Podręcznik rozwoju strategii wzrostu zatrudnienia na
advertisement
Podręcznik rozwoju strategii wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym w Polsceas Komisja Europejska Dyrekcja Generalna ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Równości Szans ECOTEC ECORYS in the UK Treść niniejszej publikacji niekoniecznie odzwierciedla opinie lub stanowisko Komisji Europejskiej, Dyrekcji Generalnej ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Równości Szans Więcej informacji na temat działań Komisji Europejskiej dotyczących wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym można znaleźć na stronie: http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=104&langId=pl http://europa.eu.int/comm/employment_social/local_employment/ index_en.htm Elektroniczna wersja podręcznika i wersje dla innych państw są dostępne na podanej wyżej stronie. Podziękowania Niniejszy podręcznik został opracowany przez ECOTEC Research & Consulting (http://ecotec.com) w imieniu Dyrekcji Generalnej ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Równości Szans Podręcznik rozwoju strategii wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym w Polsceas Komisja Europejska Dyrekcja Generalna ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Równości Szans Jednostka D2 02/2009 WSTĘP Strategia lizbońska, czyli plan rozwoju przyjęty dla Unii Europejskiej i jej część dotycząca zatrudnienia od kilku lat oddziałują na podmioty lokalne, które dążą do jej realizacji. Wzrost zatrudnienia na szczeblu lokalnym jest ważny dla społeczności regionalnych i lokalnych, zaś cele Unii Europejskiej w zakresie zatrudnienia nie zostaną zrealizowane bez czynnego współudziału podmiotów na szczeblu regionalnym i lokalnym. Komisja Europejska od kilku lat wspiera szereg projektów w celu przyspieszenia lokalnego rozwoju zatrudnienia. Jednym z takich projektów było badanie przeprowadzone w 2006 r. dla oceny zaawansowania rozwoju lokalnego w nowych państwach członkowskich UE (w państwach, które przystąpiły do Unii Europejskiej w 2004 r. i później) oraz określenia ewentualnych wyzwań, przed jakimi stoją instytucje i organizacje lokalne w tych krajach. Z badania narodziła się idea opracowania podręcznika rozwoju lokalnego dla każdego nowoprzyjętego państwa członkowskiego. Tworzenie w społecznościach lokalnych partnerstw skupiających różne podmioty w celu osiągnięcia większego zaangażowania w strategie rozwoju gospodarczego i wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym, jest powszechnie praktykowane w starych państwach członkowskich. Zgodnie z ostatnim zaleceniem Komisji, zachęca się sektor prywatny, odwołując się do poczucia korporacyjnej odpowiedzialności społecznej przedstawicieli tego sektora, do większego udziału w działaniach na rzecz zwiększenia dobrobytu społeczności lokalnych. Są to obszary transferu wiedzy i wymiany dobrych praktyk, z których korzystają nowe państwa członkowskie. Obszary te są ujęte w niniejszym podręczniku, dzięki czemu nowoprzyjęte państwa zyskują wiedzę na temat optymalnych sposobów wdrażania unijnych Funduszy Strukturalnych (w szczególności Europejskiego Funduszu Społecznego). Komisja promuje także inne polityki motywujące podmioty lokalne. Dzięki koncepcji Flexicurity warunki i czas pracy stają się bardziej elastyczne, jednocześnie współczesne systemy ubezpieczeń społecznych zapewniają wysoki poziom zatrudnienia i bezpieczeństwo posiadania źródła dochodów. Uzupełniająco działają polityki rynku pracy i nauka przez całe życie (lifelong learning). Jest istotne, aby kwestie organizacji pracy i stosunków pracowniczych stosownie określić na szczeblu lokalnym. Skutki globalizacji, tempo przemian technologicznych oraz konsekwencje starzejącego się społeczeństwa skłoniły Komisję do podjęcia inicjatywy „Nowe Umiejętności w Nowych Miejscach Pracy”. Podejmując wysiłki, których celem jest zaradzenie niedostatecznym kwalifikacjom, ich nieadekwatności oraz poprawa oceny kwalifikacji, Komisja pragnie pomóc lokalnym społecznościom podjąć nowe wyzwania, na przykład w dziedzinie zawodów związanych z ekologią. Naciski pojawiające się pod wpływem recesji sprawiają, że potrzeba takiej pomocy staje się jeszcze bardziej żywotna. Zgodnie ze strategiami Komisji, o których mowa wyżej, niniejszy podręcznik dostarcza wszystkim podmiotom zaangażowanym w działania na rzecz lokalnego rozwoju zatrudnienia w Polsce informacji na temat najbardziej skutecznych metod opracowywania, wdrażania, monitorowania i oceny strategii wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym. Główne zasady omówione w podręczniku są poparte przykładami zakończonych sukcesem realizacji strategii wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym. Działania lokalne odzyskują należne im miejsce w głównym nurcie polityki, w miarę jak coraz więcej podmiotów lokalnych angażuje się nie tylko w proces realizacji, ale także w opracowywanie i rozwój polityk tworzenia miejsc pracy i reintegracji społecznej. Celem podręcznika jest zachęcić do udziału jak największą liczbę instytucji i organizacji. Xavier Prats Monné Dyrektor ds. zatrudnienia, Strategii Lizbońskiej i spraw międzynarodowych Dyrekcja Generalna ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Równości Szans SPIS TREŚCI 1. WPROWADZENIE.....2 2. WYZWANIA DLA WZROSTU ZATRUDNIENIA NA SZCZEBLU LOKALNYM W POLSCE.....4 3. OKREŚLENIE I PRZEKONANIE KLUCZOWYCH PODMIOTÓW.....14 4. WSPARCIE DLA LOKALNEGO ROZWOJU ZATRUDNIENIA.....22 5. WDRAŻANIE STRATEGII LOKALNEGO ROZWOJU ZATRUDNIENIA.....30 6. DALSZE INFORMACJE I WYTYCZNE.....40 1 1. WPROWADZENIE 1.1. Cel podręcznika Celem niniejszego podręcznika jest pomóc podmiotom na szczeblu lokalnym, regionalnym i ogólnokrajowym w zrozumieniu wartości, jaką stanowi lokalny rozwój zatrudnienia (Local Employment Development – LED) jako integralny element polityki zatrudnienia. Podręcznik ma także przekonać krajowych decydentów do tworzenia możliwości podejmowania działań lokalnych w ramach ogólnokrajowej polityki zatrudnienia, zapewniając w ten sposób przestrzeń dla: • • • innowacyjności i kreatywności w rozwiązywaniu problemów rynku pracy, współpracy w procesie decyzyjnym pomiędzy lokalnymi podmiotami, lokalnych strategii i działań na rzecz zatrudnienia oraz rozwoju. Choć podręcznik radzi lokalnym przedstawicielom, w jaki sposób przygotowywać strategie oraz realizować działania (na przykład poprzez tworzenie partnerstw), nie stara się zalecać jednej formuły działania. W podręczniku opisane zostały najważniejsze cechy lokalnego rozwoju zatrudnienia, zasoby umożliwiające wsparcie takiego rozwoju, a także przykłady osiągnięcia wzrostu zatrudnienia w Polsce oraz w Unii Europejskiej, wynikające z wieloletnich doświadczeń. W podręczniku omówiono charakterystykę i zasady działań na rzecz wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym, pozostawiając praktykom kwestię ich dostosowania do uwarunkowań lokalnych. 1.2. Co to jest lokalny rozwój zatrudnienia? Wzrost zatrudnienia na szczeblu lokalnym zaangażuje lokalne podmioty w proces opracowywania, zarządzania i realizacji polityk rynku pracy. Obejmuje szeroki zakres działań, których celem jest tworzenie miejsc pracy, walka z bezrobociem, zachęcanie do większej przystosowalności (adaptability), promowanie inicjatyw, ułatwianie reintegracji społecznej i eliminowanie nierówności społecznych. Kwestia wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym na ogół jednoczy miejscowe podmioty w ramach partnerstwa, które przygotowuje strategię i realizuje odpowiednie działania. Partnerstwa skupiają miejscowe władze, pracodawców, organizacje przedsiębiorców, związki zawodowe i organizacje pozarządowe. W niniejszym podręczniku nie stosuje się ścisłej definicji pojęcia „lokalne”. Pod pojęciem „lokalne” rozumie się miejsce, w którym ludzie mieszkają, pracują i uczą się, wobec, którego mają poczucie przynależności, i które jest na tyle blisko, aby być, co jest istotne dla większości pracodawców i pracowników, w zasięgu codziennego przejazdu tam i z powrotem. Tak rozumiana lokalność może, ale nie musi pokrywać się z granicami administracyjnymi, w zależności od miejscowych uwarunkowań. Ramy polityki krajowej dla wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym na ogół tworzą prawny kontekst dla lokalnego rozwoju zatrudnienia w obrębie granic administracyjnych, często odzwierciedlając istniejący porządek. W wielu społecznościach lokalnych podjęto już inicjatywę tworzenia własnych metod lokalnego rozwoju zatrudnienia. W wielu przypadkach społeczności te korzystają z możliwości oferowanych przez rządy państw, Komisję Europejską oraz instytucje zapewniające pomoc. Korzystając z ich doświadczeń, można wskazać kluczowe czynniki pozwalające osiągnąć wzrost zatrudnienia na szczeblu lokalnym, do których należą m.in.: • • • • • ramy polityki krajowej i unijnej wspierającej działania lokalne, partnerstwo skupiające lokalne instytucje i podmioty, mandat do rozwiązywania problemów lokalnego rynku pracy, lokalna strategia zakładająca szeroki udział podmiotów, oraz integracja polityk na szczeblach regionalnych i krajowym z działaniami o charakterze lokalnym, odpowiadającymi na potrzeby lokalne. 2 Kluczową cechą lokalnego rozwoju zatrudnienia jest to, że podnosi wartość polityki krajowej i regionalnej dzięki zaangażowaniu lokalnych podmiotów oraz lepszemu dostosowaniu działań do potrzeb rynku pracy i potencjału danej społeczności lokalnej. 1.3. Dlaczego lokalny rozwój zatrudnienia jest istotny? Działania na rzecz wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym mogą istotnie przyczynić się do rozwiązania problemu bezrobocia, niedostatecznych kwalifikacji i braku równouprawnienia. Doświadczenie ostatnich dwóch dekad na obszarze Europy dowodzi, że lokalne działania na rzecz zatrudnienia mogą pomóc zaspokoić potrzeby lokalne i jednocześnie przyczynić się do realizacji celów polityki krajowej. Przede wszystkim, działania lokalne na rzecz zatrudnienia stanowią ważne uzupełnienie krajowych i unijnych strategii wzrostu zatrudnienia. Działania te ogrywają istotną rolę w realizacji celów Europejskiej Strategii Zatrudnienia, a zarazem strategicznego celu Unii Europejskiej (znanego pod nazwą „Agenda Lizbońska”), tj. uczynienia z niej „najbardziej konkurencyjnej, dynamicznie rozwijającej się, opartej na wiedzy gospodarki, zdolnej do trwałego zrównoważonego rozwoju, tworzącej nowe miejsca pracy oraz charakteryzującej się większą spójnością społeczną”1. Wzrost zatrudnienia na szczeblu lokalnym może przyczynić się do realizacji celów krajowej i lokalnej polityki w zakresie zatrudnienia poprzez: • • • • • • • • zwiększenie liczby zatrudnionych i zmniejszenie bezrobocia, zachęcenie osób o różnym poziomie wykształcenia, predyspozycjach, umiejętnościach i ambicjach do podjęcia pracy zarobkowej poprzez odpowiedź na potrzeby grup marginalizowanych, tworzenie nowych rodzajów pracy lub rozwój nowych gałęzi przemysłu na szczeblu lokalnym, zapewnianie nowych miejsc pracy dzięki kreatywnym działaniom zmierzającym do zaspokojenia lokalnego popytu na usługi, określenie lepszych sposobów zaspokojenia potrzeb osób młodych, starszych oraz pracujących rodziców i oferowanie lepszej równowagi pomiędzy życiem zawodowym a życiem prywatnym, tworzenie lokalnej kultury nauki przez całe życie, umożliwiającej adaptację do zmian w przemyśle, promowanie postawy „mogę – zrobię” oraz lokalnego ducha przedsiębiorczości, budowanie klimatu zaufania i współdziałania wśród mieszkańców i organizacji, pomocnego w przezwyciężaniu nawet najbardziej niesprzyjających okoliczności. W dalszych częściach podręcznika omówiony zostanie kontekst lokalnego rozwoju zatrudnienia w Polsce, a także wybrane problemy, które można rozwiązać poprzez wzrost zatrudnienia na szczeblu lokalnym. Omówione zostaną także możliwości podejmowania działań lokalnych w Polsce, zasoby wspierające działania na rzecz lokalnego rozwoju zatrudnienia, a także dobre praktyki z obszaru Polski oraz Unii Europejskiej. 1: http://ec.europa.eu/employment_social/employment_strategy/index_en.htm 3 2. WZYWANIA DLA WZROSTU ZATRUDNIENIA NA SZCZEBLU LOKALNYM W POLSCE 2.1. Szeroki kontekst polityki Ta część podręcznika jest poświęcona niektórym wyzwaniom w zakresie zatrudnienia, przed jakimi stoi obecnie Polska. Rozwiązania dla większości problemów określają polityki krajowe. Zostały one zawarte w odpowiedzi Polski na Agendę Lizbońską (w szczególności Krajowy Program Reform (KPR) na lata 2005-2008, a nastepnie na lata 2008 - 2011 i jego coroczne aktualizacje dokonywane przez Rząd RP i Komisję Europejską2). Kwestie dotyczące zatrudnienia są w równym stopniu przedmiotem Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia3 (NSRO) oraz Programu Operacyjnego „Kapitał Ludzki” (PO KL), dotyczących wdrożenia przez Polskę unijnych Funduszy Strukturalnych w bieżącym okresie programowania, tj. w latach 2007 – 2013. Naszym zadaniem jest pokazać, w jaki sposób może pomóc wzrost zatrudnienia na szczeblu lokalnym. W okresie ostatnich dwudziestu lat Polska gospodarka przeszła głęboką transformację we wszystkich sektorach gospodarki oraz wszystkich regionach kraju. Polska gospodarka staje się gospodarką coraz bardziej otwartą i zintegrowaną z globalnym rynkiem. Nastąpił znaczny przypływ inwestycji zagranicznych, czemu towarzyszy transfer technologii i wiedzy. Wzrost, powodowany głównie dynamicznym eksportem, w oparciu o bardziej przetworzone towary, przyczynił się do stopniowego zmniejszenia różnic konwergencji, z powodu których Polska odstaje od średniej unijnej pod względem wielkości PKB na głowę. Pomimo dynamicznego wzrostu gospodarczego w ostatnich latach, w Polsce notuje się najniższy wskaźnik zatrudnienia w Unii Europejskiej. Zatrudnienie ogółem wzrosło nieznacznie od 1995 r. Wskaźnik zatrudnienia wynosił zaledwie 54,5% w 2006 r. w porównaniu ze średnią unijną 64,3%4. Udział kobiet na rynku pracy jest szczególnie niski i stanowił zaledwie 48,2% w 2006 r. Bezrobocie spadło w ostatnich latach (z 19,9% w 2002 r. do 13,8% w 2006 r., ale nadal jest wyższe od średniej europejskiej na poziomie 7,9%), a długotrwałe bezrobocie, chociaż maleje (z 10,9% w 2002 r. do 7,8% w 2006 r.), ciągle pozostaje powyżej średniej w Europie, która wynosi 3,6%. W rezultacie, Polska pozostaje jednym z najbiedniejszych państw w Unii Europejskiej, z PKB na jednego mieszkańca stanowiącym zaledwie 56% średniej europejskiej z kwietnia 2007 r.5 oraz 12,3% ogółu społeczeństwa żyjącego poniżej poziomu minimum socjalnego6. Ważnym problemem jest bezrobocie wśród młodych ludzi, które stanowi 21,3%.7 Wiele młodych osób po zakończeniu edukacji przez kilka lat pozostaje bez pracy, co skutkuje nie tylko utratą ludzkiego kapitału, ale także zwiększa ryzyko społecznej marginalizacji i ubóstwa. Jednym z czynników przyczyniających się do wysokiego poziomu bezrobocia wśród młodych ludzi jest niedostosowanie oferty systemu edukacyjnego do potrzeb współczesnej i stale zmieniającej się gospodarki. Pod koniec 2005 r. ponad 65% osób bezrobotnych miało jedynie wykształcenie podstawowe i zawodowe8, bez możliwości dalszego kształcenia się czy rozwoju zawodowego. Na terenie kraju są grupy bardziej narażone na problemy ze znalezieniem zatrudnienia. Wskaźnik zatrudnienia wśród osób w grupie wiekowej 55 – 64 lata jest znacznie poniżej średniej europejskiej (28,1% wobec 43,5% w 2006 r.), w szczególności w przypadku kobiet (19,0% wobec 34,8%)9. Osoby w starszym wieku są szczególnie zagrożone utratą miejsca pracy ze względu na zmiany technologiczne i organizacyjne. Próby ponownego zaistnienia na rynku pracy często kończą się niepowodzeniem z powodu podejścia samych pracodawców. Także osoby bezdomne, byli przestępcy, młodzież opuszczająca zakłady opieki instytucjonalnej, osoby niepełnosprawne oraz Romowie10 należą do grup narażonych na trudności ze znalezieniem zatrudnienia, dyskryminację i marginalizację społeczną. 2: http://ec.europa.eu/growthandjobs/index_en.htm 3: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, maj 2007 4: Zatrudnienie w Europie 2007 5: Eurostat 6: NSRO, Załącznik nr 1 7: Eurostat – Euro wskaźniki z dn. 31 lipca 2007 r. 8: NSRO, Załącznik nr 1 9: Zatrudnienie w Europie 2007 10: NSRO, Załącznik nr 1 4 System kształcenia jest niedostatecznie dostosowany do potrzeb rynku pracy. Pomimo znacznego wzrostu liczby osób z wyższym wykształceniem w ostatnich latach, większość problemów rynku pracy nie ulega zmianie. Ciągle zbyt wiele osób posiada jedynie niskie kwalifikacje (o 14% więcej niż średnia europejska), zaś jedynie 4,9% osób w wieku 25 – 64 uczestniczy w szkoleniach. Choć udział osób z wyższym wykształceniem zwiększył się znacząco, jest zbyt mało absolwentów kierunków ścisłych, technologicznych i informatycznych, co oznacza, że wiele osób z wyższym wykształceniem nie jest dostatecznie wykorzystywanych na rynku pracy. 