strategia rozowoju wzornictwa - Stowarzyszenie Projektantów Form
advertisement
STRATEGIA ROZWOJU WZORNICTWA W POLSCE NA LATA 2007-2020 Stowarzyszenie Projektantów Form Przemysłowych Warszawa Październik 2006, Projekt nr 2.3 1 Spis treści Wstęp ......................................................................................................................... 3 1. DIAGNOZA ............................................................................................................ 6 1.1 Zakres oddziaływania wzornictwa ............................................................ 6 1.1.1 Zakres wzornictwa. ..................................................................................... 6 1.1.2 Funkcjonowanie wzornictwa w gospodarce. ............................................... 7 1.1.3. Wzornictwo jako zawód. .......................................................................... 10 1.2 Innowacje we wzornictwie ....................................................................... 12 1.3 Stan wzornictwa w Polsce ....................................................................... 14 1.3.1 Działania regionalne ................................................................................. 14 1.3.2 Edukacja ................................................................................................... 16 1.3.3 Projektanci ................................................................................................ 18 1.3.4 Organizacje projektantów ......................................................................... 19 1.3.5 Czasopisma .............................................................................................. 20 1.3.6 Targi, wystawy, konferencje ..................................................................... 20 1.4 Wzornictwo - porównanie sytuacji w Polsce i w krajach UE ................ 22 1.4.1. Konkurencyjność ..................................................................................... 22 1.4.2. Świadoma stabilność .............................................................................. 23 1.4.3. Programy i wsparcie rządowe.................................................................. 24 1.4.4. Liczby ...................................................................................................... 25 1.4.5. Centra wzornictwa ................................................................................... 26 1.4.6 Innowacyjność .......................................................................................... 27 1.4.7 Wnioski ..................................................................................................... 27 2. ANALIZA SWOT .................................................................................................. 29 3. REALIZACJA CELÓW SZCZEGÓŁOWYCH SRW Z CELAMI I PRIORYTETAMI NSRO-NSS, SWW ORAZ STRATEGIĄ LIZBOŃSKĄ. ............................................ 32 4. CELE STRATEGICZNE I OPERACYJNE STRATEGII ROZWOJU WZORNICTWA ........................................................................................................ 33 4.1 Misja Strategii ........................................................................................... 33 4.2 Cel główny Strategii ................................................................................. 33 4.3 Cele pośrednie prowadzące do osiągnięcia celu nadrzędnego ........... 33 5. PRIORYTETY I DZIAŁANIA ................................................................................ 34 6. PODZIAŁ FINANSOWANIA ZADAŃ POMIĘDZY PROGRAMY OPERACYJNE 38 2 Wstęp Zadaniem priorytetowym Strategii Rozwoju Wzornictwa w Polsce na lata 2007 - 2020 jest doprowadzenie do uznania przez władze państwowe, że wzornictwo, jako ważny czynnik rozwoju gospodarczego i kulturalnego kraju, wymaga ich aktywnego wsparcia. Istotnym elementem strategii w tym zakresie powinno być ułatwienie startu zawodowego młodym projektantom. Niezbędne jest ustanowienie stałego mechanizmu konsultacyjnego i wyłonienie w tym celu ze środowiska projektantów reprezentatywnej grupy, służącej władzom pomocą w podejmowaniu decyzji związanych z wzornictwem. Proponowane działania środowiskowe i międzyresortowe: Utworzenie przy Stowarzyszeniu Projektantów Form Przemysłowych Forum 1. Wzornictwa skupiającego przedstawicieli całego środowiska projektantów, a także organizatorów i teoretyków wzornictwa, przedstawicieli władz oraz przedsiębiorców. Forum Wzornictwa umożliwiłoby bezpośrednią dyskusję i może zainicjować działania niezbędne dla lepszego wykorzystania wzornictwa w gospodarce i kulturze. 2. Wpisanie wzornictwa do Programów Operacyjnych w ramach Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia na lata 2007–2013. Obszary wsparcia: innowacyjność, kultura oraz promocja w kraju i na forum międzynarodowym wspomaganie finansowe producentów stosujących wzornictwo wsparcie firm projektowych ułatwiające dostęp do nowoczesnych technologii (komputery, oprogramowanie, modelowanie, prototypowanie) 3. Przeprowadzenie badań rynku projektowego w Polsce – określenie liczby projektantów różnych specjalności, wpływ na rozwój gospodarki, wielkość generowanych zysków etc. 4. Ustalenie i ujednolicenie terminologii dotyczącej wzornictwa (GUS, szkolnictwo, Urzędy Skarbowe, inne). 3 Ministerstwo Gospodarki: . 5. Polityka gospodarcza stymulująca stosowanie wzornictwa przez przedsiębiorców (np. rozwój instytucjonalnego wsparcia przedsiębiorstw w obszarze wzornictwa, wsparcie finansowe dla firm decydujących się po raz pierwszy na zastosowanie wzornictwa). 6. Wprowadzenie wzornictwa do ciał doradczo-opiniotwórczych. W pierwszym rzędzie dokooptowanie przedstawicieli wzornictwa do tworzonej Rady Innowacyjności. 7. Przekształcenie Instytutu Wzornictwa Przemysłowego w nowoczesny, odpowiadający potrzebie czasu ośrodek mający rzeczywisty wpływ na rozwój dyscypliny. 8. Pomoc w utworzeniu Centrum Designu Warszawa oraz innych tego typu ośrodków w Polsce. 9. Organizacja konkursu na najlepiej zaprojektowany produkt roku. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego: 10. Polityka stypendialna umożliwiająca absolwentom wzornictwa staże w krajowych i zagranicznych firmach projektowych. 11. Wsparcie wydziałów wzornictwa ASP, zwłaszcza w zakresie dostępu do nowoczesnych technologii (komputery, oprogramowanie, modelowanie, prototypowanie). 12. Utworzenie Muzeum Wzornictwa, a w nim kolekcji współczesnego wzornictwa polskiego. 13. Pomoc w utworzeniu Centrum Designu Warszawa oraz innych tego typu ośrodków w Polsce. 14. Wsparcie konkursu na najlepiej zaprojektowany produkt roku. Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych, Instytut im. Adama Mickiewicza: 15. Wypracowanie polityki promocji Polski poprzez wzornictwo oraz promocji polskiego wzornictwa za granicą, uwzględniające m.in. 4 prezentowanie osiągnięć polskiego wzornictwa w portalu MSZ, opracowanie publikacji promocyjnej o wzornictwie, przygotowanie wystawy objazdowej polskiego wzornictwa dla placówek zagranicznych, wprowadzenie zalecenia wyposażania polskich przedstawicielstw zagranicznych w wyroby dobrej jakości zaprojektowane przez rodzimych projektantów, 16. ogłoszenie konkursu na projekt przedmiotu promującego Polskę. Wsparcie finansowe dla Stowarzyszenia Projektantów Form Przemysłowych (jedynej organizacji będącej członkiem ICSID* i BEDA**) umożliwiające reprezentowanie Polski w organizacjach międzynarodowych. 17. Konsultowanie ze środowiskiem projektantów wydarzeń promujących polskie wzornictwo. Urząd Zamówień Publicznych: 18. Wprowadzenie kryterium dobrego wzornictwa do przetargów publicznych. * ICSID www.icsid.org – International Council of Societies of Industrial Design **BEDA www.beda.org – The Bureau of European Design Associations 5 1. DIAGNOZA 1.1 Zakres oddziaływania wzornictwa 1.1.1 Zakres wzornictwa. Wzornictwo to w istocie rzeczy odrębny od sztuki interdyscyplinarny ,,,młody” (ok.100-letni) zawód, w którym skupiają się w jedno (w zależności od sytuacji i w różnych proporcjach) elementy plastyki, zagadnień odbioru estetycznego, wiedzy o człowieku (biologicznej i humanistycznej) techniki we wszelkich jej aspektach i specjalizacjach oraz ekonomii. Podobnie jak architektura ,,spotyka się” z budownictwem (jako techniką), tak też wzornictwo powiązane jest z różnymi rodzajami techniki. Projektowanie wzornicze charakteryzuje się niezwykle rozległym zakresem przedmiotowym. Obejmuje zarówno produkty konsumpcji indywidualnej jak i środki pracy (narzędzia, maszyny, urządzenia i ich systemy), a także obiekty i urządzenia użytku publicznego. Produkty opatrzone tzw. cechami designu wytwarzane są przez wszystkie branże przemysłu od lekkiego do maszyn ciężkich, od zabawek do samolotów od sprzętu medycznego do uzbrojenia. Design „operuje” we wszystkich technologiach materiałowych i produkcyjnych, tak na poziomie wysokich zaawansowanych technologii, jak i elementarnych tradycyjnych sposobów wytwarzania. Można więc powiedzieć bez obawy popełnienia błędu, że zakres przedmiotowy wzornictwa obejmuje całą sferę produktów wytwarzanych przez człowieka, szczególnie tych, które są multiplikowane – powielane, funkcjonują na rynkach, są powszechnie używane, a w związku z tym mają dużą siłę oddziaływania kulturowego. Wzornictwo, szczególnie artykułów powszechnego użytku (dóbr konsumpcyjnych) w taki sam sposób należy do kultury masowej jak niektóre wytwory rynku (przemysłu) kultury (muzyka, film, tv). 