Czym jest rak piersi?
advertisement
Rak piersi Czym jest rak piersi? W wyniku błędu genetycznego komórki nowotworowe nabierają zdolności do nieograniczonych podziałów. Innymi ważnymi cechami nowotworów złośliwych jest zdolność do tworzenia przerzutów odległych i naciekania otaczających tkanek. Nowotwór złośliwy nie podlega mechanizmom regulującym organizmu. Rak piersi jest w Europie najczęstszym nowotworem złośliwym u kobiet. Jest również jedną z najczęstszych przyczyn śmierci kobiet. Na raka piersi mogą zachorować również mężczyźni. Rak piersi u mężczyzn stanowi 1% zachorowań wśród kobiet. W Stanach Zjednoczonych i w wielu krajach Europy pomimo stale rosnącej zapadalności śmiertelność z powodu raka piersi uległa istotnemu zmniejszeniu. Stało się to możliwe dzięki wdrożeniu programów wczesnego wykrywania i zapewnieniu dostępności do nowoczesnego, skojarzonego leczenia. Rak piersi najczęściej rozwija się w górnym zewnętrznym kwadrancie (górna część piersi położona najbliżej ramienia). Guz nowotworowy wzrasta powoli i dopiero po kilku latach, nawet po 8, osiąga średnicę około 1 centymetra i wówczas może być odkryty za pomocą dotyku. Komórki nowotworowe mogą oddzielać się od guza pierwotnego i rozprzestrzeniać drogą krwi, naczyń chłonnych a także bezpośrednio przez ciągłość. Dzięki temu mechanizmowi komórki rakowe mogą dotrzeć do płuc, wątroby kości i innych narządów. Powstanie zmian nowotworowych w innych narządach z komórek raka piersi nazywamy przerzutami. Typy raka piersi Raki piersi dzielą się na dwie podstawowe grupy: 1. Raki przedinwazyjne 2. Raki inwazyjne czyli naciekające. obojczyk Rak przewodowy przedinwazyjny ogranicza się do przewodu mlekowego. Jeżeli występuje w czystej postaci bez domieszki raka inwazyjnego nie powoduje powstania przerzutów i rokowanie w tym typie raka jest bardzo dobre. Rozpowszechnienie wykonywania przesiewowych badań mammograficznych spowodowało coraz częstsze wykrywanie tej postaci raka. żebra mięsień piersiowy większy zraziki przewód Zrazikowy rak przediwazyjny jest rozrostem obejmującym końcowe odcinki układu zrazikowo-pęcherzykowego. Zmiana ta w ścisłym tego słowa znaczeniu nie jest uważana za nowotwór złośliwy. Jej wystąpienie związane jest z podwyższonym ryzykiem zachorowania na inwazyjnego raka piersi. Rak ten może powstać w tej samej piersi, w której rozpoznano zrazikowego raka przedinwazyjnego, jak i w piersi przeciwnej. więzadła podtrzymujące Najczęstszym typem raka naciekającego jest przewodowy rak naciekający. Nowotwór ten rozwija się z przewodu mlekowego, przekracza jego ścianę i nacieka okoliczne tkanki. Komórki raka mogą dostawać się do naczyń krwionośnych i limfatycznych. Rak naciekający może rozwinąć się ze zrazików. Nosi wówczas nazwę raka zrazikowego. tłuszcz mięsień trójgłowy ramienia węzły pachowe boczne Diagnostyka raka piersi węzły szczytu pachy węzły pachowe środkowe węzły podobojczykowe węzły szyjne dolne głębokie mięsień piersiowy większy węzły podłopatkowe (tylne) Najistotniejszym czynnikiem rokowniczym u chorych na raka piersi jest wielkość guza pierwotnego. Im zmiana nowotworowa jest mniejsza tym większe są szanse na wyleczenie. Najlepszą metodą wykrywania raka piersi jest mammografia rentgenowska. Może spełnić ona swoją