Gruźlica, powstaje w wyniku zakażenia prątkami

x60
Choroby płuc
Gruźlica, powstaje w wyniku zakażenia prątkami gruźlicy (Mycabacterium tuberculosis) zwanych
też prątkami Kocha (ich odkrywcy).Nazwa choroby pochodzi od charakterystycznych zmian
odczynowych na prątki, tzw. gruzełków, to jest guzków wielkości główki od szpilki, obficie
rozsianych w zajętych narządach. Prątki gruźlicy wyzwalają w organizmie reakcję wytwórczą lub
zapalno-wysiękową, które prowadzą z kolei do uszkodzenia tkanek. Najbardziej charakterystyczną
dla gruźlicy histologiczną zmianą jest guzek, czyli gruzełek gruźliczy, będący skupiskiem
różnokształtnych komórek nabłonkowatych z dużymi jądrami, komórek olbrzymich oraz limfocytów.
W obrębie gruzełka dochodzi do martwicy z wytworzeniem mas serowatych. Poszczególne gruzełki
mogą się ze sobą zlewać. W wyniku rozpływania się martwiczych mas i ich wypadania często
powstają jamy, np. w płucach. Źródłem zakażenia jest najczęściej człowiek chory na gruźlicę
otwartą (prątkującą) płuc, ale źródłem zakażenia może być też zwierze domowe np. krowa, owca,
świnie. Człowiek zakaża się najczęściej drogą kropelkową, rzadziej pyłową (drogi oddechowe),
jeszcze rzadziej drogą pokarmową (mleko od chorych krów) i przez skórę. Po wniknięciu zjadliwy
prątek może zostać zniszczony przez mechanizmy obronne, zostać wydalony na zewnątrz (kaszel),
lub może wywołać reakcję zapalną prowadzącą do powstania ogniska pierwotnego. Ognisko
powiększa się, prątki namnażają się i droga naczyń chłonnych zapalenie szerzy się do najbliższej
stacji węzłów limfatycznych i w ten sposób powstaje gruźliczy zespół pierwotny. Zakażenie
pierwotne pozostawia zmienioną odczynowość organizmu w stosunku do nowych zakażeń gruźlicą,
tzw. alergię gruźliczą, która stanowi podstawę różnych odmian gruźlicy w różnych narządach.
W okresie obniżonej odporności organizmu, przy współistniejących niekorzystnych warunkach
i dużej zjadliwości prątków, ognisko pierwotne oraz zaatakowane węzły chłonne ulegają
charakterystycznej dla gruźlicy odmianie martwicy - serowaceniu.
Ostre zapalenie oskrzeli: Choroba powstająca często w związku z ostrym stanem zapalnym górnych
dróg oddechowych jako skutek zakażenia zazwyczaj wirusami grypy i paragrypy, a wtórnie bakteriami
(dwoinka zapalenia płuc, paciorkowce, gronkowce), czy obniżenia ogólnej odporności lub zetknięcia
się z różnymi drażniącymi gazami. Zapalenie oskrzeli występuje często wiosna i zimą, gdyż
przeziębienia występujące szczególnie często w tym okresie, bardzo usposabiają do powstania
choroby. Objawy: wysoka gorączka, uczucie ogólnego rozbicia, kaszel, początkowo suchy, później
mokry połączony z wykrztuszaniem plwociny, najpierw śluzowej, a następnie ropnej, bóle w klatce
piersiowej, brak apetytu. Choroba trwa do kilkunastu dni (7-14). U małych dzieci i u osób starszych
istnieje duże niebezpieczeństwo przejścia zakażenia na oskrzeliki i tkankę płucną, z wytworzeniem
odoskrzelowego zapalenia płuc. Leczenie: leżenie w łóżku, leki przeciwkaszlowe i upłynniajace
wydzielinę oskrzelową, środki napotne i przeciwgorączkowe. W razie potrzeby sulfonamidy lub
antybiotyki.Zapalenie płuc może wystąpić w przebiegu chorób zakaźnych tj.: odra, krztusiec, dur
brzuszny.
Przewlekłe zapalenie oskrzeli: Przyczyną choroby są wielokrotnie powtarzające się zakażenia
różnymi drobnoustrojami przy równoczesnej małej odporności błony śluzowej oskrzeli, np.: w wyniku
upośledzenia krążenia krwi, zrostów i pozapalnych zwłóknień płuc, przewlekłego drażnienia dymem
tytoniowym lub pyłami pochodzenia przemysłowego. Objawy: przewlekle utrzymujący się kaszel
z wykrztuszaniem śluzowej plwociny, czasem ropnej lub z domieszką krwi. Co pewien czas występują
napady silnego kaszlu i duszności, przejściowo sinicy, ustępującej z chwilą odkrztuszania gęstej,
ciągnącej się plwociny (typ astmatyczny zapalenia oskrzeli). U części chorych po kilku latach trwania
zapalenia rozwija się rozedma płuc. Leczenie: unikanie przeziębień i przebywania w atmosferze
zapylonej, zakaz palenia tytoniu. Środki wykrztuśne (syropy), sulfonamidy, antybiotyki.