6 W przypadku jednych przedmiotów zajmujemy się ich „zewnętrznością”, formą, kolorem, pozostałymi cechami wizualnymi oraz ich znaczeniem (komunikatywnością i ekspresją). W przypadku drugich zaczynamy od treści – „istoty wyrobu’’, gdzie wzornictwo polega na określeniu formy w rezultacie analizy zasady produktu, powodów jego powstania i egzystencji (użytkowania i eksploatacji) oraz czasu i sposobów likwidacji. Oznacza to głęboki, integralny związek wzornictwa z problematyką B+R. Design to oczywiście nie tylko produkt trójwymiarowy, to także systemy informacji i komunikacji wizualnej, oraz projektowanie opakowań, które w zasadzie metodologicznie nie różni się od projektowania produktu. Wzornictwo funkcjonuje na trzech głównych polach zawodowych, (które określają jego specjalizacje) i dotyczy: a. kształtowania i wieloaspektowego projektowania produktów wszelkiego rodzaju, uwzględniając konteksty przestrzenne, społeczno - kulturowe i gospodarcze. b. projektowania w sferze grafiki użytkowej, szczególnie komunikacji i identyfikacji wizualnej c. projektowania opakowań ich formy, sposobów użytkowania, oddziaływania wizualnego oraz problematyki utylizacyjno – ekologicznej. 1.1.2 Funkcjonowanie wzornictwa w gospodarce. W warunkach współczesnej gospodarki wzornictwo (wzornictwo przemysłowe industrial design) stanowi powszechnie uznane i stosowane narzędzie rozwoju poprzez poważny udział w procesach innowacyjnych. Dzieje się tak szczególnie w sferze wielkiego przemysłu operującego na rynkach globalnych, inwestującego i korzystającego z działań badawczo rozwojowych. Wytycza on kierunki rozwoju oraz powstawania nowych produktów. Na mniejszą skalę proces ten zachodzi również 7 w MŚP ponieważ i one uczestniczą w wymianie międzynarodowej i są także poddane imperatywowi zmian i nowoczesności. Działania w sferze powstawania produktów najpierw rynkowo - badawcze, decyzyjno – menadżerskie, badawczo - projektowe (w tym B+R), wdrożeniowo - wytwórcze, logistyczno - rynkowe oraz promocyjno - reklamowe mają zawsze silne powiązania z designem. Widać to wyraźnie choćby w akcjach reklamowych takich produktów jak samochody osobowe, gdzie głównym motywem jest innowacyjność i jakość przedstawiona w formie wyrobu. Wzornictwo w całościowym procesie powstawania produktu pełni rolę nie tylko formotwórczą, jest jednym z podstawowych nośników informacji pomiędzy wielu innymi dziedzinami ,,tworzącymi” produkt oraz mającymi wpływ na pozostałe fazy jego cyklu życia. Charakterystyczne dla wzornictwa są głównie zagadnienia natury funkcjonalno - użytkowej, kulturowej (humanistyki, a w niej sztuki) w tym formy wyrobów i jej odbioru estetycznego oraz szeroko rozumianego kontekstu występowania produktu. Wzornictwo w procesie powstawania wyrobu stanowi idealny łącznik – katalizator zagadnień techniczno rynkowych z problematyką humanistyczną, oraz ,,narzędzie innowacji”. Adresatem wzornictwa mogą być i są wszystkie sektory gospodarki. W drugiej połowie XX-ego wieku rozwinęły się i osiągnęły wysoką formę rozwoju w USA i Europie Zachodniej, a następnie rozpowszechniły na całym świecie dziedziny przemysłu wytwórczego dla których projektowanie wzornicze było niezwykle istotne. Należą do nich między innymi: 1. Przemysły narzędzi, maszyn i urządzeń dla różnych rodzajów produkcji. 2. Przemysły środków transportu do przewozu osób i towarów w tym głównie samochodowy, lotniczy, taboru kolejowego. 3. Przemysł urządzeń precyzyjnych: optyka, elektronika profesjonalna. 4. Przemysł przetwórczy tworzyw sztucznych 5. Produkcja elektroniki powszechnego użytku 6. Przemysł sprzętu gospodarstwa domowego tzw. ,,white goods” 7. Przemysł meblowy (przetwórstwa drewna i mat. drewno podobnych). 8. Przemysł sprzętu i urządzeń oświetleniowych 9. Przemysł szkła i ceramiki 8 10. Przemysł tkacki i konfekcyjny (tkaniny, ubiór, moda) 11. Zabawki i ,,osprzęt dla dzieci” 12. Przemysł pamiątkarski i art. dekoracyjnych. 13. Przemysł sprzętu medycznego i rehabilitacyjnego. 14. Przemysł wyposażenia i detali architektoniczno - budowlanych 15. Przemysł poligraficzny 16. Przemysł opakowań Lista powyższa nie wyczerpuje z oczywistych powodów wszystkich sektorów gospodarczo - produkcyjnych, w których ma szerokie zastosowanie myśl wzornicza. W każdym z w/wym. przemysłów i ich wyrobach projektowanie wzornicze stanowi istotny składnik wartości dodanej. Wprowadzenie kategorii wzornictwa przemysłowego do projektowania produktów w gospodarkach rynkowych USA, Wlk. Brytanii, Francji, Niemiec, krajów skandynawskich przyniosło i przynosi nadal ewidentne korzyści gospodarcze, do których należą głównie: większe dochody ze sprzedaży danego wyrobu lub grupy wyrobów wzrost poziomu innowacyjności producenta powiększenie rynku, możliwość zajęcia pozycji lidera umocnienie własnej marki podniesienie jakości wzrost konkurencyjności rozwój zakładu i jego własnej bazy B+R oraz możliwości projektowych Wzornictwo rozwija się nadal. Wraz z gwałtownym ilościowym i jakościowym rozwojem techniki odpowiadało i odpowiada na potrzeby rynku(ów). Jest widocznym i wyrazistym odbiciem ogólnego stanu (poziomu) „ucywilizowania” społeczeństw. Uczestniczy jako część gospodarki w liberalnym, globalnym „rozpędzonym” rynku towarów i usług. Jest to niewątpliwie główny nurt tego zawodu. Z całą pewnością wzornictwo przyczynia się do wzrostu gospodarczego i bogacenia się tych, którzy w takich procesach uczestniczą czynnie. 9 Równolegle do opisanej sytuacji ściśle pragmatyczno - zawodowego wątku rozwoju cywilizacji przemysłowo - handlowej pojawia się refleksja nad niekorzystnymi skutkami tego procesu, do których należą nadmiar i marnotrawstwo, nadmierny, konsumpcjonizm, zubożenie dużych grup społecznych, bezrobocie, rozmaite zagrożenia ekologiczne, dewastacja kulturowa i wiele innych. Wzornictwo w swym wątku refleksyjnym ograniczaniu (teoretycznym), niekorzystnych skutków a także tych i praktycznym zjawisk. Ten uczestniczy rodzaj w wzornictwa funkcjonuje pod nazwą wzornictwo społeczne („social design”), które nie przynosi bezpośrednich korzyści gospodarczych, lecz jest zorientowane na długofalowe korzyści społeczne, które mogą zaowocować poprawą gospodarczą w przyszłości. Wzornictwo społeczne wymaga wsparcia inwestycyjnego Państwa oraz instytucji prywatnych. 1.1.3. Wzornictwo jako zawód. Projektowanie wzornicze jest z punktu widzenia gospodarczego usługą. Stanowi część większego sektora usług projektowych, łączy elementy projektowania plastycznego, projektowania w zakresie zagadnień użytkowych, projektowania technicznego struktury ogólnej, detalu i wykończenia produktów. Przyczynia się niewątpliwie do podniesienia kompleksowej jakości produktów, a poprzez to w korzystnej sytuacji rynkowej do wzrostu sprzedaży. Projektowa usługa wzornicza może mieć charakter bezpośredniej odpowiedzi na potrzeby zamawiającego, jak również wyprzedzającej propozycji innowacyjnej w zależności od ustaleń ze zleceniodawcą - inwestorem. Pomiędzy tymi dwiema możliwościami w praktyce projektowej występuje duża różnorodność form i sposobów świadczenia usług. Głównym celem jest realizacja potrzeb w w/wym. zakresie tak zamawiającego - inwestora jak i klienta - użytkownika produktu. Rodzaj i metoda oraz cel działań projektowych powinny być dobrane do sytuacji rynkowej, możliwości realizacyjno - technicznych oraz inwestycyjnych zamawiającego w wyniku starannie sformułowanych założeń stanowiących załącznik do umowy. 10 Wyróżnić można trzy podstawowe formy „udziału’’ wzornictwa w działaniach planistyczno - projektowych dotyczących wdrażania produktów: 1. Projektowanie wzornicze „wyprzedzające” - koncepcyjne, o silnej orientacji innowacyjnej oparte na hipotezach z różnych dziedzin nauki i techniki lub na ich najnowszych osiągnięciach. Ściśle powiązane z działaniami B+R stanowi bardzo skuteczny nośnik innowacji techniczno użytkowych, samo tworząc innowacje głównie w dziedzinie formy i do pewnego stopnia zagadnień użytkowych. Udział w światowym rynku projektowania ocenia się na ok.10%. 