Czytaj całość (pobierz plik)

Szybkobieżne Pojazdy Gąsienicowe (25) Nr 1/2010
Jan TENDAJ
STANOWISKO SZKOLENIOWE AUTOMATU ZAŁADOWANIA
CZOŁGU PT-91M
Streszczenie: W artykule omówiono tematykę związaną z trenażerami, w szczególności trenażerem
SJ-02M w aspekcie konstrukcji i przydatności w procesie szkolenia i doskonalenia członków załóg czołgowych.
Słowa kluczowe: kontrakt malezyjski, czołg PT-91M, automat załadowania, trenażer SJ-02M.
1.
WSTĘP
Początki rodziny stanowisk szkoleniowych czołgów T-72 bazowych dla PT-91
i PT-91M sięgają w Ośrodku Badawczo-Rozwojowym Urządzeń Mechanicznych OBRUM
roku 1984. W tym roku Ministerstwo Obrony Narodowej zamówiło opracowanie
dokumentacji konstrukcyjnej i wykonanie pierwszych stanowisk: stanowiska szkolenia
ogólnego, stanowiska szkolenia automatu załadowania i stanowiska szkolenia mechanika
kierowcy. Dokumentacja konstrukcyjna opracowywana była sukcesywnie do połowy 1985
roku przez dział konstrukcyjny Kombinatu Urządzeń Mechanicznych „BUMAR- ŁABĘDY”,
a 2 prototypy stanowiska szkolenia ogólnego powstały na przełomie lat 1984/85 w OBRUM Gliwice.
Od tego momentu całość prac konstrukcyjnych wykonywał zakład projektowo technologiczny, a wszystkie stanowiska powstawały w zakładzie budowy prototypów
w OBRUM. W późniejszych latach wszystkie wymienione stanowiska przeszły gruntowe
modernizacje, spowodowane modernizacją czołgów T-72 i PT-91M. Opracowano również
konstrukcję kilku nowych zespołów, takich jak symulator przyrządu naprowadzania czy
symulator mechanizmu podnoszenia; zmodernizowano styk klina na makiecie systemu
i przystosowano stanowiska do ciągłego zasilania elektrycznego ze źródeł zewnętrznych.
Wszystkie te działania umożliwiły - po zaspokojeniu potrzeb MON - opracowanie
ofert eksportowych i od roku 1987 produkcję na eksport. Warto dodać, że np. w roku 1988
produkcja na eksport była kilkakrotnie większa niż produkcja krajowa.
Na przełomie lat 1987/88 uzgodniono z MON potrzebę rozwoju rodziny trenażerów.
Uzgodnienia te zaowocowały opracowaniem w OBRUM dokumentacji konstrukcyjnej
stanowisk szkoleniowych układu ochrony przed bronią masowego rażenia, układu
paliwowego, układu zasilania silnika paliwem, układu smarowania silnika, ogniowego
szkolenia załóg czołgowych (bez użycia broni głównej) i modernizacją stanowiska
szkoleniowego mechanika - kierowcy.
Zwykła eksploatacja i konserwacja, a przede wszystkim potrzeba wykorzystania wszystkich
potencjalnych zalet współczesnych czołgów, wymaga wysokiego poziomu wyszkolenia załóg
czołgowych i znakomitej znajomości czołgowych zespołów i układów, zarówno w zakresie
budowy, działania, jak i nabrania praktycznych nawyków manualnych. Stąd konieczne
zaplecze w postaci różnorodnych pomocy (stanowisk) szkoleniowych. We wszystkich prawie
armiach świata stosowane są w czasie szkolenia pomoce i stanowiska, które z dużym
przybliżeniem można by podzielić na następujące grupy:
 pomoce do nauki budowy napraw rozmaitych zespołów i układów (plansze
i stanowiska);
Mgr inż. Jan TENDAJ – Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Urządzeń Mechanicznych „OBRUM” sp. z o.o.,
Gliwice
Jan TENDAJ
 stanowiska stacjonarne do nauki budowy i obsługi systemów czołgu (np. automat
załadowania, stabilizator, układ ochronny przed bronią masowego rażenia) i innych
systemów;
 stanowiska - symulatory np. do nauki jazdy, nauki strzelania o różnym stopniu
przybliżenia do warunków rzeczywistych;
 trenażery do praktycznej nauki jazdy, trenażery do symulowania strzelania
(montowane na czołgach bojowych) w warunkach poligonowych itp.
Stanowiska takie są szeroko używane zarówno w szkołach wojskowych, jak i w jednostkach
zmechanizowanych [3].
2.
BUDOWA TRENAŻERA SZKOLENIOWEGO SJ-02M
Trenażer szkoleniowy SJ-02M składa się z następujących zasadniczych zespołów:
ażurowej podstawy, ażurowej wieży, atrapy armaty, pełnego zestawu mechanizmów
i aparatury sterowania automatem załadowania, siedziska działonowego i dowódcy, chwytaka
denek, stelaży na transporterze obrotowym TO służących do mocowania makiet amunicji
i wyposażenia dodatkowego.
Trenażer nie jest wyposażony w układ stabilizacji. Ruch atrapy armaty w płaszczyźnie
pionowej realizowany jest tylko ręcznym mechanizmem podniesieniowym.
