Przyczyny Objawy Leczenie

PORADNIK NAJCZĘŚCIEJ WYSTĘPUJĄCYCH CHORÓB ENDOKRYNOLOGICZNYCH
1. CHOROBY TARCZYCY
 Niedoczynność tarczycy:
Zespół kliniczny spowodowany niedoborem tyroksyny, a w rzadkich przypadkach
zmniejszoną wrażliwością tkanek na hormony tarczycy. Występuje częściej u kobiet niż u
mężczyzn, stosunek zachorowań wynosi 5:1.Częto są to osoby, które już cierpią na jakąś
chorobę z autoagresji lub mają takich chorych w rodzinie, może występować z cukrzycą typu
1, nierzadko pojawia się po porodzie
Przyczyny









uszkodzenie gruczołu tarczowego - przyczyna pierwotna
choroba Hashimoto
Jatrogenna
niedobór jodu
genetyczne i inne
uszkodzenie ośrodków nadrzędnych podwzgórza lub przysadki - pochodzenia
ośrodkowego
guzy okolicy podwzgórza i przysadki
choroby zapalne, uraz i inne
zmniejszona reaktywność tkanek na hormony tarczycy
Objawy










sucha, pogrubiała, łuszcząca się i chłodna skóra
obrzęki tkani podskórnej(myxooedema)
zmniejszona tolerancja wysiłku
bradykardia
uporczywe zaparcia
kamica pęcherzyka żółciowego
niedokrwistość
senność, demencja, brak zainteresowania otoczeniem
problemy z płodnością
poronienia
Leczenie
Substytucja hormonami tarczycy.
Obecność samych przeciwciał, bez objawów wskazujących na niedoczynność tarczycy, nie
ma konieczności przyjmowania leków, ale pacjent musi być pod kontrolą endokrynologiczną
co 6-12 miesięcy i kontrolować stężenia TSH. Kobiety planujące ciążę lub będące w ciąży
muszą być leczone.
 Nadczynność tarczycy
Nadczynność tarczycy - hipertyreoza - zespół, który rozwija się na skutek zwiększonej
syntezy i/lub uwalniania hormonów tarczycy.
Przyczyny
Przyczyny zależą od wieku, zaopatrzenia w jod i predyspozycji genetycznych.
W krajach rozwiniętych, przy dostatecznej podaży jodu u dorosłych podobnie jak u dzieci
główną przyczyną stanowiącą 90% są procesy autoimmunologiczne nadczynności tarczycy
czyli choroba Graves Basedowa i choroba Hashimoto w fazie hashitotoxicosis.
W drugiej kolejności mnogie guzki nadczynne choroba Plummera, pojedynczy guz Goetscha.
Jatrogenna nadczynność tarczycy - stosowanie leków(amiodaron, interferon, węglan litu,
interleukna, nadmierne dawki tyroksyny.
Objawy













rozszerzone naczynia skórne
zwiększona potliwość
zanik podściółki tłuszczowej
wypadanie włosów
zwężenia dróg oddechowych, zwiększone zapotrzebowanie na tlen, duszność
zaburzenia rytmu serca o charakterze skurczów dodatkowych nadkomorowych i
migotanie przedsionków
tachykardia
nadciśnienie tętnicze
biegunki i zaburzenia wchłaniania
anemia
tremor - drżenie drobnofaliste rąk
zmniejszona płodność, ginekomastia
osteopenia, osteoporoza
Leczenie
Leczenie odbywa się w zależności od przyczyny - zachowawcze, operacyjne,
radiojodoterapia.
 Choroby tarczycy a ciąża ( plik w PDF )
2. HIPERPROLACTINEMIA
Przyczyny
 gruczolak przysadki
 zaburzenia czynnościowe lub proces chorobowy obejmujący podwzgórze/ szypułę
przysadki
 wpływ leków
 wykluczyć ciążę
 niedoczynność tarczycy
Objawy:
 zaburzenia miesiączkowania lub wtórny brak miesiączki
 mlekotok u kobiet
 obniżenie libido i potencji u mężczyzn
Postępowanie diagnostyczne:




