe na nasycone i nienasycone (K) wyjaśnia, jak doświadczalnie udowodnić, że dany kwas karboksylowy jest kwasem nienasyconym (P) definiuje pojęcie „mydło” (K) opisuje właściwości wyższych kwasów karboksylowych (kwasów tłuszczowych stearynowego i oleinowego) (K) opisuje zastosowania wyższych kwasów karboksylowych (K) zapisuje obserwacje do wykonywanych doświadczeń chemicznych (P) Uczeń: wyjaśnia, dlaczego wyższe kwasy karboksylowe nazywane są kwasami tłuszczowymi (R) zapisuje równania reakcji spalania wyższych kwasów tłuszczowych oraz równania reakcji wyższych kwasów karboksylowych z zasadami (R) wskazuje wiązanie podwójne w cząsteczce kwasu oleinowego (R) projektuje doświadczenie chemiczne umożliwiające odróżnienie kwasu oleinowego od kwasów palmitynowego lub stearynowego (R) opisuje przeprowadzone doświadczenia chemiczne (R) identyfikuje poznane substancje (D) otrzymywanie mydła kastylijskiego Właściwości kwasów karboksylowych 15. Poznajemy estry Właściwości estrów porównanie budowy oraz właściwości niższych i wyższych kwasów karboksylowych zależność między długością łańcucha węglowego a stanem skupienia i reaktywnością chemiczną kwasów karboksylowych porównanie właściwości kwasów organicznych i kwasów nieorganicznych hydroksykwasy, kwas askorbowy Uczeń: porównuje właściwości kwasów karboksylowych (P) podaje przykłady kwasów organicznych występujących w przyrodzie i wymienia ich zastosowania (P) nazywa proste sole kwasów organicznych (P) reakcja estryfikacji, ogólne równanie reakcji otrzymywanie estrów w reakcjach prostych kw. karboksylowych z alkoholami monohydroksylowymi budowa estrów, wzór ogólny nazwy estrów pochodzących od podanych nazw kwasów i alkoholi otrzymywanie estrów o podanej nazwie wzór i nazwa grupy funkcyjnej właściwości i zastosowania estrów występowanie estrów w przyrodzie hydroliza estrów, równania reakcji hydrolizy estrów Uczeń: definiuje estry (K) wyjaśnia, na czym polega reakcja estryfikacji (P) zaznacza i nazywa grupę funkcyjną we wzorze estrów (K) zapisuje wzór ogólny estrów (K) wymienia związki chemiczne biorące udział w reakcji estryfikacji (K) podaje przykłady występowania estrów w przyrodzie (K) wymienia reguły tworzenia nazw systematycznych estrów (K) podaje przykłady estrów (K) tworzy nazwy estrów pochodzących od podanych nazw kwasów karboksylowych i alkoholi (proste przykłady) (P) wymienia związki biorące udział w reakcji estryfikacji (P) określa sposób otrzymywania estru o podanej nazwie, np. octanu etylu (P) wymienia właściwości octanu etylu (P) zapisuje obserwacje do wykonywanych doświadczeń chemicznych (P) Uczeń: wyjaśnia zależność między długością łańcucha węglowego a stanem skupienia i reaktywnością chemiczną kwasów karboksylowych (D) zapisuje równania reakcji chemicznych dla kwasów karboksylowych w postaci cząsteczkowej, jonowej oraz skróconej jonowej (R) przewiduje produkty reakcji chemicznej (D) identyfikuje poznane substancje (D) nazywa sole kwasów organicznych (R) porównuje właściwości kwasów organicznych i kwasów nieorganicznych (R) potrafi wykorzystać swoją wiedzę do rozwiązywania złożonych zadań (D) hydroksykwasy wyjaśnia pojęcie, przykłady, kwas askorbowy- zastosowanie Uczeń: zapisuje równania reakcji chemicznych prostych kwasów karboksylowych z alkoholami monohydroksylowymi (R) określa warunki przebiegu reakcji estryfikacji (R) tworzy wzory estrów od podanych nazw kwasów i alkoholi (R) projektuje doświadczenie