11 Utrata ludzkiego kapitału stanowi istotne zagrożenie dla rozwoju i wzrostu. Od 2004 r. w poszukiwaniu pracy blisko dwa miliony osób (tymczasowo lub na stałe) opuściły Polskę. W wielu małych społecznościach odpływ młodych, ekonomicznie czynnych osób, negatywnie wpłynął na lokalną gospodarkę i rynek pracy. W wielu rodzinach, jedno z rodziców wyjechało (na ogół ojciec), ograniczając możliwość podjęcia pracy tym, którzy pozostali, aby opiekować się rodziną. Skutki takiej emigracji łączą się z najniższym wskaźnikiem urodzeń w Unii Europejskiej 12, co powoduje ryzyko ujemnego przyrostu naturalnego i starzenia się społeczeństwa. Istnieją znaczne różnice w poziomach bezrobocia w poszczególnych rejonach kraju, co po części stanowi odzwierciedlenie faktu, iż nowe inwestycje i miejsca pracy są skoncentrowane głównie w dużych miastach, zwłaszcza w Warszawie i Krakowie. Dla przykładu, pod koniec 2005 r. bezrobocie w województwie warmińsko-mazurskim (27,5%) było dwukrotnie wyższe niż w województwach małopolskim i mazowieckim (13,8%). Także w obrębie województw istnieją różnice w poziomie bezrobocia. Pod koniec 2005 r. w relatywnie bogatszym województwie mazowieckim, bezrobocie wahało się pomiędzy 5,6% w Warszawie (najniższy wskaźnik bezrobocia w powiatach) a 39,8% w powiecie szydłowieckim (jeden z najwyższych wskaźników bezrobocia w Polsce).13 Małe miasta i obszary wiejskie stoją w obliczu szczególnych problemów, zwłaszcza te, które w przeszłości były zdominowane przez jednego pracodawcę lub wielkie państwowe gospodarstwa rolne, jak na przykład w północno-wschodniej Polsce. Oferta edukacyjna na obszarach wiejskich jest skromniejsza niż w miastach z powodu ograniczonego dostępu do przedszkoli, kadry nauczycielskiej o gorszych kwalifikacjach i gorszej jakości szkół średnich, co skutkuje niższym poziomem wykształcenia14. Także na obszarach wiejskich niedostatecznie rozwinięta jest infrastruktura, czego dowodem jest fakt, że zaledwie 19% gospodarstw korzysta z dostępu do Internetu15. „Ukryte bezrobocie” w rolnictwie dotyczy ok. 1 miliona osób16, odzwierciedlając wysoki udział małych gospodarstw, które generują niską sprzedaż lub produkują wyłącznie na własne potrzeby. W konsekwencji w 2005 r. zagrożonych ubóstwem było ok. 18,7% mieszkańców wsi w porównaniu z 8,2% mieszkańców miast17. Pomimo imponujących osiągnięć gospodarczych głównych miast, wiele obszarów miejskich cierpi znaczny niedostatek. Są to obszary, w których przeważają osiedla mieszkaniowe budowane dla rodzin robotników dawno zamkniętych zakładów państwowych. Infrastruktura w tych miejscowościach jest częstokroć zdewastowana, zaś wielu mieszkańców jest bezrobotnych, często długotrwale. Istnieje ryzyko, że młodzież z takich miast (tzw. „blokersi”) zrezygnuje z nauki w szkole, pójdzie w ślady swoich bezrobotnych rodziców i przyjmie subkulturę grup przestępczych. 11: NSRO, Załącznik nr 1 12: 1,24 wobec 1,25 średniej dla UE-25 w 2005 r., NSRO 13: NSRO, Załącznik nr 1 14: NSRO, Załącznik nr 1 15: NSRO, Załącznik nr 1 16: NSRO, Załącznik nr 1 17: NSRO, Załącznik nr 1 5 Pomimo sporego postępu w ostatniej dekadzie, dalej istnieją bariery dla przedsiębiorczości. Wśród polskich przedsiębiorstw wysoki udział (95%) mają małe przedsiębiorstwa zatrudniające do 9 osób. Należy jednak zauważyć, że małe przedsiębiorstwa w Polsce są zdecydowanie słabsze niż małe przedsiębiorstwa w starych krajach członkowskich Unii tak pod względem kapitału, skali działalności, jak i generowanej wartości dodanej18. Wiele z trudem dostosowuje się do zmian, z uwagi na zdominowanie działalności przez jeden produkt lub usługę, braku myślenia długookresowego lub nikłe inwestycje w rozwój kapitału ludzkiego. Małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) mają trudności w pozyskiwaniu kapitału, po części dlatego, że banki postrzegają je jako ryzykowne inwestycje. Potencjał instytucjonalny dla partnerstw wymaga wzmocnienia na szczeblu lokalnym. W NSRO podkreśla się potrzebę zwiększenia zdolności strategicznych administracji publicznej (w tym jednostek samorządowych), poprawy wydajności instytucjonalnej oraz zwiększenia jakości i dostępności usług publicznych19. Z kolei w PO KL podkreśla się znaczenie współpracy pomiędzy administracją publiczną a organizacjami pozarządowymi jako sposobu na skuteczniejszą politykę publiczną i rozwiązywanie problemów społecznych, jednocześnie zwracając uwagę na ograniczone możliwości organizacji pozarządowych w pełnieniu takiej roli i związaną z tym konieczność szkoleń20. Skuteczna reakcja na tego rodzaju złożone problemy wymaga połączenia działań odgórnych i oddolnych, koordynacji pionowej i poziomej, współpracy pomiędzy podmiotami prywatnymi a organizacjami pozarządowymi, wreszcie współdziałania na szczeblu krajowym i lokalnym. Wzrost zatrudnienia na szczeblu lokalnym może stanowić kluczowy element zintegrowanego podejścia do rozwiązywania problemów o takim stopniu złożoności. 2.2. Wartość lokalnego rozwoju zatrudnienia Wraz z napływem środków unijnych i kontynuacją reform instytucjonalnych, zwiększa się zakres działań lokalnych w porównaniu z przeszłością. Teraz należy przyjrzeć się, w jaki sposób wzrost zatrudnienia na szczeblu lokalnym może wesprzeć instrumenty krajowe w realizacji najważniejszych kwestii polityki, które były przedmiotem powyższej analizy. Czerpiąc z bogatego doświadczenia unijnego, można wyróżnić co najmniej siedem obszarów, w których uzupełnienie polityki o komponent lokalnego rozwoju zatrudnienia może być korzystne. Wybrane obszary polityki wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym w Polsce • • • • • • • dostosowanie systemu edukacyjnego i kwalifikacji do wymogów rynku pracy, poprawa zatrudnialności (employability) osób znajdujących się poza rynkiem pracy, rozwiązanie kwestii zróżnicowań regionalnych i terytorialnych, budowa środowiska przyjaznego dla przedsiębiorczości i inwestycji, poprawa zdolności przystosowywania się do zmian, zwalczanie ubóstwa i społecznej marginalizacji poprawa funkcjonowania administracji oraz zwiększenie udziału organizacji społeczeństwa obywatelskiego w procesach decyzyjnych 18: Priorytet 2, Krajowy Program Reform dla Polski, lata 2005 - 2008 19: NSRO, Rozdział 6 20: Rozdział 1.6 Programu Operacyjnego “Kapitał Ludzki” 6 2.2.1. Dostosowanie systemu edukacyjnego i kwalifikacji do wymogów rynku pracy Niedopasowanie oferty edukacyjnej i zapotrzebowania (na wiedzę) gospodarki oraz rynku pracy jest często wymieniane w NSRO jako jedna z głównych przeszkód dla zrównoważonej konkurencyjności kraju. Daleko idące zmiany w ramach polityki ujęte w krajowym systemie kształcenia na poziomie podstawowym, średnim i wyższym będzie wspierać szereg środków realizowanych głównie poprzez Program Operacyjny „Kapitał Ludzki”. Środki te obejmują ogólnokrajowe inicjatywy zmierzające do dostosowania programów nauczania do potrzeb rynku pracy, wprowadzenia krajowych systemów kwalifikacyjnych i upowszechnienia możliwości nauki przez całe życie (lifelong learning). Jakkolwiek bardzo ważne są odgórne inicjatywy, współczesna dobra praktyka uznaje za istotne także działania lokalne. Partnerstwa lokalne skupiające m.in. przedstawicieli biznesu, placówek oświatowych i szkoleniowych, urzędów pracy, samorządów, zorientowane na rozwój lokalnego rynku pracy i gospodarki, mogą lepiej skorzystać z większej otwartości w szerszym kontekście polityki. Łatwiej jest im przewidzieć i określić różnice oraz niedopasowanie podaży i popytu na szczeblu lokalnym, pośredniczyć w nowej relacji pomiędzy placówkami oświatowymi i szkoleniowymi, środowiskiem biznesowym a pracownikami, w ramach spójnej strategii lokalnej. Jest to zasadnicze działanie dla lokalnego rozwoju zatrudnienia. Doświadczenie pokazuje, że to co powinno powstać to proces dwustronny. W miarę upływu czasu, miejscowi pracodawcy należący do partnerstwa zaczynają doceniać wartość ludzkiego kapitału i znaczenie doskonalenia umiejętności dla zapewnienia konkurencyjności, w globalnym kontekście, miejscowej siły roboczej. Równoczesnie dzięki temu procesowi i zarazem dzięki partnerstwu, tworzy się kontekst, w którym placówki oświatowe i szkoleniowe zaczynają rozumieć zmieniające się otoczenie biznesowe i mogą dostosować ofertę edukacyjną i programy szkoleniowe do potrzeb biznesu. Partnerstwa na rzecz wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym mogą stać się narzędziem do budowy środowiska, w którym nauka przez całe życie jest postrzegana jako integralny element zarówno w aspekcie rozwoju indywidualnego, jak i rozwoju lokalnego. Tampere (Finlandia) W latach 90 - tych miasto Tampere (200,000 mieszkańców) przeżywało kryzys przemysłowy, bezrobocie osiągnęło poziom 22,6%. Poszukując rozwiązania dla istniejącej sytuacji, Tampere uznało naukę przez całe życie za kluczową dla rozwoju ekonomicznego. Opracowano strategię szkoleń dla starszych pracowników. W miarę upływu czasu strategia ta została przekształcona w ogólną strategię promującą kształcenie w mieście dla młodzieży, dorosłych i osób starszych. Choć strategia obejmuje wiele innowacyjnych działań, jest ona bardziej wspólną koncepcją i etosem, aniżeli konkretnym programem. Jest ona realizowana poprzez partnerstwo skupiające zainteresowane strony, promujące Tampere jako miasto uczące się bezpośrednio wśród globalnych inwestorów, a nie polegające na rządzie w tej kwestii. www.tamperebusiness.com 7 2.2.2. Poprawa zatrudnialności (employability) osób pozostających poza rynkiem pracy Nawet w warunkach dynamicznie rozwijającej się gospodarki, pewne grupy mogą pozostawać w tyle. Dla osób, które są długotrwale bezrobotne lub ukończyły szkołę bez zdobycia podstawowych kwalifikacji, największą barierą w znalezieniu pracy jest brak „zatrudnialności”, czyli brak umiejętności, kwalifikacji, postaw i zachowań koniecznych dla uzyskania pracy. Problem ten został dostrzeżony w Programie Operacyjnym „Kapitał Ludzki”, w efekcie czego program stara się wspierać 100,000 osób pozostających poza rynkiem pracy, głównie w ramach projektów ogólnokrajowych. Niemniej jednak, z doświadczeń europejskich wynika, że choć takie działania pełnią istotną rolę, ich skuteczność może być jeszcze większa, jeśli połączy się je z inicjatywami lokalnymi. Dwie dekady praktyki przekonują, że dla promowania reintegracji grup zagrożonych, działania lokalne są równie istotne. Przyjmuje się obecnie, że inicjatywy partnerstw lokalnych, przygotowywane i realizowane przy pełnej znajomości miejscowych warunków, mogą być wysoce skuteczne w docieraniu i nawiązywaniu kontaktów z grupami, z którymi taki kontakt jest utrudniony. Praca na szczeblu lokalnym z grupami obejmującymi m.in. młodzież rezygnującą przedwcześnie z nauki i nie posiadającą kwalifikacji wymaganych na rynku pracy, może dopomóc w przekonaniu ich do udziału w krajowych programach aktywizacji zawodowej. Podobnie, dla tych, którzy pozostają bezrobotni przez dłuższy czas, lokalne działania pomagające im w pokonywaniu wielorakich barier, które dotyczą nie tylko rynku pracy, stanowią standard postępowania w większości państw członkowskich Unii Europejskiej. Coraz popularniejszym wyrazem dążeń w poszukiwaniu sposobów na przywrócenie osób marginalizowanych z powrotem do pracy jest zwrot w kierunku przedsiębiorstw społecznych i gospodarki społecznej21. Gospodarka społeczna może stać się zarówno źródłem pracy dla bezrobotnych, jak i sposobem na wypełnienie braków w podaży lokalnych usług. Gospodarka społeczna stara się znaleźć środki zaspokojenia potrzeb, których nie potrafi zaspokoić rynek, koncentrując się przede wszystkim na aspiracjach i wartościach osób, dla których zysk nie jest celem nadrzędnym. Celem jest bezpośredni rozwój społecznie użytecznych działań i zawodów. Tym, co może się wyłonić to nowy sens przedsiębiorczości, czyli dobro zarówno dla gospodarki, jak i rozwoju społecznego na szczeblu lokalnym. Przypadek z Luksemburga stanowi dobrą ilustrację powyższego. Gospodarka społeczna i OPE (Luksemburg) W Luksemburgu rząd uznał économie solidaire za „trzeci filar” gospodarki. Poza pewną pomocą finansową, rząd wprowadził nowe przepisy niezbędne dla wsparcia gospodarki społecznej, uznając ją za normalnego dostawcę usług na zamówienie publiczne. Działania te umożliwiły organizacjom takim, jak Objtectif Plein Emploi (OPE) rozszerzenie zakresu działań na rzecz wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym. OPE realizuje lokalne i długoterminowe projekty rozwojowe i jednocześnie tworzy miejsca pracy dla bezrobotnych. Organizacja działa na szczeblu lokalnym poprzez sieć organizacji typu non-profit, które określają potrzeby lokalne i opracowują odpowiednie rozwiązania. www.ope.lu 21: Pod pojęciem gospodarki społecznej rozumie się sytuację, w której mieszkańcy danego rejonu współpracują dostarczając szeroki zakres usług za pośrednictwem przedsiębiorstwa społecznego, którego nadrzędnym celem nie jest zysk lub korzyści, ale użyteczność dla lokalnej wspólnoty. 8 2.2.3. Zwalczanie ubóstwa i marginalizacji społeczna W ramach PO KL przywiązuje się ogromną wagę do potrzeby zwalczania ubóstwa i społecznej marginalizacji. Priorytet I wspiera działania głównie na szczeblu krajowym, podczas gdy Priorytet VII wspiera działania lokalne ukierunkowane na przeciwdziałanie społecznemu wykluczeniu i promowaniu gospodarki społecznej. Połączenie inicjatyw odgórnych i oddolnych powinno w istotny sposób przyczynić się do zmniejszenia zjawiska ubóstwa i społecznej marginalizacji. Istnieje wiele dobrych praktyk i doświadczeń na obszarze Unii Europejskiej (w tym także w Polsce) związanych z rolą partnerstw lokalnych w zwalczaniu ubóstwa i społecznej marginalizacji. Z uwagi na złożoność czynników, nie istnieją jednorazowe rozwiązania. Przyczyny, skutki oraz formy ubóstwa i społecznej marginalizacji są wielorakie i wzajemnie powiązane. Miejscowe partnerstwa skupiające różne podmioty, umożliwiające zaangażowanie społeczności lokalnych, na ogół najlepiej potrafią wspierać grupy znajdujące się w trudnej sytuacji. Miejscowe strategie promujące reintegrację społeczną powinny uwzględniać kombinację środków odpowiednich dla danych warunków i potrzeb lokalnych, na przykład przedszkola, potrzeby edukacyjne rodziców, rozwój i bezpieczeństwo społeczności, potrzeby mieszkaniowe, przeciwdziałanie zachowaniom antyspołecznym, potrzeby zdrowotne, nauczanie języka dla imigrantów lub rozwój osobisty. Wiele organizacji pozarządowych i publicznych podejmuje działania w tym kierunku. Jednak dzięki partnerstwom działania te mogą stać się bardziej skuteczne i zrównoważone za sprawą koordynacji w ramach ogólnej strategii lokalnej. Przypadek opisany poniżej jest przykładem społecznej gospodarki w Polsce ukierunkowanej na walkę z ubóstwem i społeczną marginalizacją w swego czasu dobrze prosperującym mieście, które obecnie boryka się z problemami społecznymi i ekonomicznymi.. Projekt „Nowa Szansa” w ramach PIW EQUAL, Nowa Huta (Polska) Nowa Huta w Krakowie została wybudowana w latach 50tych jako modelowe socjalistyczne miasto, zapewniające swoim mieszkańcom pracę w hucie stali. Z chwilą ustania produkcji, miasto stanęło w obliczu poważnych problemów, takich jak bezrobocie, przestępczość, nieadekwatność systemu edukacji oraz starzejąca się społeczność. Dzięki projektowi „Nowa Szansa” w ramach Programu Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL powstało partnerstwo skupiające 12 lokalnych instytucji i organizacji, którego celem stała się poprawa jakości życia w mieście oraz zapewnienie możliwości zatrudnienia i kształcenia osobom młodym, bezrobotnym i niepełnosprawnym. Ustanowionych zostało 11 małych przedsiębiorstw, które z czasem zostaną przekształcone w przedsiębiorstwa społeczne, działające samodzielnie na rynku. Przedsiębiorstwa te prowadzą działalność m.in. w następującym zakresie: • • • • • • Manufaktura drukarska - promuje kulturę i sztukę, Pelargonia i Róża, Studio Sztuki Ogrodowej na rzecz kształtowania terenów zielonych, Internetowa Mapa Potencjału Nowej Huty, Miesięcznik dla młodzieży, „SKAUTTUR” - organizuje wycieczki rowerowe popularyzujące historię regionu, Lokalne Centrum Usług Społecznych prowadzi kuchnię, dostarczając posiłki osobom potrzebującym. www.equal.gov.pl 9 2.2.4. Różnice regionalne i terytorialne Jednym z największych wyzwań, przed jakim stoi Polska, jest zmniejszenie rażących różnic pomiędzy najlepiej prosperującymi regionami a tymi, które pozostają w tyle, jak również różnic w obrębie poszczególnych rejonów. Zgodnie z NSRO do rozwiązania tego problemu mają być zaangażowane środki unijne, krajowe, regionalne i lokalne, które zostaną wykorzystane w ramach Programu Operacyjnego „Rozwój Wschodniej Polski”, jak również regionalnych programów operacyjnych zarządzanych