Tytuł wykładu Wykład 8 Ochrona roślin przed chorobami: Metody agrotechniczne i fizyczne. Choroby szczególnie uciążliwe lub zwalczane na mocy prawa Dr hab. Krzysztof Matkowski Program unowocześniania kształcenia w SGGW dla zapewnienia konkurencyjności oraz wysokiej kompetencji absolwentów Agrotechniczne metody ochrony roślin • Uprawa roli podorywka, orka, uprawki • Zmianowanie i płodozmian płodozmiany klasyczne, zbożowe, międzyplony i wsiewki • Zasiewy mieszane • Rejonizacja upraw Agrotechniczne metody ochrony roślin Płodozmian pozwala na utrzymanie żyzności i urodzajności sprzyja utrzymaniu odpowiedniego poziomu zdrowotności roślin. Objawy zgorzeli podstawy źdźbła (Gaeumannomyces graminis) Zasiewy mieszane Zasiew mieszany - mniejsze tempo rozprzestrzeniania choroby Zasiew jednogatunkowy Patogen zakażający gatunek 1 Patogen zakażający gatunek 2 Agrotechniczne metody ochrony roślin Nawożenie zgodne z zaleceniami, nawożenie dolistne, NPK Niedobór składników pokarmowych Nadmiar składników pokarmowych Nawożenie mikroelementami Utrzymywanie właściwego dla uprawianego gatunku rośliny pH podłoża Niedobór potasu na winorośli Niedobór składników pokarmowych Objawy niedoboru wapnia na owocach pomidora i gruszy Niedobór miedzi na pomidorze Agrotechniczne metody ochrony roślin • Stosowanie optymalnego terminu siewu, sadzenia i zbioru • Stosowanie wysokiej jakości materiału rozmnożeniowego • Niszczenie chwastów i żywicieli pośrednich patogenów • Selekcja negatywna-usuwanie pierwszych chorych roślin lub ich fragmentów • Niszczenie resztek pożniwnych jako źródła infekcji • Zabiegi higieniczne - odkażanie narzędzi i opakowań Fizyczne metody ochrony roślin Stosowanie wysokiej temperatury: 1. Odkażanie nasion 2. Odkażanie gleby 3. Termoterapia Zraszanie wodą 4. Dosuszanie nasion po zbiorze Zadymianie Stosowanie niskiej temperatury: 1. Przechowywanie płodów i organów rozmnażania wegetatywnego w przechowalniach Zraszanie upraw wodą i zadymianie może być ochroną przed przymrozkami Test sprawdzający 1. Niedobór azotu ma pływ na: a. podatność roślin na choroby b. mrozoodporność c. eutrofizację środowiska d. aktywność aparatu fotosyntetyzującego e. Wszystkie odpowiedzi są prawidłowe 3. Fizyczne metody ochrony roślin stosuje się głównie w: a. przetwórstwie rolnospożywczym b. przechowalnictwie c. w uprawach zbóż d. podczas siewu roślin 2. Selekcja negatywna to: a. usuwanie chorych roślin b. usuwanie chorej części rośliny c. oddzielanie zdrowych sadzonek od chorych d. hodowla merystemów 4. Rejonizacja upraw to: a. grupowanie roślin dla rolnictwa ekologicznego b. nadzór plantacji przez rejonowe oddziały PIORiN c. uprawa odmian roślin w rejonie o optymalnych warunkach klimatyczno-glebowym d. grupowanie roślin przydatnych do przetwórstwa Choroby zwalczane na mocy prawa - kwarantanna Słowo kwarantanna pochodzi od włoskiego quaranta - 40. W okresie epidemii chorób zakaźnych słowem tym określano czterdziestodniowe odosobnienie ludzi przybyłych z miejsc dotkniętych chorobą. czy chwastów. W ochronie roślin jest to zespół przepisów i zabiegów mających na celu niedopuszczenie do zawleczenia i rozprzestrzeniania w obrębie kraju (kwarantanna wewnętrzna) bądź pomiędzy państwami (kwarantanna zewnętrzna) ważnych gospodarczo chorób i szkodników Stołbur - jedna z chorób kwarantannowych ziemniaka Choroby zwalczane na mocy prawa Celem kwarantanny jest niedopuszczenie do wprowadzenia i rozwleczenia groźnych gospodarczo chorób roślin, szkodników