Układ nośny trenażera składa się z podstawy i wieży zamocowanej do podstawy śrubami.
Wewnątrz układu nośnego trenażera zabudowane są: atrapa armaty, siedziska, zestaw
mechanizmów automatu załadowania z osłonami oraz pozostałe mechanizmy i wyposażenie.
Schody w tylnej części stanowiska (lewe i prawe) ułatwiają wejście do wieży trenażer.
Do zasilania trenażera energią elektryczną służy specjalnie zaprojektowany zasilacz
prostownikowy. Zasilacz podłączony jest do sieci elektrycznej prądu przemiennego 3x400V.
Szczegóły konstrukcyjne trenażera SJ-02M pokazano na Rys. 2 do 5.
Rys. 1. Trenażer SJ-02 M
Stanowisko szkoleniowe automatu zładowania czołgu PT-91M
2.1.
Dane ogólne trenażera SJ-02M ( Rys. 1 )
1. Typ konstrukcji :
Stanowisko stacjonarne
2. Wymiary zasadnicze
2.1 Długość całkowita
6775 mm
2.2 Długość bez schodów
5400 mm
2.3 Szerokość całkowita
2400 mm
2.4 Wysokość całkowita
2400 mm
2.5 Masa
~ 3060 kg
2.6 Minimalna zajmowana powierzchnia
( 8x4 ) 32 m2
3. Dane eksploatacyjne
3.1 Tryb użytkowania
Przerywany
3.2 Czas pracy wg zadanego trybu
4h
3.3 Temperatura otoczenia w czasie
pracy
3.4 Temperatura otoczenia w czasie
przechowywania
3.5 Ciśnienie atmosferyczne
263K ÷ 313K
3.6 Wilgotność względna przy t=20°C
< 95%
3.7 Wahania napięcia zasilania
27
283K ÷ 313K przy wilgotności względnej 80
%
> 460 mm Hg
1
4
V
4. Dane techniczne zasilacza prostownikowego
4.1 Napięcie znamionowe zasilania
sieciowego
3x400 V / 50Hz
4.2 Pobór mocy
3,9 kVA
4.3 Prąd zasilający
6A
4.4 Napięcie znamionowe wyprostowane
24 +1-1 V
4.5 Sprawność znamionowa zasilacza
80 %
5. Amunicja treningowa
HE (O)
8 szt.
HEAT (K)
7 szt.
APFSDS (P )
7 szt.
Makiety
Jan TENDAJ
2.2.
Zasada działania automatu załadowania
Działanie automatu w cyklu automatycznym rozpoczyna się z chwilą wybrania
rodzaju pocisku do załadunku i wciśnięciu przycisku ”LM.ON ” (AZ ZAŁ) umieszczonego
na pulpitach dowódcy lub działonowego (GSB lub CSB). Po ręcznym naprowadzeniu atrapy
armaty na kąt ładowania i zablokowaniu jej ryglem (RA), transporter obrotowy (TO) zaczyna
się obracać. Przy podchodzeniu kasety z wybranym rodzajem pocisku do okna wydawania,
transporter jest hamowany, zatrzymany i zablokowany ryglem elektromechanicznym.
Obrót i łagodne hamowanie transportera (TO) zapewnia układ sterowania
w urządzeniu pamięciowym (UP) i skrzynce sterowania KR-175-1S .
umieszczony
W toku hamowania transportera obrotowego, przy unieruchomionej już ryglem
elektromechanicznym atrapie armaty, podnosi się ramka (MWD) z denkiem ładunku
miotającego. Po zatrzymaniu i zablokowaniu transportera obrotowego, przy podniesionej (lub
unoszącej się w górę) ramce MWD, mechanizm podnoszenia kaset (MPK) unosi kasetę
z makietą pocisku na linię dosyłania do komory nabojowej atrapy armaty. Po zatrzymaniu
MPK, makieta pocisku wprowadzana jest do komory nabojowej atrapy armaty za pomocą
łańcucha dosyłacza (D) - łańcuch dosyłacza powraca do położenia wyjściowego.
W tym momencie urządzenie pamięciowe (UP) kasuje informację o wybranym
pocisku poprzez ustawienie suwaka urządzenia pamięciowego w położenie „Pusto”.
W końcowej fazie wprowadzania atrapy pocisku do komory nabojowej, silnik
elektryczny mechanizmu (LWD) otwiera na chwilę pokrywę luku wyrzucania denka - denko
zostaje wyrzucone na zewnątrz trenażera. Następnie kaseta zostaje opuszczona i zaryglowana
na linii dosyłania atrapy ładunku miotającego. Za pomocą dosyłacza ładunek wprowadzony
zostaje do komory nabojowej atrapy armaty, a symulator styku klina (SK) przekazuje
informację o „zamknięciu” klina zamkowego armaty. Łańcuch dosyłacza powraca do
położenia wyjściowego.
Pusta kaseta i ramka powracają do dolnego położenia wyjściowego. Ramka napina
jednocześnie mechanizm sprężynowy wyrzucania denka. W dolnym (wyjściowym) położeniu
mechanizm podnoszenia kaset zostaje zaryglowany, jednocześnie staje się możliwy obrót
transportera po wybraniu kolejnego rodzaju pocisku. Atrapa armaty zostaje odryglowana.
Cykl ładowania jest zakończony, armata (atrapa) przygotowana jest do oddania „strzału”.
Graficzną zasadę działania AZ w całym cyklu ładowania przedstawia Rys.5 [1],[4].
Stanowisko szkoleniowe automatu zładowania czołgu PT-91M
3.
MOŻLIWOŚCI SZKOLENIOWE UZYSKIWANE PRZY WYKORZYSTANIU
TRENAŻERA

