zagrożone gatunki z

ZAGROŻONE GATUNKI
Z „CZERWONEJ KSIĘGI”
…
Szulc Alicja, Ic
Na początek wprowadzenie …
Co to „Czerwona Księga” ?


Jest publikowana przez „Międzynarodową Unię
Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (IUCN)” lista
zagrożonych wyginięciem gatunków organizmów.
Ukazała się po raz pierwszy
w 1963 roku. Ostatnia edycja „Czerwonej Księgi”
(r. 2008) zawiera spis 44838 gatunków
(ponad 32 tysiące gatunków zwierząt, ponad 12
tysięcy gatunków roślin oraz 3 gatunki grzybów), z
których 16928 jest zagrożonych wyginięciem.
Większość z nich uzyskała status zagrożonych
w wyniku działalności człowieka.
ZAGROŻONE
GATUNKI
ROŚLIN
NA OBSZARACH
POLSKI
Skalnica śnieżna

Bylina. Roślina
górska, chamefit
występująca
na
wysokogórskich
skalnych półkach
bazaltowych.
W Karkonoszach
występuje
w piętrze
subalpejskim.
Spotkać ją
można
na półkach
skalnych.
Morfologia rośliny…
Pokrój
->Roślina darniowa, skalna jej pędy tworzą skupienia.
 Łodyga
->Ze zwartej poduszki liści, wyrastają do góry nieulistnione
pojedyncze, owłosione łodygi kwiatowe. Osiągają wysokość do
15 cm.
 Liście
->Żywozielone, krótkoogonkowe, gęsto osadzone wyrastają
okółkowo tuż przy ziemi, tworząc poduszkę. Są one dość
grube, mięsiste, łopatowate, zwężające się ku nasadzie. Cechą
charakterystyczną jest falisto wcięty brzeg blaszki. Pod żywymi
listkami zwykle jest podściółka z listków uschniętych.
 Kwiaty
->Pędy kwiatowe wyrastają wyłącznie z kątów liści. Na ich
wierzchołkach wyrasta kilka niepozornych białych kwiatków
zebranych w główki.
 Owoc
->Torebka pękająca na szczycie. Roślina wytwarza również
rozmnóżki.

Wełnianka delikatna

Rośliny, zwykle
nieliczne
na poszczególnych
stanowiskach, rosną
na torfowiskach
przejściowych,
najczęściej
na podłożu
węglanowym.
W klasyfikacji
zbiorowisk
roślinnych gatunek
charakterystyczny
dla związku Caricion
lasiocarpae.
Morfologia rośliny …
Pokrój
->Bylina tworząca luźne darnie za sprawą płożących się rozłogów.
 Łodyga
->Wzniesiona, o niezbyt wyraźnym trójkątnym przekroju, o wysokości
od 10 do 30 (50).
 Liście
->Rynienkowate o szerokości od 1 do 2 mm. Liście łodygowe
z luźnymi pochwami i krótkim języczkiem.
 Kwiat
->Zebrane w 3-4 jajowate kwiatostany o długości 10 mm, zebrane
na szczycie łodygi w niewielką rozrzutkę. Szypułki kłosów są
szorstkie, u nasady z liściowatymi podsadkami. Kwiaty wyrastają
w kątach przysadek. Okwiat złożony z licznych włosków,
wydłużających się podczas owocowania, tworzących wówczas biały
wełnisty pióropusz. Kwiaty obupłciowe. Pręciki 3, słupek pojedynczy
z trzema znamionami.
 Owoce
->Trójgraniasty orzeszek, opadający wraz z pękiem wełnistych
włosków z okwiatu.