rolę, jeżeli uzyskuje się bardzo dobrą jakość zdjęć oraz gdy wszystkie czynności wykonywane przez personel pracowni mammograficznej podlegają stałym procedurom kontroli jakości. Z innych badań znaczenie dla wykrywania raka piesi ma ultrasonografia. Podstawowym warunkiem potwierdzenia rozpoznania raka jest uzyskanie mikroskopowego potwierdzenia obecności raka. Badanie mikroskopowe stanowi pewne potwierdzenie rozpoznania raka. Leczenie może być podejmowane jedynie u tych chorych, u których uzyskano rozpoznanie mikroskopowe. Materiał do badania mikroskopowego powinien być pobrany przed podjęciem leczenia. Istotną rolę we wczesnym wykrywaniu raka piersi pełni regularne samobadanie. Samokontrola piersi mięsień obły większy węzły piersiowe wewnętrzne splot otoczki brodawkowej sutka mięsień najszerszy grzbietu mięsień zębaty przedni Określenie stopnia zaawansowania raka U wszystkich chorych z mikroskopowym rozpoznaniem raka należy ustalić stopień klinicznego zaawansowania. Określenie stopnia klinicznego zaawansowania ma na celu ustalenie anatomicznego zasięgu choroby. Ocenę stopnia zaawansowania prowadzi się według skali TNM. Cecha T (tumor – łac. = guz) oznacza guz pierwotny, cecha N (nodules – łac. = węzły chłonne) oznacza regionalne czyli pachowe i nadobojczykowe węzły chłonne, cecha M (metastases – łac. = przerzuty) oznacza przerzuty odległe. Najlepszym momentem do przeprowadzenia samokontroli jest tydzień po ustąpieniu krwawienia miesięcznego. Jeśli masz nieregularne cykle miesięczne, wykonuj samoocenę piersi tego samego dnia każdego miesiąca. 1. Stań przed lustrem. Porównaj obie piersi, zwracając uwagę na kształt i wielkość. Różnica w wielkości nie musi być czymś niezwykłym. Zwróć uwagę na jakiekolwiek nieprawidłowości, jak wydzielina z sutków, marszczenie, zaciąganie i złuszczenie się skóry lub zmianę w wielkości i kształcie. Oglądaj te same miejsca przy różnym ułożeniu ramion. 2. Unieś lewe ramię. Przy pomocy opuszek trzech palców prawej dłoni dotykaj lewej piersi powoli, uważnie i w zdecydowany sposób. Zacznij od zewnętrznego brzegu; przyciskając cały czas, zataczaj małe kółka dookoła piersi. Pamiętaj aby zbadać całą pierś a także obszar od dołu pachowego do obojczyka i poniżej piersi. 3. Delikatnie ściśnij pierś obserwując, czy nie pojawi się jakakolwiek wydzielina. 4. Powtórz czynności 2 i 3 odnośnie piersi prawej. 5. Powtórz czynności 2 i 3 dla obu piersi w pozycji leżącej. W trakcie badania należy leżeć płasko na plecach z ręką uniesioną nad głową oraz z poduszką lub złożonym ręcznikiem podłożonym pod bark po stronie badanej piersi. Pozycja ta spłaszcza pierś i czyni ją łatwiejszą do skontrolowania. Mammografia Stopień I Stopień II Guz pierwotny (T) poniżej 2 cm; Guz pierwotny (T) większy niż 2 cm ale mniejszy niż 5 cm; Węzły chłonne (N) Węzły chłonne (N) bez przerzubez przerzutów; tów lub zawierają przerzuty; Przerzuty odległe (M) Przerzuty odległe (M) bez przebez przerzutów. zrzutów. Stopień III Guz pierwotny (T) większy niż 5 cm; Węzły chłonne (N) zawierają przerzuty; Przerzuty odległe (M) bez przezrzutów. Stopień IV Guz pierwotny (T) o dowolnym wymiarze; Węzły chłonne (N) wolne od przerzutów lub zawierają przerzuty; Przerzuty odległe (M) występują. Biopsja Mammogram to