2. Projektowanie wzornicze, „równoległe” do rozwoju nowego produktu z wyraźnym akcentem na jakość i innowacyjność, lecz nie abstrakcyjne a dostosowane do aktualnych i badawczo przewidywalnych potrzeb rynku. Jest ono oparte na najnowszych lecz sprawdzonych technicznie i ekonomicznie rozwiązaniach. Udział w światowym rynku projektowania ocenia się na ok. 20 %. 3. Projektowanie wzornicze „modernizacyjne” stosujące sprawdzone rozwiązania użytkowe i funkcjonujące na rynkach, wykorzystujące sprawdzone i relatywnie tanie rozwiązania techniczne, nie wykorzystujące zaplecza B+R, dotyczy głównie formy wyrobu oraz korekt w zakresie użytkowania. Udział w światowym rynku projektowania ocenia się na ok. 70%. Wszystkie trzy wyżej wymienione główne „modelowe” sposoby działań wzorniczych mogą mieć zastosowanie w różnych sektorach i dziedzinach naszego przemysłu, w zależności od potrzeb i możliwości inwestycyjnych. Szczególnie dotyczy to tzw. projektowania - ,,równoległego” w zakresie nowych produktów oraz różnych poziomów projektowania modernizacyjnego. Trzeba pamiętać, że przechodzenie na wyższy poziom projektowania i wytwarzania jest procesem nie tylko ekonomiczno technicznym lecz i społeczno – kulturowym (także edukacyjnym), a więc wymagającym czasu, działań organizacyjnych, wsparcia Państwa, uruchomienia procesów edukacji społecznej oraz promocji. Inne występujące w praktyce formy projektowania jak np. naśladownictwo, kopiowanie, powierzchowne stylizacje oraz działania nieprofesjonalne ze względu na 11 ich szkodliwość prawną, kulturową i merytoryczną pominięto w niniejszym opracowaniu. Sam sektor usług wzorniczych realizujący potrzeby projektowe sektora gospodarczego w omawianym wyżej zakresie w największym skrócie funkcjonuje w trzech uzupełniających się formułach: A. Komórki (działy) wzornictwa wewnątrz przedsiębiorstw lub korporacji najczęściej wyspecjalizowane (w Polsce obecnie funkcjonujące w znikomym stopniu z powodów ekonomicznych). B. Prywatne firmy projektowe, (design companies, design consultancies) bardzo często wielobranżowe (wzornictwo, wnętrza, grafika, wystawiennictwo, opakowania) działające dla różnych klientów zewnętrznych. Występuje kilka form własności. Zależnie od aktualnej sytuacji gospodarczej kraju osiągają różne wielkości. W chwili obecnej do dużych możemy zaliczyć zespoły liczące ok. 10-30 osób, średnich 5-10, małych 2-5 (razem współpracowników i właścicieli). C. Indywidualna działalność projektowo - doradcza najczęściej w małej skali (freelance designers). 1.2 Innowacje we wzornictwie Innowacje w zakresie wzornictwa stanowią oczywiście tylko część całego kompleksu działań innowacyjnych przedsiębiorstw, całej gospodarki (jej sektora) czy nawet polityki gospodarczej państwa. Tylko w małym stopniu wynikają z działań jednostkowych, indywidualnych pomysłów. W większej skali stanowią wynik systemowej i systematycznej pracy komórek badawczo - rozwojowych (B+R) przedsiębiorstw lub koncernów o interdyscyplinarnym zakresie działania (włączając w to wzornictwo). Działania te wymagają ciągłości, stabilizacji i nakładów proporcjonalnych do oczekiwanych rezultatów. Wśród innowacji wzorniczych możemy wyróżnić: 12 1. Innowacje w dziedzinie formy (kształtu, wyglądu) wyrobu występujące w trzech odmianach. Na tym obszarze rola wzornictwa jest zdecydowanie dominująca. a. całkowitej nowości kształtu będącej odbiciem całkowitej nowości produktu. b. modernizacji „ głębokiej”, polegającej na zmianie kształtu, lecz w ramach pewnej stosowanej już zasady budowy lub konwencji stylistyczno - estetycznej c. modernizacji „powierzchownej” (przeprojektowania) korekty kształtu i kolorystyki przy prawie całkowitym zachowaniu istoty użytkowej, technicznej i sytuacji rynkowej produktu (tzw. „płytki” restyling, face lifting). 2. Innowacje funkcjonalno – użytkowe, wynikające z analiz użytkowo - ergonomicznych oraz obserwacji potrzeb i upodobań użytkowników . Mogą wynikać także z nowych koncepcji użytkowo - eksploatacyjnych, myślenia w kategoriach cyklu życia wyrobu (w tym ekologicznych) oraz społecznych. 3. Innowacje, których źródłem jest „pojawienie się” nowych możliwości technicznych, tak w zakresie konstrukcji jak technologii materiałowo - produkcyjnych. 4. Innowacje rynkowe wynikające z potrzeb rynku określonych poprzez badania (występujące w ścisłym powiązaniu z marketingiem i reklamą). Obejmują dywersyfikację produktów, budowanie nowych rynków, tworzenie nowych asortymentów. Impulsem tych innowacji są czynniki ekonomiczne handlu i produkcji. W pewnym stopniu innowacje tego rodzaju „sumują” elementy poprzednich trzech. Kolejnym poza innowacyjnością produktową obszarem działalności wzornictwa jest udział w tworzeniu wizualnego oblicza marek i tzw. identyfikacji wizualnej w zakresie grafiki i kolorystyki oraz systemów ich stosowania. Przedsiębiorstwo, które chce zaistnieć na rynku, co więcej odnieść na nim sukces, musi wprowadzając nowy produkt (lub gamę produktów) zainwestować równolegle w swój całościowy wizerunek, a mówiąc szerzej w proces komunikacji z klientem i rynkiem. 13 1.3 Stan wzornictwa w Polsce Na początku lat 90-tych wzornictwo przemysłowe zostało zaliczone przez ekspertów międzynarodowych do grupy dziedzin mających w Polsce największe perspektywy rozwoju. Dlatego przeznaczono wówczas na nie znaczne środki pomocowe, włączono do puli stypendialnej Fulbrighta, British Council itp. Niestety, mimo sygnałów z zagranicy i prób podejmowanych przez środowisko polskich projektantów, rola wzornictwa przemysłowego była niedoceniana przez kolejne rządy po 1989 roku. W tymże 1989 roku odbyło się ostatnie spotkanie działającej z przerwami od 1959 r. przy urzędzie Wicepremiera Rady Wzornictwa. W 1999 roku rozdział o wzornictwie zniknął z ostatecznej wersji rządowego programu Ministerstwa Gospodarki „Zwiększanie Innowacyjności Gospodarki w Polsce do 2006 roku”, a potem termin „wzornictwo” znikał z programów rozwoju polskiej gospodarki w kolejnych latach. Instytut Wzornictwa Przemysłowego, mimo próby reformy w oparciu o program naprawczy przygotowany w połowie lat 90-tych przy pomocy funduszy zagranicznych i współudziale Krajowej Izby Gospodarczej, nie uległ odpowiednim przekształceniom i przez wiele lat nie był instytucją odpowiadającą potrzebom czasu. Nowa dyrekcja działająca od połowy 2006 roku daje nadzieję na pozytywne zmiany IWP. 1.3.1 Działania regionalne Dzięki zapisom „Regionalnej strategii innowacji województwa śląskiego na lata 20032013” działa Śląski Zamek Sztuki i Przedsiębiorczości w Cieszynie, nietypowe, komunalne centrum przedsiębiorczości. Do jego zadań statutowych należą: rozwój przedsiębiorczości i promocja wzornictwa przemysłowego, w tym głównie: Zwiększanie konkurencyjności przedsiębiorstw poprzez wykorzystanie wzornictwa w procesie produkcji i budowania marki Poprawa wykorzystania prawa własności przemysłowej Wspieranie powstawania innowacyjnych firm Promocja wyróżniających się pod względem wzornictwa śląskich firm i ich produktów. 14 W ten sposób stymulacja wzrostu ekonomicznego i społecznego województwa śląskiego może odbywać się poprzez wzrost innowacyjności i konkurencyjności firm, którym zapewniono dostęp do stałych form doradztwa związanych z wdrożeniem nowego produktu i budowaniem marki/wizerunku firmy. Nie bez znaczenia w regionie wysokiego bezrobocia jest fakt, że Centrum przyczynia się do tworzenia nowych miejsc pracy w sektorze turystycznym i gospodarczym, zwiększa atrakcyjność miasta i regionu, a w konsekwencji przynosi wzrost dochodów także z turystyki. Inwestycja sfinansowana została dzięki funduszowi PHARE (1.7 mln EUR), oraz ze środków krajowych (ok. 670 tys. EUR). Działające od początku 2005 roku Centrum jest modelowym przykładem sukcesu. Nowością jest w tym przypadku umocowanie Regionalnego Centrum Wzornictwa w strukturze organizacyjnej miasta. Zazwyczaj tego typu jednostki podlegają władzom centralnym (ministerstwom) lub regionalnym. W bieżącym roku odbyła się pierwsza edycja konkursu „Śląska Rzecz” promującego najlepsze produkty i realizacje graficzne wykonane przez firmy mające swoją siedzibę na Śląsku. Należy mieć nadzieję, że tak jak inne działania Zamku, ta inicjatywa rozwinie się w poważne przedsięwzięcie, będzie istotnym elementem kształtowania pozytywnego wizerunku śląskich firm i bodźcem dla nich do stosowania wzornictwa. Inną przedsięwzięciem jest organizowane w Gdyni, w ramach Pomorskiego Parku Naukowo Technologicznego, Pomorskie Centrum Designu. Jest to wspólne przedsięwzięcie Gminy Miasta Gdynia i Pomorskiego Centrum Technologii. Jego celem jest rozwój gospodarczy województwa pomorskiego. Oferta PPNT skierowana jest do MŚP zainteresowanych wdrażaniem