Marian G r a b o w s k i. Mi osc seksualna. Koncepcja Karola Wojty y
advertisement
RECENZJE 170 nościa przyczyni sie do tego brak polskich tumaczeń podreczników Vidala, jednak w pewnych miejscach az prosi sie o posuchanie wprost Teologa – Vidala a nie jego komentatora – Kulickiego. Jednak konsekwencja Autora omawianej tu pozycji wskazuje na przemyślenie tej kwestii. Równiez przy pogebianiu niektórych waznych pogladów Vidala, takich jak etyka cywilna, zabrako miejsca na omówienie recepcji tego pogladu. Oczywiście mogoby to skutkować przekroczeniem celu ksiaz ki, szkoda jednak, ze taka wzmianka, choćby w przypisie, nie zostaa poczyniona. W niektórych momentach zabrako komentarza, czy tez krytyki samego Kulickiego. Nie przedstawia równiez oceny pogladów hiszpańskiego Teologa ze strony jego oponentów. Studiujac zagadnienia nauki spoecznej Kościoa, czy tez teologii moralnej spoecznej, mozna odnieść czasem wrazenie, iz skadaja sie na nie jedynie fragmenty encyklik spoecznych i nauczania papiezy. Jednak nieodzowna jest tu rola kontynuatorów nauczania Magisterium wyrazona w pracy teologów. W to posannictwo doskonale wpisuje sie Marciano Vidal, który czerpiac z nauczania Kościoa, poddajac sie takze Jego krytycznym uwagom, wypracowa swoja wizje teologii moralnej spoecznej. Trzeba tez uznać cenny wkad Pawa Kulickiego w przyblizenie polskiemu czytelnikowi hiszpańskiej teologii moralnej spoecznej, podejmujacej z odwaga wyzwania aktualnych nieatwych uwarunkowań ludzkich. Nalezy mieć nadzieje, ze lektura tej pozycji przyczyni sie zarówno do upowszechnienia nauczania Profesora Redemptorysty w Polsce, jak tez kolejnych studiów nad nauczaniem teologów zagranicznych oraz promocja polskiej teologii w świecie. Magdalena M. Kosche Doktorantka w Instytucie Teologii Moralnej KUL Marian G r a b o w s k i. Miość seksualna. Koncepcja Karola Wojtyy. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikoaja Kopernika 2012, ss. 331+V (ilustracje). Miość stanowi temat dyskusji chyba w kazdej epoce i porusza myśli kazdego czowieka. Opase tomy i krótkie wiersze próbuja uchwycić rózne jej wymiary – opisać emocje, uporzadkować rozumienie i definicje, wywazyć udzia w niej duszy i ciaa czowieka. Temat ciaa i miości seksualnej wydaje sie mieć szczególne znaczenie dzisiaj, kiedy ludzkie ciao, ciao mezczyzny i kobiety stanowi przedmiot dyskusji w ogóle i nabiera charakteru „wasności na uzytek”. Miości seksualnej poświeci swoja ksiaz ke prof. dr hab. Marian Grabowski. Jest on doktorem habilitowanym fizyki teoretycznej i profesorem zwyczajnym nauk humanistycznych. Obecnie jest kierownikiem Zakadu Filozofii Chrześcijańskiej Wydziau TeologiczROCZNIKI TEOLOGICZNE 61:2014 z. 3 RECENZJE 171 nego Uniwersytetu Mikoaja Kopernika w Toruniu. Zajmuje sie antropologia filozoficzna, w tym antropologia adekwatna, a takze aksjologia i etyka. Jest autorem ksiaz ek m.in. Elementy filozofii nauki (1993), Na obrzezach sacrum (1995), Istotne i nieistotne w nauce (1998), Krajobraz winy (2001), Historia upadku (2006), Podziw i zdumienie w matematyce i fizyce (2009), Pomazaniec. Przyczynek do chrystologii filozoficznej (2011). Jest takze autorem wielu publikacji i wykadów dotyczacych filozofii miości, bazujacych na refleksji Karola Wojtyy Jana Pawa II, ale takze na myśli wielu filozofów poruszajacych ten temat. Ksiaz ka Miość seksualna. Koncepcja Karola Wojtyy jest waśnie pewnym zbiorem i podsumowaniem wykadów z „Filozofii miości”. Ksiaz ka ma na celu spojrzenie na fenomen miości pod katem udziau w niej aspektu seksualnego. Spojrzenie na nia nie jako na zalezność czowiekmiość i wydarzajac a sie pomiedzy nimi relacje lub jej brak, ale jak na taka, która wydarza sie w gebi czowieka, a jej dojrzaość, wydarzanie sie – cay dynamizm – mozna zobaczyć w ludzkich czynach i reflektować nad nia. W prezentowanej publikacji Autor opiera swoja myśl antropologiczna na dzieach Karola Wojtyy, Maxa Schelera, Nicolai Hartmanna, Sørena Kierkegaarda i Dietricha von Hildebranda. Refleksje przedstawia w czterech cześciach zatytuowanych: Rudymenta