Obce gatunki inwazyjne roztoczy i owadów w polskich szklarniach

Obce gatunki inwazyjne roztoczy i owadów
w polskich szklarniach
Gabriel Łabanowski
[email protected]
Instytut Ogrodnictwa
w Skierniewicach
Gołuchów, 10 września 2016
Szkodniki upraw szklarniowych

Należą do różnych grup systematycznych i różnią się wyglądem.

Nicienie: guzaki (Meloidogyne spp.), węgorki (Aphelenchus spp.)

Roztocze: szpeciele (Eriophyidae), różnopazurkowce (Tarsonemidae),
przędziorki (Tetranychidae), pseudoprzędziorki (Tenuipalpidae)

Czerwce: tarczniki (Diaspididae), miseczniki (Coccidae), wełnowce
(Pseudococcidae), gwiazdosze (Asterolecaniidae)

Wciornastki (Thripidae)

Mszyce (Aphididae)

Mączliki (Aleyrodidae)

Motyle: molowce (Tineidae), namiotniki (Yponomeutidae),
skośniki (Gelechiidae)
Podział szkodników na grupy

W zależności od zagrożenia i częstotliwości występowania dzielimy na:

Szkodniki kluczowe o dużej szkodliwości, które występują powszechnie,
corocznie i w dużych liczebnościach na wielu gatunkach roślin

Szkodniki występujące okresowo i lokalnie, ale o dużej szkodliwości na
niewielu gatunkach roślin

W zależności od stopnia zagrożenia

Szkodniki podlegające przepisom kwarantannowym znajdujące się na
listach EPPO A1, A2 i alertowych

Szkodniki obce inwazyjne, które są obcego pochodzenia (A) lub
nieustalonego pochodzenia tzw. kryptogeniczne (C) – występują poza Polską,
ale są zawlekane do kraju z materiałem rozmnożeniowym

Szkodniki rodzime, znane w Europie, w tym w Polsce (E)
Miejsca, z których są zawlekane szkodniki

Azja: Sri Lanka - figowce (Ficus retusa, F.
macrocarpa), kroton (Codiaeum
variegatum)

Chiny – storczyki (Phalaenopsis)

Korea – kaktusy (Gymnocalycium
mihanowichii)
Miejsca, z których są zawlekane szkodniki

Ameryka Środkowa i Południowa:

Kostaryka – draceny, juki

Gwatemala – nolina wygięta (Beaucarnea recurvata)
Miejsca, z których są zawlekane szkodniki

Europa Zachodnia:

Belgia – azalia

Holandia – anturium, azalia, paproć

Niemcy – poinsecja

Włochy - poinsecja
Nicienie

Radopholus similis - kryptogeniczny (C)

Rośliny żywicielskie: anturium, areka,
pomidor

Zawlekany na sadzonkach anturium z
Holandii
Roztocze – szpeciele (Eriophyidae)

Pordzewiacz pomidorowy
(Aculops lycopersici)

Rośliny żywicielskie:
psiankowate – pomidor, papryka,
petunia ziemniak oraz z rodz.
powojowatych - powój polny
(Convolvulus arvensis)

W Polsce wykrywany kilkakrotnie
na pomidorach, odm. mało
podatne o liściach z licznymi
włoskami

Ciało wrzecionowate, dł. 0,160,18 mm, żółtawe.

Do zwalczania akarycydy oparte
na abamektynie (karencja 3 dni)
lub zawierające tebufenpirad –
Pyranica 20 WP (karencja 7 dni)
Roztocze - szpeciele

Przebarwiacz różany
(Phyllocoptes adalius)

Róże dziko rosnące i
uprawne

W Polsce po raz pierwszy
wykryty w 2008 r. w Nowym
Dworze Mazowieckim, a
następnie w Pszczynie.
Roztocze – różnopazurkowce (Tarsonemidae)

Roztocz szklarniowy
(Polyphagotarsonemus latus) (C)

W Polsce po raz pierwszy wykryty
w 1985 r. na sadzonkach gerbery

Rośliny żywicielskie – w Polsce
występuje na 16 gatunkach roślin
ozdobnych należacych do 14
rodzin botanicznych oraz na
papryce.

