BÓL POOPERACYJNY

BÓL POOPERACYJNY
Ból jest nieprzyjemnym objawem czuciowym i emocjonalnym, który sygnalizuje, że z Twoim
organizmem dzieje się coś złego. Czasami jest drobną niedogodnością (np. lekki ból głowy, ból
gardła), czasami jest silny, dokuczliwy i zmusza do przyjęcia leków przeciwbólowych.
Czy warto walczyć z bólem pooperacyjnym?
Ludzie przyzwyczaili się do myśli, że ból jest nieodłącznym partnerem operacji. Podczas zabiegu
operacyjnego jesteś przez cały czas poddany działaniu leków znieczulających. Nad ich właściwym i
bezpiecznym działaniem czuwa zespół anestezjologiczny. Może jesteś przekonany, że po zabiegu,
po powrocie do łóżka, na oddziale szpitalnym odczuwać będziesz ból w ranie, nierzadko dotkliwy,
będziesz się czuł bezradny i osamotniony. Tak jednak nie jest. Istnieje dzisiaj wiele sposobów walki
z bólem pooperacyjnym. Różnorodność leków i sposobów ich podawania sprawia, że:
 szybciej poczujesz się lepiej,
 wcześniej zaczniesz samodzielnie chodzić, właściwie oddychać, wykonywać proste ćwiczenia,
 unikniesz powikłań pooperacyjnych związanych z długotrwałym leczeniem,
 wcześniej opuścisz szpital.
Jak powstaje ból pooperacyjny?
Ostry ból pooperacyjny powstaje na skutek uszkodzenia tkanek i narządów wewnętrznych. Zabieg
operacyjny, mimo iż jest metodą leczenia, powoduje uszkodzenie tkanek (skóry, mięśni, naczyń,
nerwów). W miejscu uszkodzenia tkanek powstają substancje wywołujące ból (alogogeny), które
pobudzają zakończenia cienkich włókien nerwowych. Sygnał bólowy przekazywany jest drogą tych
włókien do mózgu i tam wywołuje odczuwane przez Ciebie doznania.
Cechą bólu pooperacyjnego jest to, że jego natężenie jest największe tuż po operacji i maleje
stopniowo w wyniku zmniejszania się ilości algogenów w zdrowiejących tkankach.
Istnieją duże różnice w odczuwaniu bólu przez różnych ludzi oraz różnice w reakcji na stosowane
leczenie. Różnice te są częściowo uwarunkowane genetycznie, a częściowo są wynikiem
dodatkowych elementów wpływających na odczucia bólowe, np. lęku, obawy, znaczenia bólu dla
chorego. Walka z bólem musi być więc prowadzona indywidualnie i być dostosowana do Twoich
potrzeb.
Kto decyduje o sposobie zwalczania bólu?
Ty sam i lekarz decydujecie o tym, jaki sposób łagodzenia bólu będzie dla Ciebie najlepszy.
Czasem trzeba skorzystać z dwóch lub więcej sposobów, by ulżyć w bólu. Nie martw się, że
możesz uzależnić się od leków przeciwbólowych podczas rekonwalescencji. To zdarza się rzadko.
Lekarz i pielęgniarki chcą uczynić Twoje leczenie możliwie wolnym od bólu. Nasilenie i rodzaj
bólu, jaki odczuwasz, może być odmienny od tego, który odczuwają inni pacjenci, nawet jeśli
przeszli taką samą operację.
Aby wybrać odpowiedni sposób walki z bólem należy go najpierw właściwie ocenić. Bardzo silny
ból będzie wymagał innego leczenia niż ból tego samego pochodzenia, ale o niewielkim natężeniu.
Dlatego ważna jest Twoja aktywna współpraca z lekarzem lub pielęgniarką sprawującą opiekę.
Musisz jak najdokładniej starać się odpowiedzieć na pytania:
 Gdzie boli – w miejscu operacji, w okolicach odległych od miejsca operacji, „wszędzie” lub
„trudno określić”.