i chwastów Organizmy szkodliwe znajdujące się na tzw. liście kwarantannowej podlegają zwalczaniu obowiązkowemu Fakt wystąpienia organizmu szkodliwego należy bezwzględnie zgłosić Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa Bakterioza pierścieniowa ziemniaka (Clavibacter michiganensis ssp. Sepedonicus) Choroby zwalczane na mocy prawa - kwarantanna Przepisy związane z organizmami kwarantannowymi zawarte są w "Ustawie o ochronie roślin" z 18 grudnia 2003 r. (Dz. U. z 2004 r. nr 11 poz. 94), w rozporządzeniu Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 26 marca 2004 r. "W sprawie zapobiegania wprowadzaniu i rozprzestrzenianiu się organizmów kwarantannowych" (Dz. U. z 2004 r. nr 61, poz. 571) oraz w rozporządzeniu ministra rolnictwa i rozwoju wsi z 8 czerwca 2004 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie zapobiegania wprowadzaniu i rozprzestrzenianiu się organizmów kwarantannowych (Dz. U. nr 138, poz. 1466). Zasady ustalania listy obiektów kwarantannowych •Patogen nie występuje w kraju lub występuje tylko w niektórych regionach •Patogen może być zawleczony do kraju i może się na jego terenie rozwijać •Epidemie wywoływane przez patogena mają charakter wyspowy i są możliwe do ograniczenia na określonym obszarze •Rozprzestrzenianie patogena jest ograniczone i w jakimś stopniu zależne od działań człowieka •Do zwalczania patogena są potrzebne specjalne środki które wykraczają poza standardowe zabiegi ochrony roślin Organizmy kwarantannowe -zaraza ogniowa Zaraza ogniowa (Erwinia amylovora) Choroby zwalczane na mocy prawa Kontrole zdrowotności roślin przeprowadza się w miejscach: •uprawy roślin, •wytwarzania produktów roślinnych •ich przechowywania, •u podmiotów nabywających rośliny, produkty •w każdym miejscu, w którym rośliny są przemieszczane — na drogach i w środkach transportu. W przypadku wykrycia organizmu kwarantannowego wojewódzki inspektor musi ustalić: •zasięg występowania i możliwości rozprzestrzeniania się organizmu; •źródło infekcji; •strefy, w których mogą być podjęte działania w celu zwalczania i zapobiegania rozprzestrzenianiu się tych organizmów. Szczególnie uciążliwe choroby roślin, nie będące organizmami kwarantannowymi Mączniaki prawdziwe (Blumeria graminis i inne) Rdze, w szczególności rdze brunatne zbóż Fuzariozy ( Fusarium culmorum, F. avenaceum, F. oxysporum i inne) Botrytis cinerea na pomidorze Zaraza ziemniaka na ziemniaku i pomidorze (Phytophthora infestans) Szara pleśń (Botrytis cinerea) Parch jabłoni ( Venturia inaequalis) Zaraza ziemniaka na pomidorze Szczególnie uciążliwe choroby roślinchoroby w przechowalniach Sina pleśń jabłek (Penicillium expansum) Botrytis cinerea na pietruszce Test sprawdzający 1. Kwarantanna jest metodą ochrony: a. biologicznej b. nieunormowaną prawnie c. opartą na izolacji przestrzennej d. organizacyjno - prawną 3. Sadzonki roślin przeznaczone na a. b. c. d. eksport do krajów EU muszą posiadać: paszport świadectwo fitosanitarne kartę choroby elektroniczny identyfikator 2. Kwarantanna zewnętrzna: a. obejmuje teren poza obszarem wystąpienia choroby b. obejmuje teren kraju lub grupy krajów c. jest to umowne określenie strefy z której doszło do infekcji d. obejmuje teren poza obrębem krajów Unii Europejskiej (UE) 4. Pasożyty bezwzględne: a. szybko zabijają roślinę b. muszą przejść fazę saprotroficzną c. pasożytują tylko na żywych roślinach d. rozwijają się również na martwych roślinach Zakończenie KONIEC WYKŁADU