chemiczne umożliwiające otrzymanie estru o podanej nazwie (D) zapisuje równania reakcji otrzymywania estru o podanej nazwie lub podanym wzorze (D) opisuje właściwości estrów w aspekcie ich zastosowań (D) opisuje mechanizm reakcji estryfikacji (R) przewiduje produkty reakcji chemicznej (D) identyfikuje poznane substancje (D) omawia różnicę między reakcją estryfikacji a reakcją zobojętniania (D) potrafi wykorzystać swoją wiedzę do rozwiązywania złożonych zadań (D) definiuje pojęcie „reakcja hydrolizy estru” zapisuje równania reakcji otrzymywania i hydrolizy estru o podanej nazwie lub wzorze 16. Poznajemy pochodne węglowodorów zawierające azot Podsumowanie działu Aminy i aminokwasy jako pochodne węglowodorów zawierające azot budowa amin na przykładzie metyloaminy grupa funkcyjna amin właściwości fizyczne i chemiczne amin na przykładzie metyloaminy zastosowania amin budowa i nazewnictwo aminokwasów na przykładzie glicyny grupy funkcyjne aminokwasów właściwości fizyczne i chemiczne aminokwasów na przykładzie glicyny wiązanie peptydowe – mechanizm tworzenia peptydy, wiązania peptydowe, białka aminy pierwszorzędowe, drugorzędowe i trzeciorzędowe aminokwasy białkowe Uczeń: zaznacza i nazywa grupy funkcyjne w aminach i aminokwasach (K) definiuje aminy i aminokwasy (K) podaje przykłady występowania amin i aminokwasów (K) opisuje budowę oraz właściwości fizyczne i chemiczne amin na przykładzie metyloaminy (P) zapisuje wzór metyloaminy (P) zaznacza w cząsteczce wiązanie peptydowe (P) definiuje pojęcia: „peptyd, wiązanie peptydowe, białka” (K) opisuje budowę oraz właściwości fizyczne i chemiczne aminokwasów na przykładzie glicyny (C) Podsumowanie wiadomości o pochodnych węglowodorów. Test wiadomości z działu „Pochodne węglowodorów”. Omówienie testu. DZIAŁ 9 - Substancje o znaczeniu biologicznym 17. Poznajemy składniki żywności Uczeń: zapisuje wzory poznanych amin i aminokwasów (R) opisuje budowę, właściwości fizyczne i chemiczne aminokwasów na przykładzie glicyny (R) analizuje konsekwencje istnienia dwóch grup funkcyjnych w cząsteczce aminokwasu (D) zapisuje równanie reakcji tworzenia dipeptydu (D) wyjaśnia mechanizm powstawania wiązania peptydowego (D) potrafi wykorzystać swoją wiedzę do rozwiązywania złożonych zadań (D) dzieli aminy na pierwszorzędowe, drugorzędowe i trzeciorzędowe na podstawie wzoru wymienia aminokwasy białkowe Poznajemy składniki żywnościP rola składników żywności w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu występowanie składników chemicznych żywności makroelementy, mikroelementy, sole mineralne, witaminy Uczeń: wymienia główne pierwiastki chemiczne wchodzące w skład organizmu ludzkiego (K) wymienia podstawowe składniki żywności i miejsca ich występowania (K) definiuje makro- i mikroelementy (K) opisuje znaczenie wody, tłuszczów, białek, sacharydów, witamin i mikroelementów dla organizmu człowieka (K) wymienia funkcje podstawowych składników żywności (K) wyjaśnia rolę składników żywności w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu (P) 18. Poznajemy tłuszcze Tłuszcze – otrzymywanie, właściwości i rodzaje 19. Poznajemy białka Występowanie, skład i budowa białek wyjaśnienie chemicznego charakteru tłuszczów, budowa tłuszczów podział tłuszczów ze względu na stan skupienia i pochodzenie występowanie tłuszczów właściwości fizyczne tłuszczów doświadczalne odróżnianie tłuszczów nasyconych od tłuszczów nienasyconych otrzymywanie tłuszczów