Najlepsze efekty zwalczania na
roślinach ozdobnych dają
preparaty oparte na abamektynie
zastosowane dwukrotnie co 10-14
dni lub zawierające pyridaben
(Sanmite 20 SP).
Pseudoprzędziorki - Tenuipalpidae

Przędzioreczek szklarniowiec
– Brevipalpus obovatus (C)
Zawlekany na azalii doniczkowej z
Holandii

Przędzioreczek storczykowiec
– Tenuipalpus pacificus
Zawlekany z Chin na storczykach Phalaenopsis
Przędziorki (Tetranychidae)

Przędziorek cytrusowiec
– Panonychus citri (A)

Rośliny żywicielskie: głównie cytrusy

Do Polski zawlekany regularnie na
figowcach (Ficus microcarpa, F.
cyathistipulla) z Chin, a także z Holandii
na Anthurium scherzerianum i
Skimmia japonica
Przędziorki
(Tetranychidae)

Przędziorek Lewisa
– Eotetranychus lewisi (A)
Występuje tylko na poinsecji

Do Polski zawlekany z Włoch na
sadzonkach poinsecji
Przędziorek krotonowiec
– Eutetranychus orientalis (A)

Umieszczony na liście EPPO A2

Występuje na krotonach

Zawlekany do Polski ze Sri lanki
Wciornastek amerykański
- Echinothrips americanus (A)

Pochodzi z Ameryki Północnej

W Polsce po raz pierwszy wykryty w
2000 r. na azalii doniczkowej
importowanej z Holandii, a
następnie na Philodendron selloum,
Schefflera arboricola, Syngonium
podophyllum, Thunbergia alata

Zawlekany głównie na sadzonkach
niecierpka nowogwinejskiego

Dobrą rośliną żywicielską jest także
chryzantema
Wciornastki – Thripidae z podrodziny
Panchaetothripidae

Wciornastek szklarniowiec
- Heliothrips haemorrhoidalis (A)

Wciornastek czerniec
- Hercinothrips femoralis (A)

Wciornastek cieplarek
- Parthenothrips dracaenae (A)

Wciornastek krotonowiec
– Selenothrips rubriocinctus
Wciornastek zachodni
- Frankliniella occidentalis (A)

Umieszczony na liście EPPO A2

W Polsce po raz pierwszy wykryty
w 1987 r. na sadzonkach
chryzantemy

Szkodnik warzyw i roślin
ozdobnych pod osłonami

Wektor wirusa brązowej
plamistości pomiodora (TSLV)

Zawlekany z Holandii na
sadzonkach roślin ozdobnych
Wciornastki – Thripidae z podrodziny
Thripinae

Wciornastek anturiowiec
Chaetanaphothrips orchidii (A)

Wciornastek orientalny
- Thrips palmi (A)

Wciornastek nolinowiec –
Taeniothrips euchari (A)
Mączliki - Aleyrodidae

Mączlik szklarniowy
- Trialeurodes vaporariorum (A)

Mączlik poinsecjowy
- Bemisia tabaci (A)
Zawlekany regularnie na sadzonkach poinsecji z
Włoch i Niemiec, a także od polskich
producentów sadzonek

Mączlik krotonowiec – Orchamoplatus
mammaeferus
W 2010 r. zawleczony ze Sri Lanki na krotonie.
Mszyce - Aphididae

Mszyca ogórkowa
- Aphis gossypii (A)

Mszyca złocieniówka
- Macrosiphoniella sanborni (A)

Mszyca smugowa
- Macrosiphum euphorbiae (A)

Mszyca wielożerna
- Myzus asacalonicus (A)
Mszyce (Aphididae)

Mszyca brzoskwiniowa
- Myzus persicae (C)
zawlekana na araliach, juce,
storczykach

Mszyca araliowa
– Aphis spiraecola

Mszyca paprociowa
- Idiopterus nephrolepidis (A)
Zawlekana na paprociach z Holandii
Rodz. mszycowate (Aphididae)

Mszyca szklarniowa plamista
Neomyzus circumflexus (A)

Mszyca oleandrowa
– Toxoptera aurantii (A)
Czerwce - Coccoidea

Gwiazdosze – Asterolecaniidae:
gwiazdosz szklarniowy
- Asterolecanium epidendri (A)
Zawleczony w 2004 r. na Euphorbia
acrurensis

