Podstawowe poj*cia i definicje z dziedziny chorób zaka*nych
advertisement
Dr hab. n med. Ewa Majda-Stanisławska choroby, które zostały wywołane przez biologiczne czynniki chorobotwórcze, które ze względu na charakter i sposób szerzenia się stanowią zagrożenie dla zdrowia publicznego; Choroba zakaźna łatwo rozprzestrzeniająca się, o wysokiej śmiertelności, powodująca szczególne zagrożenie dla zdrowia publicznego i wymagająca specjalnych metod zwalczania, Przykłady: cholera, dżuma, ospa prawdziwa, wirusowe gorączki krwotoczne; Od człowieka z objawami chorobowymi musi być wyizolowany czynnik zakaźny Ten sam czynnik, podany następnemu człowiekowi wywoła identyczne objawy chorobowe Każdy organizm, który po wniknięciu do innego ustroju wywołuje w nim stan chorobowy Zdolność czynnika chorobotwórczego do spowodowania ciężkiej choroby Bakterie Wirusy Pierwotniaki Grzyby chorobotwórcze Pasożyty Priony biologiczny czynnik chorobotwórczy o szczególnej zjadliwości lub oporności PRZYKŁADY : Staphylococcus aureus szczepy MRSA Klebsiella pneumoniae szczepy ESBL Mikroorganizm, który jest przyczyną choroby zakaźnej i wywołuje jej objawy poprzez: ◦ Bezpośredni rozwój (rozmnażanie, replikację) Miejscowy Rozsiew do różnych narządów ◦ Działanie czynników wytwarzanych przez drobnoustroje Jady bakteryjne Egzotoksyny Endotoksyny ◦ Odpowiedź immunologiczną ◦ Działanie alergizujące Wylęgania (inkubacji) Objawów prodromalnych Okres pełnoobjawowy – objawy patognomoniczne, kolejność pojawiania się i czas trwania objawów) Okres zdrowienia (rekonwalescencji) Patogeny pierwotne (zawsze chorobotwórcze) Bakterie oportunistyczne Flora fizjologiczna Stan, w którym człowiek wykazuje obecność patogenów na błonach śluzowych i skórze i sam nie rozwija objawów choroby zakaźnej, ale może być źródłem zakażenia dla osób podatnych ze swojego otoczenia Kucharka Mary Mallon, 53 zachorowania, 3 zgony Kontakt bezpośredni od człowieka do człowieka (kichanie, kaszel, pocałunki) Od zwierzęcia (dzikiego, domowego) choroby odzwierzęce Zakażenia wertykalne (od matki do płodu w czasie ciąży lub porodu) Kontakt pośredni (zakażone przedmioty) Żywność, woda Wektory –patogen przenoszony przez owady, zakażenie przy ukłuciu Przenosiciele (wektory) Kontakt bezpośredni Droga kropelkowa Choroby odzwierzęce Zapobieganie Skuteczność metody Połykanie (droga pokarmowa) ◦ HAV, polio, salmonellozy Inhalacje (droga wziewna) ◦ Grypa, ospa wietrzna, odra Wszczepienie (inokulacja przez uszkodzoną skórę) ◦ Wprowadzenie krwi produktów krwiopochodnych lub materiału biologicznego na niejałowych narzędziach: HIV, HBV, HCV ◦ Pokąsanie przez zwierzęta: wścieklizna Przez kontakt seksualny odosobnienie osoby lub grupy osób chorych na chorobę zakaźną albo osoby lub grupy osób podejrzanych o chorobę zakaźną, w celu uniemożliwienia przeniesienia biologicznego czynnika chorobotwórczego na inne osoby; Quaranta giorni– włoskie czterdzieści dni. Na rycinie statek kwaratannowy Rhin, na którym przybysze do Dubrownika spędzali 40 dni w obawie przed zawleczeniem czarnej śmierci do miasta z dnia 5 grudnia 2008 r. O zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi) (Dz. U. z dnia 