badanie kliniczne- ginekologiczne, badanie piersi, badanie okulistyczne
badania hormonalne- PRL w rytmie dobowym, makroprolaktyna
ocena osi przysadkowo-nadnerczowej-tarczycowej-gonadowj
MRI mózgowia z kontrastem, USG narządu rodnego
Leczenie:
 Farmakologiczne-agności dopaminy ( bromokryptyna, cabergolina, quinagolid
 Leczenie drugiego rzutu- w przypadku braku skuteczności lub złej tolerancji
leczenia farmakologicznego przez klinowa resekcja gruczolaka przysadki.
3. ZESPÓŁ POLICYSTYCZNYCH JAJNIKÓW ( PCOS )
Przyczyny
 występowanie rodzinne, podłoże wielogenowe
Objawy:






zaburzenia miesiączkowania
niepłodność
hirsutyzm
otyłość
hiperinsulinizm
powiększenie i wielotorbielowatość jajników
Postępowanie diagnostyczne:
 badanie kliniczne- wywiad rodzinny, ocena masy ciała BMI, ocena skóry, badanie




piersi, badanie ginekologiczne
badania hormonalne- testosteron, SDHEA, PRL, krzywa cukrowa ( test OGTT),
stężenie insuliny, w miarę potrzeby: LH, FSH, 17-OH, SHBG
USG narządu rodnego, usg nadnerczy
17-KS w mczu, kortyzol po 1 mg deksametazonu, 17-OH po ACTH
laparoskopia
Leczenie:
 Niepłodności
 zmniejszenie masy ciała
 klomifen, metformina
 gonadotropiny
 laparoskopia
 techniki rozrodu wspomaganego
 Leczenie objawowe
 zmniejszenie masy ciała
 metformina
 tabletki antykoncepcyjne doustne
 antyandrogeny
4. HIPERANDROGENIZM U KOBIET
Przyczyny
 Zwiększona produkcja androgenów
 jajnik ( zespół PCOS )
 nadnercza ( wrodzony przerost nadnerczy, póżno ujawniający się wrodzony przerost
nadnerczy )
 nowotwory- jajnik, nadnercza
 wzrost wrażliwości receptorów androgennych lub wzrost aktywności 5 alfa-reduktazy
 leki- anaboliki, progestageny, sterydy, fenytoina, diazoksyd
Objawy:





hirsutyzm, trądzik, łojotok
łysienie typu męskiego
przyrost masy mięśniowej, przerost łechtaczki, obniżenie tonu głosu
zaburzenia miesiączkowania
hiperinsulinizm, zaburzenia lipidowe, otyłość
Postępowanie diagnostyczne:
 badanie kliniczne- wywiad rodzinny, ocena masy ciała BMI, ocena skóry, badanie





piersi, badanie ginekologiczne, ocena dynamiki hirsutyzmu, ocena zaburzeń
miesiączkowania, ocena ciśnienia tętniczego
badania hormonalne- testosteron, androstendion , SDHEA
USG narządu rodnego, usg nadnerczy
17-KS w mczu, kortyzol po 1 mg deksametazonu, 17-OH po ACTH
Androgeny ( testosteron ) po1 miesiącu antykoncepcji hormonalnej lub po 4 dobach 8
mg deksametazonu
Lipid ogram, glukoza, elektrolity
Leczenie:
 Operacyjne
 guz nadnerczy
 guz jajnika
 laparoskopia- kauteryzacja jajników
 Leczenie objawowe
 kosmetyczne
 metformina
 tabletki antykoncepcyjne doustne
 antyandrogeny
 Leczenie zachowawcze:
 Zespół nadnerczowo-płciowy
 Deksametazon
 Hydrokoryzon
 HTZ/ antykoncepcja hormonalna
 Póżno ujawniający się wrodzony przerost nadnerczy
 Deksametazon
 Leczenie kosmetyczne
 Antyandrogeny
 Antykoncepcja hormonalna
 Zespół PCOS
 Leczenie niepłodności
 Cytrynian klomifenu
 Gonadotropiny
 Hirsutyzm idiopatyczny
 Leczenie kosmetyczne
 Fina steryd
 Doustna antykoncepcja
5. CHOROBA CUSHINGA
Na tę chorobę częściej chorują kobiety, stosunek zachorowań kobiet do mężczyzn wynosi 8:1.
Przyczyny
Guz przysadki wydzielający adenokortykotropinę hormon stymulujący nadnercza do
zwiększonego wydzielania androgenów nadnerczowych z przewagą kortyzolu. Gruczolaki
wydzielające ACTH są najczęściej małymi poniżej 10mm, a 50% nie przekracza 5mm.
Objawy