wyników prac naukowo-badawczych i projektowych, dzięki transferowi wysoko zaawansowanych technologii z nauki do przemysłu. Wzornictwo przemysłowe jest obok biotechnologii, ochrony środowiska i informatyki jednym z obszarów działania PPNT. Środki uzyskane na realizację tej inwestycji z funduszu PHARE i od Gminy Gdynia to 3,5 mln EUR. 15 Najnowszą inicjatywą jest idea powołania, odwołującego się do doświadczeń Śląskiego Zamku Sztuki i Przedsiębiorczości w Cieszynie, Ośrodka Współczesnej Sztuki Użytkowej w Kielcach. Jej pomysłodawcą jest Prezydent miasta, a partnerem Urząd Patentowy R.P. 1.3.2 Edukacja Obecnie, na poziomie magisterskim, w zakresie wzornictwa studenci kształceni są w: 7 Akademiach Sztuk Pięknych (w Warszawie, Krakowie, Poznaniu, Gdańsku, Wrocławiu, Łodzi i Katowicach), oraz na Politechnice Koszalińskiej. Na Politechnice Radomskiej działa Wydział Projektowania Obuwia. Na poziomie licencjackim kursy wzornictwa prowadzone są w co najmniej 4 szkołach prywatnych (w Łodzi, Kielcach, Szczecinie i Poznaniu). Programy i jakość nauczania wzornictwa w Akademiach Sztuk Pięknych nie odbiegają od średniego poziomu światowego. Studenci i absolwenci polskich Wydziałów Wzornictwa startujący w międzynarodowych konkursach bardzo często są wyróżniani i nagradzani. Wystarczy tu wspomnieć sukcesy przedstawicieli uczelni w Warszawie i Krakowie w konkursie Marksmana, studentów z Gdańska w konkursie BMW, zakwalifikowanie w ubiegłym roku do ścisłego finału największego światowego konkursu wzorniczego Index w Kopenhadze projektu dyplomowego wykonanego na Wydziale Wzornictwa Przemysłowego ASP w Warszawie i wiele innych. Doceniając poziom nauczania, z uczelniami podejmują współpracę światowe koncerny, (np. Alessi, IKEA, Nokia z Wydziałem Wzornictwa Przemysłowego ASP w Warszawie, czy Volkswagen z WWP i AW ASP we Wrocławiu). Polscy studenci coraz częściej korzystają z możliwości studiowania w uczelniach zagranicznych w ramach programu Socrates/Erasmus. ASP w Krakowie i Warszawie są członkami Europejskiego Stowarzyszenia Szkół Artystycznych, Projektowania i Mediów CUMULUS, co poszerza ich możliwości kontaktów międzynarodowych. W 2006 roku zaplanowana jest w Warszawie międzynarodowa konferencja tej organizacji, która będzie okazją do publicznej dyskusji o wzornictwie. WWP ASP w Warszawie wprowadził zgodny z Kartą Bolońską i ułatwiający międzynarodową porównywalność dwustopniowy system studiów. Obawy może 16 budzić stopień niedofinansowania wydziałów wzornictwa przemysłowego przez państwo. Rozwój technologii powoduje konieczność korzystania z nowoczesnych urządzeń. Taką możliwość posiadają szkoły europejskie. Brak „uzbrojenia” naszych szkół w odpowiedni sprzęt może spowodować powstawanie luki między poziomem nauczania wzornictwa w Polsce i za granicą. Słuszne metodycznie nauczanie myślenia i praktyki zawodu może nie wystarczyć w pędzącym do przodu i wciąż rozwijającym się technologicznie świecie. Rocznie Wydziały Wzornictwa opuszcza w Polsce ok. 140 absolwentów na poziomie magisterskim i 320 na poziomie licencjackim. Można szacunkowo przyjąć, że z dotychczas wykształconych w polskich uczelniach projektantów, w zawodzie pracuje ok. 10% - 15%. Zazwyczaj jest tak, że nie wszyscy absolwenci różnych wydziałów podejmują pracę w wyuczonym zawodzie. Jednak sytuacja, w której pracy nie podejmuje ok. 90% absolwentów jest chora. Potencjał polskiej gospodarki powinien wchłonąć o wiele większą ilość projektantów. Dla przykładu można powiedzieć, że uczelnie niemieckie co roku opuszcza ok. 1400 absolwentów. Coraz więcej polskich projektantów znajduje pracę za granicą, ale przecież potrzeby w kraju są olbrzymie. Jest to więc marnowanie potencjału intelektualnego i włożonych w wykształcenie tych ludzi pieniędzy. Potencjał polskich uczelni kształcących projektantów co roku można ocenić podczas uczelnianych wystaw kończących rok akademicki i innych wystaw lokalnych, co dwa lata podczas Biennale Projektowania w Krakowie, a w ostatnich latach można go było również zobaczyć na wystawach prezentujących dorobek młodych projektantów: w polskiej części IDoT (Italian Design on Tour), wystawie Wydziału Wzornictwa Przemysłowego ASP w Warszawie „Spotkanie” z okazji 100 lecia ASP w Warszawie, oraz podczas wyróżnionej główną nagrodą Biennale, wystawy „Wobec konsumpcji” zorganizowanej przy pomocy Instytutu Adama Mickiewicza, w ramach 4 Biennale Projektowania w St-Etienne we Francji w 2004 roku. Na tegorocznym 5 Biennale zaprezentowane będą efekty współpracy uczelni z producentami. 17 1.3.3 Projektanci Nie istnieją profesjonalne statystyki opisujące rynek projektowania w Polsce, ilość działających projektantów i wypracowany przez nich zysk oraz wymierny wpływ na gospodarkę. Na podstawie danych szacunkowych można założyć, że aktywnie działa ok. 300 projektantów wzornictwa, w tym ok. 10 firm projektowych zatrudniających 510 pracowników. Niektóre z nich to: Triada i Ergo z Krakowa, NC Art i Towarzystwo Projektowe z Warszawy, Wierszyłłowski i Projektanci z Poznania. Branże, które najczęściej w Polsce współpracują z projektantami to: sektor AGD (np. Zelmer, Amica, MPM), sektor meblarski (np. Balma, Noti, Mikomax, Com 40, Nowy Styl, ProfiM), sektor oświetleniowy, sektor kolejowy. Przykładem spektakularnego sukcesu jest współpraca Studia Program z duńską firma Danfoss. Polski projekt wygrał tu rywalizację z zagranicznymi konkurentami, po czym miał kontynuację w postaci zlecenia na opracowanie wzornicze kolejnej głowicy termoregulacyjnej, oraz całościowego wizerunku i systemu sprzedaży produktów firmy. Osobnym przykładem działalności projektantów jest realizacja własnych pomysłów. Dotyczy to np. lamp, które są projektowane i produkowane przez NC Art, oraz inspirowanych ludowymi wzorami bardzo współczesnych dywanów MOHO. Grupa Puf-Buf projektuje i organizuje produkcję nadmuchiwanych przedmiotów, w tym głównie lamp. Przykładem „samotnego jeźdźca” próbującego przekonać różnych producentów do swoich interesujących autorskich pomysłów jest Maciek Jurkowski. Wygląda na to, że polski rynek nie jest jeszcze przygotowany na tego typu ofertę. Jednak żyjemy w czasach ogromnego przyspieszenia i sytuacja zmienia się dynamicznie, więc być może niedługo również tego typu aktywność będzie mogła liczyć na prawdziwy sukces. Wymienione powyżej przykłady są ważne, ale na profesjonalnym rynku działa znacznie więcej godnych zauważenia projektantów. Dlatego można z odpowiedzialnością powiedzieć, że choć nie funkcjonuje w powszechnej świadomości, wzornictwo w Polsce istnieje, coraz częściej odnosi sukcesy, a rozwój gospodarki otwiera przed nim coraz lepsze perspektywy. Żeby wykorzystać istniejące możliwości potrzebna jest zmiana świadomości i zrozumienie, że inwestycja we wzornictwo to zysk dla gospodarki, budowanie pozytywnego wizerunku kraju i tworzenie jego kultury materialnej. Ilość aktywnie działających w Polsce projektantów nie jest bardzo duża, ale dla porównania ilość projektantów w wiodącej w tej dziedzinie Finlandii jest zbliżona, a w 18 Estonii znacznie mniejsza. Mimo to, wzornictwo należy tam do priorytetów polityki gospodarczej państwa. Można również oszacować, że całkowita liczba projektantów w Polsce (projektanci grafiki, wzornictwa, wnętrz), to ok. 5000 – 7000 osób, z czego ok. 90% to projektanci niezależni, lub zatrudnieni w zewnętrznych firmach projektowych, a ok. 10% to projektanci na etatach w firmach produkcyjnych. 1.3.4 Organizacje projektantów Obecnie jedynym reprezentantem Polski w światowej organizacji ICSID (International Council of Societies of Industrial Design), od 1964 roku, oraz w europejskiej organizacji BEDA (Bureau of European Design Associations), od 2005 roku, jest istniejące od 1963 roku SPFP – Stowarzyszenie Projektantów Form Przemysłowych. Członkowie SPFP reprezentują Polskę na międzynarodowych spotkaniach, konferencjach i seminariach i zazwyczaj jako przedstawiciele jedynego kraju w Europie robią to bez instytucjonalnego i finansowego wsparcia władz państwowych. Do SPFP należy ok. 70 projektantów. Mimo więc, że jest to pozarządowa organizacja społeczna, zastępuje często w swoich działaniach instytucje państwowe, zwłaszcza na obszarze promocji wzornictwa i kontaktów międzynarodowych. W latach 90-tych SPFP organizowało prezentacje polskiego wzornictwa na towarzyszących kongresom ICSID międzynarodowych wystawach w Taipei i Seulu. W 2003 roku SPFP było współorganizatorem prezentacji polskiego wzornictwa towarzyszącej włoskiej wystawie IDoT w Warszawie, a w 2004, we współpracy z Instytutem Adama Mickiewicza, polskiej wystawy na Biennale Projektowania w St.Etienne w ramach Roku Polskiego we Francji. Od 2003 roku SPFP wspomaga merytorycznie Centrum Wzornictwa p.n. Śląski Zamek Sztuki i Przedsiębiorczości w Cieszynie. Istniejąca równolegle Sekcja Projektowania Związku Polskich Artystów Plastyków skupia obecnie głównie projektantów wnętrz i w dziedzinie wzornictwa nie odgrywa 19 dzisiaj tak istotnej roli jaką odgrywała przez wiele lat, przed rozwiązaniem ZPAP w stanie wojennym. Aktywnie działającą organizacją projektantów grafiki jest utworzone w 2004 roku STGU – Stowarzyszenie Twórców Grafiki Użytkowej. 