i preparacje, Prezentacje i interpretacje, Dyskusje i krytyki oraz Inspiracje i kontynuacje. Cześć pierwsza ksiaz ki, Rudymenta i preparacje, jest wprowadzeniem do refleksji nad miościa seksualna. Zawiera zaozenia i tezy poczynione przez Autora oraz prezentacje myśli filozofów, których rozumienie miości stanowi to powstania koncepcji Wojtyy: afektywna miość Hildebranda, schelerowska miość pciowa i bezpośrednia w koncepcji Kierkegaarda oraz platońska wizje Hartmanna. Juz na poczatku Autor pokazuje, ze treść ksiaz ki moze stanowić wyzwanie dla czytelnika, poniewaz stawia mu konkretne tezy i pytania: „wiara w miość jest warunkiem jej poznania” – czy wierzysz w miość? Wykazuje takze, ze jego refleksja o miości nie jest naiwna, a zauwazanie znaczenia niedojrzaości w miości przedstawia jako jedna z kluczowych kwestii. Niedojrzaość w miości dotyczy kazdego – i to w ustach Autora nie tyle zarzut co wezwanie do przyjecia postawy wobec tego faktu. Ciekawa jest zaprezentowana przez niego teoria trzech warstw miości – tzw. ubranek. Pierwsze z nich to miość pciowa, zwiazana z schelerowskimi wartościami witalnymi. Druga jest miość bliźniego, tj. dotarcie do „warstwy” czowieczeństwa w osobie kochanej. Trzecia, najgebsza warstwa, to miość osobowa, zwiazana z wiecznościa. W cześci drugiej, Prezentacje i interpretacje, Autor przechodzi do rozmyślania nad koncepcja miości seksualnej Karola Wojtyy Jana Pawa II. Dokonuje analizy tej koncepcji na podstawie dzie papieza-filozofa: Miość i odpowiedzialność, Mezczyzna i niewiasta stworzy ich, Tryptyk rzymski. Watki dotyczace miości seksualnej odnajduje takze w dzieach Przed sklepem jubilera, Osoba i czyn oraz innych. Prof. Grabowski analizuje metode i jezyk refleksji na temat miości u Wojtyy. Nastepnie uwypukla strategie papieskiej narracji, jaka jest opisanie idealnego obrazu miości. Gównym punktem refleksji jest miość oblubieńcza, do istoty i znaczenia której Autor niejednokrotnie bedzie wraca. Wskazuje na nowość, która ta miość wnosi, tj. nie tyle pragnienie dobra dla kochanej osoby, charakterystyczne dla opisów miości św. Tomasza z Akwinu, ale dar z siebie. Przedstawia nie tylko teze papieza, ale i trudności zwiazane z jej przyjeciem. Jedna z nich moze stanowić seksualność 172 RECENZJE jako materia dla miości oblubieńczej. W tym kontekście Autor przyglada sie papieskiej refleksji nad podnieceniem i wzruszeniem, ich tendencjami uprzedmiotawiajacymi i personalizujacymi, a takze bedacymi przestrzenia nie tylko wydarzania sie samej miości seksualnej, ale określajacymi jej jakość. Trzecia cześć dziea, zatytuowana Dyskusje i krytyki, jest próba oceny papieskich myśli zawartych w tekstach opowiadajacych o miości seksualnej. Na wstepie stawia teze, ze sprawdzianem dla teorii jest jej zastosowanie w rzeczywistości. Autor przyglada sie elementom „naiwności” papieza-filozofa i brakom w papieskiej koncepcji miości. Zastanawiajac sie nad problemem wyboru w miości, obecnym w myśli Wojtyy, Autor ukazuje go na tle innych teorii: miości jako wyboru w koncepcji José Ortegi y Gasseta, miości jako przypadku, miości jako wyboru bedacego darem od Boga, wyboru seksualnego i wyboru osobowego. W przedstawionym podziale analizuje rózne konfiguracje rozgrywania sie wyborów miosnych: miości pciowej bez miości osobowej, wspóistnienia miości osobowej i pciowej, miości osobowej bez miości seksualnej. Seksualność jest tu ukazana nie tyle jako przeciwieństwo poznania osoby w czowieku, ale jako czynnik osobotwórczy, a peć – jako czynnik określajacy tozsamość osoby. Rozmyślajac o momentach „naiwnych” w myśli papieza-filozofa, Autor odnosi sie do opisu stanu idealnego i jego zwiazku z rzeczywistościa doświadczana dzisiaj przez ludzi oraz niepenej wizji osoby. Cześć czwarta dziea, zatytuowana Inspiracje i kontynuacje, opisuje cztery rodzaje miości, których obraz przedstawiaja teksty Pisma Świetego: historie Abrahama, Izaaka i Jakuba oraz ewangeliczne opowieści o Jezusie. Autor stosuje papieska metode antropologii adekwatnej. Biblijna opowieść o Abrahamie jest dla Autora