w wyniku estryfikacji glicerolu wyższym kwasem tłuszczowym identyfikacja tłuszczów- próba akroleinowa utwardzanie tłuszczów zmydlanie tłuszczów – równania reakcji metaboliczna przemiana tłuszczów pojęcie „lipaza” Uczeń: wymienia pierwiastki chemiczne, których atomy wchodzą w skład cząsteczek tłuszczów (K) klasyfikuje tłuszcze ze względu na pochodzenie, stanu skupienia i charakter chemiczny (K) podaje przykłady tłuszczów (K) podaje najważniejsze właściwości omawianych związków chemicznych (K) wyjaśnia, czym są tłuszcze (P) opisuje właściwości fizyczne tłuszczów (P) określa wpływ oleju roślinnego na wodę bromową (P) białka jako związki chemiczne powstające z aminokwasów występowanie i podział białek skład pierwiastkowy białek planowanie doświadczenia umożliwiającego zbadanie składu pierwiastkowego białek rodzaje białek prostych i złożonych Uczeń: wymienia pierwiastki chemiczne, których atomy wchodzą w skład cząsteczek białek (K) wymienia rodzaje białek (K) wymienia miejsca występowania białek (K) definiuje białka jako związki chemiczne powstające z aminokwasów (K) podaje przykłady białek (K) opisuje, co to są związki wielkocząsteczkowe i wymienia ich przykłady (K) Uczeń: podaje wzór ogólny tłuszczów (R) wyjaśnia różnicę w budowie tłuszczów stałych i ciekłych (R) podaje wzór tristearynianu glicerolu (D) planuje doświadczenie chemiczne umożliwiające zbadanie składu pierwiastkowego tłuszczów (D) projektuje doświadczenie chemiczne umożliwiające odróżnienie tłuszczu nasyconego od tłuszczu nienasyconego (R) planuje doświadczenia chemiczne umożliwiające badanie właściwości omawianych związków chemicznych (D) identyfikuje poznane substancje (D) opisuje przeprowadzane doświadczenia chemiczne (D) wyjaśnia, dlaczego olej roślinny odbarwia wodę bromową (R) wyjaśnia, na czym polega metoda utwardzania tłuszczów potrafi przeprowadzić reakcję zmydlania tłuszczów zapisuje równania reakcji otrzymywania i zmydlania podanego tłuszczu, np. tristearynianu glicerolu wyjaśnia, na czym polega próba akroleinowa potrafi zaplanować i przeprowadzić doświadczenie otrzymywania tłuszczów w wyniku reakcji estryfikacji glicerolu z wyższym kwasem tłuszczowym, podać obserwacje, wnioski i zapisać równania reakcji omawia hydrolityczny metabolizm tłuszczów w organizmach i znaczenie lipaz Uczeń: projektuje doświadczenie chemiczne umożliwiające zbadanie składu pierwiastkowego białek wymienia rodzaje białek Właściwości białek 20. Poznajemy sacharydy Budowa i rodzaje cukrów. Monosacharydy doświadczalne badanie właściwości białekwpływ ogrzewania, stęż. etanolu, kwasów i zasad, soli metali ciężkich oraz soli kuchennej próba ksantoproteinowaP reakcja biuretowa denaturacja i koagulacja – czynniki, różnice reakcje charakterystyczne białek – wykrywanie białek efekt Tyndalla Uczeń: opisuje właściwości białek (P) wymienia czynniki, które powodują denaturację białek (K) wymienia czynniki, które powodują koagulację białek (P) definiuje pojęcia „denaturacja” i „koagulacja” (K) opisuje różnice w przebiegu denaturacji i koagulacji białek (P) wykrywa obecność białka w produktach spożywczych (P) podaje reakcje charakterystyczne białek (K) budowa sacharydów (cukrów) podział sacharydów – monosacharydy, oligosacharydy, polisacharydy wzory ogólne cukrów prostych i złożonych budowa i wzory sumaryczne glukozy i fruktozy właściwości fizyczne, występowanie oraz zastosowanie glukozy pojęcie „izomer” przebieg fotosyntezy