na szczeblu wojewódzkim. Dostrzega się także potrzebę podjęcia takich działań na szczeblu lokalnym, w szczególności w zaniedbanych obszarach wiejskich i miastach o wysokim wskaźniku bezrobocia. Sukces w dużej mierze jest uzależniony od stopnia, w jakim te działania zostaną uznane za własne przez społeczności lokalne i od ich czynnego udziału w procesie. Doświadczenie europejskie wskazuje, że partnerstwa lokalne zaangażowane w projekty krajowe na rzecz bardziej zrównoważonego rozwoju terytorialnego, mogą w wymierny sposób pomóc w zmniejszeniu różnic terytorialnych. Plany zatrudnienia dotyczące konkretnych obszarów, które uwzględniają faktyczne potrzeby na szczeblu lokalnym, a nie odpowiadają w mechaniczny sposób na cele krajowe, mogą pomóc w wyeliminowaniu niektórych przyczyn warunkujących brak możliwości ekonomicznych. Jednak, aby tak się stało, miejscowe instytucje i organizacje potrzebują mandatu oraz środków niezbędnych do tworzenia potencjału. Potencjał wewnętrzny od dawna uznaje się za integralny czynnik zrównoważonego rozwoju lokalnego i spójności terytorialnej. Wzrost zatrudnienia na szczeblu lokalnym może także stworzyć „infrastrukturę instytucjonalną” dla podmiotów publicznych, prywatnych i organizacji pozarządowych, konieczną dla bardziej zintegrowanej współpracy na rzecz skuteczniejszego świadczenia własnych usług. Poniżej przedstawiamy przykład angielski.. Lokalne Partnerstwa Strategiczne (Anglia) Lokalne Partnerstwa Strategiczne (LPS) są organizacjami bez własnych struktur wykonawczych, których celem jest zmniejszenie różnic regionalnych i lokalnych. Tworzą one system podregionalnych partnerstw, koncentrujących się w 88 najbardziej zaniedbanych okręgach w Anglii. Lokalne Partnerstwa Strategiczne nie mają osobowości prawnej ani własnych funduszy. Obejmują lokalne władze, ośrodki zdrowia, urzędy pracy, grupy społeczne, przedsiębiorstwa oraz inne podmioty, dążąc do „sprzężonego” świadczenia usług oraz wspierania rozwoju gospodarczego i społecznego. www.communities.gov.uk/lsp 10 2.2.5. Budowanie środowiska przyjaznego dla przedsiębiorczości i inwestycji Krajowy Program Reform w Polsce podkreśla potrzebę stworzenia środowiska sprzyjającego przedsiębiorczości. Wiele z działań planowanych w tym kontekście dotyczy inicjatyw krajowych i działań zmierzających m.in. do uproszczenia procedury rejestracji podmiotów gospodarczych oraz usprawnienia systemu sądowniczego22. Niemniej jednak, w tworzeniu środowiska sprzyjającego przedsiębiorczości i inwestycjom, istotną rolę do odegrania mają partnerstwa lokalne. Z doświadczeń krajów europejskich wynika, że działania lokalne ukierunkowane na wspieranie przedsiębiorczości i innowacyjności stanowią istotne uzupełnienie dla inicjatyw krajowych. Partnerstwa lokalne na ogół lepiej potrafią wskazać przeszkody dla rozwoju przedsiębiorczości, na przykład w postaci braku lokali lub terenów bądź trudności w uzyskaniu mikro-pożyczek, i zapewnić odpowiednie rozwiązania. Partnerstwa lokalne mogą także pomóc w budowie efektywnych sieci lokalnych skupiających miejscowe przedsiębiorstwa, dostawców usług oraz placówki oświatowe. Miejscowości na terenie Unii Europejskiej, które odniosły w tej dziedzinie sukces na przestrzeni ostatnich dwóch dziesięcioleci, nauczyły się większej otwartości i bardziej strategicznego podejścia w promowaniu inwestycji. Bardzo ważną rolę odgrywają sieci – wewnętrznie skupiają najważniejsze podmioty, zaś na zewnątrz pozwalają włączyć miejscowość w ogólnokrajowe inicjatywy partnerskie. Miejscowości zorganizowane „od środka” wokół spójnych partnerstw lokalnych działających na rzecz rozwoju gospodarczego i wzrostu zatrudnienia, są bardziej atrakcyjne dla wszelkiego rodzaju inwestorów. Najlepszym przykładem są doświadczenia belgijskie. Flandria, Okręg Kreatywności (Belgia) Flandria, Okręg Kreatywności podejmuje starania na rzecz zwiększenia konkurencyjności Flandrii poprzez kreatywność, innowacyjność, przedsiębiorczość i międzynarodową działalność gospodarczą. Działania te są realizowane za pośrednictwem partnerstwa obejmującego podmioty regionalne i ponadregionalne, a także zagraniczne. Projekt jest kierowany do ogółu mieszkańców, gdyż jego celem jest zachęcenie do przyjęcia bardziej pro-aktywnej i kreatywnej postawy. Projekt obejmuje szereg różnych dziedzin (edukacja, gospodarka, zatrudnienie i kultura). W jego realizację zaangażowane są regionalne ministerstwa edukacji, gospodarki i zatrudnienia oraz kultury, które funkcjonują jako „płyty rezonansowe”. Mocna, regionalna „marka” pomogła pozyskać przedsiębiorstwa poszukujące możliwości inwestycyjnych, zaś miejscowym pracownikom dała większe poczucie lojalności i przywiązania nie tylko w stosunku do własnych pracodawców, ale także wobec całego rejonu. www.flanders-dc.org 22: Priorytet 2, Krajowy Program Reform dla Polski w latach 2005-2008 11 2.2.6. Poprawa zdolności przystosowywania się do zmian Czynnikiem odpowiedzialnym za sukces i przetrwanie w warunkach gwałtownie zmieniającej się gospodarki jest zdolność tak pracownika, jak i przedsiębiorstwa do przewidzenia, zareagowania i przystosowania się do zmiany. W NSRO uznaje się konieczność podjęcia starań, na wszystkich szczeblach, na rzecz zwiększenia inwestycji w edukację, szkolenia i systemy zarządzania, wzmocnienia potencjału w ramach gospodarki, na poziomie przedsiębiorstw i w województwach, jak również odpowiedniej reakcji na zmiany. Większa zdolność adaptacji jest podstawowym warunkiem pomyślnego zakończenia procesu restrukturyzacji polskiej gospodarki. Ma także kluczowe znaczenie dla rosnącego udziału nauki, wiedzy i technologii w polskiej gospodarce w każdym sektorze. Dla wielu osób wykonujących najniżej opłacane prace w sektorach o mniejszej produktywności, szansa na uzyskanie kwalifikacji zawodowych i naukę przez całe życie, jaką oferuje PO KL, stanowi drogę do stabilnego i produktywnego życia w warunkach zmiennej gospodarki. Lokalne MŚP potrzebują zachęty do bliższej współpracy z placówkami badawczymi i oświatowymi w celu poprawy swojego potencjału w zakresie innowacyjności produktów i procesów. W tej dziedzinie partnerstwa lokalne mogą pełnić rolę katalizatorów współpracy i innowacyjności zarówno w odniesieniu do procesów (np. poprzez upowszechnianie technologii informacyjnych i telekomunikacyjnych), jak i nowych produktów. To, co można w ten sposób osiągnąć, nawet na peryferyjnych obszarach wiejskich, czasami przekracza najśmielsze oczekiwania, czego najlepszym dowodem jest przykład pewnej wsi francuskiej. Plastics Vallée, Oyonnax, Francja Małe miasteczko Oyonnax jest siedzibą Plastics Valle, grupy 600 przedsiębiorstw działających w branży odlewniczej. Odlewnictwo w Oyonnax ma długą tradycję i rozpoczęło się od wyrobu grzebieni, na początku z drewna, następnie z plastiku. W XX w. w miarę spadku rentowności produkcji grzebieni, miejscowi rzemieślnicy zajęli się wyrobem innych przedmiotów oraz odlewnictwem. Branża ugruntowała swoją pozycję na rynku krajowym i zagranicznym. W Oyonnax działa obecnie szkoła Ecole Superieure de Plastique (ESP), która szkoli kadrę inżynierską oraz Pole Européen de Plasturgie, która stymuluje badania i innowacje oraz zapewnia przedsiębiorstwom forum do wymiany wiedzy i współpracy. Pracodawcy w Plastics Halle współpracują także z ANPE (francuską ogólnokrajową agencją pracy) przy opracowywaniu programów szkoleniowych, których celem jest podniesienie podstawowych kwalifikacji miejscowych robotników. Oyonnax jest przykładem na zdolność do innowacji, kształcenia i przystosowania się do wymogów nieustannie zmieniających się rynków i nowych technologii. www.plasticsvallee.fr 2.2.7. Poprawa funkcjonowania administracji i zwiększenie udziału organizacji społeczeństwa obywatelskiego w procesach decyzyjnych Jednym z głównych priorytetów polityki strategicznej Polski jest reforma i wzmocnienie administracji publicznej każdego szczebla. W NSRO kładzie się nacisk na poprawę pracy administracji publicznej na wszystkich szczeblach - krajowym, regionalnym i lokalnym. Poza planami modernizacji usług publicznych, tworzenia lepszych ram regulacyjnych i zmniejszenia biurokracji, istnieje potrzeba tworzenia nowej kultury partnerstwa nastawionego na koordynację, konsultację i współpracę w dążeniu do realizacji wspólnych celów. Program Operacyjny „Kapitał Ludzki” zawiera propozycje oceny efektywności dotychczasowych form współpracy i działań ukierunkowanych na wzmocnienie potencjału partnerstw skupiających sektor publiczny każdego szczebla, instytucje i organizacje społeczne, samorządy oraz organizacje pozarządowe. 12 Wzrost zatrudnienia na szczeblu lokalnym może oferować zarówno kontekst roboczy, jak i model usprawnienia pracy i funkcjonowania instytucji publicznych. Podkreśla zasadę, że organizacje krajowe i lokalne współpracujące ze sobą mogą pomóc usprawnić swoje działanie, zapewniając wsparcie, alternatywny punkt widzenia, tworząc sieci, itd. Przywiązuje się duże znaczenie do administracji wielopoziomowej, podkreślając znaczenie wszystkich szczebli w systemie współpracy oraz zasadę podrzędności, czyli podejmowanie działań na możliwie najniższym poziomie w sposób skuteczny i efektywny. W wielu przypadkach lokalne partnerstwa stały się ważnym ogniwem w pionowym łańcuchu decyzyjnym (odgórnie - oddolnie), zapewniając większe oddziaływanie dla działań centralnych, jak również źródłem informacji na temat polityki krajowej. Przypadek szwedzki jest dobrym przykładem takiego współdziałania. Regionálne dohody o raste (Švédsko) Regionálne programy rastu (RGP) predstavujú nástroj riadenia pre koordináciu multiagentúrnych partnerstiev na miestnej úrovni vo Švédsku. Tieto programy poverujú regionálne orgány vytváraním Stratégií regionálneho rozvoja v spolupráci s miestnymi administratívnymi radami. Tieto rady sú tvorené z miestnych partnerstiev medzi okresnými úradmi práce, okresnými radami, samosprávami, univerzitami, obchodnými komorami a ďalšími partnermi zo súkromného sektora. Základný princíp spočíva v dosahovaní integrácie na všetkých úrovniach riadenia od národnej (poveruje regióny) cez okresnú (integruje partnerov) až po samosprávnu a miestnu (partnerská práca) s cieľom zabezpečiť dôslednú koordináciu. Regionálne programy rastu nečerpajú priame finančné prostriedky. Ich úlohou je zabezpečovať čo najefektívnejšiu koordináciu medzi aktérmi a väčšiu pružnosť pri využívaní zdrojov. Švédska agentúra pre hospodársky a regionálny rast (Nutek) poskytuje podporu pri implementácii Regionálnych programov rastu. www.nutek.se Na koniec tej części, podsumowując wnioski na temat wartości działań na rzecz wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym, można wykazać, że główne propozycje są takie same wszędzie tam, gdzie podejmowane są działania na rzecz lokalnego rozwoju zatrudnienia: • • • • Partnerstwo, skupiające różne instytucje i organizacje, jest podstawowym instrumentem uzyskania lepszych wyników działania w ramach danej polityki na każdym szczeblu, właściwie zorganizowane, koordynowane partnerstwo działające w ramach sieci, na wielu szczeblach, jest ważnym narzędziem administracji do tworzenia, zarządzania i realizacji polityki, szczebel lokalny charakteryzuje się szczególnymi właściwościami, które mogą wnieść istotną wartość do wszelkiego rodzaju polityk, w tworzeniu nowych rodzajów miejsc pracy, skutecznego dopasowania potrzeb pracodawców do kwalifikacji pracowników, innowacyjności MŚP i tworzenia nowego etosu rozwoju, pracy i jakości życia, szczebel lokalny może odegrać istotną rolę, zaś ramy polityk krajowych i regionalnych powinny uwzględnić wartość działań lokalnych. Wykazaliśmy, że wniesienie spójnego wymiaru lokalnego do polityki zatrudnienia, może podnieść wartość infrastruktury instytucjonalnej dla agencji publicznych poprzez zachęcenie instytucji i organizacji na różnych szczeblach (krajowym, regionalnym i lokalnym) do współdziałania i innowacyjności przy tworzeniu nowych i lepszych miejsc pracy oraz rozwiązywaniu kwestii równouprawnienia i różnic. 13 3. OKREŚLENIE I PRZEKONANIE KLUCZOWYCH PODMIOTÓW Po wykazaniu, w jaki sposób wzrost zatrudnienia na szczeblu lokalnym może pomóc w rozwiązaniu problemów, które Polska określiła w głównych dokumentach polityki: • • • przedstawimy potencjał dostępny w Polsce, wskazując rodzaje przesłań, które mogą przekonać decydentów do rozwoju działań na rzecz wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym, dokonamy analizy wybranych partnerstw w celu lepszego wykorzystania dotychczasowej wiedzy i doświadczenia, wyciągniemy wnioski dotyczące obecnych możliwości lokalnego rozwoju zatrudnienia w Polsce. 3.1. Kluczowe instytucje i organizacje na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym Jak się przekonaliśmy, lokalny rozwój zatrudnienia jest realizowany zarównówno w ramach, jak i poza istniejącymi systemami administracji w poszczególnych krajach. Dla zapewnienia najlepszych rezultatów, powinien przystawać do ustanowionych ram kompetencji okręgowych i administracyjnych. Nieuchronnie, kompetencje te są rozdzielone na różnych szczeblach – krajowym, regionalnym lub lokalnym lub na wszystkich trzech i żadne dwa kraje członkowskie nie są takie same. Z doświadczeń ostatnich dwóch dziesięcioleci wynika, że niektóre państwa członkowskie wypracowały systemy administracji, które lepiej pozwalają realizować działania z zakresu lokalnego rozwoju zatrudnienia niż inne państwa. W związku z tym, postaramy się przedstawić głównych partnerów, których rola może być istotna w podniesieniu rangi działań partnerstw lokalnych na rzecz wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym w ramach polskiej agendy polityki, czyli instytucje i organizacje, sieci, partnerstwa, itd. Z uwagi na charakter niniejszego podręcznika, prezentacja nie będzie wyczerpująca. Więcej szczegółowych informacji można uzyskać z poprzedniego badania Fresh Approaches to Local Development (FALDE), przeprowadzonego pod auspicjami Komisji Europejskiej23. 3.1.1. Rząd centralny Starając się określić obszar dla lokalnego rozwoju zatrudnienia w Polsce, konieczne jest zaangażowanie kilku organów centralnych, do których należą: • • • • Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, odpowiedzialne za Politykę Spójności w Polsce i realizację Programu Operacyjnego „Kapitał Ludzki”, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, określające krajową politykę rynku pracy, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, nadzorujące Politykę Rozwoju Wsi i kierujące programem unijnym Leader+ w Polsce24, oraz Ministerstwo Edukacji Narodowej, które powinno współpracować bliżej z Ministerstwem Pracy i Polityki Społecznej w kwestiach dotyczących rynku pracy. 23: Zob. http://ec.europa.eu/employment_social/local_employment/project_planning_en.htm 24: Zob. rozdział 3.2.2. 14 Dla wymienionych wyżej organów krajowych, kluczowe przesłanie dotyczące wartości dodanej lokalnego rozwoju zatrudnienia dla polityki jest takie, że przez dodanie perspektywy lokalnej można uzyskać dwie korzyści, czyli i) dostosowanie programów krajowych, tak aby stały się bardziej adekwatne i efektywne w miejscu realizacji oraz ii) „budowa z góry na dół” może stworzyć nowe źródła kreatywnego myślenia i uczenia się przez doświadczenie, co z kolei może skutkować większą adekwatnością programów krajowych. 3.1.2. Publiczne Służby Zatrudnienia (PSZ) Krajowa polityka uznaje potencjał Publicznych Służb Zatrudnienia obejmujących 16 Wojewódzkich Urzędów Pracy oraz ponad 350 Powiatowych Urzędów Pracy w działaniach na rzecz wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym. Podjęto już szereg środków w celu wzmocnienia roli Publicznych Służb Zatrudnienia w działaniach na rzecz lokalnego rozwoju zatrudnienia, w tym m.in. zlecanie w większym stopniu usług innym instytucjom działającym na lokalnych rynkach pracy (w gminach, na osiedlach i w miastach), do których należą m.in. biura pośrednictwa pracy, społeczne centra informacyjne, akademickie biura pracy, punkty kontaktowe w gminach i centra pomocy rodzinie25. Proponuje się także zwiększenie zakresu usług świadczonych przez powiatowe i wojewódzkie urzędy pracy, usprawnienie współpracy pomiędzy urzędami pracy a szkołami ponadgimnazjalnymi i świadczenie większej liczby usług dostosowanych do indywidualnych potrzeb26. Ponadto, proponuje się działania lokalne na rzecz grup znajdujących się w trudnej sytuacji, z udziałem organizacji pozarządowych działających na szczeblu lokalnym, jak również wzrost zatrudnienia oraz ustanowienie Ośrodków Integracji Społecznej27. W niektórych miejscowościach powiatowe urzędy pracy pełnią wiodącą rolę w rozwoju strategii wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym. W ten sposób mogą powstać znaczne różnice w sposobach wdrażania i kierowania działaniami na rzecz lokalnego rozwoju zatrudnienia. Niemniej jednak, istnieje spore zainteresowanie na szczeblu gminy dobrą współpracą z powiatowymi urzędami pracy, gdyż są one istotnym źródłem środków (z Funduszu Pracy i Europejskiego Funduszu Społecznego) dla robót publicznych i innych programów aktywizacji zawodowej. Dla Publicznych Służb Zatrudnienia, głównym przesłaniem działań na rzecz wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym może być fakt, iż współdziałanie na szczeblu lokalnym i elastyczne partnerstwo stanowią najlepszy sposób na dotarcie do osób znajdujących się poza rynkiem pracy. Osoby, dla których barierą jest stan zdrowia, wiek, niepełnosprawność, płeć, dyskryminacja, język i kwestie kulturalne itd. potrzebują więcej niż to, co może im zaoferować jedna instytucja, jeśli mają pokonać społeczną marginalizację. 