Zanokcica ciemna
->Gatunek paproci:
z rodziny
zanokcicowatych.
Charakterystyka
 Liście ->Błyszczące,
skórzaste
 (por. zanokcica
klinowata),
zimotrwałe.
 Biotop ->Skały
serpentynowe
na przedgórzu
Sudetów
 (Np. Masyw Ślęży,
Masyw Grochowej),
zarówno naturalne
wychodnie jak i stare
kamieniołomy.
ZAGROŻONE
GATUNKI
ZWIERZĄT
NA OBSZARZE
POLSKI
Orlik grubodzioby

W Polsce skrajnie nieliczny ptak lęgowy, głównie
na wschodzie (15-20 par). Regularnie lęgnie się tylko
na Bagnach Biebrzańskich, w pozostałych regionach pojedyncze
lęgi są mniej powtarzalne. Najczęściej spotyka się w czasie
przelotów - wiosną
w kwietniu i jesienią
od września do listopada. Kiedyś był liczniejszym gatunkiem,
a w 1959 roku widziano go nawet
w Bieszczadach, było to najbardziej wysunięte
na południe stanowisko.
Cechy gatunku
Ptak o krępej sylwetce. Samica jest trochę większa od samca. Obie
płci ubarwione jednakowo. Upierzenie jednolicie brązowe z
matowym, szarym odcieniem, z wierzchu jednolite, od spodu
pokrywy skrzydłowe są ciemniejsze niż lotki. Skrzydła długie
i szerokie, tępo zakończone,
w locie lotki palczasto rozłożone. Większość ptaków ma na spodzie
skrzydeł jasną sierpowatą plamę, gdzie łączą się lotki
pierwszorzędowe z pokrywami. Kuper pozostaje biały. Ogon jest
krótki. Dziób ciemny, nogi żółte. U dorosłych orlików tęczówka jest
ciemnobrązowa. U bardzo ciemnych młodych ptaków zaznaczają się
2-3 jasne paski na czerniawych pokrywach skrzydeł, tworzące rząd
kropkowanych plamek. Orliki prowadzą skryty tryb życia.
 Spokrewniony jest blisko z orlikiem krzykliwym, do którego jest
podobny, choć nieco ciemniejszy, większy i masywniejszy. U obu
występują dwie formy: jasna i ciemna, ale nie zaznaczają się zbyt
wyraźnie. Oba też podobnie szybują
w powietrzu - mają lekko opuszczone "oklapnięte" skrzydła. W locie
przypomina orła przedniego.
 Wymiary średnie - Długość ciała ->ok. 65 cm –
Rozpiętość skrzydeł ->160 cm - Masa ->ok. 1200–1600 g
 Biotop ->Bagna w pobliżu podmokłych lasów liściastych i jeziora
otoczone lasami. Zasiedla też duże łąki, łęgi, olsy i mokradła.
Zając bielak

Gatunek ssaka z rodziny zającowatych.
Występuje w północno-wschodniej części
Polski.
Charakterystyka
Wygląd ->W lecie futro tego zająca na grzbiecie pokrywają
czerwonobrązowe lub brązowoszare cętki. Futro na zadzie jest czerniawe
a na szyi brązowe. Końce uszu są czarne. Dolna połowa ogona jest
biała,
a górna brązowawa. Zimą jego sierść jest cała biała. Palce stóp
są długie
i gęsto owłosione, a dzięki możliwości szerokiego rozpościerania ich
mogą pełnić rolę rakiet śnieżnych. Przystosowane są doskonale
do biegania po miękkim śniegu.
 Wymiary ->Długość: do 67 cm (w tym ogon do 6,5 cm),
masa: 2-5,8 kg. Jest nieco mniejszy od zająca szaraka, ma krótsze uszy
(do 10,5 cm).
 Tryb życia ->Bielak, podobnie jak inne zające, ratuje się przed
drapieżnikami ucieczką. Nie kopie nor w ziemi, jak czynią to jego
krewniacy – króliki. Żeruje głównie nocą, dzień spędzając
na czuwaniu, ukryty w zaroślach. Jego naturalnymi wrogami
są tylko ryś, piesiec i sowa śnieżna.
 Okres rozrodu trwa od lutego-marca do września-października
w zależności od stref klimatycznych. Ciąża trwa od 47 do 53 dni, średnio
50 dni. Przeciętna wielkość miotu u bielaka zawiera się
w granicach 2-8, częściej 3-5. Młode rodzą się z otwartymi oczami,
owłosione i od razu ruchliwe