otyłość brzuszna z zanikami mięśniowymi okolicy pośladków kończyn, dolnych i
górnych,
sinoczerwone rozstępy,
okrągła twarz, zaczerwienie twarzy
obrzęki
otłuszczenie karku i tułowia
zaburzenia psychiczne
Choroby współistniejące wynikające z przewlekłego nadmiaru kortyzolu to:






cukrzyca
nadciśnienie
kamica nerkowa
choroba wrzodowa żołądka
osteopenia, osteoporoza
zaćma
Badania






badanie kliniczne z badaniem okulistycznym
badania laboratoryjne- ACTH w rytmie dobowym, kortyzol w rytmie dobowym,
dobowe wydzielanie kortyzolu lub 17OHCS w warunkach podstawowych i
czterodobowym teście hamowania 2 mg a następnie 8 mg deksametazonu
MRI przysadki z kontrastem
TK klatki piersiowej i jamy brzusznej
Densytometria
Badania moczu, morfologia krwi, elektrolity, glukoza, test OGTT, RTG klatki
piersiowej, EKG
Leczenie
Leczenie po wcześniejszym przygotowaniu do operacji usunięcia gruczolaka przysadki.
6. OSTEOPOROZA
Osteoporoza to choroba kości spowodowana zaburzeniem sprzężenia pomiędzy procesami
resorpcji i nowotworzenia kości na rzecz tych pierwszych.
Przyczyny


wszystkie wymienione w klinicznych czynnikach złamań
związane z zaburzeniami gospodarki wapniowo-fosforanowej, niedoborem witaminy
D3, a także z hypogonadyzmem obu płci
Objawy
Klinicznie charakteryzuje się złamaniami kości, których ryzyko wzrasta wraz z wiekiem.
Kryterium rozpoznania osteoporozy bez złamań stanowi 20% bezwzględnego ryzyka
złamania w perspektywie dziesięcioletniej, określanego dla płci i wieku w oparciu o wynik
badania densytometrycznego (DXA) w szyjce macicy.
Kliniczne czynniki ryzyka złamań:








Dokonane typowe złamanie osteoporotyczne po niewielkim urazie
Kortykoterapia
Złamanie szyjki kości udowej u matki
Menopauza przed 45r.ż u kobiet, hipogonadyzm u mężczyzn
Szczupła budowa ciała BMI po 18kg/m2
Reumatoidalne zapalenie stawów
Współistnienie chorób predysponujących do osteoporozy
nikotynizm
Leczenie





farmakoterapia
rehabilitacja
zapobieganie upadkom
leczenie złamań
zaopatrzenie ortopedyczne
7. OTYŁOŚĆ
Przyczyny




Czynniki genetyczne
Czynniki środowiskowe
Zmniejszenie aktywności fizycznej
Zwiększone spożycie wysokoenergetycznych pokarmów
Objawy:





Nadmierne gromadzenie się tkanki tłuszczowej
Wzrost wagi ciała
cukrzyca
nadciśnienie, miażdzyca
zwyrodnienie wielostawowe
Postępowanie diagnostyczne:
 badanie kliniczne- wywiad rodzinny, depresja, niepokój, stres, brak aktywności
fizycznej, ocena masy ciała BMI, przyjmowane leki ( sterydy, neuroleptyki, kwas
walproinowy )
 ocena powikłań- zespół metaboliczny, zespół bezdechu podczas snu, stłuszczenie
wątroby, zwyrodnienie wielostawowe
Leczenie:
 Terapeutyczna modyfikacja stylu życia
 dieta
 aktywność fizyczna
 terapia behawioralna- samokontrola, grupy wsparcia
 laparoskopia
 techniki rozrodu wspomaganego
 Leczenie farmakologiczne
 Leczenie chirurgiczne
 Leczenie powikłań otyłości- cukrzyca, nadciśnienie, dyslipidemia
Opracowane na podstawie: Medycyna po Dyplomie-Zeszyt Edukacyjny-Algorytmy postępowania diagnostycznoterapetycznego w Endokrynologii pod red. Prof. dr hab. n. med. Wojciecha Zgliczyńskiego Nr 7 (10 ) 2008