1.3.5 Czasopisma Od roku 2001 ukazuje się wydawany przez krakowską fundację „Rzecz Piękna”, kierowany przez Czesławę Frejlich, kwartalnik „2+3D”, pismo o bardzo wysokim poziomie edytorskim i merytorycznym, będące najlepszym w Polsce źródłem informacji o wzornictwie i elementem jego promocji. Oprócz niego pojawiają się sporadyczne wydawnictwa będące dodatkami do pism takich jak „Architektura – Murator”, czy „Elle Decoration”. Informacje o wzornictwie pojawiają się w periodykach piszących o wnętrzach, meblach, czy biurach, a także incydentalnie w tygodnikach i dziennikach wysokonakładowych, takich jak Newsweek, Business Week Polska, Rzeczpospolita, Gazeta Wyborcza. Profesjonalny biuletyn o wzornictwie „I” wydawany jest przez Śląski Zamek Sztuki i Przedsiębiorczości w Cieszynie. 1.3.6 Targi, wystawy, konferencje Istotnym elementem promocji wzornictwa przemysłowego są publiczne prezentacje pozytywnych rezultatów pracy projektantów. Wzornictwo zostało zauważone przez organizatorów Międzynarodowych Targów Poznańskich, oraz targów odbywających się w Centrum Targowym EXPO XXI w Warszawie. Wzornictwo przemysłowe staje się istotnym elementem organizowanych przez te instytucje imprez handlowych. Pod koniec roku 2003, na zaproszenie rządu Danii, odbyła się w Kopenhadze prezentacja osiągnięć wydziałów projektowania polskich Akademii Sztuk Pięknych. Również w 2003 roku zaprezentowanej przez Italian Design Agency wystawie włoskiego wzornictwa w Warszawie towarzyszyła zorganizowana przez SPFP prezentacja osiągnięć młodych polskich projektantów. Pozytywnym faktem było włączenie wzornictwa przemysłowego do oficjalnej promocji Polski podczas koordynowanego przez Instytut Mickiewicza roku polskiego we 20 Francji. Jedną z istotniejszych, organizowanych tam w 2004 roku imprez, było Biennale Projektowania w Saint-Etienne, a Polska była jego honorowym gościem. Ekspozycja przygotowana przez Fundację „Rzecz Piękna” i Stowarzyszenie Projektantów Form Przemysłowych uhonorowana została przez organizatorów Grand Prix Biennale. Wystawa pokazana była w następnym roku w Cieszynie i w Budapeszcie. Pod koniec 2004 roku polscy projektanci zaprezentowali swoje prace w Ośrodku Kultury Polskiej w Budapeszcie na wystawie „Design PL”. Ważnym wydarzeniem dla całego środowiska była zorganizowana w styczniu 2006 roku konferencja „Wzornictwo – kultura i gospodarka”, której zadaniem było zwrócenie uwagi czynnikom rządowym na znaczenie wzornictwa dla społeczno – gospodarczego rozwoju kraju. Podsumowanie Wydziały Wzornictwa Przemysłowego (Form Przemysłowych) polskich wyższych uczelni opuszcza każdego roku wielu solidnie wykształconych absolwentów. Ich poziom nauczania jest wciąż porównywalny z poziomem szkół zagranicznych, a wymiana i kontakty międzynarodowe coraz intensywniejsze. Na rynku skutecznie działa grupa firm projektowych, ale ich liczba jest niewspółmierna do potrzeb przemysłu i potencjału środowiska projektantów. Z drugiej strony znajdują się polscy producenci, w znikomym stopniu korzystający z usług projektantów wzornictwa przemysłowego. Te dwa potencjały pozostają wciąż niewykorzystane. Dotychczasowe działania próbujące zmienić tę sytuację były indywidualnymi inicjatywami projektantów, producentów, ośrodków akademickich lub Stowarzyszenia Projektantów Form Przemysłowych – jedynej organizacji polskich projektantów obecnej aktualnie w strukturach międzynarodowych. Pozytywne osiągnięcia szkolnictwa, czy projektantów miały miejsce obok struktur urzędowych, bez istotnego wsparcia z ich strony. Jest jednak oczywiste, że bez kompleksowej polityki państwa sytuacja nie ulegnie radykalnej poprawie. 21 1.4 Wzornictwo - porównanie sytuacji w Polsce i w krajach UE Wzornictwo przemysłowe to dziedzina młoda, ściśle związana z rozwojem przemysłu i technologii. Przez kilkadziesiąt lat istnienia było istotnym czynnikiem polityki gospodarczej państw o silnym przemyśle, takich jak Wielka Brytania czy Niemcy i kluczowym atutem produktów skandynawskich czy włoskich. Dynamiczny rozwój technologiczny i gospodarczy ostatnich 25 lat miał bezpośredni wpływ na wzrost roli wzornictwa i dzisiaj dla większości państw liczących się gospodarczo jego rola jest coraz bardziej oczywista. Wraz z upływem czasu i wzrastającą świadomością, wzornictwo, które przez długi czas postrzegane było wyłącznie jako element kultury, coraz wyraźniej widziane jest w państwach UE jako element gospodarki i kojarzone z techniką, zarządzaniem i marketingiem. 1.4.1. Konkurencyjność Pozycja wzornictwa jest coraz mocniejsza, choć wciąż wielu przedsiębiorców nie ma świadomości roli jaką może ono odgrywać. Stosunkowo niedawno, bo od lat 80-tych XX wieku prowadzone są profesjonalne badania umożliwiające ocenę efektywności wydatków ponoszonych na wzornictwo i jego wymierny wpływ na konkurencyjność gospodarki. Kolejne raporty publikowane w ostatnich latach w Wielkiej Brytanii, Irlandii, Danii i Finlandii potwierdzają, że stosowanie wzornictwa wpływa pozytywnie na wzrost konkurencyjności gospodarki. Ma to również związek z coraz większym znaczeniem innowacyjności w gospodarce, bo dobre wzornictwo przemysłowe to jeden z istotnych elementów innowacji. I tak wśród dziesięciu państw przodujących pod względem konkurencyjności gospodarki na świecie w 2001 roku osiem to państwa przodujące pod względem stosowania wzornictwa. Oto one, w nawiasie pozycja dotycząca stosowania wzornictwa (źródło: Raport Centre of Innovation in Design DESIGNIUM, Finlandia 2003): 1. Finlandia (1) 2. USA (2) 3. Holandia (7) 4. Niemcy (3) 22 5. Szwajcaria (6) 6. Szwecja (8) 7. Wielka Brytania (10) 8. Dania (9) 9. Australia (21) 10. Singapur (22) Tego typu rankingi różnią się nieznacznie w zależności od źródła i roku, ale generalnie grupa państw i zasada pozostaje niezmienna. Istotne jest również, że większość stanowią państwa europejskie, a więc działające w otoczeniu, w którym obecnie znalazła się Polska. 1.4.2. Świadoma stabilność Jak już powiedziano, w niektórych państwach wzornictwo od lat 40-tych i 50-tych XX wieku stanowi element funkcjonowania gospodarki. Istnieje w nich stabilny system promocji i rozwoju wzornictwa oraz rozbudowana sieć instytucji rządowych wspomagających wzornictwo. Należą do nich np. Wielka Brytania, w której roczny budżet rządu przeznaczony na wspieranie wzornictwa przekracza 10 mln Euro (dane APCI Agence Pour la Creation Industrielle, Paryż 2005) . Działania koordynowane są przez centralną Radę Wzornictwa, wspierane przez regionalne biura w Walii, Szkocji i Irlandii Północnej. Istotne wsparcie wzornictwu udziela DTI – Design Policy Unit, czyli Dział Wzornictwa rządowego Departamentu Handlu i Gospodarki. W Wielkiej Brytanii istnieje również ogromna liczba innych instytucji działających na rzecz wzornictwa. Wg danych BEDA (Bureau of European Design Associations) z 2003 r. w Wielkiej Brytanii działa ok. 3700 firm projektowych, a dochód „przemysłu projektowego” to 180 mld Euro (ponad 5% PKB). Aktywnie działa tam ok. 67 tys. projektantów. Promująca osiągnięcia brytyjskiej gospodarki, nauki i wzornictwa wystawa „Millenium Products” objechała w 2000 roku wiele krajów. Stosunek do wzornictwa jest w Wielkiej Brytanii jednym z elementów kampanii wyborczych kandydatów na premierów. Porównywalna skala systemu wspierania wzornictwa istnieje w Niemczech. Opiera się on głównie na sieci 13 regionalnych Centrów Designu i przyznawanych z ich udziałem przy okazji targów w Essen czy 23 Hannowerze prestiżowych nagrodach promujących najlepsze produkty, takich jak „Red Dot”, czy „IF”. 