Sowa błotna

W Polsce skrajnie niezbyt
liczny ptak lęgowy,
częściowo wędrowny
(przeloty ma marca do maja
oraz od sierpnia do
października). Liczba par
każdego roku się znacznie
zmienia, tak więc szacuje
się ich liczbę na ok. 20-100.
Pojawia się nierównomiernie
i sporadycznie, najczęściej
na północnym-wschodzie w zabagnionych dolinach,
takich jak nad Biebrzą,
zanotowano pojedyncze
stanowiska na Pomorzu
i Lubelszczyźnie. Tylko
wyjątkowo można spotkać
zimujące osobniki.
Charakterystyka
Wygląd zewnętrzny ->Na głowie znajdują się "uszy" utworzone
z piór tuż nad brwiami, lecz o wiele krótsze niż u sowy uszatej,
a widoczne tylko wtedy gdy ptak jest zdenerwowany. Tęczówki
cytrynowożółte[4], a wokół oczu widać czarne obrzeżenie. Sylwetka
smukła, bardziej pochylona niż u innych sów[4], o jasnym upierzeniu
i brunatnym kreskowaniu dobrze maskującym na ziemi. Spód płowy
na którym widać drobne kreski. Mała, okrągła głowa, podłużne
kreski na piersiach. W przeciwieństwie do sowy uszatej unika
siadania nawet na niższych krzewach, ma jaśniejsze upierzenie,
bladą, biało-beżową, szlarę wokół oczu. Ma długie, spiczaste
i smukłe skrzydła, gdzie na wierzchu znajdują się w części dłoniowej
rudawe plamy. Nieznaczny dymorfizm płciowy w upierzeniu:
u samców spód skrzydeł jaśniejszy[4]. Jest trochę mniejsza
od puszczyka.

Zachowanie ->Aktywna również za dnia. Często można ją zobaczyć
siedzącą na ziemi lub niskim krzewie, w odróżnieniu od sowy
uszatej. Czasem zbiera się na noclegowiskach w grupy liczące nawet
200 osobników.
 Wymiary średnie - dł. ciała ->ok. 35 cm, rozpiętość skrzydeł ->103
cm, waga ->ok. 350 g

ZAGROŻONE
GATUNKI
ZWIERZĄT
ZAGRANICĄ

Panda
zamieszkuje łańcuchy górskie położone
w prowincjach Syczuan, Gansu
i Shaanxi w Chińskiej Republice Ludowej. >lasy bambusowe na wysokości 1600-3500
m n.p.m. (zimą schodzi do 800 m n.p.m.).
Klimat, w którym żyje jest zimny i wilgotny.
Na wysokości 1600-2000 m n.p.m. rośnie las
liściasty, w którym niektóre rośliny nie tracą
liści na zimę. Panda odwiedza czasami te
okolice, zwłaszcza w okresie wzrostu młodych
pędów bambusa. Na wysokości 2000-2600 m
n.p.m. występuje las mieszany, powyżej zaś,
do wysokości 3600 m n.p.m., rośnie las
iglasty. Kolejne piętra roślinności to
roślinność alpejska, nagie skały oraz strefa
wiecznych śniegów, lecz Panda nie
przekracza granicy lasów iglastych. Jej
ulubione siedliska występują na wysokości
2500-3200 m n.p.m. Schodzi ona regularnie
do wysokości 2000 m n.p.m., a niżej –
rzadko. Poszycie wszystkich lasów, w których
występuje Panda, jest utworzone przez
bambusy. Zarośla bambusowe, będące dla
pandy jednocześnie i kryjówką, i – przede
wszystkim – źródłem pokarmu, są chronione
przez wysokie drzewa. Niestety, coraz więcej
lasów tworzących środowisko pandy jest
wycinanych przez ludzi pod pola uprawne.
Informacje ogólne