30 grudnia 2008 r.) 5 dni - w przypadku cholery, 6 dni - w przypadku dżumy płucnej, 21 dni - w przypadku ospy prawdziwej, 21 dni - w przypadku wirusowych gorączek krwotocznych, 10 dni - w przypadku zespołu ostrej niewydolności oddechowej (SARS) licząc od ostatniego dnia styczności. błonicę, cholerę, dur brzuszny, dury rzekome A, B, C, dur wysypkowy (w tym choroba Brill-Zinssera), dżumę, grypę H7 i H5, nagminne porażenie dziecięce oraz inne ostre porażenia wiotkie, w tym zespół Guillain-Barré, ospę prawdziwą, zespół ostrej niewydolności oddechowej (SARS), tularemię, wąglik, wściekliznę, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, wirusowe gorączki krwotoczne, w tym żółtą gorączkę. Art. 36. 1. Wobec osoby, która nie poddaje się obowiązkowi szczepienia, badaniom sanitarno-epidemiologicznym, zabiegom sanitarnym, kwarantannie lub izolacji, a u której podejrzewa się lub rozpoznano chorobę szczególnie niebezpieczną i wysoce zakaźną, stanowiącą bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia innych osób, może być zastosowany środek przymusu bezpośredniego polegający na przytrzymywaniu, unieruchomieniu lub przymusowym podaniu leków. Gr. Endemeo – jestem w domu Występowanie choroby zakaźnej na ograniczonym terenie. Przypadki zachorowań są zwykle pojedyncze, ale powtarzające się Gr. Epidemia – choroba Rozprzestrzenianie się choroby zakaźnej na stosunkowo dużym terenie i obejmujące znaczną populację Szkielety w masowym grobie z lat 1720-1721 w Martiques we Francji wykazały w badaniach molekularnych obecność Yersinia pestis (Pałeczka dżumy). Epidemia czarnej śmierci panowała w Europie w latach 1347-1750 Szerzenie się epidemii – czarna śmierć Epidemia określonej choroby zakaźnej w populacji ludzkiej obejmująca jeden lub kilka kontynentów albo całą kulę ziemską Epidemie i pandemie historycznie zagrażające ludzkości ◦ Czarna śmierć (dżuma dymienicza) ◦ Poty angielskie (????) ◦ Czarna ospa (ospa prawdziwa postać krwotoczna) ◦ Cholera ◦ Dur brzuszny ◦ SARS (2002 – 2003) ◦ Gorączka krwotoczna Ebola (1976 – nadal) ◦ Grypa 1918, 1968, 2009(?) sytuacja, w której szczepienie części członków populacji zapewnia wymierną ochronę przed zachorowaniem osobom, które są podatne na chorobę zakaźną, a nie były szczepione Pneumokokowa dla dzieci 6 tyg – 5 lat Menigokokowa dla niemowląt Rotawirusowa dla dzieci do 6 miesiąca życia Zjawisko odporności gromadnej udowodniono dla szczepień masowych przeciwko krztuścowi, odrze, błonicy, śwince, polio (szczepionką IPV), różyczce, błonicy, ospie prawdziwej. Efekty populacyjne szczepień masowych pojawiają się wówczas, gdy stan uodpornienia populacji przekroczy poziom odporności gromadnej. Początkowym zjawiskiem jest eliminacja choroby zakaźnej z określonego regionu świata. Całkowite zwalczenie choroby zakaźnej na całym świecie z niewystępowaniem wywołującego ją patogenu w organizmach ludzkich, zwierzęcych i innych elementach środowiska nazywane jest eradykacją (wykorzenieniem). Jeśli nie można zaszczepić dziecka lub dorosłego (np. ciężarnej, osoby z zaburzeniami odporności), warto zaszczepić osoby z najbliższego otoczenia, czyli rodziców, rodzeństwo, opiekunów.