1.4.3. Programy i wsparcie rządowe Obok państw, w których struktury wspomagania wzornictwa funkcjonują od wielu lat, istnieją państwa, których rządy zajęły się tym zagadnieniem kompleksowo w ostatnim czasie. W Danii, kraju, w którym wzornictwo od dawna stanowiło istotny element rozwoju gospodarki i tożsamości narodowej, rządowy program rozwoju wzornictwa zatwierdzono w 1997 roku. Obecnie roczny budżet wspomagania wzornictwa wynosi tam ok. 3,5 mln Euro (dane Danish Design Center). Podobne działania podjęto w innych państwach skandynawskich. Patronem opracowanego w Szwecji w 2002 roku przez SVID (Szwedzką Fundację Wzornictwa Przemysłowego) programu rządowego „Społeczność Dbająca o Innowacyjność” był premier, a jego budżet wynosił 8,2 mln Euro rocznie. Rok 2005 był w Szwecji rokiem designu. Zatwierdzony w 2000 roku w Finlandii program rządowy „Muotolu 2005!” („Design 2005!”) był realizowany przez interdyscyplinarny zespół utworzony przez Ministerstwo Handlu i Przemysłu, Narodowy Fundusz Badań i Rozwoju, Ministerstwo Edukacji, Ministerstwo Spraw Zagranicznych i Ministerstwo Kultury. Jego budżet to 27 mln Euro na 4 lata w ramach programu Design Technology i 5 mln Euro na 4 lata w ramach programu Wzornictwo Przemysłowe. Cele programu to m.in. tworzenie nowych miejsc pracy, wzmacnianie konkurencyjności gospodarki, generowanie nowej wiedzy poprzez współpracę środowiska akademickiego i przemysłu, a także tworzenie pozytywnego wizerunku kraju, zwłaszcza dzięki sektorowi publicznemu, który jest wzorem i promotorem kultury projektowania. Poprzez sektor publiczny prowadzony jest międzynarodowy marketing wzornictwa fińskiego polegający m.in. na wyposażaniu budynków publicznych i placówek dyplomatycznych Finlandii w meble i inne produkty zaprojektowane przez fińskich projektantów. Zbliżony program działań rządowych w Norwegii został w 2000 roku opracowany przez Radę Wzornictwa, instytucję budżetową, której roczny budżet wynosi obecnie ponad 3 mln Euro (Fred Pedersen, konferencja IWDS Cardiff, maj 2006). Na wiosnę 2005 roku rozpoczęło działalność nowoczesne Centrum Wzornictwa w Oslo. Dzięki wsparciu rządu Danii opracowano podstawy polityki dotyczącej wzornictwa w Estonii w latach 2004-2010. Program jest stopniowo 24 wdrażany, a jego doświadczenia stanowią podstawę analogicznego programu przygotowywanego aktualnie dla rządu Łotwy. Począwszy od 1993 roku realizowane są rządowe programy promocji wzornictwa w Korei Południowej. Po utworzeniu ośrodków innowacji przy uniwersytetach i centrum wzornictwa (KIDP) w Seulu zatrudniającego 90 osób i dysponującego rocznym budżetem 33 mln $, obecnie tworzone są 3 centra regionalne. W Korei działa aktualnie 2245 firm projektowych. Celem rządu jest wyprowadzenie gospodarki Korei na 7 miejsce na świecie w roku 2008. Wzornictwo jest jednym z kluczowych elementów tych działań i dlatego nakłady na jego rozwój systematycznie rosną. W ostatnich latach wynosiły one 11 mln $ rocznie. Obecnie kwota ta wzrosła do 40 mln $ rocznie. Skala i dynamika prowadzonych tam działań, oraz środki rządowe, dzięki którym jest to możliwe nie mają odpowiednika w Europie. (Taewan Kim, konferencja IWDS Cardiff, maj 2006). Z bliższych przykładów warto wspomnieć o Czechach, w których polityka rządowa realizowana jest przez utworzone w 1991 roku na bazie poprzednio istniejącej instytucji, podlegające Ministerstwu Przemysłu, Centrum Designu Republiki Czeskiej. Budżet roczny tej bardzo aktywnej jednostki, organizującej wystawy, konkursy, wspomagającej małe i średnie przedsiębiorstwa, prowadzącej działalność wydawniczą i promocję międzynarodową wynosi ok. 500 tys. Euro. W celu zwiększenia konkurencyjności węgierskiej gospodarki, w roku 2001 powołano w nowej postaci, przy Węgierskim Urzędzie Patentowym, Węgierską Radę Wzornictwa. Jej ciałem wykonawczym jest niewielkie kadrowo, ale bardzo aktywne Biuro Węgierskiej Rady Wzornictwa. Efektem jego działań są m.in. już dwie edycje „Design Week” w Budapeszcie, podczas którego miasto żyje wzornictwem z całego świata, a niedługo będzie otwarte Centrum Designu. 1.4.4. Liczby Rezultaty badań przeprowadzonych w Danii, Holandii, Szwecji i Wielkiej Brytanii nie pozostawiają wątpliwości: stosowanie wzornictwa się opłaca. Badania brytyjskie prowadzone w latach 1997-1998 (źródło: Opportunities in Design” Irlandia 1999), oraz duńskie prowadzone w latach 1998-2001 (źródło: Brigita Capetillo DDC – konferencja „Challenges of Design Promotion in Europe” Paryż 2005) dały zbliżony rezultat: ok. 80% badanych przedsiębiorstw stosujących wzornictwo odnotowało 20-40% wzrost sprzedaży. Mimo to nawet w tych krajach wzornictwo 25 nie jest stosowane powszechnie. Szacuje się, że w krajach o dużej świadomości roli wzornictwa jest ono stosowane przez ok. 50% przedsiębiorstw. Najrzadziej korzystają ze współpracy z projektantami wzornictwa firmy zatrudniające poniżej 10 osób. Dla nich głównie tworzone są rządowe programy wspomagania pierwszych kontaktów producentów z projektantami, takie jak „Przełamywanie lodów” w Danii, czy „100 godzin projektowania” w Szwecji, dzięki którym państwo finansuje częściowo lub w całości koszty pracy projektantów. Następne projekty są już finansowane przez przedsiębiorców. Pierwszy kontakt najczęściej przekonuje przedsiębiorców, że inwestowanie we wzornictwo jest opłacalne i przeradza się w regularną współpracę. Dane opublikowane w 2005 roku przez holenderską fundację Premsela mówią, że wartość dodana wypracowana przez sektor designu w Holandii w 2001 roku wynosiła 2,6 mld Euro, co jest porównywalne z wartością dodaną wypracowaną przez sektor paliwowy i transportu lotniczego. Największy udział miały w nim branże: projektowanie wnętrz, moda i reklama, ale wzornictwo stanowiło jego istotną część. 1.4.5. Centra wzornictwa W większości państw europejskich istnieją Centra Wzornictwa. Ich rola i skala działań różnią się w zależności od pozycji, jaką wzornictwo zajmuje w danym kraju. Centra Wzornictwa w krajach takich jak Wielka Brytania, Niemcy, Dania czy Szwecja odegrały znaczącą rolę w czasie gdy wzornictwo wymagało tam aktywnej promocji. Dzisiaj rola tych instytucji w wymienionych krajach ulega zmianie. Szukają one dla siebie nowych zadań i sensu istnienia. Zupełnie inaczej wygląda potrzeba działania Centrów Wzornictwa w krajach, w których świadomość znaczenia designu jest wciąż niedostateczna. Dlatego tak dobrze działają Centra Wzornictwa w Czechach, Portugalii i Norwegii pełniąc wobec przemysłu rolę inicjującą oraz edukacyjnopromocyjną, a w trakcie organizacji są podobne instytucje na Węgrzech czy w Estonii. Należy tu wspomnieć również o działającym od stycznia 2005 roku szalenie aktywnym Śląskim Zamku Sztuki i Przedsiębiorczości w Cieszynie. 26 1.4.6 Innowacyjność Wzornictwo jest elementem innowacyjności. Świadomość tego faktu nie jest powszechna, nawet w Europie. Pozycja, skala wdrażania i korzyści ze stosowania wzornictwa są jednak największe w krajach, w których ta wiedza jest oczywista. Kraje takie jak Finlandia, Szwecja, czy Stany Zjednoczone wydają najwięcej na badania i rozwój. Kwoty przeznaczane na ten cel to: 4,3% PKB w Szwecji, 3,4% PKB w Finlandii i dla kontrastu 0,7% PKB w Polsce (źródło: Main Science and Technology Indicators, Organization of Economic Cooperation and Development OECD, 2003). 1.4.7 Wnioski W większości krajów europejskich świadomość roli wzornictwa nie jest wciąż dostateczna – w najlepszym razie stosuje je 50% przedsiębiorstw. Wszędzie oczywista jest potrzeba wspierania wzornictwa. Mówimy więc w Europie w zasadzie o tym samym. Różne są natomiast fakty i liczby: od wielu milionów EURO przeznaczanych rocznie na rozwój i promocję wzornictwa przemysłowego w Wielkiej Brytanii, Niemczech, Szwecji czy Finlandii po śladowe kwoty w Polsce. Polska we wszystkich poświęconym temu statystykach zajmuje jedno z ostatnich miejsc (źródło: APCI – seminarium „Challenges of Design Promotion in Europe“ Paryż 2005). Dane zaprezentowane na zorganizowanej w Paryżu kolejnej edycji tej konferencji w styczniu 2006 r. przez przedstawiciela Komisji Europejskiej Rubena Schellingerhouta opisujące strategię rozwoju designu i innowacyjności w krajach Unii Europejskiej pokazywały, że we wszystkich opisanych kategoriach Polska znajdowała się na końcu i w grupie państw „tracących grunt”. Prognoza długoterminowa stwierdzała, że jeśli nie zostanie zmieniona obecnie prowadzona polityka, to zamiast się zmniejszać, dystans Polski do pozostałych państw Unii Europejskiej dramatycznie się zwiększy. Bez wsparcia władz, wzornictwo może przynosić korzyści jednostkom w skali lokalnej, a nie całej gospodarce. Dlatego rządy państw liczących się gospodarczo angażują się aktywnie we wspieranie wzornictwa. Stosowanie wzornictwa przemysłowego jest sprawdzoną metodą podnoszenia konkurencyjności gospodarki. Żeby ta metoda mogła być stosowana, powinien w Polsce istnieć odpowiedni, skoordynowany system obejmujący aktywnie 27 działające ciała rządowe, gospodarcze, szkolnictwo, media, targi i inne działania promocyjne. System taki istnieje w większości państw, z którymi polska gospodarka konkuruje. W Polsce jest inaczej. Istnieją elementy systemu, ale brak ich koordynacji, strategii rozwoju wzornictwa i wsparcia ze strony Państwa. Wiodące w stosowaniu designu państwa skandynawskie budują wizerunek siły swojego wzornictwa promując jako jego fundamenty sukcesy odniesione podczas wystaw paryskich w XX-leciu międzywojennym. Polskie projektowanie było wówczas tak samo entuzjastycznie przyjęte i nagrodzone wieloma złotymi medalami. Stosunek do tych wydarzeń jest modelowym przykładem wykorzystania lub niewykorzystania własnych sukcesów. Dla państw skandynawskich jest to powód do dumy i element propagandowego budowania wizerunku współczesnego państwa. Dla Polski jest to zapomniany moment historii i zupełnie nie wykorzystane bogate dziedzictwo. 