zdjęcie radiologiczne Rozpoznanie raka piersi ustala się na podstawie oceny piersi. Badanie to umożliwia wykrycie stanu klinicznego, badania mammograficznego i/lub ultrasonograficznego oraz badania mikroskopowego bardzo małej, niewyczuwalnej ręką zmiany nowotworowej. Rokowanie w takim materiału pobranego z guza lub radiologicznie podejrzanej przypadku jest lepsze niż przy zmianach zmiany. Istnieje kilka możliwości uzyskania materiału większych, wyczuwalnych badaniem do badania mikroskopowego. Biopsja aspiracyjna palpacyjnym. Zaleca się wykonywanie cienkoigłowa – zabieg polega na pobraniu materiału z guza za pomocą igły i strzykawki. W obszar zmiany corocznych badań mammograficznych u wszystkich kobiet powyżej 49. roku życia. wprowadza się cienką igłę a następnie przez aspirację W grupie kobiet pomiędzy 40. a 49. rokiem pobierane są komórki z guza. Biopsja gruboigłowa życia należy zebrać dokładny wywiad i – zabieg ten polega na wprowadzeniu do guza, po informacje na temat czynników ryzyka uprzednim znieczuleniu, grubszej igły. W wyniku tej biopsji uzyskuje się do badania fragment tkanki guza zachorowania na raka piersi. W zależności w postaci „wałeczka”. Biopsja chirurgiczna otwarta od czynników ryzyka należy podjąć decyzje o wykonywaniu badań mammograficznych – zabieg polega na pobraniu po uprzednim znieczuleniu co 12-24 miesiące. Kobiety z rodzin fragmentu guza. W przypadku podejrzanych zmian wysokiego ryzyka dziedzicznego raka niewyczuwalnych biopsje wykonuje się pod kontrolą piersi powinny być objęte intensywną, regularną opieką badania ultrasonograficznego lub mammograficznego. Jeżeli podejrzana zmiana jest bardzo mała usuwa się wówczas całość podejrzanego obszaru. w zależności od indywidualnego ryzyka zachorowania. Przyczyny raka piersi Objawy raka piersi Leczenie raka piersi Przyczyny powstawania raka piersi nie są Najczęstszym objawem jest niebolesny guz lub zgrubienie w obrębie gruczołu piersiowego. Nie każdy guz piersi jest rakiem. Większość guzów i zgrubień w obrębie piersi nie jest nowotworem złośliwym. Do najważniejszych objawów raka piersi zalicza się: • niebolesny guz lub zgrubienie w obrębie piersi; • zmiana kształtu lub symetrii piersi; • wciągnięcie lub zmiana kształtu brodawki; • wyciek z brodawki; • zmiany na skórze piersi, takie jak: zmiana koloru i ucieplenia, skórka pomarańczy, owrzodzenie; • obrzęk ramienia; • ból. W pierwotnym radykalnym leczeniu raka piersi znajdują zastosowanie metody miejscowe (chirurgia i radioterapia) oraz metody systemowe (chemioterapia, hormonoterapia). Chirurgia. Zmodyfikowana radykalna mastektomia - zabieg ten polega na usunięciu w jednym bloku guza pierwotnego wraz z piersią i węzłami chłonnymi pachy. Operacja ta nadal jest najczęstszym sposobem leczenia naciekającego raka piersi. Leczenie oszczędzające - może być przeprowadzone w przypadku pojedynczej zmiany o wymiarze nie większym niż 3 cm. Warunkiem przeprowadzenia tego leczenia jest zapewnienie stałej współpracy chirurga z radioterapeutą. Przy tej metodzie usuwa się w granicach tkanek zdrowych jedynie guz pierwotny. Większa część piersi jest oszczędzona. Usunięte zostają również pachowe węzły chłonne. Pozostała część piersi jest następnie napromieniana. We wczesnym zaawansowaniu