reakcje charakterystyczne glukozy- próby: Trommera i Tollensa pojęcia ”hipoglikemia, hiperglikemia, galaktoza,” glikogen Uczeń: wymienia pierwiastki chemiczne, których atomy wchodzą w skład cząsteczek cukrów (K) dokonuje podziału sacharydów (K) podaje przykłady sacharydów (K) definiuje pojęcie „węglowodany” (K) zapisuje wzory sumaryczne glukozy i fruktozy (K) opisuje właściwości fizyczne glukozy (K) omawia budowę glukozy (P) wymienia zastosowania glukozy (K) omawia fotosyntezę (P) Uczeń: projektuje i wykonuje doświadczenie chemiczne badające zachowanie białka pod wpływem: ogrzewania, stężonego roztworu etanolu, kwasów i zasad, soli metali ciężkich (np. CuSO4) i soli metali lekkich (np. NaCl) (D) opisuje przeprowadzane doświadczenia chemiczne (R) objaśnia pojęcia: „peptydy”, „zol”, „żel”, „koagulacja”, „peptyzacja” (R) definiuje pojęcie wiązanie peptydowe (R) planuje doświadczenie chemiczne umożliwiające zbadanie składu pierwiastkowego białek (D) projektuje doświadczenie chemiczne umożliwiające wykrycie białka (D) wyjaśnia, na czym polega wysalanie białka (D) identyfikuje poznane substancje (D) umie zaplanować i przeprowadzić reakcje weryfikujące postawioną hipotezę (D) podaje produkty hydrolizy białka demonstruje i omawia efekt Tyndalla Uczeń: projektuje doświadczenie chemiczne umożliwiające zbadanie składu pierwiastkowego cukrów (D) projektuje i wykonuje doświadczenie chemiczne umożliwiające zbadanie właściwości glukozy (D) opisuje przeprowadzane doświadczenia chemiczne (R) opisuje znaczenie i zastosowania sacharozy (R) definiuje pojęcie izomery (D) umie zaplanować i przeprowadzić reakcje weryfikujące postawioną hipotezę (D) identyfikuje poznane substancje (D) wyjaśnia sposób wykrywania glukozy udowadnia redukujące właściwości glukozy i wyjaśnia je przeprowadza próbę Trommera i próbę Tollensa dla glukozy wyjaśnia pojęcie galaktoza omawia znaczenie glikogenu (D) Substancje silnie działające na organizm człowieka Podsumowanie działu Budowa i właściwości disacharydów budowa i wzór sumaryczny sacharozy właściwości sacharozy występowanie i zastosowania sacharozy hydroliza sacharozy i jej znaczenie w organizmie podczas trawienia reakcja sacharozy z wodą maltoza, laktoza Uczeń: zapisuje wzór sumaryczny sacharozy (K) opisuje właściwości fizyczne sacharozy (P) wymienia zastosowania sacharozy (K) definiuje pojęcie „reakcja hydrolizy” (K) zapisuje za pomocą wzorów sumarycznych równanie reakcji sacharozy z wodą (P) Budowa i właściwości polisacharydów – skrobia i celuloza Uczeń: opisuje występowanie celulozy i skrobi w przyrodzie (K) zapisuje wzory sumaryczne skrobi i celulozy (K) opisuje właściwości fizyczne skrobi i celulozy (P) zapisuje reakcję charakterystyczną dla skrobi (K) definiuje związki wielkocząsteczkowe i podaje ich przykłady (K) omawia przebieg reakcji hydrolizy skrobi i celulozy (P) wykrywa obecność skrobi w produktach spożywczych (P) opisuje zastosowania skrobi i celulozy (P) Substancje silnie działające na organizm człowieka rodzaje uzależnień substancje powodujące uzależnienia skutki uzależnień występowanie skrobi i celulozy w przyrodzie budowa i wzory skrobi i celulozy właściwości fizyczne skrobi i celulozy znaczenie i zastosowania skrobi i celulozy doświadczalne wykrywanie skrobi w produktach spożywczych schemat reakcji hydrolizy skrobi kleik skrobiowy, dekstryny Uczeń: wymienia rodzaje uzależnień wymienia i opisuje substancje powodujące uzależnienia