28 2. ANALIZA SWOT Mocne strony Dobre wzornictwo coraz częściej wzornictwa jako czynnika wzrostu Przykłady sukcesów polskich firm gospodarczego Zainteresowanie wzornictwem Ministerstwa Spraw Zagranicznych Narodowego Dobry odbiór nielicznych wystaw zajmujących się wzornictwem Znikoma ilość wystaw promujących za granicą polskie, dobrze Etienne, Frankfurt) zaprojektowane wyroby Zdobywanie nagród na Brak dobrych galerii wzornictwa międzynarodowych konkursach Emigracja zarobkowa młodych dobrze wykształconych projektantów projektantów Brak krytyki designu Dobry poziom wzorniczego Brak muzeów wzornictwa szkolnictwa wyższego. Brak ogólnokrajowego konkursu na Ogólnopolskie pismo projektowe najlepiej zaprojektowany pod 2+3D względem wzorniczym wyrób Coraz aktywniej działające poprzez Stowarzyszenie Brak polityki stypendialnej dla młodych projektantów Brak narzędzi wsparcia msp Projektantów Form Przemysłowych) ułatwiających wdrażanie wzornictwa Zainteresowanie wzornictwem ze przez przedsiębiorstwa strony organizatorów targów (MTP, Centrum XXI – Warszawa Brak centralnych instytucji (Instytut Polski w Budapeszcie, St- środowisko projektowe (głównie Brak polityki prowzorniczej w Sztuki i Przedsiębiorczości w projektowych przez polskich Ministerstwie Gospodarki Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa polskiego wzornictwa za granicą Brak polityki prowzorniczej w Dobrze działający Śląski Zamek Cieszynie promujący wzornictwo Nikła społeczna świadomość roli stosowane w polskich produktach stosujących wzornictwo Słabe strony Zainteresowanie wzornictwem ze strony mediów Niedostateczna wiedza o kompetencjach polskich projektantów Brak skoordynowanego systemu działania wzornictwa w Polsce 29 Coraz powszechniejsza obecność (istnieją jego poszczególne elementy) wzornictwa na rynku polskim, m.in. poprzez firmy zagraniczne stosujące wzornictwo Członkostwo Polski w UE – nakłaniające do stosowania zbliżonych standardów. Aktywna współpraca Instytutu Adama Mickiewicza Obecność w organizacjach międzynarodowych (ICSID, BEDA – SPFP; CUMULUS – ASP w Warszawie, ASP w Krakowie) 30 Zagrożenia Szanse Wzrost znaczenia polskiego wzornictwa na arenie międzynarodowej wytworzonych z zastosowaniem w międzynarodowych miejsca potencjalnych inwestycji strategii rozwoju wzornictwa zagranicznych Utworzenie ogólnopolskiego Spadek liczby studentów Centrum Wzornictwa dla promocji kształcących się w obszarze polskiego designu w kraju i za wzornictwa Zanik procesu podnoszenia Wzrost obrotu polskich produktów świadomości przedsiębiorców z na rynku europejskim zakresu korzyści wynikających z Wzrost zagranicznych inwestycji w zastosowania wzornictwa Możliwości stworzenia w Polsce Regionalnych Centrów Designu Zmarginalizowanie pozycji Polski jako Wprowadzenie skoordynowanej Polsce Spadek atrakcyjności polskich produktów na rynkach granicą obszaru wzornictwa za granicę Wzrost liczby produktów wzornictwa Ucieczka wykwalifikowanych kadr z Wykupywanie lub kopiowanie wzorów opracowanych za granicą Drastyczne zmniejszenie liczby Wzrost konkurencyjności polskich wydarzeń wystawienniczych w przedsiębiorstw i całej gospodarki Polsce. Budowanie wizerunku Polski - Zmniejszanie się konkurencyjności nowoczesnej i rozwiniętej polskich produktów i firm na technologicznie globalnym rynku Egzekwowanie prawa autorskiego – Utrzymywanie się przekonania, że konieczność stosowania własnych polski (produkt, projektant) znaczy wzorów gorszy Budowanie gospodarki opartej na Nie uznanie wzornictwa za element wiedzy – uznanie wzornictwa za jej wiedzy - strategicznego elementu istotny element budowy znaczenia gospodarki Wzrost świadomości korzyści płynących z wzornictwa Stopniowa poprawa jakości przestrzeni publicznej 31 3. KORELACJA CELÓW SZCZEGÓŁOWYCH SRW Z CELAMI I PRIORYTETAMI NSRO-NSS, SWW ORAZ STRATEGIĄ LIZBOŃSKĄ. Strategia Lizbońska SWW NSRO-NSS SRW Europa jako bardziej atrakcyjne miejsce do lokowania inwestycji Uczynienie z Europy i jej regionów miejsca bardziej atrakcyjnego dla inwestowania i pracy Tworzenie warunków dla utrzymania trwałego i wysokiego tempa wzrostu gospodarczego Zwiększenie konkurencyjności i innowacyjności polskiej gospodarki Rozwój wiedzy i innowacyjności na rzecz wzrostu gospodarczego Podniesienie konkurencyjności polskich przedsiębiorstw w tym szczególnie sektora usług Rozwój instytucjonalnego wsparcia przedsiębiorstw w obszarze wzornictwa Tworzenie większej ilości i lepszych miejsc pracy Wiedza i innowacyjność na rzecz wzrostu Większa liczba lepszych miejsc pracy Wymiar terytorialny polityki spójności Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski, Podniesienie konkurencyjności polskich przedsiębiorstw, w tym szczególnie sektora wytwórczego o wysokiej wartości dodanej oraz rozwój sektora usług, Poprawa atrakcyjności kraju jako miejsca do inwestycji Poprawa jakości przestrzennej otoczenia. Większa liczba lepszych miejsc pracy Wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej, SWW: Strategiczne Wytyczne Wspólnoty wspierające wzrost gospodarczy i zatrudnienie na lata 2007 – 2013 NSRS – NSS: Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia – Narodowa Strategia Spójności SRW: Strategia Rozwoju Wzornictwa 32 4. CELE STRATEGICZNE I OPERACYJNE STRATEGII ROZWOJU WZORNICTWA 4.1 Misja Strategii Uruchomienie wielokierunkowych procesów rozwojowych w Polsce mających na celu wzrost zastosowania wzornictwa, przyczyniający się do wzrostu konkurencyjności polskiej gospodarki oraz promocji i poprawy wizerunku Polski na arenie międzynarodowej. 4.2 Cel główny Strategii Rozwój gospodarczy będący wynikiem wzrostu zastosowania wzornictwa przemysłowego oraz rozwoju usług w tym zakresie. 4.3 Cele pośrednie prowadzące do osiągnięcia celu nadrzędnego Cel nadrzędny Strategii Rozwoju Wzornictwa będzie możliwy do osiągnięcia poprzez realizację trzech celów szczegółowych. Priorytetowymi kierunkami rozwoju wzornictwa w Polsce są: Cel I Zwiększenie konkurencyjności i innowacyjności polskiej gospodarki Cel II Rozwój instytucjonalnego wsparcia przedsiębiorstw w obszarze wzornictwa Cel III Poprawa atrakcyjności kraju jako miejsca do inwestycji 33 5. PRIORYTETY I DZIAŁANIA Biorąc pod uwagę postępujący rozwój wzornictwa w Europie i na świecie jako dochodowej i efektywnej gałęzi gospodarki - wpływającej bezpośrednio na zwiększenie jej konkurencyjności, wskazane jest umieszczenie tego sektora wśród działań w ramach systemu realizacyjnego Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia/Narodowej Strategii Spójności na lata 2007-2013. Zastosowanie wzornictwa przemysłowego w nowoczesnej gospodarce przyczyni się z pewnością do zwiększenia spójności społeczno-gospodarczej Polski pobudzając rozwój przemysłu oraz zwiększając atrakcyjność polskich towarów na rynkach europejskich. Priorytet 1 Rozwój infrastruktury wzornictwa przemysłowego Uzasadnienie i opis: Celem realizacji priorytetu jest uruchomienie wieloczynnikowych działań, których realizacja przyczyni się do rozwoju infrastruktury wzornictwa przemysłowego w Polsce. Priorytet zakłada powstanie Regionalnych Centrów Wzornictwa funkcjonujących w wyspecjalizowanych obszarach zależnie od regionu. Centra Wzornictwa za główny cel swej działalności zakładają współpracę z projektantami i przedsiębiorcami, zapewnianie specjalistycznego doradztwa i usług oraz prowadzenie działań promujących polskie wzornictwo przemysłowe w obszarze ogólnopolskim i międzynarodowym. Polska posiada wykwalifikowane kadry w dziedzinie wzornictwa, których potencjał jest w niedostatecznym zakresie wykorzystywany. Stworzenie w Polsce silnych instytucji zajmujących się rozwojem oraz promocją tej dziedziny, przyczynić się może nie tylko do rozwoju polskiej gospodarki, ale także do wzrostu atrakcyjności kraju dla dużych międzynarodowych inwestycji. Spodziewane rezultaty: Powstanie Regionalnych Centrów Wzornictwa oraz Ogólnopolskiego Centrum Wzornictwa. Wzrost zainteresowania przedsiębiorców wzornictwem przemysłowym 34 Działanie 1.1 Rozwój Centrów Wzornictwa Obszar wsparcia: budowa, rozbudowa, modernizacja budynków z przeznaczeniem na Centra Wzornictwa wyposażenie Centrów Wzornictwa zakup niezbędnego oprogramowania oraz sprzętu komputerowego na cele bieżące CW Priorytet 2 Wsparcie dla sektora przedsiębiorstw Wzornictwo, rozwój, gospodarka