Zapoznanie załóg z rozmieszczeniem zespołów automatu załadowania (AZ)
w przedziale bojowym. Dodatkowo konstrukcja ażurowa wieży i podstawy ułatwia
zapoznanie się z lokalizacją wszystkich zespołów AZ przy obserwacji z zewnątrz.

Zapoznanie załóg z zasadami bezpieczeństwa w czasie obsługi.

Oswojenie załóg z dynamiczną pracą mechanizmów AZ w trakcie ładowania.

Komfort szkolenia wstępnego wynikającego z zastosowania makiet pocisków
i ładunków miotających.

Szkolenie dowódcy i działonowego czołgu przy ciągłym nadzorze i kontroli
wykonywanych czynności w cyklu załadowania atrapy armaty.

Ciągłe doskonalenie umiejętności manualnych dowódcy i działonowego, oraz
doskonalenie ich współdziałania, bez konieczności korzystania ze sprzętu bojowego.
Umiejętność perfekcyjnej obsługi AZ umożliwia zwiększenie koncentracji przy
obsłudze innych systemów np. systemem kierowania ogniem czołgu.

Umożliwienie treningu w cyklach załadowania ręcznym i awaryjnym.

Przygotowanie manualne do sprawnego ładowania nabojów do transportera
obrotowego AZ.

Zwiększenie wyszkolenia załóg czołgów uzyskane w znacznie krótszym czasie
szkolenia.
Wymierne efekty ekonomiczne zastosowania trenażerów to:

wydłużenie okresu eksploatacji czołgów bojowych, zwłaszcza ich systemów
uzbrojenia,

zmniejszenie ilości zużytej amunicji bojowej,

zmniejszenie ilości uszkodzeń podzespołów czołgów powodowanych wzrostem
umiejętności załóg,

zmniejszenie kosztu wynajmu i obsługi logistycznej poligonów,

zastosowanie w konstrukcji trenażera zamienników oryginalnych zespołów
czołgowych w postaci imitatorów lub symulatorów nie zmieniających cyklu
ładowania , a znacznie obniżających koszt wykonania trenażera,