Samiec jest cięższy od samicy, ale osobniki obu płci bardzo trudno rozróżnić.
Wymiary ->Wysokość w kłębie: 60-80 cm, Długość ciała: 1,2-1,5 (głowa i tułów),
Długość ogona: 12-13 cm, Masa ciała: 75-115 kg samce; samice lżejsze o 10%-20%
Dojrzałość płciowa: 5-6 lat
Okres godowy: od marca do maja
Ciąża: 97-163 dni
Opóźnienie implantacji zarodka: 1,5-4 miesięcy
Liczba młodych w miocie: 1-3, zwykle tylko jedno przeżywa
Długość życia: 20-30 lat
Liczebność: około 1000 osobników
Futro pandy – białe lub żółtawe z czarnymi obwódkami – pozwala kamuflować się
zwierzęciu w półcieniu bambusowego poszycia. Sierść stanowi także doskonałą ochronę
przed zimnem. Długość włosów wynosi 3-10 cm, zależnie od okolicy ciała. Futro jest
nasączone wydzieliną łojową i chroni pandę przed deszczem i śniegiem. Głowa pandy
jest okrągła, krótka, szeroka i masywna. Jarzmowe łuki są bardzo silnie wykształcone,
dzięki czemu stanowią dobre miejsce przyczepu dla mięśni żuchwowych. Panda nie
porusza ani wargami, ani uszami, aby zamanifestować agresję. Panda ma 40 zębów:
siekacze 3/3, kły 1/1, przedtrzonowe 4/4 lub 3, trzonowce 2/3. Zęby uległy
przystosowaniu do spożywanego pokarmu – zęby trzonowe i tylne przedtrzonowe mają
szerokie powierzchnie trące. Dwie czarne obwódki wokół oczu pandy sprawiają, że
trudno jest zobaczyć wyraz jej oczu. Źrenice u pandy są pionowo ustawione, przez co
przypominają źrenice kotów. Wnętrze przełyku jest pokryte wytrzymałą, zrogowaciałą
wyściółką, żołądek zaś wyposażony jest w grube ściany mięśniowe, chroniące go przed
ostrymi odłamkami łodyg bambusowych. Kończyny przednie pandy wyposażone są
w "szósty palec", ruchliwy i przeciwstawny do pozostałych. Powstał on na skutek
rozwoju jednej z kości nadgarstka. Wyposażony jest w dodatkową opuszkę na
powierzchni podeszwowej łapy. Dzięki temu przystosowaniu łodygi bambusa nie
wyślizgują się pandzie z łap.
Niedźwiedź polarny
Niedźwiedź polarny– gatunek dużego ssaka drapieżnego z rodziny
niedźwiedziowatych, zamieszkującego Arktykę. Jest drapieżnikiem
szczytowym w zasięgu swojego występowania. Grube futro i warstwa
tłuszczu chronią go przed zimnem. Półprzezroczysta sierść ma
zazwyczaj kolor biały lub kremowy, przez co umożliwia zwierzęciu
dobry kamuflaż. Skóra jest w rzeczywistości czarna. Niedźwiedź polarny
ma krótki ogon i małe uszy, co pomaga mu redukować utratę ciepła.
Stosunkowo mała głowa i długie, zwężające się ku tyłowi ciało nadają
mu opływowy kształt przydatny do pływania. Jest ssakiem niemal
morskim potrzebującym do przetrwania jedynie kawałka pływającego
lodu i żywności znajdowanej w wodzie. Przystosował się do życia na
lądzie, morzu i lodzie.
 Naukowcy i klimatolodzy uważają, że zanikanie lodu morskiego w
wyniku globalnego ocieplenia może być znaczącym, negatywnym
czynnikiem dla możliwości przetrwania tego gatunku jeszcze w ciągu
tego wieku.
 Ciąża, która trwa 195-265 dni, zazwyczaj kończy się wydaniem na świat
dwójki potomstwa, które rodzi się w grudniu lub styczniu

