Drewno i łyko wtórne drzew liściastych na przykładach dębu, brzozy, wierzby i lipy Typy morfologiczne drewna Przekrój poprzeczny przez drewno wtórne dębu - Quercus sp. (bukowate - Fagaceae). Jest to przykład drewna typu pierścieniowo-naczyniowego. Preparat barwiony: ściany zdrewniałe są czerwone, celulozowe zielone. Zwróć szczególną uwagę na sposób ułożenia naczyń w drewnie późnym oraz szerokość promieni drzewnych. Połącz objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi. Klamrą po lewej stronie rysunku zaznacz roczny przyrost drewna wtórnego. Zauważ, że naczynia drewna późnego ułożone są w promieniowo zorientowanych smugach. Drewno typu pierścieniowo-naczyniowego granica rocznego przyrostu promień drzewny wielorzędowy promień drzewny 1-rzędowy człon naczyniowy drewna późnego miękisz apotrachealny włókna drzewne i cewki włókniste człon naczyniowy drewna wczesnego miękisz wokółnaczyniowy (paratrachealny) wcistki granica rocznego przyrostu Materiały do ćwiczeń z botaniki leśnej opracowane przez zespół pracowników Samodzielnego Zakładu Botaniki Leśnej, SGGW w Warszawie 45 Przekrój podłużny, promieniowy przez drewno wtórne dębu - Quercus sp. Preparat barwiony: ściany zdrewniałe są czerwone, celulozowe zielone. Połącz objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi. Klamrą z lewej strony rysunku zaznacz promień drzewny. płyta perforacyjna prosta miękisz drzewny człon naczyniowy promień drzewny jednakokomórkowy komórka miękiszowa promienia (”leżąca”) jamka półprosta w polu krzyżowym włókna drzewne jamka lejkowata cewki Przekrój podłużny, styczny przez drewno wtórne dębu - Quercus sp. Preparat barwiony: ściany zdrewniałe są czerwone, celulozowe zielone. Połącz objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi. człon naczyniowy promień wielorzędowy miękisz drzewny ściana członu naczynia wcistki promień 1-rzędowy wcistka komórka miękiszowa włókna/cewki Przekrój podłużny naczynia z wcistkami Materiały do ćwiczeń z botaniki leśnej opracowane przez zespół pracowników Samodzielnego Zakładu Botaniki Leśnej, SGGW w Warszawie 46 Elementy strukturalne w zmacerowanym drewnie dębu. Zidentyfikuj i porównaj człony naczyniowe drewna wczesnego i późnego. Narysuj człon naczyniowy drewna wczesnego. Połącz objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi. człon naczyniowy drewna wczesnego człon naczyniowy drewna późnego płyta perforacyjna prosta jamki półproste w polach krzyżowych jamki lejkowate T Typy morfologiczne drewna Przekrój poprzeczny przez drewno wtórne brzozy brodawkowatej - Betula pendula (brzozowate - Betulaceae). Jest to przykład drewna rozpierzchło-naczyniowego. Preparat barwiony: ściany zdrewniałe są czerwone, celulozowe zielone. Połącz objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi. Zwróć uwagę na ułożenie naczyń: pojedynczo lub po kilka, w grupach promieniowych. Uwaga! Miękisz drzewny zaznaczono małymi elipsami, włókna drzewne zajmują puste miejsca. Drewno typu rozpierzchłonaczyniowego perforacja drabinkowa widoczna w świetle naczynia granica słoja człon naczyniowy drewna późnego miękisz drzewny promień drzewny (od 1 do 4-rzędowy) włókna drzewne człon naczyniowy drewna wczesnego Materiały do ćwiczeń z botaniki leśnej opracowane przez zespół pracowników Samodzielnego Zakładu Botaniki Leśnej, SGGW w Warszawie 47 Przekróje podłużne: promieniowy i styczny przez drewno brzozy brodawkowatej - Betula pendula (brzozowate - Betulaceae). Preparat barwiony: ściany zdrewniałe są czerwone, celulozowe zielone. Narysuj fragment przekroju promieniowego. Połącz elementy rysunków z właściwymi objaśnieniami. promień drzewny jednakokomórkowy człon naczyniowy płyta perforacyjna drabinkowa jamka lejkowata komórka miękiszowa promienia leżąca jamka prosta jamka