źródem refleksji na temat miości ojcowskiej i pokusy bawochwalstwa. Jednym z zaozeń, prezentowanym zreszta od pierwszych stron ksiaz ki, jest to, ze wszystkie ludzkie miości sa niedojrzae, a wiec potrzebuja czasu i przestrzeni do doskonalenia i oczyszczania sie. Autor przedstawia Abrahama jako nie tylko wzrastajacego do dojrzaej wiary, aby móc być nazwanym „ojcem wiary”, ale doskonalacego sie w miości. Historia Izaaka to fundament do refleksji o miości oblubieńczej i zgody na rozporzadzanie soba. Na drugiego z patriarchów Autor patrzy jak na czowieka, którego zycie naznaczone jest decyzja jego ojca – decyzja, która go przerasta. Dopiero odkrycie prawdy o tym wydarzeniu, zaakceptowanie jej i odzyskanie wewnetrznej wolności wobec tych wydarzeń moze pozwolić Izaakowi rzeczywiście powierzyć sie Bogu, by doskonalić miość oblubieńcza do Niego. Historia patriarchy Jakuba skania Autora do refleksji nad penia miości osobowej i osobotwórcza funkcja losu. Doświadczajac dobra i za, dobrych i zych konsekwencji swojego dziaania Jakub odkrywa, ze to Bóg daje takie zycie. Bóg sam wyznacza momenty, które sa „miejscem” spotkania z Nim. Zrozumienie tej prawdy staje sie istota nowego imienia Jakuba – Izraela, „walczacego z Bogiem”. W myśli o miości zwiazanej z Osoba Jezusa Autor skupia sie na podstawowej jego zdaniem jakości kazdej kategorii miości, tj. na czystości. U Jezusa jest ona nieskazitelna. Emanowanie Jezusowej czystości wywouje w ludziach określone reakcje – wydobywa ukryte, wpisane w ludzkie serca pragnienie czystości i niewinności. Ksiaz ka prof. Grabowskiego ma podwójny charakter. Po pierwsze moze być bodźcem do zmiany myślenia o miości, zauwazenia jej dynamizmu, rozumienia RECENZJE 173 miości seksualnej. Po drugie – moze uświadomić, ze miość nie jest tylko kwestia przezywania, ale nie wolno bać sie myślenia o niej, odkrywania jej swoistej logiki. Myślenie o miości to nie próba ujecia jej w racjonalne ramy, ale docenienie jej jako wyrazu logiki przewyzszajacej czowieka. Autor jest świadom, ze wiele z myśli, które przedstawia, moze być niezrozumiaych we wspóczesnych uwarunkowaniach spoeczno-kulturowych. Istotna jest jednak jego dbaość o to, aby dogebna refleksja filozoficzna nie bya w zadnym miejscu oderwana od wymiaru egzystencjalnego. Ciekawe jest sformuowanie tego, czego w koncepcji Wojtyy moze brakować. To nowość w podejściu do papieskich tekstów. Samego Autora zdaje sie ciekawić mozliwość tych braków. Wnioskuje on jednak, ze owa opisywana przez niego papieska „naiwność” cechuje to, ze papiez czesto pozostawia pewne myśli w zalaz ku po to, aby mozna je byo „myśleć dalej”. Krytyczne odniesienie do papieskiej koncepcji miości stao sie dla prof. Grabowskiego podstawa do rozwijania jego refleksji. Myśl na temat przezywania i wydarzania sie miości seksualnej rozwijana w ksiaz ce przechodzi od rozumienia miości, w tym szczególnie miości seksualnej, do szczegóowej wizji Wojtyy wraz z jej krytyka i do zastosowania rozumienia tej miości w odczytywaniu tekstów biblijnych. Wszystkie cześci ksiaz ki, nastepujace po sobie, sa ze soba integralnie zwiazane, sa logicznym rozwojem myśli filozofa, jednak stwarzaja równiez przyczynek i przestrzeń do snucia samodzielnych refleksji na temat miości seksualnej. Niedosyt myśli, rozpoczetej w którymś z rozdziaów, prowokuje do uzupenienia jej indywidualnym bagazem doświadczeń. Ksiaz ka zdaje sie być swoistym drogowskazem do dalszego myślenia. Od wrazliwości, dojrzaości i doświadczenia czytelnika zalezy, na ile treść ksiaz ki bedzie dla niego zaskakujaca. Miość seksualna, przedstawiona w ksiaz ce prof. Grabowskiego, jest szczegóowa i geboka refleksja nad rzeczywistościa, która w dzisiejszych czasach jest spycana, zakamywana i której nie okazuje sie naleznego szacunku. Filozoficzna refleksja na temat tej miości, oparta na myśli filozofa-papieza, stanowi cenne przypomnienie, ze cae ludzkie zycie, w tym wszystkie obszary miości, nie powinny wymknać sie wymaganiu wysiku wiary i rozumu. Magdalena ońska Doktorantka w Instytucie Teologii Moralnej KUL