Wielkość i waga
Niedźwiedzie polarne to jedne z najbardziej imponujących niedźwiedzi. Obok kodiaka są obecnie
największymi żyjącymi drapieżnikami lądowymi. Samce mogą ważyć dwa razy tyle co tygrys
syberyjski. Większość dorosłych samców waży 300-700 kg i osiąga długość 2,4-3,0 m. Wysokość
w kłębie wynosi natomiast 1,3-1,5 m. Stojąc pionowo, dorosły samiec może osiągnąć wysokość
do 3,35 m. Samica jest zwykle dwa razy mniejsza i waży w granicach 150-300 kg, mierząc
1,9-2,1 m długości. Po urodzeniu, młode niedźwiadki ważą tylko 600-700 g. Największy
niedźwiedź to rekordowy duży samiec ważący 1002 kg, zabity w Kotzebue Sound
w północnowschodniej Alasce w 1960. Przy stosunkowo małej i wąskiej głowie u niedźwiedzi
czoło przebiega w niemal prostej linii do grzbietu nosa. Szyja niedźwiedzia jest stosunkowo
długa,
a uszy małe
i okrągłe. Stopy są długie (około 30 cm) i bardzo szerokie (około 25 cm), palce częściowo spięte
błoną pławną, która podczas pływania pełni funkcję płetw. Mocne, krótkie i ostre pazury
są przydatne do przytrzymywania zdobyczy.
Futro i skóra
Niedźwiedź polarny ma futro koloru białego (pojedyncze włosy są przezroczyste jak kropelki
wody tworzące chmurę), co daje mu dobry kamuflaż w otaczającym go środowisku oraz izolację
przed zimnem. Z wiekiem futro żółknie. Futro działa jak miniaturowa szklarnia, która zamienia
światło słoneczne na ciepło potrzebne do ogrzania ciała, pochłaniane przez czarną skórę
niedźwiedzia.
Zesztywniałe włosy na poduszeczkach jego łap zapewniają izolację w trakcie chodzenia
po śniegu i lodzie. W odróżnieniu od innych ssaków Arktyki, niedźwiedzie polarne nie zmieniają
latem swojego futra na ciemniejsze.
Kiedyś przypuszczano, że włosy futra służyły jako włókno optyczne przewodzące światło
do czarnej skóry, gdzie mogło być pochłaniane – teoria ta została obalona przez niedawne
badania. Gruby podszerstek izoluje niedźwiedzie: zbytnio przegrzewają się przy temperaturach
wyższych niż 10 °C, są niemal niewidoczne na fotografiach w podczerwieni; zaobserwować
można tylko oddech i pysk.
Futro niedźwiedzi trzymanych w niewoli w ciepłych i wilgotnych warunkach nabiera
bladozielonego zabarwienia. Jest to spowodowane glonami rozwijającymi się na włosach –
w wyjątkowo gorących warunkach, puste rury dostarczają doskonałego domu glonom. Podczas
gdy glony są niegroźne dla niedźwiedzi, przysparza to kłopotów ogrodom zoologicznym
zapewniającym mieszkanie i zwierzęta są czasami kąpane w roztworze soli albo łagodnym
roztworze nadtlenku wodoru w celu przywrócenia włosom białego koloru.


znany też jako baiji i delfin
biały – gatunek walenia z
rodziny Iniidae. Występował
w Chinach, w środkowym
i dolnym biegu rzeki Jangcy.
W Czerwonej Księdze IUCN
zaliczony do kategorii CR krytycznie zagrożonych
wyginięciem. W 1997 roku
żyło jeszcze 13 osobników,
a ostatniego żywego widziano
w 2004. W 2006 roku został
uznany za prawdopodobnie
wymarły. W trakcie
kilkutygodniowych poszukiwań
delfinów chińskich
przeprowadzonych przez
grupę biologów w 2007
nie odnaleziono ani jednego
osobnik.
Za główne czynniki, jakie
mogły spowodować wymarcie
gatunku, uznaje się
nadmierny połów ryb
w rejonie jego występowania
oraz zbyt duży ruch statków
i łodzi w ich środowisku.
Delfin chiński
Cechy gatunku









Długość ->średnio do 2,6 m (samice) i 2,3 m (samce).
Masa ciała ->średnio do 160 kg (samice) i 125 kg (samce).
Ubarwienie ->ciemnoszaroniebieskie, strona brzuszna jaśniejsza.
Pożywienie ->ryby słodkowodne.
Rozród
->słabo poznany, młode rodziły się w okresie między lutym
i kwietniem; noworodek miał ok. 95 cm długości.
Występowanie ->wody płynące z piaszczystymi łachami.
Status ->najprawdopodobniej wymarły.
Kultura ->Chińska legenda głosi, że gdy dawno temu księżniczka
odmówiła poślubienia człowieka, którego nie kochała, rodzina
skazała ją na śmierć przez utopienie w rzecze Jangcy.
Dziewczyna odrodziła się jednak pod postacią delfina i stała się
symbolem pokoju i dobrobytu.
ZAGROŻONE
GATUNKI
ROŚLIN
ZAGRANICĄ
Turzyca kulista

gatunek byliny z rodziny
ciborowatych. Występuje w lasach
wilgotnych i na obszarach
podmokłych w Azji i Europie
Wschodniej.
Ostrołódka polna