Czerwcowate – Margarodidae
Czerwiec biały
- Icerya purchasi (A)
Zawleczony na cytrofortunelii z Hiszpanii
Tarczniki - Diaspididae

Tarcznik oleandrowiec
- Aspidiotus nerii (A)
Zawlecznony na Kentia

Tarcznik cykasowiec
-
Aulacaspis yasumatsui (A)
Zawleczony w 2007 r. z Kostaryki
na Cycas revoluta
Tarczniki z podrodziny Diaspidinae

Tarcznik dracenowiec
– Pinnaspis strachani (A)

Tarcznik przestrojnowiec
- Pinnaspis aspidistae (A)

Tarcznik czerniec
- Chrysomphalus aonidum (A)

Tarcznik morwowiec
– Pseudaulacaspis pentagona (A)
W 2011 r. zawleczony ze Sri Lanki na
krotonie (Codiaeum variegatum)
Tarczniki - Diaspididae

Skorupik krotonowiec
– Lepidosaphes tokionis (A)
W 2009 r. zawleczony ze Sri
Lanki na krotonie (Codiaeum
variegatum)
Miseczniki - Coccidae

Misecznik cytrusowiec
- Coccus hesperidum (A)

Misecznik szklarniowiec
- Saissetia coffeae (A)

Misecznik oliwkowie
- Saissetia oleae (A)

Misecznik czarny
- Parasaissetia nigra (A)
Miseczniki - Coccidae

Czerwiec kalinowiec
Lichtensia viburni (A)
– Ficus benjamina

Przylepnica szklarniowa
Pulvinaria floccifera (A)
- Schefflera arboricola
Czerwce - Coccidae

Woskownik japoński
Ceroplastes ceriferus (A)
W 2016 r. zawleczony na figowcu
(Ficus retusa) z Chin

Woskownik szklarniowy Ceroplastes rusci (A)
Zawleczony na palmie karłatce
niskiej (Chamaerops humilis)

Woskownik czerwony Ceroplastes rubens (A)
W 2010 r. zawleczony z Kostaryki
na szeflerze (Schefflera
arbicola) i aralii (Polyscias
fruticosa)
Wełnowce - Pseudococcidae

Wełnowiec cytrusowiec
- Planococcus citri (A)

Wełnowiec długoogoniasty
- Pseudococcus longispinus (A)
Wełnowce - Pseudococcidae

Wełnowiec pasiasty
– Ferrisia virgata (A)
W 2010 r. zawleczony z Kostaryki
na krotonie

Wełnowiec kaktusowy
- Spilococcus mamillariae (A)

Wełnowiec nolinowiec Dysmicoccus brevipes (A)
Skośnik pomidorowy – Tuta
absoluta
rodz. skośnikowate (Gelechiidae)
Lista A2 EPPO

Pochodzi z Ameryki Południowej
(Peru)

Wykryty w Europie – Hiszpanii w
2006 r.

Pierwsze wykrycie skośnika w
południowo-wschodniej Polsce
sygnalizowano w 2013 r.
(Wilczyńska A. HO 12/2013).

W zeszłym i w bieżącym roku
pojawił się w Polsce Centralnej

Pierwsze obserwacje wskazują, że
można go ograniczyć do minimum
prowadząc obserwacje na
pułapkach feromonowych i stosując
zarejestrowane na pomodory
insektycydy.
Motyle

Mól szklarniaczek – Opogona sacchari
rodz. molowcowate (Tineidae)
Lista A2 EPPO
Zawlekana z Hiszpanii i Holandii na
dracenach, palmach, guzmanii

Omacnica begonianka - Duponchelia
fovealis (Zeller)
rodz. wachlarzykowate (Crambidae)
Wykryta ba begonii królewskiej
importowanej z Holandii
rodz. namiotnikowate (Yponomeutidae)

Jesik cytrusowiec
– Prays citri
Wykryty w 2016 r. na limonce (Citrus limon)
importowanej z Holandii
Dziękuję za uwagę
Rothschildia orizaba – pawicowate (Saturniidae)