Rozstrzenie oskrzeli: Wrzecionowate, walcowate lub workowate rozszerzenia oskrzeli, wrodzone
(rzadko np. w przebiegu mukowiscydozy) lub nabyte, prawie zawsze przewlekle zakażone. Rozstrzeń
oskrzeli nabyta występuje w następstwie przewlekłych stanów zapalnych w oskrzelach, płucach lub
opłucnej. Rozstrzeń płuca wrodzona nosi także nazwę torbielowatości płuc. Objawy: przewlekłe
pokasływanie i napady kaszlu, zwłaszcza przy zmianach pozycji ciała. Chory wykrztusza duże ilości
cuchnącej plwociny, nawet do 300 ml na dobę, odczuwa duszność przy wysiłkach fizycznych, często
zapada na nawracające zapalenia dróg oddechowych. Rozpoznanie ustala się za pomocą
bronchografii. W leczeniu zachowawczym stosuje się drenaż ułożeniowy, odsysanie plwociny przez
bronchoskop i antybiotyki. Leczenie operacyjne polega na wycięciu zmienionej tkanki płucnej.
Nieżyt spastyczny oskrzeli: Stan chorobowy obserwowany u niemowląt i małych dzieci,
o przebiegu podobnym do astmy. Obturacja oskrzeli spowodowana jest zapalnym obrzękiem błony
śluzowej. Przyczyną są zakażenia wirusowe, często powikłane zakażeniem bakteryjnym.
Rak oskrzela: Rak występujący głównie u palaczy tytoniu (stosunek palących do niepalących wynosi
9:1), z tego względu jest częstszy u mężczyzn niż u kobiet i równocześnie jest jednym z najczęściej
występujących nowotworów u dorosłych. Objawy: kaszel, czasem krwioplucie, ewentualnie tępe
i głęboko usadowione bóle. Niekiedy obecność nowotworu objawia się dopiero powikłaniami:
nawracającym zapaleniem płuca, ropniem płuca, wysiękiem w jamie opłucnej, przerzutami do węzłów
limfatycznych, wątroby, kości lub mózgu.
Niedodma płuc, brak rozprężania się pęcherzyków płucnych prowadzący do częściowej lub
całkowitej bezpowietrzności miąższu płucnego. Niedodma występuje najczęściej u noworodków
przy: zbyt słabych ruchach oddechowych (szczególnie często u wcześniaków), zatkanych mazią
płodową, śluzem i złuszczonym nabłonkiem oskrzelach, wewnątrzmacicznych ruchach
oddechowych w czasie, których zostaje zaaspirowany płyn owodniowy do oskrzeli. Niedodma
u osób dorosłych jest najczęściej skutkiem ucisku (na oskrzele lub miąższ płucny) z zewnątrz przez
płyn, naciek zapalny lub nowotwór, zatkania światła oskrzela przez ciało obce, śluz lub nowotwór.
Powietrze, które zastało zamknięte w pęcherzykach płucnych, zostaje wessane, a miąższ płucny
zapada się.
Rozedma płuc: Uogólnione rozdęcie pęcherzyków płucnych i drobnych oskrzelików, z utrwalonymi
zmianami anatomicznymi i utratą elastyczności samych płuc. Na skutek zniszczenia przegród między
pęcherzykami powstają mniejsze lub większe pęcherze różnego kształtu. Płuca rozedmowe nie
opróżniają się w dostatecznym stopniu z powietrza w czasie wydechu. Objawy: duszność wysiłkowa,
kaszel (często napadowy, z wykrztuszaniem plwociny), wdechowe ustawienie klatki piersiowej,
niekiedy sinica, palce pałeczkowate.
Zapalenie płuc Zapalenie płuc może mieć etiologię: bakteryjną (paciorkowce, gronkowce,
pneumokoki), wirusową, grzybiczą i mykoplazmatyczną. W jego przebiegu dochodzi do obrzęku płuc
zarówno pęcherzykowego jak i śródmiąższowego, co objawia się: gorączką z dreszczami, silną
dusznością. Zapalenie płuc może być: odoskrzelowe (jako powikłanie zapalenia oskrzeli) lub płatowe.
Leczenie antybiotykami
Bezdechu sennego zespół, okresowo występujące zatrzymanie oddechu podczas snu, trwające
około 10 s lub dłużej, będące wynikiem rozmaitych schorzeń neurologicznych i chorób gardła.
Bezdech senny jest np. charakterystyczny dla zespołu Pickwicka.
Astma, astma oskrzelowa, dychawica oskrzelowa, choroba polegająca na pojawianiu się
napadów duszności, będących wynikiem skurczu oskrzeli, jako reakcji na swoisty alergen, infekcję,
wysiłek fizyczny czy emocję. U podłoża astmy leży przewlekły stan zapalny, w którym znaczną rolę
odgrywają m.in. granulocyty kwasochłonne - eozynofile. Duszność ustępuje lub znacznie się
zmniejsza po podaniu leków rozszerzających oskrzela (np. salbutamol, Atrovent). W przypadku
częstych, nawracających ataków astmy niezbędne jest dodatkowe, długotrwałe leczenie
przeciwzapalne (steroidy, np. budesonid, kromoglikany). Rozróżnia się: astmę atopową
(zewnątrzpochodną), gdy do ataków dochodzi w wyniku kontaktu z alergenem, astmę
wewnątrzpochodną (nieatopową), w której nie udaje się ustalić czynnika wyzwalającego, postaci
mieszane, astmę aspirynową. Astma jest choroba przewlekłą, pojawiającą się coraz częściej.
W zapobieganiu jej istotną rolę odgrywa prawdopodobnie odpowiednia dieta, gł. w okresie
wczesnodziecięcym (karmienie piersią, późne wprowadzanie pokarmów alergizujących, np.
cytrusów), ponadto ruch na świeżym powietrzu, brak zanieczyszczenia środowiska, przebywanie
w pomieszczeniach wolnych od dymu
tytoniowego.