25: Krajowy Program Reform na lata 2005 – 2008, Priorytet 5.2 26: Krajowy Program Reform na lata 2005 – 2008, Priorytet 5.3 27: Krajowy Program Reform na lata 2005 – 2008, Priorytet 5.5 15 3.1.3. Agencje Rozwoju Regionalnego (ARR) Agencje rozwoju regionalnego i lokalnego odgrywają ważną rolę w inicjatywach na rzecz wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym. Działają one we wszystkich województwach i w wielu gminach. Są one często organizacyjnie i finansowo powiązane z samorządami lokalnymi i regionalnymi. Wiele agencji działa w ramach Krajowej Sieci Usług, organizacji kierowanej przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP). Pracownicy agencji na ogół mają spore doświadczenie w przygotowywaniu i realizacji projektów współfinansowanych ze środków publicznych, w tym także z funduszy unijnych. Głównym przesłaniem dla Agencji Rozwoju Regionalnego płynącym z doświadczeń związanych ze wzrostem zatrudnienia na szczeblu lokalnym może być to, że koordynująca rola, jaką obecnie pełnią, jest bardzo ważna dla zapewnienia niezbędnej skali i „potencjału sieci”, których tak potrzebują organizacje i instytucje skupione w ramach partnerstwa lokalnego. Ich rola polegająca na zbliżaniu lokalnych podmiotów na szczeblu regionalnym, jest ważnym elementem budowy sprawniejszego systemu administracji wielopoziomowej. 3.1.4. Samorządy wojewódzkie, powiatowe i gminne Samorządy wojewódzkie mają znaczny wpływ na kształtowanie programów i możliwości zatrudnienia na poziomie lokalnym w 16 województwach. Zarządy województw i ich jednostki w urzędach marszałkowskich, określają parametry, w ramach których będą podejmowane działania na rzecz wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym w regionach. Rolę instytucji zarządzającej wobec programów regionalnych pełni Zarząd Województwa i podległe mu jednostki. Ponadto, samorządy wojewódzkie realizują regionalne elementy Programu Operacyjnego „Kapitał Ludzki”. Samorządy lokalne odgrywają znaczącą rolę w działaniach ukierunkowanych na wzrost zatrudnienia na szczeblu lokalnym. Z tego względu bardzo istotne jest znalezienie sposobów na ich zaangażowanie w takie działania. Biorąc pod uwagę, że gminy nie ponoszą ustawowej odpowiedzialności za zatrudnienie, możliwości podejmowania działań na rzecz lokalnego rozwoju zatrudnienia są rozproszone wśród różnych jednostek administracji lokalnej. Dotychczasowe doświadczenia ze współpracy lokalnych instytucji i organizacji różnią się w poszczególnych powiatach. Ciągle wiele pozostaje do zrobienia w dziedzinie integracji pracy powiatowych urzędów pracy z wysiłkami na rzecz budowy lokalnych strategii wzrostu zatrudnienia, jak również potrzebne jest dalsze budowanie potencjału planowania strategicznego na poziomie samorządów. Istnieje spore doświadczenie współpracy pomiędzy jednostkami lokalnej administracji, zwykle przy okazji realizacji projektów podejmowanych przez miejscowe instytucje lub organizacje w związku z możliwościami, jakie dają programy zewnętrzne (np. Europejski Fundusz Społeczny lub wczesniej Phare). Niektóre gminy już opracowały lokalne strategie zatrudnienia i rozwoju. Współpraca pomiędzy jednostkami samorządowymi dotyczy konkretnych zadań lub projektów krótkoterminowych. Na przykład w Ełku (w północno-wschodniej części Polski), opracowana została strategia rozwoju gminy wraz z promocją odgrywającej ważną rolę gospodarki społecznej, przy udziale wielu lokalnych instytucji i organizacji. Kilka organizacji, reprezentujących samorządy lokalne, przyczynia się do rozpowszechniania dobrych praktyk w ramach działań na rzecz wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym, m.in. Związek Gmin Wiejskich RP, Związek Miast Polskich i Unia Miasteczek Polskich. 16 Dla organów administracji samorządowej w Polsce, głównym przesłaniem w związku z działaniami na rzecz wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym będzie znaczenie partnerstwa, obejmującego różne szczeble i instytucje oraz organizacje, w pokonywaniu problemów wynikających z gwałtownie zmieniającej się gospodarki globalnej. Szczebel lokalny jest tym, na którym skutki takich zmian są odczuwane najmocniej. Solidny system partnerstwa lokalnego, które łączy wszystkie konieczne perspektywy i zasoby, jest istotnym elementem sprawnie funkcjonującej i skutecznej administracji oraz samorządów lokalnych. 3.1.5. Partnerzy społeczni, przedsiębiorcy i ich organy przedstawicielskie Partnerzy społeczni są głównymi uczestnikami tworzenia szerszych ram dla działań na rzecz wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym. Głównym mechanizmem dialogu politycznego pomiędzy partnerami społecznymi jest Komisja Trójstronna ds. Społeczno - Gospodarczych, której grupy robocze biorą udział w ocenie programów finansowanych ze środków unijnych w Polsce. Szesnaście wojewódzkich komisji dialogu społecznego także stwarza możliwość omawiania przez partnerów społecznych kwestii dotyczących wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym. Organizacje pracodawców i związki zawodowe pełnią ustawową rolę w powiatowej radzie ds. zatrudnienia i odpowiadają za nadzór nad planowaniem i realizacją lokalnych planów zatrudnienia. Jednak w praktyce partnerzy społeczni odgrywają raczej bierną rolę i jedynie w niewielkim stopniu angażują się w dialog poświęcony strategicznym kwestiom rozwoju. Potrzeba czasu i wspólnych pozytywnych doświadczeń, aby pogłębić „relacje partnerstw społecznych” pomiędzy przedsiębiorcami a związkami zawodowymi jako głównymi uczestnikami procesu ukierunkowanego na wzrost zatrudnienia na szczeblu lokalnym. Głównym przesłaniem dla organów partnerów społecznych jest fakt, że na dialog społeczny w dużej mierze wpływa perspektywa lokalna. Kultura i praktyka konsensusu opartego na poszukiwaniu rozwiązań mogą znaleźć praktyczne zastosowanie w podejmowaniu kwestii lokalnych, zaś doświadczenia zdobyte na szczeblu lokalnym mogą dawać pojęcie o dialogu na szczeblu krajowym. Formułowanie strategii wymaga także perspektywy po stronie popytu lokalnej gospodarki oraz wiedzy na temat zmieniającej się konkurencji. Z doświadczenia wynika, że gdy lokalni przedsiębiorcy są zaangażowani we wspólny dialog, taki, w którym wszyscy uczestnicy szanują opinie pozostałych, charakter partnerstwa może mieć bardziej przedsiębiorczy charakter. Organizacje przedsiębiorców w niektórych gminach w Polsce już współpracują z lokalnymi władzami i organizacjami pozarządowymi na rzecz wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym. Na przykład, Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych Lewiatan realizuje szereg projektów na szczeblu lokalnym, których celem jest pomóc młodym ludziom w znalezieniu pracy. W powiatach takich jak Staszów, Zduńska Wola i Częstochowa, organizacje pracodawców stały się głównym partnerem dla urzędów pracy w realizacji projektów wymagających długookresowej współpracy z pracodawcami, na przykład w związku z zatrudnieniem tymczasowym i praktykami zawodowymi. 17 Dla przedsiębiorców, przesłanie płynące z doświadczeń unijnych w związku z działaniami na rzecz wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym jest takie, że działania lokalne w ramach partnerstwa, w którym jest silna reprezentacja przedsiębiorców, pozwalają zapewnić, iż edukacja i szkolenia odpowiadają potrzebom pracodawców w danym rejonie. Partnerstwa na rzecz wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym mogą także pomóc połączyć lokalne przedsiębiorstwa we wzajemnie wspierające się sieci, wspomagając małe firmy w realizacji zadań, których nie są w stanie podejmować same. Wzrost zatrudnienia na szczeblu lokalnym jest dobry dla przedsiębiorstwa. 3.1.6. Organizacje społeczeństwa obywatelskiego Organizacje społeczeństwa obywatelskiego są na ogół najbardziej entuzjastycznymi promotorami partnerstw angażujących wiele podmiotów. Ich styl pracy oraz etos sprawiają, że są bardziej podatne na koncepcję współpracy niż władze czy przedsiębiorstwa. Tym, co organizacje obywatelskie wnoszą do działań na rzecz wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym jest często podejście koncentrujące się na lokalnych kwestiach równouprawnienia i różnic, co wynika z ich roli jako strażników interesów osób znajdujących się w trudnej sytuacji i dyskryminowanych. To właśnie głównie dzięki takim organizacjom, polityki zatrudnienia i aktywizacji, adresowane do grup, z którymi kontakt jest utrudniony, zyskują lokalny wymiar. Społeczeństwo obywatelskie w Polsce rozwija się. Liczne organizacje pozarządowe (głównie stowarzyszenia, ale także niektóre fundacje) działają na szczeblu lokalnym z zamiarem wspierania wzrostu zatrudnienia, edukacji czy przedsiębiorczości. Niemniej jednak, sektor ten wymaga dalszego wsparcia, aby wyeliminować słabość związaną z niedostatecznym zaangażowaniem obywateli w działalność społeczną. Słabość ta polega na nikłej kulturze współpracy pomiędzy administracją publiczną a społeczeństwem obywatelskim i niewystarczającej zdolności organizacji społecznych do świadczenia usług publicznych oraz rozwiązywania problemów społecznych. Tymczasem programy finansowane ze środków unijnych stwarzają nowe możliwości dla społeczeństwa obywatelskiego i jego wkładu na rzecz wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym w Polsce. W NSRO zauważa się, że społeczeństwo obywatelskie jest nieodzownym elementem budowy nowoczesnego i opartego na partnerstwie państwa i podstawową „wartością” Strategii Wspierania Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego. W NSRO proponuje się wsparcie finansowe dla wzmocnienia mechanizmów partnerstwa pomiędzy administracją publiczną a społeczeństwem obywatelskim i dla tworzenia potencjału organizacji społeczeństwa obywatelskiego. Organizacje społeczeństwa obywatelskiego na ogół potrzebują niewielkiej zachęty do podejmowania działań na szczeblu lokalnym. Ważnym przesłaniem jest fakt, że ich udział powinien być poparty dowodami sukcesu w dostarczaniu rezultatów wynikających z angażowania partnerstw lokalnych. Organizacje społeczeństwa obywatelskiego są skuteczne wszędzie tam, gdzie promują rozwój w ramach współpracy, a nie tylko konkurują o dotacje władz centralnych. Organizacje społeczeństwa obywatelskiego w Polsce muszą nauczyć się przemawiać jednym głosem i koordynować swoje działania w kontaktach z administracją publiczną, jeśli mają być skuteczne w tworzeniu podstaw dla wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym, opartego na partnerstwie. 18 3.2. Istniejące formy działalności partnerstw lokalnych w Polsce Coraz bardziej docenia się w Polsce znaczenie współdziałania na szczeblu lokalnym. Istnieje szereg rodzajów partnerstw angażujących różne podmioty, głównie dzięki programom unijnym, takim jak Phare, EQUAL oraz Leader+, ale także dzięki programom finansowanym przez inne instytucje oferujące pomoc. 3.2.1. Phare Phare był programem pomocowym Wspólnoty Europejskiej dla państw środkowej i wschodniej Europy, a zarazem głównym kanałem dla unijnej współpracy finansowej i technicznej z Polską przed jej przystąpieniem do Unii Europejskiej w 2004 r. W Polsce program Phare wspierał wiele inicjatyw na rzecz wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym. Różne instytucje lokalne (lokalne władze, urzędy pracy, organizacje pozarządowe) na terenie kraju otrzymywały wsparcie finansowe dla projektów, których celem była przywrócenie społecznie marginalizowanych osób do pracy. 3.2.2. Partnerstwa na rzecz rozwoju w ramach PIW EQUAL Od 2004 r. około 98 Partnerstw na Rzecz Rozwoju w ramach programu EQUAL podjęło działania, obejmujące ocenę i rozpowszechnianie nowych sposobów zwalczania dyskryminacji i braku równouprawnienia na rynku pracy w Polsce. Partnerstwa te objęły swoimi działaniami wiele kwestii, np. zdolność do podejmowania zatrudnienia (zatrudnialność), integracja, przedsiębiorczość, zdolność do adaptacji i równowaga pomiędzy życiem zawodowym a prywatnym. Z zasady wszystkie projekty są oparte na działalności partnerstwa. Znaczna liczba Partnerstw na Rzecz Rozwoju zamierza kontynuować współpracę w ramach Programu Operacyjnego „Kapitał Ludzki”. Poniżej przedstawiono przykład Partnerstwa na Rzecz Rozwoju w ramach programu EQUAL, które wskrzesiło tradycję współpracy i przedsiębiorczości w Polsce. „W stronę polskiego modelu gospodarki społecznej – Budujemy Nowy Lisków” (Polska) Wieś Lisków niedaleko Kalisza była przykładem pomyślnego rozwoju lokalnego w okresie międzywojennym, głównie dzięki licznie powstającym spółdzielniom. Partnerstwo na Rzecz Rozwoju w ramach programu EQUAL wykorzystało tę tradycję, ustanawiając siedem przedsiębiorstw społecznych, które zapewniają szkolenia i zatrudnienie dla miejscowych bezrobotnych. Jednym z takich przedsiębiorstw społecznych jest „Wioska Garncarska” w Kamionce, niewielkiej wsi w okolicach Nidzicy. Nidzickie Partnerstwo Lokalne (obejmujące miejscową agencję ds. rozwoju - Fundację Nida, urząd pracy, miejscowe władze, podmioty prywatne i organizacje pozarządowe) utworzyło spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, która działa samodzielnie jako przedsiębiorstwo społeczne. Przedsiębiorstwo zakupiło gospodarstwo, w którym wyremontowano budynek przeznaczony na warsztaty oraz stodołę, która stanowi centrum szkoleniowo-konferencyjne. Celem działalności jest organizacja szkoleń i zapewnienie miejsc pracy związanych z lokalnym rzemiosłem. Wioska Garncarska zajmuje się produkcją ceramiczną i wyrobów rękodzielniczych, organizacją szkoleń i konferencji, a także organizacją tradycyjnych imprez weselnych. Dzięki wsparciu w ramach programu EQUAL, osiem bezrobotnych osób znalazło zatrudnienie, zaś dalszych dwadzieścia osób jest zaangażowanych w działalność przedsiębiorstwa. www.equal.gov.pl 19 Program EQUAL przyczynił się także do powstania szeregu Krajowych Sieci Tematycznych w Polsce. Fora te umożliwiają wymianę opinii, idei oraz doświadczeń pomiędzy partnerstwami i niezależnymi ekspertami. Dzięki takim spotkaniom powstały „mega partnerstwa”, które popularyzują innowacyjne wyniki programu EQUAL. Krajowe Sieci Tematyczne stworzyły także szansę dla współpracy nowych partnerstw na potrzeby realizacji projektów w ramach nowego okresu programowania (lata 2007 – 2013). 3.2.3. Lokalne Grupy Działania Program Leader+ realizowany w ramach Programu Rozwoju Wsi 2004 – 2006 koncentrował się na dwóch głównych obszarach działalności rozwojowej: nabywaniu umiejętności i wdrażaniu lokalnych zintegrowanych strategii pilotażowych. W Polsce powstało 167 Lokalnych Grup Działania, obejmując znaczną część mieszkańców obszarów wiejskich, łącząc różne instytucje i ludzi z różnych środowisk. Strona internetowa sieci krajowej zawiera informacje na temat rozwoju obszarów wiejskich, forum wymiany opinii, a także informacje na temat projektów. Poniżej przedstawiamy przykład jednej z Lokalnych Grup Działania w Polsce. Lokalna Grupa Działania „Ziemia Gotyku” (Polska) Lokalna Grupa Działania „Ziemia Gotyku” skupia osoby i instytucje zaangażowane w działania na rzecz rozwoju obszarów wiejskich i poprawę jakości życia społeczności lokalnej. Partnerstwo powstało w 2006 r. jako fundacja, w skład której wchodzą przedstawiciele władz gminnych, organizacje pozarządowe, przedsiębiorstwa i instytucje publiczne podległe gminom w Chełmży, Łubiance, Łysomicach i Papowie Biskupim. Fundacja współpracuje z innym Lokalnymi Grupami Działania w regionie i działa w licznych obszarach lokalnego życia gospodarczego i społecznego. To właśnie różni ją od tradycyjnych inicjatyw władz lokalnych, które koncentrują się przede wszystkim na wspólnych inwestycjach w infrastrukturę. W roku 2007 fundacja podjęła wiele działań ukierunkowanych na zaspokojenie potrzeb swoich członków. Działania te objęły m.in. szkolenia w zakresie przedsiębiorczości, podnoszenie kwalifikacji zawodowych, motywowanie wiejskich ośrodków społecznych, wyjazdy szkoleniowe oraz imprezy kulturalne i sportowe. Wykorzystując walory naturalne, historyczne i kulturalne, fundacja przyczynia się do rozwoju społecznego i gospodarczego gminy. http://ec.europa.eu/agriculture/rur/leaderplus/memberstates/poland.htm W okresie programowania 2007 – 2013 planuje się sfinansowanie ok. 150 projektów, których celem jest wdrożenie strategii wielokierunkowych. W przypadku Lokalnych Grup Działania w ramach programu Leader+, wprowadzona została nowa forma prawna partnerstwa, która umożliwia lokalnym grupom prowadzenie działalności w formie stowarzyszeń. 