raka piersi po zastosowaniu tej metody można uzyskać wyniki leczenia porównywalne do wyników uzyskiwanych po mastektomii. Mastektomia prosta w przypadku tej operacji usuwana jest jedynie pierś. Pozostawione zostają pachowe węzły chłonne. Zabieg ten bywa wskazany w przypadku raka przedinwazyjnego. U wszystkich chorych, u których wykonano mastektomię możliwe jest wykonanie operacji rekonstrukcyjnej. W części przypadków mastektomia i rekonstrukcja mogą być wykonane w czasie jednej operacji. Radioterapia. Metoda ta stanowi integralną część radykalnego leczenia oszczędzającego. Po wykonaniu operacji, napromienia się pozostawioną część piersi. W okolicy, w której znajdował się guz pierwotny dawka promieniowania jest podwyższana. U części chorych poddanych mastektomii istnieją wskazania do przeprowadzenia leczenia promieniami. Wówczas napromieniana jest ściana klatki piersiowej wraz z blizną pooperacyjną oraz okolica nadobojczykowa i pachowa. Systemowe leczenie uzupełniające. Komórki nowotworowe mogą oddzielać się od guza pierwotnego i rozprzestrzeniać drogą krwi a następnie wnikać do innych narządów. Proces ten zachodzi w czasie poprzedzającym rozpoznanie i radykalne leczenie miejscowe. znane. Czynnikami zwiększającymi ryzyko jego wystąpienia są: • płeć żeńska - u mężczyzn rak piersi występuje 100 razy rzadziej niż u kobiet; • występowanie raka piersi wśród bliskich krewnych; • wczesna pierwsza i późna ostatnia miesiączka; • bezdzietność; • późny wiek pierwszego porodu; • wieloletnie stosowanie HTZ; • picie alkoholu; • ekspozycja na promieniowanie jonizujące. schemat samokontroli piersi U części chorych w momencie rozpoznania oprócz zmian w samej piersi i regionalnych węzłach chłonnych mogą występować mikroprzerzuty. Prawdopodobieństwo wystąpienia mikroprzerzutów rośnie w miarę wzrostu zaawansowania miejscowego. Celem systemowego leczenia prowadzonego po radykalnym leczeniu jest zniszczenie tych hipotetycznie istniejących zmian nowotworowych. W systemowym leczeniu uzupełniającym zastosowanie znajduje chemioterapia i hormonoterapia. Leczenie hormonalne wskazane jest w przypadku, gdy w komórkach raka stwierdzono występowanie receptorów dla estrogenów lub progestagenów. Rehabilitacja. Rehabilitacja psychofizyczna stanowi integralną cześć leczenia raka piersi. Jej celem jest zmniejszenie psychicznych i fizycznych skutków raka i jego leczenia. Do następstw psychicznych choroby nowotworowej zalicza się lęk przed śmiercią i kalectwem, rozbiciem rodziny i utratą pozycji społecznej i zawodowej. Następstwa fizyczne związane są z okaleczeniem spowodowanym operacją i z efektami ubocznymi radioterapii i leczenia systemowego. Celem rehabilitacji psychicznej jest ograniczenie emocjonalnych skutków choroby. Rehabilitacja fizyczna ma na celu przywrócenie sprawności fizycznej ograniczonej w skutek choroby i następstw jej leczenia. © 2001 Anatomical Chart Company, Skokie Illinois Ilustracje: Liana Bauman MAMs, Konsultacja Ruth O’Regan, MD © 2004 Wydawnictwo Libramed (for the Polish edition), 00-071 Warszawa, ul. Krakowskie Przedmieście 67/2, tel. (22) 829-58-93-4, fax (22) 829-58-95, http://www.libramed.com.pl. Tłumaczył Jacek Nowak, ISBN: 83-89154-22-6 Konsultacja naukowa: dr hab. n. med. Tadeusz Pieńkowski
