Prawo ochrony konsumentów

Prawo ochrony konsumentów
Wykład 8
Prawo odstąpienia od umowy
Konsument, który zawarł umowę na odległość lub poza lokalem
przedsiębiorstwa, może w terminie 14 dni odstąpić od niej bez
podawania przyczyny i bez ponoszenia kosztów
Nie dotyczy to kosztów:
• Jeżeli konsument wybrał sposób dostarczenia rzeczy inny niż najtańszy zwykły sposób
dostarczenia oferowany przez przedsiębiorcę, przedsiębiorca nie jest zobowiązany do
zwrotu konsumentowi poniesionych przez niego dodatkowych kosztów.
• Konsument ponosi tylko bezpośrednie koszty zwrotu rzeczy, chyba że przedsiębiorca
zgodził się je ponieść lub nie poinformował konsumenta o konieczności poniesienia tych
kosztów.
• Konsument, który wykonuje prawo odstąpienia od umowy po zgłoszeniu żądania ma
obowiązek zapłaty za świadczenia spełnione do chwili odstąpienia od umowy. Kwotę
zapłaty oblicza się proporcjonalnie do zakresu spełnionego świadczenia, z
uwzględnieniem uzgodnionej w umowie ceny lub wynagrodzenia. Jeżeli cena lub
wynagrodzenie są nadmierne, podstawą obliczenia tej kwoty jest wartość rynkowa
spełnionego świadczenia.
Prawo odstąpienia od umowy
Konsument nie ponosi kosztów:
1) świadczenia usług, dostarczania wody, gazu lub energii elektrycznej w
przypadku, gdy nie są one oferowane w ograniczonej objętości lub w ustalonej
ilości, lub energii cieplnej, w całości lub w części, za czas do odstąpienia od
umowy, jeżeli:
• a) przedsiębiorca nie poinformował konsumenta o prawie odstąpienia od umowy i skutkach
jego wykonania
• b) konsument nie żądał spełniania świadczenia przed upływem terminu do odstąpienia od
umowy
2) dostarczania treści cyfrowych, które nie są zapisane na nośniku
materialnym, jeżeli:
• a) konsument nie wyraził zgody na spełnienie świadczenia przed upływem terminu do
odstąpienia od umowy lub
• b) konsument nie został poinformowany o utracie przysługującego mu prawa odstąpienia od
umowy w chwili udzielania takiej zgody, lub
• c) przedsiębiorca nie dostarczył potwierdzenia zgodnie z art. 15 ust. 1 i art. 21 ust. 1.
Bieg terminów odstąpienia od umowy
Bieg terminu do odstąpienia od umowy rozpoczyna się:
1) dla umowy, w wykonaniu której przedsiębiorca wydaje
rzecz, będąc zobowiązany do przeniesienia jej własności - od
objęcia rzeczy w posiadanie przez konsumenta lub wskazaną
przez niego osobę trzecią inną niż przewoźnik, a w przypadku
umowy, która:
• a) obejmuje wiele rzeczy, które są dostarczane osobno, partiami lub w
częściach - od objęcia w posiadanie ostatniej rzeczy, partii lub części,
• b) polega na regularnym dostarczaniu rzeczy przez czas oznaczony - od
objęcia w posiadanie pierwszej z rzeczy;
2) dla pozostałych umów - od dnia zawarcia umowy.
Prawo odstąpienia od umowy
Jeżeli konsument nie został poinformowany przez
przedsiębiorcę o prawie odstąpienia od umowy,
prawo to wygasa po upływie 12 miesięcy od dnia
upływu terminu, o którym mowa powyżej.
Jeżeli konsument został poinformowany przez
przedsiębiorcę o prawie odstąpienia od umowy
przed upływem terminu, o którym mowa, termin
do odstąpienia od umowy upływa po 14 dniach od
udzielenia konsumentowi informacji o tym prawie.
Prawo odstąpienia od umowy
Konsument może odstąpić od umowy, składając przedsiębiorcy oświadczenie
o odstąpieniu od umowy. Oświadczenie można złożyć na formularzu.
Do zachowania terminu wystarczy wysłanie oświadczenia przed jego upływem.