20 3.2.4. Zewnętrzne wsparcie finansowe Poza Unią Europejską, wzrost zatrudnienia na szczeblu lokalnym w Polsce wspierały także inne instytucje oferujące pomoc, m.in. USAID, Bank Światowy, British Know How Fund, programy dwustronne i fundusze prywatne, jak np. Charles Mott i Fundacja Batorego. Dla przykładu, Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności28 wspiera od 2000 roku rozwój społeczeństwa obywatelskiego, demokracji i gospodarki rynkowej w Polsce, w tym także działania zmierzające do wyrównania szans rozwoju osobistego i społecznego. PAFW finansowała szereg projektów na rzecz wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym, realizowanych przez polskie organizacje pozarządowe, np. Akademię Rozwoju Filantropii. Projekt Rynek Pracy w Polsce (realizowany przez Fundację Inicjatyw Społecznych i Ekonomicznych29) obejmuje badania i analizy, organizację szkoleń i bazy danych dla organizacji pozarządowych, jak również dotacje dla lokalnych projektów zatrudnienia powiązanych z informatyzacją. Podobnie, projekt Walka z Bezrobociem przygotował organizacje pozarządowe do świadczenia usług zatrudnienia na szczeblu lokalnym. USAID oraz amerykański Departament ds. Pracy sponsorowały Model Partnerstwa Lokalnego wprowadzony w 2002 roku i wspierany przez szereg podmiotów krajowych, regionalnych i lokalnych. Program zapewnił wiedzę i umiejętności niezbędne do budowania zrównoważonego partnerstwa wśród przedstawicieli sektora publicznego, organizacji lokalnych i przedsiębiorców. Powstała także Sieć Specjalistów Partnerstwa Lokalnego. Program pomógł w ten sposób zdynamizować wiele lokalnych projektów ukierunkowanych na zachowanie i tworzenie stanowisk pracy, aktywizację osób długotrwale bezrobotnych, podejmowanie inicjatyw biznesowych i nadanie lokalnej współpracy i partnerstwu większego znaczenia30. Przesłanie, jakie płynie z Polski jest takie, że istnieją przykłady sprawnie działających sieci partnerstw lokalnych, jak również pokaźny bank wiedzy na temat optymalnych sposobów działania. 3.3. Wprowadzanie działań na rzecz wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym Wszystkie komponenty niezbędne do wdrożenia formy praktyk na rzecz wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym już istnieją w Polsce. Na szczeblu krajowym w odpowiednich ministerstwach funkcjonują jednostki odpowiedzialne za zatrudnienie, kształcenie, jak również opiekę społeczną i rozwój regionalny. Polityka krajowa wspiera koncepcję partnerstwa działającego na szczeblu lokalnym i udział organizacji pozarządowych w świadczeniu usług publicznych, w tym także usług zatrudnienia. Wiele instytucji i organizacji lokalnych zdobyło doświadczenie we wzajemnej współpracy konieczne do planowania i realizacji lokalnych strategii zatrudnienia. Zdolność społeczeństwa obywatelskiego do udziału w tym procesie stopniowo rośnie. Obecnie istnieje wiele doświadczonych i odpowiednio przygotowanych organizacji działających w swoich obszarach kompetencji. Wreszcie, istnieje doświadczenie partnerstw lokalnych współpracujących w ramach programów EQUAL oraz Leader+. Niemniej jednak, wzrost zatrudnienia na szczeblu lokalnym ciągle jeszcze jest we wczesnej fazie w Polsce. Chcąc uzyskać postęp w tej dziedzinie, należy przekonać tych, którzy kształtują politykę krajową, że intensyfikacja działań lokalnych może okazać się strategicznie wartościowa. Popularyzacja koncepcji lokalnego rozwoju zatrudnienia jest warunkiem koniecznym, ale niewystarczającym. To, czego także potrzeba to krajowych ram wsparcia i istotnego zastrzyku środków. O tym właśnie będzie mowa w kolejnej części niniejszego podręcznika. 28: www.pafw.pl 29: www.bezrobocie.org.pl 30: www.partnerstwo.org.pl 21 4. WSPARCIE DLA LOKALNEGO ROZWOJU ZATRUDNIENIA Podsumujmy to, co mówiliśmy dotychczas, a mianowicie, że lokalne działania na rzecz wzrostu zatrudnienia mogą pomóc w rozwiązywaniu problemów związanych z zatrudnieniem, zwiększając tym samym skuteczność działań scentralizowanych. Wykazaliśmy, że większość podstaw dla działań na rzecz wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym już istnieje. Niemniej jednak, aby w pełni zrealizować ich potencjał, konieczne są ramy wsparcia polityki krajowej, które pokazywałyby, jak wzrost zatrudnienia na szczeblu lokalnym może pomóc w realizacji ogólnych celów polityki zatrudnienia. Idealnie, gdyby ramy takie określały także konieczne zasady, role, stosunki i obowiązki w ramach działań na rzecz wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym. Podejmując się takiego zadania, jest szczególnie ważne (tak, jak w przypadku innych państw członkowskich UE opracowujących nowe metody rozwoju lokalnego w oparciu o partnerstwa), aby móc wykorzystać pomoc płynącą z unijnych Funduszy Strukturalnych. Program na lata 2007 – 2013 uwzględnia w swoich warunkach i zaleceniach dotyczących wykorzystania środków, doświadczenia zdobyte w ostatnich dwudziestu latach. Może wskazać krajowym decydentom sposoby współdziałania w ramach inicjatyw podejmowanych przez różne podmioty, na wielu szczeblach i lokalnie, zasadniczych dla powodzenia programu lokalnego rozwoju zatrudnienia. Mając na uwadze powyższe, rozpoczynamy od omówienia unijnych regulacji i programów, które mogą stanowić wsparcie dla wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym, a następnie na przykładach z obszaru Europy dokonamy oceny sposobów, w jaki polityka krajowa może zwiększyć wynikający z tego potencjał. 4.1. Wsparcie unijne dla wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym w Polsce Pomoc ze środków unijnych dla Polski w latach 2007-2013 ma wynosić 67,3 mld EUR. Wydatki kwalifikujące się do objęcia środkami unijnymi określają Strategiczne Wytyczne Wspólnoty dotyczące Spójności31. Poza Wytycznymi, istnieje szereg środków wspierających spójność terytorialną i rolę działań lokalnych w rozwoju zatrudnienia i gospodarki. Jednak każde państwo członkowskie ma dużą swobodę w ustalaniu priorytetów dla powyższych środków, w związku z czym projekty wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym powinny być ustalane indywidualnie dla każdego kraju. W pierwszej kolejności omówiona zostanie treść regulacji, które mogą pomóc wszystkim tym, którzy są zaangażowani w działania na rzecz wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym, a następnie programy, które mogą stanowić wsparcie dla takich działań. 4.1.1. Regulacje unijne na rzecz wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym Wzrost zatrudnienia na szczeblu lokalnym stanowi nieodłączny element unijnej Polityki Strukturalnej i Spójności dla obszarów miejskich i wiejskich. Regulacje dotyczące Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego zawierają wyraźne odniesienia do lokalnego rozwoju zatrudnienia, m.in.: 31: http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docoffic/2007/osc/index_en.htm 22 Europejski Fundusz Społeczny Rozporządzenie (WE) nr 1081/2006 w sprawie Europejskiego Funduszu Społecznego Artykuł 3 podpunkt 1(c) "zwiększanie integracji społecznej osób znajdujących się w niekorzystnej sytuacji w celu ich trwałej integracji na rynku pracy oraz zwalczanie wszelkich form dyskryminacji na rynku pracy, w szczególności poprzez wspieranie ….: (ii) akceptacji różnorodności w miejscu pracy i zwalczania dyskryminacji w dostępie do rynku pracy i rozwoju kariery, w tym poprzez podnoszenie świadomości, angażowanie lokalnych społeczności i przedsiębiorstw oraz promowanie lokalnych inicjatyw na rzecz zatrudnienia;;" podpunkt 1(e) wspieranie partnerstw, paktów i inicjatyw poprzez tworzenie sieci obejmujących odnośne zainteresowane strony, takie jak partnerzy społeczni i organizacje pozarządowe, na poziomie transnarodowym, krajowym, regionalnym i lokalnym w celu mobilizacji na rzecz reform w obszarze zatrudnienia i integracji na rynku pracy. oraz podpunkt 2(b) wzmacnianie zdolności instytucjonalnej i skuteczności administracji publicznej oraz służb publicznych na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym oraz, w stosownym przypadku, partnerów społecznych i organizacji pozarządowych, w celu przeprowadzenia reform, lepszych uregulowań prawnych i dobrego zarządzania, zwłaszcza w dziedzinie gospodarki, zatrudnienia, edukacji, spraw społecznych, środowiska i sądownictwa…” Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Rozporządzenie (WE) nr 1080/2006 w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego Artykuł 4 Konwergencja: W ramach celu Konwergencja EFRR koncentruje swoją pomoc na wspieraniu zrównoważonego, zintegrowanego rozwoju gospodarczego oraz zatrudnienia na poziomie regionalnym i lokalnym poprzez mobilizowanie i wzmacnianie zdolności endogenicznych w ramach programów operacyjnych, których celem jest modernizacja i zróżnicowanie struktur gospodarczych, jak również tworzenie i ochrona trwałych miejsc pracy. Jest to osiągane przede wszystkim poprzez następujące priorytety, przy czym poszczególne elementy polityki będą zależały od specyfiki każdego państwa członkowskiego: podpunkt 3. struktur świadczących usługi lokalne w tworzeniu nowych miejsc pracy, w przypadku gdy takie działania nie są objęte zakresem rozporządzenia (WE) nr 1081/2006; Wzrost zatrudnienia na szczeblu lokalnym stanowi także integralny element unijnej polityki Rozwoju Obszarów Wiejskich i Rybołówstwa. Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (Art. 52-55; 58 oraz 59; 61-64) Preambuła (46) Istnieje potrzeba towarzyszenia zmianom na obszarach wiejskich poprzez udzielanie tym obszarom pomocy w różnicowaniu działalności rolniczej w kierunku działalności nierolniczej i rozwijaniu sektorów nierolniczych, wspieraniu zatrudnienia, poprawie podstawowych usług, w tym z lokalnym dostępem do technologii informacyjnych i komunikacyjnych (TIK) oraz w prowadzeniu inwestycji uatrakcyjniających obszary wiejskie w celu odwrócenia trendów upadku gospodarczego i społecznego oraz wyludniania terenów wiejskich. Konieczne w tym względzie jest również poczynienie wysiłków na rzecz zwiększania potencjału ludzkiego. (48) Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju może wzmocnić spójność terytorialną i synergie pomiędzy środkami przeznaczonymi na szerzej rozumianą gospodarkę i ludność wiejską. Z tego względu środki dotyczące szerzej rozumianej gospodarki wiejskiej powinny być raczej wdrażane w drodze lokalnych strategii rozwoju. 23 Europejski Fundusz Rybacki Artykuł 43 Zakres pomocy 2. Środki na rzecz zrównoważonego rozwoju obszarów zależnych głównie od rybactwa mają na celu: (b) utrzymanie i tworzenie miejsc pracy na obszarach zależnych głównie od rybactwa w drodze wsparcia dywersyfikacji lub restrukturyzacji gospodarczej oraz społecznej obszarów stojących w obliczu problemów społeczno-gospodarczych w wyniku zmian w sektorze rybactwa; 4.1.2. Unijne programy wsparcia wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym w Polsce Polska realizuje priorytety określone w NSRO poprzez 21 Programów Operacyjnych, obejmujących lata 2007 – 2013. Możliwości dla wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym są przewidziane w następujących Programach Operacyjnych: • • • Program Operacyjny „Kapitał Ludzki” (PO KL), Szesnaście Regionalnych Programów Operacyjnych, Program Operacyjny „Rozwój Polski Wschodniej”. Wśród powyższych programów, PO KL oferuje najwięcej możliwości dla lokalnych działań na rzecz zatrudnienia w latach 2007 – 2013. Około 60% ogólnego budżetu PO KL w wysokości 9,7 mld EUR zostanie przeznaczonych na wsparcie dla regionów. Ponadto, rozwój lokalny traktuje się jako „kwestię horyzontalną” w ramach Programów Operacyjnych, co obejmuje finansowanie projektów, których celem jest zwiększenie społecznej spójności. Środki obejmują pomoc dla działań lokalnych ukierunkowanych na promowanie „jakości życia, lokalnego środowiska, samopomocy społecznej oraz wymiany usług”. Oprócz tego, PO KL przewiduje wsparcie dla gospodarki społecznej, przedsiębiorstw społecznych, „inicjatyw, których celem jest rozwój zasobów regionu korzystnych dla społeczności lokalnej”, jak również rozwój drobnej przedsiębiorczości. Program zachęca także społeczność lokalną do udziału w rozwoju lokalnym jako sposobu na rozwiązywanie problemów zatrudnienia, zmniejszenie marginalizacji społecznej i podnoszenie ogólnego poziomu wykształcenia32. Poza Funduszami Strukturalnymi jako takimi, Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EARDF) wprowadza politykę innowacyjności w postaci podejścia Leader+ określonego w Osi 4 Rozporządzenia. EARDF nakłada na państwa członkowskie obowiązek przeznaczenia znacznych środków finansowych na oddolny rozwój na obszarach wiejskich. Dotyczy to utworzenia dużej liczby Lokalnych Grup Działania lub partnerstw (obejmujących przedstawicieli lokalnych władz, sektora społecznego, sektora prywatnego oraz społeczności wiejskiej), mających obowiązek i środki dla rozwoju i wdrażania strategii lokalnych na potrzeby dywersyfikacji i wzrostu zatrudnienia na obszarach wiejskich. 32: Program Operacyjny “Kapitał Ludzki” na lata 2007 – 2013, rozdział 3.5 24 Krajowy Plan Strategiczny Rozwoju Obszarów Wiejskich33 (współfinansowany przez EARDF) przewiduje „inicjatywy lokalne” i wykorzystuje doświadczenia projektu Leader+ w latach 2004 – 2006 opisane w rozdziale 3.2.3. Lokalne Grupy Działania w ramach projektu Leader odpowiadają za przygotowanie i wdrożenie strategii lokalnych, w oparciu o priorytety określone w Osi Priorytetowej 3 Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Polska skorzysta także z Europejskiego Funduszu Rybackiego, współfinansującego lokalne inicjatywy na rzecz rozwoju na obszarach uzależnionych od rybołówstwa, z korzyścią także dla wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym. Komisja Europejska i Europejski Bank Inwestycyjny współpracują także, aby zapewnić wsparcie finansowe dla regionów i gmin: • • • Wspólna Inicjatywa Wspierania Projektów w Regionach Europejskich (JASPERS) jest inicjatywą Komisji, EBI oraz Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju (EBOiR). Inicjatywa JASPERS zapewnia pomoc techniczną państwom członkowskim w przygotowywaniu projektów kwalifikujących się do uzyskania pomocy za pośrednictwem Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Funduszu Spójności. Wspólne Europejskie Zasoby dla Mikroprzedsiębiorstw i MŚP (JEREMIE) to wspólna Komisji, EBI oraz Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego (EFI). Działając na szczeblu regionalnym, inicjatywa JEREMIE zwiększa dostęp mikroprzedsiębiorstw oraz MŚP do źródeł finansowania. Wspólne Europejskie Wsparcie na rzecz Trwałych Inwestycji w Obszarach Miejskich (JESSICA) to inicjatywa Komisji, EBI oraz Bank Rozwoju Rady Europy (CEB). Działając w obszarach miejskich, inicjatywa JESSICA promuje trwałe inwestycje, rozwój i zatrudnienie. 4.2. Wsparcie wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym w ramach polityki krajowej Polityka krajowa na rzecz wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym jest od niedawna nowością w Polsce, związana głównie z wprowadzeniem unijnych Funduszy Strukturalnych. Niemniej jednak, w obliczu konkurujących priorytetów polityki, wzrost zatrudnienia na szczeblu lokalnym wymaga wsparcia, aby stać się uznanym fundamentem procesu rozwoju gospodarczego i społecznego. Podstawowym celem niniejszego podręcznika jest przekonanie wszystkich, którzy decydują o kształcie polityki na wszystkich szczeblach od krajowego do lokalnego, że inwestycje we wzrost zatrudnienia na szczeblu lokalnym mogą przynieść wymierne rezultaty. Kolejny rozdział rozpoczynamy od analizy wsparcia, jakiego – mamy nadzieję – instytucje krajowe będą chciały udzielić, a następnie w rozdziale 5 przejdziemy do praktyki wdrażania niektórych z opisanych strategii. 