Gatunek arktycznoalpejski. W Europie
występuje w Szkocji,
Szwecji, Pirenejach,
Apeninach, Alpach,
górach Półwyspu
Bałkańskiego,
Karpatach. Występuje
też na Syberii (Jakucja)
i w północnej części
Ameryki Północnej
(od Utah i Kolorado
po Jukon i Alaskę).
Informacje ogólne






Pokrój –>Roślina luźnokępkowa o wysokości do 15 cm. Cała
roślina jest rzadko i przylegająco owłosiona.
Łodyga ->Bardzo skrócona, tak, że wszystkie liście wyrastają
praktycznie w różyczce liściowej. Pod ziemią roślina
wytwarza krótkie kłącze.
Liście ->Wyłącznie liście różyczkowe. Są długoogonkowe
i nieparzystopierzasto złożone z 8-15 par lancetowatych
listków.
Kwiaty ->Zebrane w główkowaty kwiatostan na szczycie
długiej szypułki. Kielich o rurce 3-krotnie dłuższej o d ząbków
korony
i pokryty nieco tylko odstającymi włoskami. Kwiaty
motylkowe o żagielku dwukrotnie dłuższym od skrzydełek. Są
jasnożółte, tylko szczyt łódeczki jest fioletowo-szary.
Owoc ->Podłużnie jajowaty strąk o długości 14-18 mm.
Na brzusznym szwie ma od wewnętrznej strony listewkę.
Z zewnątrz pokryty czarnymi, krótkimi włoskami.
Kwitnie od lipca do sierpnia. Rośnie na skałach, upłazach
i naskalnych murawach, wyłącznie na podłożu wapiennym.
Wierzba
borówkolistna


Występuje
na niektórych
obszarach w Azji
i Europie.
Rośnie wyłącznie
na torfowiskach,
wśród torfowców.
Chamefit. Kwitnie
od maja
do lipca,
już po rozwinięciu
się liści. Jest rośliną
owadopylną
i miododajną. Nasiona
są rozsiewane przez
wiatr.
Informacje ogólne





Pokrój ->Krzewinka o wysokości do 50 cm, słabo rozgałęziająca się
i nigdy nie tworząca kęp.
Pędy ->Tworzy pędy pełzające płytko pod ziemią lub tuż nad ziemią
oraz nadziemne wyprostowane. Gałęzie krótkie i nieowłosione (tylko
czasami można dostrzec ślady owłosienia). Dwuletnie pędy barwy
czerwonobrunatnej. Pączki tępe, nieco wydłużone i na starszych
pędach silnie odstające.
Liście ->O długości 1,5-3,5 cm, eliptyczne, nieco zaostrzone,
całobrzegie, z wyraźnie widocznym unerwieniem, bez przylistków,
ogonkowe. Młode liście owłosione, starsze nagie, górą
ciemnozielone i fioletowo nabiegłe, spodem sinozielone.
Kwiaty ->Roślina dwupienna. Kwiaty zebrane w kotki o
dwubarwnych przysadkach; górą czarnych lub rdzawych, dołem
jasnych. Kwiaty żeńskie z jednym miodnikiem, wyrastający
na trzonku słupek nagi, bez szyjki, o krótkich, czerwonych
znamionach. Kotki męskie na wyraźnych szypułkach, z nielicznymi
kwiatami, słabo owłosionymi przysadkami o czerwonych
wierzchołkach. Każdy kwiat męski ma jeden miodnik i 2 wolne
pręciki z nagimi nitkami. Pylniki początkowo czerwone, w czasie
pylenia żółte, później stają się ciemnobrunatne.
Owoc ->Torebka.
Dziękuje za obejrzenie 
Koniec