zwiększenie ochrony środowiska naturalnego [2].
Jan TENDAJ
1
2
4
3
6
7
1
2
3
4
- rygiel atrapy armaty
5
8
- luk wyrzucania
denka
- dosyłacz
- ramka wyrzucania denka z oporą łuski
5
6
7
8
- mechanizm podniesienia armaty
- mechanizm podniesienia kaset
- siedziska dowódcy i działonowego
- transporter obrotowy
Rys. 2. Zespoły trenażera SJ-02M pochodzące z czołgu PT-91M
4
3
2
1
6
5
7
1
2
3
4
- podstawa ażurowa
- wieża ażurowa
- zasilacz prostownikowy PS-100
- atrapa armaty
5
6
7
- symulator przyrządu naprowadzania
atrapy armaty
- symulator styku klina
- symulator odrzutu
Rys. 3. Zespoły trenażera SJ-02M nie wchodzące do czołgu PT-91M
Stanowisko szkoleniowe automatu zładowania czołgu PT-91M
a)
b)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
- mechanizm podawania kaset
- dosyłacz
- napęd mechanizmu wyrzucania denka
- napęd ramki mechanizmu wyrzucania denka
- imitator styku klina
- imitator styku odrzutu
- rygiel elektromagnetyczny mechanizmu wyrzucania denka
- styk sygnalizacji położenia denka w chwytaku
- napęd transportera obrotowego
- elektromagnes rygla transportera obrotowego
- urządzenie pamięciowe
- rygiel elektromagnetyczny atrapy armaty
- wskaźnik liczby pocisków
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
- pulpit załadowania działonowego
- skrzynka rozdzielca KR-175-1S
- pulpit załadowania PZ 175-1S/M
- lewa tablica wieży
- prawa tablica wieży
- pulpit załadowania dowódcy
- skrzynka połączeniowa wieży (TIB)
- symulator przyrządu naprowadzania
- skrzynka sygnalizacji rodzaju pocisku
- skrzynka sygnalizacji rodzaju pocisku
- licznik cykli
- zasilacz prostownikowy PS-100
- gniazdo zasilania
Rys. 4. Wyposażenie elektryczne stendu SJ-02M – a) wyposażenie, b) schemat
Jan TENDAJ
X- linia celowania; Y – linia załadowania; R – czas cyklu
S – cykl ładowania:
A – sprowadzenie armaty na kąt ładowania;
B – ryglowanie atrapy armaty;
C – obrót TO;
D – podnoszenie ramki wyrzucania denka;
E – podnoszenie kasety na linię załadowania pocisku;
F – dosyłanie pocisku – powrót łańcucha dosyłacza;
G – otwieranie luku wyrzucania denka;
H – wyrzut denka;
I – zamykanie luku wyrzucania denka;
J- opuszczanie kasety na linie dosyłania ładunku;
K – dosyłanie ładunku;
Stanowisko szkoleniowe automatu zładowania czołgu PT-91M
L – powrót łańcucha dosyłacza;
Ł – opuszczenie kasety do TO;
M – opuszczenie ramki;
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
rygiel atrapy armaty
atrapa armaty
transporter obrotowy
pocisk
ładunek miotający
kaseta
denko
ramka mechanizmu wyrzucania
opora denka
reduktor mechanizmu podawania kaset
N- odryglowanie atrapy armaty;
O – sprowadzenie atrapy armaty na linię celowania;
P – „strzał – odrzut”.
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
cięgło ręcznego odblokowania
reduktor napędu ramki
osłony okna wydawania
łańcuch dosyłacza
zaczep
pokrywa luku wyrzucania denka
reduktor napędu pokrywy luku wyrzucania denka
dosyłacz
zamek (imitator)
rynna chwytacza
Rys. 5. Schemat działania automatu załadowania
4.
PODSUMOWANIE
W czasach dynamicznego rozwoju techniki i coraz wyższych wymagań stawianych
załogom i personelowi pomocniczemu czołgów, znaczenia trenażerów nie sposób przecenić.
Bez trenażerów nie można wyobrazić sobie nowoczesnego i efektywnego szkolenia, czego
przykładem są obecne zamówienia trenażerów przez klienta malezyjskiego.
5.
[1]
[2]
[3]
[4]
LITERATURA:
Dokumentacja techniczna stanowiska treningowego SJ-02M – OBRUM sp. z o.o.
- opracowanie własne.
Hałek R.: „Urządzenia treningowo-symulacyjne dla wojsk pancernych”,
SPG ( 21) Nr 1, 2005, OBRUM-Gliwice.
Piątkowski A., Filutowski A.: „Stanowiska szkoleniowe
dla czołgu T-72 ”
,SPG Nr 2, 1990, OBRUM-Gliwice.
„Opis techniczny czołgu PT-91” 670.OT cz I 1994, ZM „BUMAR-ŁABĘDY” S.A.
Jan TENDAJ
AUTOMATIC LOADING UNIT TRAINING STAND
FOR PT-91M TANK
Abstract: The article presents the area of training simulators especially SJ-02M type, in the scope of
construction and suitability for tank crew training process.
Key words: Malaysian contract, tank PT-91M, automatic loading unit, SJ-02M training stand,.
Recenzent: Dr inż. Zbigniew RACZYŃSKI