4.2.1. Tworzenie ram krajowych dla działań lokalnych Perspektywa pozytywnych efektów polityki rośnie znacząco wszędzie tam, gdzie wzrost zatrudnienia na szczeblu lokalnym jest wpisany w spójne ramy krajowe. Ramy krajowe mogą zapewnić zarówno mandat dla partnerstw lokalnych oraz jasne wytyczne co do ich misji, składu, ogólnych celów oraz ram finansowych i hierarchii. Jednak większość rezultatów jest możliwa nie tylko tam, gdzie zasady te są stosowane szeroko, ale przede wszystkim tam, gdzie istnieje elastyczność dla zastosowań lokalnych. W takich ramach, współdziałające partnerstwa lokalne są odpowiedzialne za ocenę potrzeb, definiowanie priorytetów, określanie działań strategicznych i operacyjnych, realizację uzgodnionych strategii i ocenę rezultatów względem celów. Prawdziwa wartość dodana może zaistnieć także tam, gdzie takie ramy pomagają łączyć poszczególne partnerstwa poprzez członkostwo w sieciach krajowych partnerstw lokalnych, które umożliwiają wymianę doświadczeń i dobrych praktyk. Jedną z możliwych dróg tworzenia takich ram jest wykorzystanie systemu Terytorialnych Paktów na Rzecz Zatrudnienia, jak te funkcjonujące w Austrii. 33: Program Rozwoju Obszarów Wiejskich w latach 2007 – 2013 (KPS, kwiecień 2005) 25 Terytorialne Pakty na Rzecz Zatrudnienia (Austria) Terytorialne Pakty na Rzecz Zatrudnienia są wspierane przez Rząd Federalny Austrii we wszystkich dziewięciu prowincjach. Pakty te są partnerstwami regionalnymi, które działają na podstawie umowy z rządem krajowym i są finansowane przez Europejski Fundusz Społeczny. Celem paktów jest powiązanie polityki zatrudnienia z innymi politykami, poprawa sytuacji na lokalnym rynku pracy oraz tworzenie możliwości dla działań lokalnych. Program paktu opiera się na koncepcji inicjatyw odgórnych i scentralizowanych. W terenie natomiast Pakty są postrzegane jako grupy skupiające różne podmioty współdziałające na rzecz rozwoju lokalnego. www.pakte.at 4.2.2. Umożliwienie lokalnej elastyczności w ramach Publicznych Służb Zatrudnienia We wszystkich państwach członkowskich UE, Publiczne Służby Zatrudnienia realizują programy wspierania powrotu osób bezrobotnych do pracy zarobkowej. O ile programy krajowe mogą obsłużyć dużą liczbę osób po niskim koszcie jednostkowym, nie zawsze potrafią w pełni zaspokoić złożone potrzeby lokalne. Coraz więcej wskazuje na to, że można w znaczący sposób poprawić wyniki działań, gdy krajowe i regionalne Publiczne Służby Zatrudnienia zapewniają większą swobodę i zaangażowanie na szczeblu lokalnym w ramach programów. Pozwala to lokalnym urzędom stworzyć przestrzeń dla działań ukierunkowanych na zaspokojenie potrzeb lokalnych, jak również czynnie uczestniczyć w partnerstwach lokalnych. Lokalnie wrażliwe i elastyczne działania uznaje się za wartościowe w Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii. Urząd pracy - Jobcentre Plus (Wielka Brytania) Urząd okręgowy Publicznej Służby Zatrudnienia w rejonach górskich i na wyspach Szkocji otrzymał wsparcie finansowe na szczeblu krajowym i swobodę w wyborze metod funkcjonowania partnerstw lokalnych, aby pomóc odbiorcom zasiłków chorobowych powrócić do pracy. Ustanowione zostało partnerstwo regionalne, skupiające władze szkockiego regionu Highland – Highland Council, instytucje Communities Scotland, Highland Employer Coalition – Koalicję Pracodawców, publiczną służbę zdrowia, przedsiębiorstwa i urząd pracy. Partnerstwo uzgodniło, iż programy krajowe na rzecz zatrudnienia, zdrowia, itp. powinny zostać zaadaptowane do konkretnych uwarunkowań lokalnych. Siła partnerstwa na szczeblu lokalnym tkwi w przekonaniu najważniejszych agencji do większej elastyczności w działaniu i pozostawieniu kluczowych decyzji w zakresie rozwoju i wdrażania regionom. www.jobcentreplus.gov.uk/JCP/Partners/RegionalBusinessCommunity/Scotland/High land,islandsandclydecoast/index.html 26 4.2.3. Wykorzystywanie lokalnej wiedzy przy opracowywaniu i realizacji inicjatyw krajowych Wiele inicjatyw na rzecz zatrudnienia i rynku pracy wymaga realizacji w skali krajowej, aby możliwe było uzyskanie niezbędnej efektywności kosztowej i rezultatów. Takie inicjatywy są na ogół planowane i podejmowane na szczeblu krajowym, następnie kierowane i realizowane na szczeblu regionalnym lub lokalnym. To, co wyłania się w miarę upowszechniania się idei partnerstw lokalnych, to fakt, że cenna wiedza lokalna musi być uwzględniana w procesie decyzyjnym na szczeblu krajowym. Podobnie, istnieje wiele dowodów na to, że lokalna „odpowiedzialność” za realizację projektu przynosi lepsze efekty. Plans Locaux Pour L'Insertion et L'Emploi (PLIE) (France). PLIE to lokalne programy na rzecz reintegracji i zatrudnienia, podjęte i uznawane na szczeblu krajowym, na ogół przez trzy lata. Wspierają one ponowne wejście na rynek pracy osób długotrwale bezrobotnych lub będących w trudnej sytuacji w kluczowych obszarach zdefiniowanych przez władze miejskie za porozumieniem z Departamentem. Opracowywane są plany działań lokalnych, które mobilizują partnerstwo i wspierają różne szczeble władz lokalnych (lokalne, okręgowe i regionalne). Środki finansowania pochodzą z różnych źródeł, w tym z funduszy lokalnych, krajowych i Europejskiego Funduszu Społecznego. We Francji działa ok. 200 inicjatyw PLIE w ponad 400 gminach. www.ville-emploi.asso.fr Rządy niektórych państw członkowskich delegują coraz więcej obowiązków w zakresie aktywizacji zawodowej na jednostki szczebla lokalnego, choć w ramach jasno sformułowanych ram polityki krajowej. Takie podejście może być ryzykowne lub korzystne dla lokalnych podmiotów, ale stwarza także możliwość skoncentrowania się na priorytetach lokalnych. Pomoc w zatrudnieniu i pomoc społeczna (Holandia) Ustawa o pomocy w zatrudnieniu i pomocy społecznej (2002 r.) scedowała istotny element polityki rynki pracy na szczebel lokalny i zmieniła obowiązki władz regionalnych i lokalnych. Władze miejskie przejęły pełną odpowiedzialność budżetową za pomoc społeczną, co stworzyło bodziec dla efektywnego wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym, albowiem im więcej osób może powrócić do pracy, tym więcej lokalne władze mogą zaoszczędzić. www.szw.nl 27 4.2.4. Korzystanie z instytucji pośredniczących dla zapewnienia wsparcia na odpowiednim poziomie Jednym z problemów, jaki może wyłonić się w miarę powstawania skomplikowanej sieci partnerstw lokalnych, to znalezienie sposobu na uproszczenie związanych z tym procedur administracyjnych i regulacyjnych. Jednym z rozwiązań jest powołanie do życia jednostek pośredniczących na szczeblu krajowym, regionalnym i podregionalnym. Jednostki pośredniczące działające w charakterze agentów administracji centralnej mogą przynieść szereg korzyści. Umożliwiają rządowi sprawowanie kontroli na zasadzie arms-length. Mogą kompensować koszty administracji, mogą służyć partnerstwom lokalnym korzystając z ekonomii skali, aby oferować usługi za niższą ceną wielu z nim jednocześnie. Mogą odpowiadać za monitorowanie i ocenę, a także zapewniać coaching i pomoc techniczną. Niemniej jednak, aby współdziałać z etosem partnerstwa lokalnego muszą pozostawić możliwość inicjowania i podejmowania działań instytucjom i organizacjom lokalnym. Główną zaletą jednostek pośredniczących jest ich zdolność do wypełnienia luki pomiędzy regulowaniem działań na rzecz wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym a zapewnieniem partnerstwom swobody działania. Klasyczny przykład takiego modelu pochodzi z Irlandii. Pobal (Republika Irlandii) Pobal jest instytucją funkcjonującą na zasadzie not-forprofit (nie dla zysku), która kieruje programami w imieniu Rządu Irlandii i Unii Europejskiej. Misją instytucji jest promowanie społecznej reintegracji, przystosowania i równouprawnienia poprzez zintegrowany rozwój społeczny i gospodarczy. Pobal pełni ważną funkcję pośredniczącą pomiędzy irlandzkim rządem a partnerstwami lokalnymi na terenie kraju. Nadzoruje przydział środków unijnych organom partnerstw lokalnych, kierując tym procesem na podstawie umowy ramowej o współpracy niezależnych podmiotów (at arms length). Pobal wspiera 38 partnerstw lokalnych, 30 partnerstw społecznych oraz dwa Pakty na rzecz Zatrudnienia powołane w ramach Programu „Społeczna Spójność i Lokalny Rozwój Społeczny” (LDSIP), ujętego w Krajowym Planie Rozwoju, które różnią się wielkością – od struktur okręgowych do pomniejszych struktur lokalnych. Pierwotnie były one wspierane ze środków unijnych, natomiast obecnie są finansowane przez rząd. Pobal wspiera także działania lokalne, świadcząc na rzecz partnerstw usługi doradztwa i badawcze, jak również pomagając im w staraniach o wpływ na kształtowanie polityki krajowej. www.pobal.ie 4.2.5. Projektowanie mechanizmów finansowania zapewniających elastyczność w ramach systemu kontroli Mechanizmy finansowania często mogą mieć całkowicie nieproporcjonalny wpływ na sposób, w jaki działania na szczeblu lokalnym funkcjonują w praktyce. Zbyt ściśle określone i zarządzane na szczeblu centralnym, mogą zniszczyć inicjatywę lokalną, a z kolei zbyt luźne i nieskoncentrowane mogą przyczynić się do marnotrawstwa. Zachowanie odpowiedniej równowagi jest bardzo istotne. Jest ważne, aby stosować mechanizmy finansowania, które naprawdę umożliwiają lokalnym partnerstwom działającym na rzecz zatrudnienia elastyczność i innowacyjność w rozwiązywaniu specyficznie lokalnych problemów, zamiast proponować środki typu „jeden rozmiar dla wszystkich”. Mechanizmy te powinny umożliwić partnerstwom lokalnym opracowanie długoterminowych rozwiązań i budowanie potencjału dla rozwoju. Mechanizmy finansowe mogą obejmować „granty globalne”, dopuszczalne zgodnie z regulacjami dotyczącymi Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Społecznego34. 28 Granty globalne Artykuł 42 dotyczący Funduszy Strukturalnych35 stanowi, że państwa członkowskie lub instytucje zarządzające mogą powierzyć zarządzanie i realizację części programu operacyjnego jednej lub kilku instytucjom pośredniczącym, w tym władzom lokalnym, podmiotom odpowiedzialnym za rozwój regionalny lub organizacjom pozarządowym. Instytucja pośrednicząca odpowiedzialna za zarządzanie grantem globalnym przedstawia gwarancje swojej płynności finansowej i kompetencji w przedmiotowej dziedzinie, jak również w zarządzaniu administracyjnym i finansowym. Co do zasady, w chwili jej wyznaczenia, jest ona ustanowiona lub posiada przedstawicielstwo w regionie lub regionach objętych programem operacyjnym. Program pilotażowy Europejskiego Funduszu Społecznego Lokalny Kapitał Społeczny (lata 1999 – 2002) analizował dystrybucję grantów globalnych przez instytucje pośredniczące w krajach starej „15.” Z analizy wynika, że granty globalne mogą stanowić skuteczny sposób, aby pomóc szerokiej grupie osób, które nie kwalifikują się do skorzystania z innego rodzaju wsparcia, a także wzmocnić umiejętności oraz potencjał partnerstw lokalnych i generować znaczny kapitał społeczny w miejscach wykorzystania. Kluczowymi czynnikami sukcesu jest połączenie wsparcia, niewielkich grantów i elastyczności w metodach zarządzania stosowanych przez instytucje pośredniczące. http://ec.europa.eu/employment_social/evaluation/docs/local_social_capital.pdf Podsumowując, Polska może obecnie korzystać ze znacznej unijnej pomocy finansowej, w szczególności z unijnych Funduszy Strukturalnych i Europejskiego Funduszu Rolnego na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, które zapewnią w przyszłości możliwość rozwijania działań na rzecz wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym. Jest bardzo istotne, aby ci, którzy promują lokalny wzrost zatrudnienia zapoznali się z Narodowymi Strategicznymi Ramami Odniesień na lata 2007 – 2013 i ich Programami Operacyjnymi. Chcąc w pełni zrealizować swój potencjał, wzrost zatrudnienia na szczeblu lokalnym wymaga wspierających ram polityki krajowej, określających w jaki sposób może przyczynić się do osiągnięcia ogólnych celów polityki zatrudnienia. Działają w Polsce sprawne partnerstwa, z doświadczeń których można korzystać. Szanse na promowanie wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym zaczną się pojawiać, gdy publiczna debata skupi się na kwestiach dotyczących zatrudnienia, dając okazję kluczowym instytucjom do zwiększenia świadomości potencjalnych korzyści. 34: Rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylające Rozporządzenie Rady (WE) nr 1260/1999. 35: Tamże 29 5. WDRAŻANIE STRATEGII LOKALNEGO ROZWOJU ZATRUDNIENIA Partnerstwo jest – co wykazaliśmy wcześniej – kwintesencją działań na rzecz wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym. Niemniej jednak, partnerstwo potrzebuje celu i koncentracji wysiłków. W ostatniej części niniejszego podręcznika pragniemy przedstawić kilka wniosków płynących z ponad dwóch dziesięcioleci działań lokalnych podejmowanych na rzecz zatrudnienia i rozwoju. Rozpoczniemy od omówienia tego, co wydaje się być konieczne dla zbudowania i utrzymania sprawnie funkcjonującego partnerstwa, aby przejść w następnej kolejności do kwestii zasadniczej, tj. sposobu przekształcenia wysiłków partnerstwa w jasną i efektywną strategię. 5.1. Sprawnie funkcjonujące partnerstwo W wielu krajach, gdzie proces decyzyjny tradycyjnie był scentralizowany i odgórny, istnieje czasami potrzeba zbudowania nowych relacji i kompetencji dla wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym. W tej części omówione zostaną czynniki konieczne, jak pokazuje doświadczenie, aby partnerstwo sprawnie funkcjonowało. Współpraca: Sprawnie funkcjonujące partnerstwa łączą różne perspektywy, możliwości, zasoby i sieci. Są otwarte na różnorodność, obejmują różnice i współzależności. Są to zasady, które z czasem – wzmocnione budowaniem świadomości, szkoleniem i refleksją – stają się codzienną praktyką. Konsensus osiąga się drogą otwartej wymiany poglądów, zaś ewentualne konflikty rozwiązuje się w oparciu o racjonalną korzyść własną i próbę uzyskania wyniku „wygrany – wygrany” dla poszczególnych uczestników. Przywództwo: Rola lidera w ramach partnerstwa jest bardzo ważna dla zapewnienia środowiska konstruktywnego współdziałania, zachęcającego do czynnego udziału i współpracy wszystkich uczestników w dążeniu do realizacji celów. Lider musi umieć wykazać autentyczne oddanie dla spraw partnerstwa i gotowość przedkładania interesu ogółu ponad własny. W niektórych przypadkach, lider może także potrzebować odpowiednich środków finansowych, aby przyjąć na siebie odpowiedzialność za zarządzanie sporymi kwotami w imieniu partnerstwa. Przywództwo osobiste jest tu elementem kluczowym. Dobrzy liderzy prowadzą otwarte dyskusje, wyjaśniają kwestie, rozwiązują nieporozumienia i ułatwiają podjęcie decyzji. Pozostali członkowie partnerstwa, reprezentujący inne instytucje i organizacje, muszą posiadać stosowne upoważnienie udzielone im przez ich własne organizacje, pozwalające im występować i jeśli to konieczne – podejmować zobowiązania w imieniu ich organizacji i instytucji. Rozwiązywanie problemów i nauka: Doświadczenie wskazuje, że dobre partnerstwo to takie, w którym członkowie starają się rozwiązywać problemy, korzystając z różnych doświadczeń i punktów widzenia. Celem jest przyjęcie wspólnej i spójnej strategii, pozwalającej rozwiązywać priorytetowe problemy przy pomocy innowacyjnych środków oraz osiągać cele. Najlepsze partnerstwa są zorientowane na wyniki i potrafią dostosować swoje działania w przypadku zaistnienia nowych okoliczności. Skuteczne partnerstwa to partnerstwa „uczące się”, które umieją wprowadzić jasny system oceny wykonania, uczyć się na podstawie obserwacji i wyciągać wnioski płynące z takiej wiedzy w praktyce. Wykwalifikowany zespół zarządzający: Problemy, przed jakimi stoją partnerstwa rzadko należą do prostych i mogą stanowić spore wyzwanie dla zespołu zarządzającego. Sprawny zespół gromadzi i interpretuje informacje, opracowuje aspekty techniczne strategii, koordynuje działania, zarządza środkami finansowymi, dba o wymianę informacji pomiędzy partnerami, monitoruje postęp i ogłasza osiągnięcia. Wszystkie te działania wymagają wykwalifikowanych i doświadczonych menadżerów i pracowników. Konieczny jest specjalny potencjał dla pracy w kontekście wielu instytucji, rozwiązywania złożonych problemów, zarządzania zespołami ludzkimi o wielu kompetencjach i umiejętności radzenia sobie z problemami z zakresu polityki na wszystkich szczeblach. Z doświadczeń wynika, że ludzie takiego kalibru istnieją, nawet w warunkach, które wydają się niesprzyjające. Niemniej jednak, jeśli istnieje już taki zespół, należy ostrożnie kierować stosunkami w jego obrębie z tymi, których interesy zespół ten ma reprezentować. Partnerstwa skupiające szerszą grupę instytucji i organizacji na ogół są reprezentowane przez Zarząd Partnerstwa lub jego odpowiednik, zaś zdrowe relacje pomiędzy zespołem zarządzającym a członkami zarządu mogą mieć istotny wpływ na powodzenie całego przedsięwzięcia. Ważnym krokiem w osiągnięciu tego, jest jasne zdefiniowanie ról i obowiązków każdej strony. 