Jak boli – ból ostry, tnący, szarpiący, ściskający, pulsujący, kurczowy, tępy.
Czy są objawy towarzyszące – lęk, poty, zaburzenia pracy serca, drżenie kończyn, zawroty
głowy, szum w uszach.
 Jak oceniasz natężenie bólu – w skali od 1 do 10.
Twoja ocena będzie uzupełniona badaniem i opinią lekarza, który zaproponuje ostatecznie
optymalny dla Ciebie sposób leczenia. Lekarz i pielęgniarka będą pytać Cię, czy stosowane leki
przynoszą oczekiwany efekt.
Jakie są sposoby farmakologicznego leczenia bólu?

Podawanie długo działających leków przeciwbólowych w okolicę rany, tzw. znieczulenie
miejscowe, coraz częściej stosowane w chirurgii. Zapewnia skuteczne i bezpieczne uśmierzenie
bólu pooperacyjnego.
 Systematyczne (tzn. w równych odstępach czasowych) podawanie środków przeciwbólowych w
postaci tabletek lub wstrzyknięć.
 Podawanie leków przeciwbólowych na żądanie pacjenta w razie bólu.
 Blokada nerwów i splotów nerwowych środkiem znieczulającym skutecznie eliminuje ból we
wczesnym okresie po operacjach np. ortopedycznych.
 Ciągłe podawanie leku przez cienki cewnik wprowadzony do kręgosłupa stosowane np. po
operacjach w obrębie klatki piersiowej i jamy brzusznej.
 Ciągłe podawanie leku dożylnie (w kroplówce).
Dwie ostatnie metody mogą być kontrolowane bezpośrednio przez pacjenta. Sam, gdy zaczynasz
odczuwać ból, uruchamiasz urządzenie odmierzające właściwą dawkę leku.
Jeśli ból nie ustępuje, lekarz zmieni lek, dawkę lub częstotliwość jego podawania. Zażywaj leki (lub
proś o nie), gdy tylko poczujesz ból. Leki przeciwbólowe należy przyjmować, gdy tylko ból się
rozpoczyna. Jeśli wiesz, że ból wzmaga się, gdy chodzisz lub wykonujesz ćwiczenia oddechowe,
otrzymasz leki przed rozpoczęciem tych czynności. Łatwiej jest zapanować nad bólem zanim się
naprawdę zacznie. Później jest to znacznie trudniejsze. Ta zasada jest kluczem do zwalczania bólu.
Jakie leki stosuje się najczęściej do zwalczania bólu?
W zwalczaniu bólu stosuje się dwie grupy leków:
 Leki przeciwbólowe nieopioidowe (nienarkotyczne) – stosowane do zwalczania bólu lekkiego i
średniego. Działają również przeciwgorączkowo i przeciwzapalnie, nie powodują uzależnienia
i są zazwyczaj dobrze tolerowane przez pacjenta.
 Leki przeciwbólowe opioidowe (narkotyczne) – stosowane w ostrych i silnych bólach
pooperacyjnych. W przypadku krótkiego stosowania i pod kontrolą lekarską nie są groźne i
rzadko powodują uzależnienia. W czasie ich przyjmowania możesz odczuwać senność,
nudności, mieć zaparcia. Przedawkowanie może powodować trudności w oddychaniu.
Dodatkowo można stosować leki wspomagające – zmniejszające lęk, ułatwiające zasypianie i
odpoczynek, rozluźniające mięśnie.
Co należy wiedzieć o niesteroidowych lekach przeciwzapalnych (NLPZ)?
Są to leki ogólnie dostępne, nawet bez recepty, w różnych postaciach: tabletek, czopków,
wstrzyknięć, maści, kropli. Są bezpieczne i nie powodują uzależnienia. Mogą jednak, przy długim
stosowaniu, wywoływać działania niepożądane:
 wzdęcia, nudności, wymioty, biegunki,
 uszkodzenie błony śluzowej żołądka i dwunastnicy, wrzód żołądka i dwunastnicy,
 krwawienie z przewodu pokarmowego,
 uszkodzenie komórek wątroby,
 obrzęki,
 podwyższenie wartości ciśnienia tętniczego,
 pogorszenie wydolności krążenia,
 uszkodzenie nerek, zwłaszcza u chorych w podeszłym wieku.
Dlatego po wyjściu ze szpitala skontaktuj się ze swoim lekarzem, który wybierze odpowiedni dla
Ciebie sposób walki z bólem.