Projektanci poszukują coraz to nowszych rozwiązań w procesie produkcji, pobudzają innowacyjność technologiczną i materiałową wpływając w ten sposób na rozwój innych sektorów gospodarki. Bardzo często projektowany produkt wymaga zastosowania niekonwencjonalnych rozwiązań oraz zaangażowania naukowców wielu dziedzin zarówno w procesie konsultacji jak i produkcji. Dlatego też transfer wiedzy oraz technologii jest nieodzownym elementem rozwoju wzornictwa. Silny wzrost eksportu netto towarów i usług był ważnym czynnikiem stymulującym wzrost gospodarczy. W 2004 r., na skutek trzykrotnie szybszego wzrostu wolumenu obrotów handlu zagranicznego niż PKB, po raz kolejny wzrosły współczynniki zaangażowania eksportowego i udziału importu w polskiej gospodarce. Według Eurostatu, w 2004 r. ogólna wartość eksportu Polski wzrosła najsilniej wśród wszystkich krajów rozszerzonej Unii, bo o ok. 27%, licząc w euro. Według GUS, polski eksport (w euro) wzrósł o około 26%, a import o 18%. Ostatni kwartał 2004 r. przyniósł jednak osłabienie tempa wzrostu obrotów, a pierwszy kwartał 2005 r. – spadek eksportu i importu towarów i usług w ujęciu ilościowym. Ponad 85% wartości polskiego eksportu i prawie 76% importu stanowiły obroty z krajami rozwiniętymi, z czego większość przypadała na kraje rozszerzonej Unii Europejskiej. Wartość eksportu do UE liczona w euro wzrosła o prawie 23%, a importu z UE o blisko 16%. Największe przyrosty (ok. 42% w euro) zanotowano jednak w ubiegłym roku 35 w eksporcie Polski do partnerów pozaunijnych – krajów rozwijających się oraz Rosji i innych krajów Europy Środkowej i Wschodniej spoza Unii. W 2004 r. zmniejszył się deficyt obrotów towarowych oraz deficyt obrotów bieżących (do rekordowo niskiego poziomu odpowiadającego 1,5% PKB)1. Zastosowanie wzornictwa w procesie produkcji przyczynić się może do wzrostu aktywności gospodarczej przedsiębiorstw oraz podniesienia atrakcyjności polskich produktów na rynku europejskim. Polska potrzebuje nowoczesnych konkurencyjnych marek Każdy produkt na świecie istnieje (funkcjonuje) na cywilizowanym rynku w kontekście producenta (wytwórcy, dystrybutora). Większość firm na świecie istnieje (jest postrzegana) w kontekście kraju, z którego pochodzi. Kraj jest więc ważnym elementem tożsamości rynkowej i ważnym składnikiem konkurencyjności każdego produktu i każdej firmy. Innowacyjny produkt wpływa na ogólny wizerunek przedsiębiorstwa, podnosi jego atrakcyjność oraz przyczynia się do zwiększenia ilości sprzedaży. Spodziewane rezultaty: Zwiększenie ilości przedsiębiorstw w regionie Zwiększenie udziału produktów z zastosowaniem wzornictwa w produkcji ogółem Poprawa sytuacji na rynku pracy Wzrost liczby nowych produktów Działanie 2.1 Inwestycje dla firm świadczących usługi projektowe w zakresie wzornictwa Obszar wsparcia: wyposażenie specjalistycznych pracowni projektowych w sprzęt zakup oprogramowania „Polityka gospodarcza Polski w integrującej się Europie 2004-2005”, Instytut Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego 1 36 Działanie 2.2 Inwestycje dla firm związane z wdrożeniem projektu i wprowadzeniem na rynek nowego produktu z zastosowaniem wzornictwa Obszar wsparcia: inwestycje związane z budową, modernizacją i specjalistycznym wyposażeniem firm jak: nowe linie technologiczne dofinansowanie zakupu wyposażenia i oprogramowania, rapid prototyping, b+r, „in-house” wsparcie finansowe dla firm decydujących się po raz pierwszy na zastosowanie wzornictwa (odpowiednik programów „100 godzin” w Szwecji, czy „Przełamywanie lodów” w Danii) Priorytet 3 Rozwój usług w obszarze instytucji otoczenia biznesu Wzornictwo posiada ścisłe powiązania z gospodarką. Umiejętne wykorzystywanie wzornictwa w procesie produkcji jest odzwierciedleniem poziomu rozwoju gospodarczego danego kraju. Dziedzina ta może być istotnym bodźcem rozwoju przemysłu i konkurencyjności gospodarki. Najdynamiczniej rozwijające się sektory gospodarki w Unii Europejskiej to przemysły kreatywne. Wzornictwo generuje wysoki poziom PKB, kreuje stałe miejsca pracy, posiada wysoki współczynnik innowacyjności, wpływa na stosowanie w procesie produkcyjnym nowych technologii i kreatywnych rozwiązań. Zapewnienie możliwości tworzenia (dzięki ośrodkom badawczo-rozwojowym) nowych produktów w instytucjach otoczenia biznesu wpływa na rozwój kraju. Do rozwoju przedsiębiorczości oraz tworzenia konkurencyjnych na rynku europejskim produktów przyczynić się może przede wszystkim tworzenie produktów innowacyjnych. Realizacja priorytetu jest niezbędna, aby przedsiębiorstwa prowadzące działalność produkcyjną na terenie kraju mogły konkurować na rynku krajowym i europejskim. 37 Działanie 3.1 Rozwój inkubatorów przedsiębiorczości Obszar wsparcia: wdrażanie innowacyjnego procesu produkcji z zastosowaniem wzornictwa, za pośrednictwem instytucji otoczenia biznesu, np. inkubatorów technologii, centrów innowacji, zapewniających im wsparcie w okresie inkubacyjnym (np. badania, tworzenie prototypu, testowanie produktu itp.). wsparcie dla Parków Technologiczno-Naukowych na wdrażanie projektów pilotażowych z zakresu zastosowania wzornictwa (badania, analizy) 6. PODZIAŁ FINANSOWANIA ZADAŃ POMIĘDZY PROGRAMY OPERACYJNE Istotnym obszarem wsparcia dla rozwoju wzornictwa w Polsce w latach 2007 – 2013 będą fundusze strukturalne. Zgodnie z zarysem programów operacyjnych w ramach NSS do podstawowych źródeł wsparcia wzornictwa należeć powinny: Infrastruktura: Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka Regionalne Programy Operacyjne Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Działanie miękkie (promocyjne): Program Operacyjny Kapitał Ludzki W ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka wsparcie finansowe udzielane być powinno w zakresie: Projektów wspierających rozwój inkubatorów przedsiębiorczości w zakresie a) tworzenia firm zamierzających rozpocząć działalność gospodarczą z zastosowaniem wzornictwa: wdrażanie innowacyjnego procesu produkcji z zastosowaniem wzornictwa, za pośrednictwem instytucji otoczenia biznesu, np. inkubatorów technologii, centrów innowacji, zapewniających im wsparcie w okresie inkubacyjnym (np. badania, tworzenie prototypu, testowanie produktu itp.). 38 b) Tworzenia wyspecjalizowanych Centrów Wzornictwa (regionalne otoczenie biznesu) zapewniających opiekę nad projektantami, przedsiębiorcami oraz promującymi polskie wzornictwo przemysłowe w strukturze ogólnopolskiej i międzynarodowej. W szczególności zaś: Tworzenie warunków sprzyjających stosowaniu wzornictwa przez producentów (zwłaszcza w sektorze MSP) i prowadzenie na ich rzecz: prac i usług informacyjno-promocyjnych, prac doradczo - ekspercko - szkoleniowych, działalności wystawienniczej, tworzenia baz danych dotyczących projektantów i producentów, oraz technologii materiałów i informacji wspomagających projektowanie. współpracy międzynarodowej działania ukierunkowane zastosowania na wzornictwa upowszechnianie przemysłowego jako korzyści czynnika wynikających z podnoszącego konkurencyjność wyrobów propagowanie w społeczeństwie idei wzornictwa jako czynnika kulturotwórczego, podnoszącego jakość życia człowieka pełnienie roli łącznika (konsultanta) między projektantem a producentem i konsumentem c) Wsparcie finansowe dla firm decydujących się po raz pierwszy na zastosowanie wzornictwa (odpowiednik programów „100 godzin” w Szwecji, czy „Przełamywanie lodów” w Danii) W ramach RPO wsparcie powinno być kierowane w zakresie: rozwoju firm projektowych zastosowanie innowacyjnych metod produkcji z zastosowaniem wzornictwa sektor Mikro i MSP(regionalnie) inwestycje dla firm związanych z wdrożeniem projektu i wprowadzeniem na rynek nowego produktu z uwzględnieniem wzornictwa (inwestycje związane z budową, modernizacją i specjalistycznym wyposażeniem firm jak: nowe linie 39 technologiczne, zakupy wyposażenia i oprogramowania, rapid prototyping, finansowanie komórek badawczo-rozwojowych w firmach) wsparcie dla Parków Technologiczno-Naukowych na wdrażanie projektów pilotażowych z zakresu zastosowania wzornictwa (badania, analizy) wsparcie dla rozwoju Regionalnych Centrów Wzornictwa (wybrane województwa) zapewnienie specjalistycznego i stałego doradztwa dla firm w zakresie wdrażania nowego produktu i własności intelektualnej zapewnienia środków na ochronę praw autorskich/ zakup licencji W ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko: wsparcie na rzecz budowy Ogólnopolskiego Centrum Designu W ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki: rozwój kadr – szkolenia, podnoszenie kwalifikacji zawodowych działania promocyjne ukierunkowane na podnoszenie świadomości przedsiębiorców z zakresu korzyści wynikłych z zastosowania wzornictwa. 40