30 Finansowa stabilność: Środki finansowania są przedmiotem troski większości partnerstw na rzecz wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym, gdyż rzadko wystarczają dla celów, dla jakich są potrzebne lub są stabilne w dłuższej perspektywie czasu. Na obszarze Unii Europejskiej, wiele partnerstw zostało powołanych do istnienia dzięki wsparciu środków unijnych. Coraz częściej jednak, partnerstwa są zmuszone do szukania wsparcia w zasobach krajowych (krajowe lub regionalne fundusze publiczne lub w niektórych przypadkach pożyczki lub dotacje w ramach systemu sprawozdawczości kredytowej). Istnieje pewne ryzyko, że takie wsparcie jest wykorzystywane dla realizacji celów i ambicji instytucji oferujących pomoc aniżeli potrzeb lokalnych partnerów. Jednym z podstawowych problemów, przed jakim stoją partnerstwa jest próba niwelowania sprzecznych nacisków. Choć o ostatecznym sukcesie decyduje dążenie do realizacji misji partnerstwa, sporym wyzwaniem jest uzyskanie wszelkich możliwych środków, które nie zakłócają tego dążenia. Zarząd i zespół stoją przed nie lada wyzwaniem. Poważnym problemem jest zdobycie środków finansowych koniecznych do utrzymania formy organizacyjnej i kosztów operacyjnych partnerstwa36. Sprawnie funkcjonujące partnerstwa starają się także uzyskać wsparcie bezpośrednio z zasobów lokalnych. Takie wsparcie może przyjąć wiele form, np. wsparcie finansowe lokalnych instytucji, przedsiębiorstw i wspólnoty, możliwość korzystania z lokali lub wolontariat. W mniej wymierny, choć równie istotny sposób, partnerstwa lokalne tworzą nowe zasoby i możliwości, otwierając dostęp do sieci przedsiębiorstw, usług i dobrej woli korporacji. Forma partnerstwa: Forma działania partnerstwa zależy od dostępnych możliwości. Dotyczy to szeregu różnych kwestii – możliwości prawnych, możliwości wynikających z ram polityki krajowej, przestrzeni, jaką może stworzyć takim partnerstwom struktura lokalnych władz, itd. Nie sposób dawać wytycznych z zewnątrz. To, co natomiast można zaoferować, to wnioski płynące z wcześniejszych doświadczeń, które wskazują na szereg czynników decydujących o powodzeniu inicjatywy. Partnerstwa, które odniosły sukces na ogół posiadają: • • • wspólny mandat oraz poczucie celowości związania swoich członków, niezależnie od ich indywidualnych lub branżowych obowiązków, umowę o partnerstwie, która wzmacnia zaufanie i odpowiedzialność, rozdzielając wśród partnerów prawa i obowiązki, formalną strukturę, w postaci podmiotu prawnego (np. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością do wysokości gwarancji lub zarejestrowana organizacja pozarządowa) lub luźnego związku partnerów (w ramach prawa ziemi). Sprawnie funkcjonujące i skuteczne partnerstwo rzadko kiedy powstanie na podstawie zestawu prostych instrukcji. Zazwyczaj dzieje się tak, że różni ludzie i grupy spotykają się w związku z jakąś kwestią o istotnym dla nich znaczeniu i szukają dlań rozwiązania. Tworzenie partnerstwa i strategii nie odbywa się w linearny sposób, jakby wynikało z tego, co jest opisane niniejszym. Wszystkie czynności są wzajemnie powiązane. Doświadczenia pokazują natomiast jakie są elementy dobrej strategii: • • • • • • znajomość rejonu i miejscowego rynku pracy, opracowanie strategii zorientowanej na reintegrację i integrację, plan działań, wdrożenie strategii, ocena postępu i wnioski, promocja i wykorzystanie sukcesu. 36: W ramach Funduszy Strukturalnych i Europejskiego Funduszu Rolnego na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, do 10% środków rozwojowych może być wykorzystanych na potrzeby zarządzania i administracji partnerstwa. 31 5.2. Znajomość rejonu i miejscowego rynku pracy Najsprawniej działające partnerstwa lokalne na rzecz wzrostu zatrudnienia to na ogół partnerstwa, które posiadają dwie cechy, tj. (i) dobrą znajomość lokalnych uwarunkowań, oraz (ii) twórcze podejście w rozwiązywaniu problemów. Gromadzenie i interpretacja danych na temat zatrudnienia i rynku pracy mają zatem zasadnicze znaczenie w lokalnych działaniach na rzecz wzrostu zatrudnienia i wymagają szczególnych umiejętności. Rządy krajowe na ogół publikują informacje na temat ogólnych trendów w zatrudnieniu oraz szczegółowe dane statystyczne, które rzadko odzwierciedlają sytuację na szczeblu lokalnym. Znajomość rejonu jest ważna dla zrozumienia skali i charakteru lokalnych problemów i to właśnie w takich sytuacjach lokalne działania na rzecz wzrostu zatrudnienia wnoszą cenny wkład do polityki krajowej i regionalnej. Oznacza to, że dane lokalne powinny być gromadzone na tyle systematycznie i rygorystycznie, na ile pozwalają na to zasoby. Na ogół istnieje wiele sposobów uzyskiwania informacji na temat warunków lokalnych. Czasami może zaistnieć konieczność zlecenia nowego badania, ale poza tym wiele mogą uczynić sami partnerzy. Punktem wyjścia jest podstawowe badanie na miejscu – przegląd ocen poprzednich strategii, raporty lokalne, sprawozdania roczne, sprawozdania lokalnej prasy, itd. oraz ich synteza. Możliwe jest także bardziej aktywne badanie, np. ekspertyzy, grupy fokusowe i rozmowy z innymi, pozwalające uzyskać wiedzę na temat aktualnej sytuacji. Z reguły większość koniecznych informacji została wcześniej zgromadzona w szafce aktowej. Zazwyczaj partnerstwa lokalne na rzecz wzrostu zatrudnienia gromadzą informacje na którykolwiek lub wszystkie tematy wymienione poniżej: • • • • • • • • • • poziom zatrudnienia, bezrobocia i braku aktywności gospodarczej, ogólne dane dotyczące osób pracujących i bezrobotnych miejsce zamieszkania, itp.), kwalifikacje, jakich oczekują miejscowi pracodawcy (wraz z wakatami), kwalifikacje posiadane przez miejscową siłę roboczą – główne zawody, kluczowe sektory gospodarcze, równouprawnienie, demografia, cechy oraz potrzeby grup będących w trudnej sytuacji, trendy społeczne i gospodarcze w szerszym kontekście, trendy w gospodarce i zatrudnieniu w przyszłości. (wiek, kwalifikacje, Przekonanie mieszkańców rejonu, że mogą pomóc w tworzeniu planu tego, co jest konieczne dla rozwoju, często okazuje się praktycznym sposobem na rozpoczęcie działalności przez partnerstwa. Zaangażowanie podmiotów lokalnych ułatwia dialog pomiędzy przedsiębiorstwami a placówkami oświatowymi lub starszymi osobami a dostawcami usług oraz pozwala określić obszary wymagające szkoleń, edukacji i debaty. Gromadzenie wiedzy lokalnej nie musi być jednorazowym działaniem, może odbywać się cały czas i angażować coraz więcej podmiotów. 5.3. Opracowanie strategii zorientowanej na reintegrację i integrację społeczną W przypadku większości partnerstw lokalnych wynik etapu oceny zapotrzebowań kończy się na ogół długą listą problemów i kilku prostych rozwiązań. Przejście od definicji problemu do „dobrych pomysłów”, a następnie do planowania działań wymaga czasu i jest kwintesencją budowania strategii. Kolejnym aspektem strategii jest dokonywanie wyborów – określenie, co jest najistotniejsze, co można osiągnąć oraz kolejność poszczególnych działań. Sporym wyzwaniem jest przejście od zamieszania od porządku oraz od konfliktu do konsensusu. O ile istnieje wiele narzędzi i metod radzenia sobie z powyższym (analiza drzewa zadań, analiza SWOT, itp.), nic nie zastąpi prawdziwego zaangażowania w rozwiązywanie problemów. 32 Z analizy doświadczeń partnerstw działających na rzecz lokalnego rozwoju zatrudnienia wynika, że istnieją trzy rodzaje działań określonych w większości strategii: • • • działania zlecone bezpośrednio przez partnerstwo, działania przewidziane do wykonania przez lokalne grupy beneficjentów, działania mające na celu wywarcie wpływu na politykę publiczną (lobbowanie). Charakterystyczny jest też zestaw regularnie stosowanych zasad, które mogą posłużyć jako lista kontrolna: Strategia sprawnie funkcjonującego partnerstwa powinna być: wyczerpująca: uwzględniać wszystkie czynniki istotne dla lokalnych uwarunkowań, zintegrowana: łączyć różne aspekty problemu, spójna: łączyć priorytety w ramach długookresowej wizji, realistyczna: osadzona w granicach dostępnych środków i zasobów (finansowych, ludzkich i czasowych) oraz wykonalna w rozsądnych ramach czasowych, włączająca: uwzględniać i doceniać wiedzę oraz opinie ogólnie lokalnych podmiotów, a w szczególności grup docelowych, integracyjna: dążyć do objęcia jak największej liczby grup interesu i podmiotów na każdym etapie procesu, promować równouprawnienie: świadoma potrzeby podejmowania kwestii równouprawnienia i różnorodności oraz uwzględniania problemów mniejszości, itp. Istnieje wiele przykładów strategii partnerstw lokalnych, ale omówiony zostanie przypadek angielski, w którym sformułowana została strategia długookresowa, zakładająca współudział mieszkańców. Projekt „Market and Coastal Towns Initiative” (południowo-zachodnia Anglia) Projekt „Market and Coastal Towns Initiative” jest innowacyjnym programem regeneracji 75 małych miast w południowo-zachodniej Anglii. W każdym mieście, partnerstwo skupiające lokalne podmioty, konsultuje się z mieszkańcami, aby następnie opracować długoterminowy plan strategiczny obejmujący kwestie społeczne, gospodarcze, środowiskowe i kulturalne miasta i otaczających go obszarów wiejskich. Zasadniczym elementem programu jest wsparcie, jakiego udziela mu stowarzyszenie Market and Coastal Towns Association (MCTA), niezależna organizacja publiczna. Stowarzyszenie MCTA wspiera partnerstwa w ich działaniach, które obejmują: • • • • • przygotowywanie planów dla wszystkich aspektów życia w mieście i otaczających obszarów wiejskich, rozwój kompetencji i potencjału organizacyjnego, wymiana dobrych praktyk, korzystanie z doświadczeń na szczeblu lokalnym, regionalnym i krajowym, zapewnienie finansowania i profesjonalnej pomocy. www.mcti.org.uk 33 5.4 Plan działań 5.4.1. Od strategii do działania Po ustaleniu priorytetów strategii, partnerstwo staje przed dużo bardziej wymagającym zadaniem, czyli przed wyborem działań, jakie mają być realizowane na szczeblu lokalnym. Ponownie pojawia się kwestia zachowania odpowiedniej równowagi. Niektóre działania muszą być ukierunkowane na osiągnięcie celów projektu, których oczekują instytucje oferujące pomoc, z kolei inne muszą także zaspokoić lokalne potrzeby. Potencjalne działania na rzecz rozwoju zatrudnienia w Polsce Dostosowanie systemu edukacyjnego i kwalifikacji do wymogów rynku pracy • lokalne badania kwalifikacji i określenie zapotrzebowania na kwalifikacje • lokalne pakty pomiędzy pracodawcami a placówkami oświatowymi i ośrodkami szkoleniowymi • lokalne projekty zatrudnienia dla uczniów ostatnich klas • lokalne grupy współpracy tworzone przez placówki oświatowe i przedsiębiorców w celu omówienia lokalnych potrzeb oraz wdrożenia modułów „edukacja dla przedsiębiorstwa” w lokalnych szkołach • działania innowacyjne ukierunkowane na promowanie możliwości i umiejętności, w tym także możliwości nauki przez całe życie Poprawa zatrudnialności • lokalne programy wspierające grupy zagrożone, tj. uczniów rezygnujących przedwcześnie z nauki, dorosłych nie posiadających podstawowych umiejętności w zakresie czytania i liczenia • kursy przygotowawcze, których zadaniem jest przygotowywać i motywować osoby długotrwale bezrobotne do podjęcia pracy • lokalne projekty dotyczące zatrudnienia, kładące nacisk na lokalne poczucie dumy i osiągnięcie kwalifikacji • programy rozwoju przedsiębiorstw gender-specific i samozatrudnienia Różnice regionalne i terytorialne • budowa zaufania i poczucia wspólnego celu wśród głównych podmiotów • wzmacnianie potencjału dla skutecznej i szybkiej reakcji na nowe problemy i możliwości • działania lokalne zorientowane na poprawę wizerunku i atrakcyjności obszarów na potrzeby inwestorów i nowych pracodawców • nowe lokalne źródła zatrudnienia w ramach gospodarki społecznej i wykorzystujące lokalną tradycję, kulturę i środowisko, itp. Tworzenie środowiska sprzyjającego przedsiębiorczości i inwestycjom • budowa wewnętrznego potencjału dla rozwoju • poprawa atrakcyjności obszarów dla nowych inwestycji i miejsc pracy • działania ukierunkowane na wspieranie poczucia „mogę – zrobię”, inicjatyw i ducha przedsiębiorczości, tworzące lokalną kulturę sprzyjającą dla przedsiębiorstw • promowanie klasterów MŚP dla wymiany wiedzy, współdziałania, dzielenia ryzyka, itp. • ułatwianie kontaktów pomiędzy placówkami oświatowymi a przedsiębiorstwami • ułatwianie wymiany informacji pomiędzy lokalnymi MŚP, innowatorami, projektantami produktów i specjalistów marketingowych • lokalne instrumenty finansowania (np. mikropożyczki, fundusz pożyczek odnawialnych, unia kredytowa) wspierające nowe przedsiębiorstwa 34 Poprawa zdolności przystosowywania się do zmian • opracowywanie lokalnych scenariuszy zmian – przewidywanie zmian i ich skutków w strategiach lokalnych • lokalne projekty szkoleń dla pracowników nisko wykwalifikowanych, obejmujące lokalnych pracodawców, pracowników i instytucje szkoleniowe • lokalne działania podejmowane przez pracodawców i nauczycieli zachęcające do nauki przez całe życie (np. indeks lokalnych możliwości, kursy pilotażowe, programy rozwoju kariery, itp.) • programy nauki przez całe życie Ubóstwo i społeczna marginalizacja • działania lokalne ukierunkowane na lepsze zrozumienie przyczyn ubóstwa i społecznej marginalizacji • programy samopomocy dla poprawy jakości życia • projekty z zakresu gospodarki społecznej i zatrudnienia • współpraca lokalnych podmiotów na rzecz zapewnienia zintegrowanego wsparcia osobom znajdującym się w trudnej sytuacji • działania lokalne na rzecz walki z dyskryminacją, uprzedzeniami i rasizmem • grupy wsparcia dla kobiet, mężczyzn i rodzin • lokalne programy walki z uzależnieniami od środków odurzających Poprawa funkcjonowania administracji oraz udział organizacji społeczeństwa obywatelskiego • bardziej transparentna i sprawna administracja w oparciu o partnerstwa – różnorodność punktów widzenia w odniesieniu do lokalnych problemów • tworzenie potencjału partnerstwa lokalnego w zakresie przewidywania i reagowania na zmiany i problemy • lokalne badania jakości usług publicznych • zaangażowanie mieszkańców w poprawę jakości usług • zaangażowanie mieszkańców w programy poprawy środowiska W tej części przedstawiliśmy – na potrzeby dyskusji – działania związane z określeniem strategii, planu działań i ich realizacji, jak gdyby były to czynności do wykonania w określonej kolejności. Tymczasem w sprawnie funkcjonującym partnerstwie rzadko będzie to przebiegać w ten sposób. Wybór strategii jest często uzależniony od potencjalnych i możliwych działań przewidzianych przez sponsorów. Planowanie strategii i działań jest częścią tego samego procesu, czyli dialogu. Dokumenty strategiczne, które nie uwzględniają od samego początku realizacji, stają się dokumentami martwymi. 35 5.4.2. Plan operacyjny Działania wymagają nie tylko definicji, ale także planowania. Na tym etapie wykorzystuje się zasoby finansowe, ludzkie i czasowe. Na przykład, dane partnerstwo postanowiło skupić się na uczniach przedwcześnie rezygnujących ze szkoły jako kwestii priorytetowej i proponuje zdefiniować działania zachęcające grupę docelową do nabywania kwalifikacji na potrzeby życia prywatnego i zawodowego. Planowanie obejmuje następujące czynności – co partnerstwo zamierza osiągnąć, jak to odnosi się do ogólnego celu strategii, czy podobne działania są podejmowane przez inne instytucje, kim są partnerzy, jakiego rodzaju wiedza jest konieczna, w jaki sposób będzie nawiązywany kontakt z grupą docelową, jak będą realizowane działania – bezpośrednio przez partnerstwo czy zlecone jednostce specjalistycznej, w jakim okresie, jaką kwotę można przeznaczyć na takie działanie, w jaki sposób działanie będzie ogłaszane, czy istnieje konieczność działań pilotażowych – wszystkie te oraz inne pytania usystematyzowane stanowią plan operacyjny lub plan działania. W przypadku, gdy poszczególne elementy planu są niejasne, jedną z najczęściej stosowanych metod osiągania postępu jest wprowadzenie projektu pilotażowego, który pomaga nieco usprawnić proces operacyjny. 5.5 Ocena postępu i wnioski Stały monitoring i ocena postępu działań jest cechą wszystkich najlepszych projektów i pomaga partnerstwu: • • • • • określić „punkt wyjścia” oraz dokonywać porównań i stosownych korekt, określić problemy wystarczająco wcześnie, aby je skutecznie rozwiązać, wykazać postęp i osiągnięcia w ramach planu działań, wskazać dobre praktyki i dzielić się nimi z innymi, zdefiniować nowe wyzwania i możliwości wymagające dalszej analizy oraz działania. 5.5.1. Wybór wskaźników wykonania Monitoring i ocena są możliwe jedynie tam, gdzie wcześniej dokonano wyboru odpowiednich wskaźników. Wskaźniki te powinny umożliwiać śledzenie faktycznych osiągnięć według wybranych kluczowych etapów. Wskaźniki mogą być oparte na pomiarze postępu (czy dane działanie zostało wykonane w terminie?) albo na pomiarze rezultatów (ile powstało miejsc pracy, ile osób zostało przeszkolonych, jak działanie wpłynęło na lokalne zatrudnienie lub działalność gospodarczą). Niektóre wskaźniki są łatwiejsze w określeniu i stosowaniu niż inne, w związku z tym należy odpowiedzieć sobie na podstawowe pytanie, a mianowicie co jest najistotniejsze i co partnerstwo może zmierzyć najlepiej. Ostateczny wybór obejmuje wskaźniki ilościowe i jakościowe. 