półprosta w polu krzyżowym włókno drzewne promień drzewny człon naczyniowy jamka lejkowate perforacja drabinkowa włókno drzewne komórka miękiszu drzewnego jamka prosta Materiały do ćwiczeń z botaniki leśnej opracowane przez zespół pracowników Samodzielnego Zakładu Botaniki Leśnej, SGGW w Warszawie 48 Promień drzewny u drzew liściastych Promień drzewny jednakokomórkowy na przekroju promieniowym przez drewno dębu - Quercus sp. i brzozy brodawkowatej Betula pendula. Promień drzewny różnokomórkowy na przekroju promieniowym przez drewno wierzby - Salix sp. Preparat barwiony: ściany zdrewniałe są czerwone, celulozowe zielone. Zaobserwuj komórki miękiszowe promienia: stojące, leżące, izolowane i kontaktowe oraz jamki człon naczyniowy miękisz drzewny (podłużny) włókno drzewne komórka kontaktowa komórka izolowana komórka stojąca komórka leżąca promień drzewny różnokomórkowy (zawiera komórki leżące i stojące) jamka prosta jamka półprosta w polu krzyżowym jamka lejkowata 1. Czym w swej budowie różni się promień jednakokomórkowy od różnokomórkowego w drewnie drzew liściastych? 2. Według jakich kryteriów wyróżniamy komórki stojące i leżące oraz izolowane i kontaktowe w promieniu? 3. Porównaj budowę promienia drzewnego u drzew iglastych i liściastych. Materiały do ćwiczeń z botaniki leśnej opracowane przez zespół pracowników Samodzielnego Zakładu Botaniki Leśnej, SGGW w Warszawie 49 Łyko wtórne drzew liściastych Przekrój poprzeczny przez łyko wtórne lipy - Tilia sp. (lipowate - Tiliaceae). Preparat barwiony: ściany zdrewniałe są czerwone, ściany celulozowe zielone. Zidentyfikuj na preparacie elementy strukturalne łyka wtórnego wymienione na rys. A. Rysunki B i C są kolejnymi powiększeniami zaznaczonego na rys. A fragmentu. Obserwacje łyka na dużym powiększeniu prowadź w sąsiedztwie kambium. Wprowadź brakujące objaśnienia do rys. C. A sektor dylatujący (rozszerzający się) sektor niedylatujący (nierozszerzający się) peryderma kora pierwotna promień łykowy dylatujący promień łykowy niedylatujący łyko wtórne pokład włókien łykowych pokład rurek sitowych i komórek miękiszowych kambium drewno wtórne B C komórka miękiszu łykowego człon rurki sitowej 1 komórka towarzysząca 2 C włókno łykowe wtórny floem komórka miękiszu łykowego (z widocznymi jamkami prostymi) Komórka miękiszowa promienia łykowego zawierająca: 1- kambium wtórny ksylem 2- promień łykodrzewny Na czym polega różnica między sektorem rozszerzającym się i nierozszerzającym łyka wtórnego? Jaki jest sens tworzenia przez roślinę sektorów dylatujących w łyku wtórnym? Materiały do ćwiczeń z botaniki leśnej opracowane przez zespół pracowników Samodzielnego Zakładu Botaniki Leśnej, SGGW w Warszawie 50 Przekrój poprzeczny przez łyko wtórne dębu - Quercus sp. (bukowate - Fagaceae) Porównaj budowę łyka u dębu i lipy. Napisz w czym przejawiają się różnice? & Literatura podstawowa: Gorczyński T. (red.) - Ćwiczenia z botaniki. Wydania od 1978 r. PWN. Braune W., Leman A., Taubert H. - Praktikum z anatomii roślin. 1975. PWN, Warszawa. Tomanek J., Witkowska-Żuk L. - Botanika leśna. 2008. PWRiL, Warszawa. Szweykowska A., Szweykowski J. - Botanika. Tom 1: Morfologia. 2004 i późniejsze wydania. PWN, Warszawa. Hejnowicz Z. - Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych. 2002. PWN. Kokociński W. - Anatomia drewna. Poznań 2002. Nakładem autora. Literatura uzupełniająca: Hejnowicz Z. - Anatomia rozwojowa drzew. 1973. PWN, Warszawa. Esau K. - Anatomia roślin. 1973. PWRiL, Warszawa. Malinowski E. - Anatomia roślin. 1981. PWN, Warszawa. Zimmermann M.H., Brown C.L. - Drzewa, struktura i funkcje. 1981. PWN, Warszawa. Materiały do ćwiczeń z botaniki leśnej opracowane przez zespół pracowników Samodzielnego Zakładu Botaniki Leśnej, SGGW w Warszawie 51