oraz skutki uzależnień Uczeń: wyjaśnia, że sacharoza jest disacharydem (R) projektuje doświadczenia chemiczne umożliwiające zbadanie właściwości sacharozy (R) opisuje przeprowadzane doświadczenia chemiczne (R) opisuje znaczenie i zastosowania sacharozy (R) umie zaplanować i przeprowadzić reakcje weryfikujące postawioną hipotezę (D) identyfikuje poznane substan. (D) podaje wzory i charakteryzuje maltozę i laktozę doświadczalnie odróżnienia glukozę od sacharozy Uczeń: porównuje budowę cząsteczek skrobi i celulozy (R) wymienia różnice we właściwościach fizycznych skrobi i celulozy (R) zapisuje poznane równania reakcji hydrolizy sacharydów (R) planuje doświadczenia chemiczne umożliwiające zbadanie właściwości skrobi i celulozy (R) opisuje przeprowadzane doświadczenia chemiczne (R) opisuje znaczenie i zastosowanie skrobi i celulozy (R) udowadnia, że skrobia i celuloza są polisacharydami (D) wyjaśnia, czym są dekstryny (D) omawia hydrolizę skrobi (D) projektuje doświadczenia chemiczne umożliwiające wykrycie obecności skrobi w produktach spożywczych (D) weryfikuje postawione hipotezy (D) Uczeń: definiuje pojęcie „uzależnienie” opisuje szkodliwy wpływ niektórych substancji uzależniających na organizm ludzki Podsumowanie wiadomości o substancjach mających znaczenie biologiczne. Test wiadomości z działu „Substancje o znaczeniu biologicznym”. Omówienie testu. Wewnętrzna budowa materii Substancje i ich właściwości Substancje i ich właściwości LEKCJE POWTÓRZENIOWE DO EGZAMINU GIMNAZJALNEGO Właściwości substancji. Obliczanie gęstości, Zjawisko fizyczne a reakcja chemiczna, Mieszaniny substancji – otrzymywanie, Rozdzielanie mieszanin, Pierwiastek chemiczny a związek chemiczny, Metale i niemetale. Stopy metali Związek chemiczny a mieszaninap Uczeń ma pełen zakres wiadomości i umiejętności opanowanych na poziomie podstawowym z podstawy programowej gimnazjum przewidzianych wymaganiami edukacyjnymi dla klasy I Uczeń ma pełen zakres wiadomości i umiejętności opanowanych na poziomie ponadpodstawowym z podstawy programowej gimnazjum przewidzianych wymaganiami edukacyjnymi dla klasy I Powietrze, Tlen i jego właściwości, Tlenki – związki chemiczne tlenu z innymi pierwiastkami, Azot- główny składnik powietrza. Gazy szlachetne, Tlenek węgla(IV) –właściwości i rola w przyrodzie, Rola pary wodnej w powietrzu, Zanieczyszczenia powietrza, Wodór i jego właściwości. Reakcje egzoenergetyczne, endoenergetyczne, Synteza, analiza, wymiana Uczeń ma pełen zakres wiadomości i umiejętności opanowanych na poziomie podstawowym z podstawy programowej gimnazjum przewidzianych wymaganiami edukacyjnymi dla klasy I Uczeń ma pełen zakres wiadomości i umiejętności opanowanych na poziomie ponadpodstawowym z podstawy programowej gimnazjum przewidzianych wymaganiami edukacyjnymi dla klasy I Powtórzenie wiadomości o budowie materii i budowie układu okresowego pierwiastków chemicznych Ziarnista budowa materii Masa i rozmiary atomów, Obliczanie mas cząsteczkowych, Budowa atomu, Liczba atomowa i liczba masowa, Zadania na zastosowanie liczb: atomowej i masowej, Izotopy. Układ okresowy pierwiastków chemicznych. Charakter chemiczny pierwiastków grup głównych, Zależność między budową atomu pierwiastka a jego położeniem w układzie okresowym Uczeń ma pełen zakres wiadomości i umiejętności opanowanych na poziomie podstawowym z podstawy programowej gimnazjum przewidzianych wymaganiami edukacyjnymi dla klasy I Uczeń