5.5.2. Monitorowanie Monitoring jest procesem ciągłym, odbywającym się przez cały okres wdrażania projektu. Monitorowanie: • • • • umożliwia partnerstwu śledzenie czy realizuje zadania oraz czy realizuje je w terminowy sposób, pomaga ocenić wykonanie, pozwala partnerstwu uzyskać informacje o wszelkich kwestiach pilnych, zaspokaja zapotrzebowanie na informację wśród instytucji oferujących pomoc i innych zainteresowanych stron. 36 Z doświadczeń partnerstw lokalnych wynika, że systemy monitorowania powinny być proste i gromadzić jedynie najistotniejsze dane. Informacje lokalne powinny być kompatybilne z bazami danych gromadzonym na szczeblu regionalnym i krajowym. W ten sposób może być oceniany wpływ działań lokalnych na ogół wysiłków podejmowanych w danym obszarze. Podobnie, działania lokalne mogą być rozpatrywane odrębnie od działań podejmowanych na innych szczeblach dla oceny ich faktycznego znaczenia. Informacje, które najłatwiej gromadzić, to informacje, które uzyskuje się w codziennych operacjach, dotyczące: • Zasobów – środków, takich jak czas i pieniądze przeznaczonych na dane operacje, które na ogół stanowią normalny element praktyki księgowej i mogą być ujęte w ramy czasowe. Równie ważne, choć znacznie trudniejsze w ocenie są: • Rezultaty – wskaźniki (jak te omawiane powyżej), które służą do oceny efektów działań względem czasu i środków finansowych przeznaczonych do ich uzyskania; w miarę upływu czasu pozwalają ocenić postęp działań w stosunku do założonych celów. Wykorzystanie obu rodzajów może pomóc w ocenie istotnych aspektów działania partnerstwa, na przykład na ile partnerstwo jest skuteczne (koszt jednostkowy lub rezultat w stosunku do zasobów), jakie działania są bardziej pragmatyczne (porównanie skuteczności), jak partnerstwo przedstawia się na tle innych (porównanie kosztów jednostkowych z kosztami innych partnerstw, dotyczących tych samych działań), itd. 5.5.3. Ocena Monitorowanie idzie w parze z oceną. Przedmiotem oceny są kwestie takie, jak „co działa”, „czy coś działa”, „co działa dla kogo i w jakich okolicznościach”, itp. Pytania takie mogą pojawić się także na początku procesu, czyli „czy to będzie działać” lub w trakcie „czy to działa” bądź na końcu „czy to zadziałało”. Przeprowadzanie niektórych ocen może być kosztowne, w związku z czym ocena powinna odpowiadać skali działalności i wielkości budżetu danego partnerstwa. Niemniej jednak zawsze warto znaleźć jakiś sposób na uzyskanie odpowiedzi na takie pytania, nawet jeśli metody ich uzyskiwania nie są wyszukane. Pomocna może okazać się „wstępna ocena” dla ustalenia spójności i wykonalności planowanych działań zanim użyte zostaną jakiekolwiek środki. Dobra ocena wstępna powinna ocenić logiczną i strategiczną spójność pomiędzy proponowanymi działaniami a założonymi celami. Powinna także umożliwić bardziej obiektywną ocenę wykonalności strategii i jej poszczególnych działań. Ocena okresowa ma szczególną wartość dla partnerstwa, gdyż przedstawia „rezultaty częściowe”. Oceny końcowej na ogół bardziej oczekuje instytucja oferująca pomoc aniżeli partnerstwo. Taka ocena może przyjąć dwojaką formę (lub jeszcze częściej – stanowi połączenie obu) – oceny podsumowującej, która udziela odpowiedzi na pytania w rodzaju „czy wszystko zostało prawidłowo wykonane” na koniec danego okresu albo oceny kształtującej, która skupia się głównie na wnioskach płynących z nabytego doświadczenia. Oba rodzaje ocen wykorzystują sprawdzone metody i choć są często dokonywane przez ekspertów zewnętrznych, najbardziej kompetentne do ich przeprowadzenia są same partnerstwa. 37 5.6. Promowanie sukcesu Poza wszelkimi innymi zadaniami, proces monitorowania i oceny stanowi najskuteczniejsze narzędzie do promowania sukcesu. Reklama jest zasadniczym środkiem informowania opinii publicznej oraz innych podmiotów o pracach i osiągnięciach partnerstwa i tym samym pozyskiwania ważnego wsparcia społecznego i politycznego. Reklama w mediach jest ważna, aby przekonać osoby fizyczne do skorzystania z możliwości szkoleń lub przedsiębiorstwa do skorzystania z nowych usług wsparcia. Reklamy mogą wymagać także instytucje oferujące pomoc, pragnące rozpowszechnienia wiedzy na temat oferowanego przez nich wsparcia finansowego. Na przykład projekty współfinansowane ze środków unijnych powinny być opatrzone odpowiednim znakiem logo. Rozpowszechnienie osiągnięć poprzez sieci organizacji jest ważne dla popularyzacji innowacji i nowych metod działania w zakresie lokalnego rozwoju zatrudnienia. Sieci stwarzają partnerom możliwość wymiany doświadczeń, pomocy w poprawie jakości, odpowiedniości i skuteczności nowych produktów i procesów. Sieci powstałe w ramach inicjatyw unijnych, na przykład inicjatywy EQUAL lub Leader, dostarczają cennej platformy dla upowszechnienia i wymiany doświadczeń na szerszą skalę. Włączenie osiągnięć partnerstwa do regularnej praktyki powinno być ważnym celem. Decydenci i instytucje oferujące pomoc na wszystkich szczeblach są kluczowymi podmiotami, które mogą zapewnić, że tak się stanie, dzięki zastosowaniu nowych metod rozwiązywania problemów. W ten sposób polityka unijna, krajowa i regionalna mogą skorzystać z doświadczeń lokalnych. Uwzględnienie osiągnięć partnerstwa w szerszym kontekście może także zapewnić partnerstwom długoterminowe, zrównoważone wsparcie finansowe w ramach programów unijnych, krajowych bądź regionalnych. 5.7. Wnioski 5.7.1. Znaczenie wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym Punktem wyjścia dla wysiłków na rzecz lokalnego rozwoju zatrudnienia jest współdziałanie na szczeblu lokalnym, które może mieć istotne znaczenie nie tylko dla danego rejonu, ale także dla rozwoju całego regionu i kraju. Wzrost zatrudnienia na szczeblu lokalnym stanowi m.in.: • • • • źródło dodatkowej kreatywności, pochodzące z inicjatyw oddolnych – nowe koncepcje, idee, informacje, zasoby i wysiłki mogą być wykorzystane przez podmioty działające na innych szczeblach, zaangażowane w rozwiązywanie problemów zatrudnienia i rozwoju; sprawdzone narzędzie polityki, które może w istotny sposób pomóc w pokonywaniu złożonych barier dla zaistnienia na rynku pracy, przed którymi stoją grupy znajdujące się w trudnej sytuacji; sposób budowania nowych form partnerstwa w ramach lokalnych społeczności, które odpowiednio zintegrowane z systemem polityki, mogą pomóc w warunkach złożonego i gwałtownie zmieniającego się rynku globalnego i jego wpływu na lokalny system społeczno-gospodarczy; szansę stworzenia lokalnych strategii umożliwiających miejscowym obywatelom oraz instytucjom zaspokajanie potrzeb własnych i rejonu. 38 5.7.2. Argumenty przemawiające za lokalnym rozwojem zatrudnienia Argumenty przemawiające za lokalnym rozwojem zatrudnienia są następujące: • • wzrost zatrudnienia na szczeblu lokalnym jest naturalnie ewoluującym komponentem wielopoziomowego systemu administracji, który we współczesnym społeczeństwie i współczesnej gospodarce odgrywa swoją rolę także na szczeblu regionalnym/krajowym (nie jest nową warstwą administracji); dysponując nawet prostymi strukturami funkcjonowania partnerstw skupiających organy publicznej administracji, lokalne podmioty mogą w krótkim czasie wnieść wiele do kształtowania i zarządzania lokalną polityką rynku pracy, jak również zająć się jej realizacją. 5.7.3. Znaczenie struktur wsparcia Podsumowanie rezultatów lokalnego rozwoju zatrudnienia może mieć istotne znaczenie dla ogólnej polityki krajowej na rzecz rozwoju zatrudnienia. Wsparcie ze strony władz krajowych i/lub regionalnych jest ważne, jeśli skala wpływu lokalnego rozwoju zatrudnienia ma być odpowiednio poszerzona. Struktury wsparcia powinny określić sposoby jednoczesnej realizacji dwóch czynności: • • tworzenia wystarczającej przestrzeni i elastyczności w systemie dla podjęcia działań na rzecz wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym i uzyskania zapewnienia ich kontynuacji (projekty finansowane z Funduszy Strukturalnych stanowiły najlepszy sposób osiągnięcia powyższego, niemniej jednak znalezienie stałej roli w głównym nurcie często okazuje się znacznie trudniejsze); uwzględnienia działań na rzecz wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym w polityce krajowej i ramach instytucjonalnych, np. poprzez Terytorialne Pakty na rzecz Zatrudnienia w Austrii i Katalonii, Lokalne Partnerstwa Strategiczne w Anglii czy Pobal i Partnerstwa Lokalne w Irlandii. Jednym z wyzwań dla wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym, przed którym stoi administracja centralna jest to, że niezależnie od formy systemy, wymaga on znacznego wsparcia politycznego i spełnienia określonych warunków w zakresie rozliczeń i regulacji. Najlepsze rezultaty w perspektywie długookresowej osiągano, gdy decydenci krajowi zarządzali partnerstwami lokalnymi na zasadzie arms’ length, pozostawiając im swobodę innowacji i elastyczności. Doświadczenie uczy, jednak, że nie istnieje jeden prosty model, który sprawdzi się w każdych warunkach. Choć zadaniem niniejszego podręcznika jest pokazać, co lokalny rozwój zatrudnienia może osiągnąć jako instrument polityki, jak również jak najsprawniej mogą funkcjonować partnerstwa działające na rzecz wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym, oczywistym jest, że szczegółowy schemat struktur wsparcia krajowego należy do decyzji poszczególnych państw członkowskich. Z chwilą podjęcia działań i osadzenia ich w strukturach wsparcia ukierunkowanych na uwzględnienie warunków krajowych, lokalny rozwój zatrudnienia może stać się wartościowym instrumentem polityki dla każdego państwa członkowskiego. Z doświadczeń ostatnich dwóch dziesięcioleci wynika, że lokalny rozwój zatrudnienia jest ważnym elementem polityki realizacji celów Europejskiej Strategii Zatrudnienia i Agendy Lizbońskiej. 39 6. DALSZE INFORMACJE I WYTYCZNE Doświadczenia zdobyte w trakcie działań na rzecz lokalnego rozwoju zatrudnienia w ostatnich dwudziestu latach pozwoliły stworzyć bogactwo zasobów, informacji i wytycznych. Większość z nich jest dostępna za pośrednictwem Internetu, w szczególności na stronach internetowych głównych instytucji i organizacji. Strony wcześniejszych programów unijnych na ogół zawierają wytyczne, przykłady dobrych praktyk i dane kontaktowe partnerstw lokalnych i sieci tematycznych. 6.1. Zasoby unijne i międzynarodowe Komisja Europejska wspiera lokalny rozwój zatrudnienie poprzez podnoszenie świadomości, zapewnianie wytycznych, promowanie współpracy i partnerstwa oraz rozpowszechnianie dobrych praktyk. Podstawowe narzędzia mogą być oceniane za pośrednictwem stron internetowych Komisji Europejskiej poświęconych kwestiom wzrostu zatrudnienia na szczeblu lokalnym, które obejmują: • • • • • dokumenty dotyczące polityki, raporty i badania, informacje na temat lokalnego rozwoju zatrudnienia w Polsce i innych krajach członkowskich, raporty tematyczne i przykłady dobrych praktyk w ramach projektu IDELE, raport na temat analizy porównawczej w ramach Lokalnego Rozwoju Zatrudnienia, „Linking Local Actors”, czyli łączenie podmiotów lokalnych – interaktywny portal zawierający informacje o wydarzeniach, najlepszych praktykach i wyszukiwarkę partnerów. Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) także wspiera lokalny rozwój zatrudnienia poprzez swój Program Działań na rzecz Lokalnego Rozwoju Ekonomicznego i Zatrudnienia (LEED). Program LEED określa, analizuje i upowszechnia innowacyjne koncepcje dotyczące rozwoju lokalnego, administracji i gospodarki społecznej. Obsługuje także forum partnerstw i lokalnych władz. 40 6.2. Zasoby krajowe Organizacje wspierające organizacje pozarządowe i inicjatywy społeczne: Organizacje Strona internetowa BORIS – zapewnia informacje oraz usługi doradztwa, organizuje warsztaty szkoleniowe, wydaje publikacje i zapewnia pomoc w zawieraniu lokalnych koalicji www.partnerstwa.boris.lubg.pl SPLOT (Sieć Wspierania Organizacji Pozarządowych) – zapewnia wsparcie dla organizacji pozarządowych i innych inicjatyw społecznych www.splot.ngo.pl Akademia Rozwoju Filantropii w Polsce – zapewnia wsparcie organizacjom pozarządowym i inicjatywom obywatelskim działającym na rzecz konkretnych społeczności lokalnych www.filantropia.org.pl Krajowa Sieć Grup Partnerskich – sieć partnerstw skupiających podmioty publiczne, prywatne i organizacje pozarządowe www.grupypartnerskie.pl Centra Aktywności Lokalnej – zapewniają wsparcie dla rozwoju lokalnego w Polsce www.cal.ngo.pl Stowarzyszenie Klon/Jawor – koordynuje współpracę organizacji pozarządowych, administracji publicznej, przedsiębiorstw i mediów www.klon.org.pl Fundacja im. Stefana Batorego – wspiera rozwój otwartego demokratycznego społeczeństwa w Polsce poprzez inicjatywy długookresowe, partnerstwa skupiające podmioty sektora publicznego i prywatnego, innowacyjne rozwiązania i tworzenie koalicji na rzecz rozwiązywania problemów społecznych www.batory.org.pl Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – wspiera działalność lokalnych władz i organizacji pozarządowych www.frdl.org.pl 41 6.2. Kontakty Strony internetowe poświęcone wzrostowi zatrudnienia na szczeblu lokalnym Adres Komisja Europejska – strony poświęcone rozwojowi lokalnego zatrudnienia http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=10 4&langId=pl http://ec.europa.eu/employment_social/local _employment/index_en.htm Łączenie Podmiotów Lokalnych http://ec.europa.eu/employment_social/local _employment/lla/fo/index.do Identyfikacja, upowszechnianie i wymiana dobrych praktyk w dziedzinie rozwoju lokalnego zatrudnienia oraz promowanie lepszych rządów (IDELE) www.ecotec.com/idele Lokalny rozwój zatrudnienia w nowych państwach członkowskich http://ec.europa.eu/employment_social/loca l_employment/project_planning_en.htm Promocja analizy porównawczej w ramach lokalnego rozwoju zatrudnienia www.benchmarking-led.dk Terytorialne Pakty na rzecz Zatrudnienia http://ec.europa.eu/regional_policy/innovati on/innovating/pacts/en/ Inicjatywy unijne na rzecz wsparcia regionalnej Polityki Spójności http://ec.europa.eu/regional_policy/funds/20 07/jjj/index_en.htm Leader+ inicjatywa na rzecz lokalnego rozwoju w obszarach wiejskich http://ec.europa.eu/agriculture/rur/leaderplu s/index_en.htm Sieć Innowacyjnych Regionów Europy (IRE) www.innovating-regions.org Program Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL http://europa.eu.int/comm/employment_soci al/equal/index_en.html Europejski Fundusz Społeczny http://ec.europa.eu/employment_social/esf/ Wspólna Inicjatywa Wspierania Projektów w Regionach Europejskich (JASPERS) http://ec.europa.eu/regional_policy/funds/20 07/jjj/jaspers_en.htm Wspólne Europejskie Zasoby dla Mikroprzedsiębiorstw i MŚP (JEREMIE) http://ec.europa.eu/regional_policy/funds/20 07/jjj/jeremie_en.htm Wspólne Europejskie Wsparcie na rzecz Trwałych Inwestycji w Obszarach Miejskich (JESSICA) http://ec.europa.eu/regional_policy/funds/20 07/jjj/jessica_en.htm Zatrudnienie w Europie, Statystyki http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=1 19&langId=pl 42 Instytucje Unii Europejskiej Strona internetowa Europa http://europa.eu Komisja Europejska Dyrekcja Generalna ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich http://ec.europa.eu/agriculture Komisja Europejska Dyrekcja Generalna ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Równości Szans http://ec.europa.eu/social Komisja Europejska Dyrekcja Generalna ds. Polityki Regionalnej http://ec.europa.eu/regional_policy/index_ en.htm Urząd Statystyczny Wspólnot Europejskich (Eurostat) http://ec.europa.eu/eurostat Parlament Europejski www.europarl.europa.eu Komitet Regionów www.cor.europa.eu Europejska Fundacja na rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy www.eurofound.europa.eu Instytucje międzynarodowe Strona internetowa OECD Program Lokalnego Rozwoju Gospodarczego i Zatrudnienia www.oecd.org/cfe/leed OECD Forum Partnerstwa i Lokalnego Zarządzania www.oecd.org/cfe/leed/forum/partnerships Międzynarodowa Organizacja Pracy www.ilo.org 43 Instytucje krajowe Strona internetowa Fundusze strukturalne UE www.efs.gov.pl www.funduszestrukturalne.gov.pl Program Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL www.equal.org.pl Instytut Współpracy i Partnerstwa Lokalnego www.partnerstwo.org.pl Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi www.minrol.gov.pl Ministerstwo Gospodarki www.mg.gov.pl Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej www.mps.gov.pl Ministerstwo Rozwoju Regionalnego www.mrr.gov.pl Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności www.pafw.pl Publiczne Służby Zatrudnienia www.psz.praca.gov.pl 44 45 46 47 48 http://ec.europa.eu/social/ [email protected] [email protected] ECOTEC ECORYS in the UK