ma pełen zakres wiadomości i umiejętności opanowanych na poziomie ponadpodstawowym z podstawy programowej gimnazjum przewidzianych wymaganiami edukacyjnymi dla klasy I Wiązania chemiczne. Wartościowość, Równania reakcji chemicznych, prawa chemiczne przypomnienie Wiązania kowalencyjne i jonowe, Znaczenie wartościowości pierwiastków przy ustalaniu wzorów związków chemicznych, Prawo stałości składu związku chemicznego Równania reakcji chemicznych. Bilansowanie równań Prawo zachowania masy Obliczenia stechiometryczne Uczeń ma pełen zakres wiadomości i umiejętności opanowanych na poziomie podstawowym z podstawy programowej gimnazjum przewidzianych wymaganiami edukacyjnymi dla klasy I i II Uczeń ma pełen zakres wiadomości i umiejętności opanowanych na poziomie ponadpodstawowym z podstawy programowej gimnazjum przewidzianych wymaganiami edukacyjnymi dla klasy I i II Powtórzenie wiadomości o substancjach i ich właściwościach – zagadnienia podstawowe Powietrze. Typy reakcji chemicznych powtórzenie Woda i roztwory wodne Kwasy Wodorotlenki Sole Woda. Roztwory wodne- powtórzenie. Woda- właściwości i rola w przyrodzie. Zanieczyszczenia wód. Woda jako rozpuszczalnik Szybkość rozpuszczania się substancji Rozpuszczalność substancji w wodzie Rodzaje roztworów, Stężenie procentowe roztworu Uczeń ma pełen zakres wiadomości i umiejętności opanowanych na poziomie podstawowym z podstawy programowej gimnazjum przewidzianych wymaganiami edukacyjnymi dla klasy II Uczeń ma pełen zakres wiadomości i umiejętności opanowanych na poziomie ponadpodstawowym z podstawy programowej gimnazjum przewidzianych wymaganiami edukacyjnymi dla klasy II Kwasy tlenowe i beztlenowe powtórzenie Poznajemy elektrolity i nieelektrolity, Kwas chlorowodorowy i kwas siarkowodorowy, Kwas siarkowy(VI), Kwas siarkowy(IV), Kwas azotowy(V), Kwas węglowy, kwas fosforowy(V) – właściwości reakcje i zastosowanie, Kwaśne opady. Uczeń ma pełen zakres wiadomości i umiejętności opanowanych na poziomie podstawowym z podstawy programowej gimnazjum przewidzianych wymaganiami edukacyjnymi dla klasy II Uczeń ma pełen zakres wiadomości i umiejętności opanowanych na poziomie ponadpodstawowym z podstawy programowej gimnazjum przewidzianych wymaganiami edukacyjnymi dla klasy II Wodorotlenki i zasady przypomnienie Wodorotlenek sodu i wodorotlenek potasu, Wodorotlenek wapnia, wodorotlenek glinu i innych wodorotlenków, zasady a wodorotlenki. Dysocjacja jonowa zasad, pH roztworów Uczeń ma pełen zakres wiadomości i umiejętności opanowanych na poziomie podstawowym z podstawy programowej gimnazjum przewidzianych wymaganiami edukacyjnymi dla klasy II Uczeń ma pełen zakres wiadomości i umiejętności opanowanych na poziomie ponadpodstawowym z podstawy programowej gimnazjum przewidzianych wymaganiami edukacyjnymi dla klasy II Sole ich otrzymywanie i zastosowanie powtórzenie Wzory i nazwy soli, Dysocjacja jonowa soli, Otrzymywanie soli w reakcjach zobojętniania, w reakcjach metali z kwasami, tlenków metali z kwasami, wodorotlenków metali z tlenkami niemetali, w reakcjach strąceniowych. Zastosowania soli Uczeń ma pełen zakres wiadomości i umiejętności opanowanych na poziomie podstawowym z podstawy programowej gimnazjum przewidzianych wymaganiami edukacyjnymi dla klasy II Uczeń ma pełen zakres wiadomości i umiejętności opanowanych na poziomie ponadpodstawowym z podstawy programowej gimnazjum przewidzianych wymaganiami edukacyjnymi dla klasy II