Jeżeli przedsiębiorca zapewnia możliwość złożenia oświadczenia o odstąpieniu
od umowy drogą elektroniczną, konsument może także odstąpić od umowy:
• 1) przy wykorzystaniu wzoru formularza odstąpienia od umowy, stanowiącego załącznik nr 2
do ustawy;
• 2) przez złożenie oświadczenia na stronie internetowej przedsiębiorcy.
Przedsiębiorca ma obowiązek niezwłocznie przesłać konsumentowi na
trwałym nośniku potwierdzenie otrzymania oświadczenia o odstąpieniu od
umowy złożonego w sposób elektroniczny.
Prawo odstąpienia od umowy
W przypadku odstąpienia od umowy zawartej na
odległość lub umowy zawartej poza lokalem
przedsiębiorstwa umowę uważa się za niezawartą.
Jeżeli konsument złożył oświadczenie o
odstąpieniu od umowy zanim przedsiębiorca
przyjął jego ofertę, oferta przestaje wiązać.
Prawo odstąpienia od umowy – obowiązki przedsiębiorcy
Przedsiębiorca ma obowiązek niezwłocznie, nie później niż w terminie 14 dni
od dnia otrzymania oświadczenia konsumenta o odstąpieniu od umowy,
zwrócić konsumentowi wszystkie dokonane przez niego płatności, w tym
koszty dostarczenia rzeczy.
Przedsiębiorca dokonuje zwrotu płatności przy użyciu takiego samego
sposobu zapłaty, jakiego użył konsument, chyba że konsument wyraźnie
zgodził się na inny sposób zwrotu, który nie wiąże się dla niego z żadnymi
kosztami.
Jeżeli przedsiębiorca nie zaproponował, że sam odbierze rzecz od
konsumenta, może wstrzymać się ze zwrotem płatności otrzymanych od
konsumenta do chwili otrzymania rzeczy z powrotem lub dostarczenia przez
konsumenta dowodu jej odesłania, w zależności od tego, które zdarzenie
nastąpi wcześniej.
Prawo odstąpienia od umowy – obowiązki konsumenta
Konsument ma obowiązek zwrócić rzecz przedsiębiorcy lub przekazać ją
osobie upoważnionej przez przedsiębiorcę do odbioru niezwłocznie, jednak
nie później niż 14 dni od dnia, w którym odstąpił od umowy, chyba że
przedsiębiorca zaproponował, że sam odbierze rzecz. Do zachowania terminu
wystarczy odesłanie rzeczy przed jego upływem.
Jeżeli umowę zawarto poza lokalem przedsiębiorstwa a rzecz dostarczono
konsumentowi do miejsca, w którym zamieszkiwał w chwili zawarcia umowy,
przedsiębiorca jest zobowiązany do odebrania rzeczy na swój koszt, gdy ze
względu na charakter rzeczy nie można jej odesłać w zwykły sposób pocztą.
Konsument ponosi odpowiedzialność za zmniejszenie wartości rzeczy będące
wynikiem korzystania z niej w sposób wykraczający poza konieczny do
stwierdzenia charakteru, cech i funkcjonowania rzeczy, chyba że
przedsiębiorca nie poinformował konsumenta o prawie odstąpienia od
umowy zgodnie z wymaganiami.
Prawo odstąpienia od umowy
W chwili odstąpienia przez konsumenta od umowy zawartej na
odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa wygasają
powiązane z nią umowy dodatkowe zawarte przez
konsumenta, jeżeli na ich podstawie świadczenie jest spełniane
przez przedsiębiorcę lub osobę trzecią na podstawie
porozumienia z przedsiębiorcą. Konsument nie ponosi kosztów
związanych z wygaśnięciem tych umów, z wyjątkiem kosztów
określonych w art. 33, art. 34 ust. 2 i art. 35.
Jeżeli umowa dodatkowa została zawarta z osobą trzecią,
przedsiębiorca informuje tę osobę o odstąpieniu przez
konsumenta od umowy.
Prawo odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa lub
na odległość nie przysługuje konsumentowi w odniesieniu do umów:
1) o świadczenie usług, jeżeli przedsiębiorca wykonał w pełni usługę
za wyraźną zgodą konsumenta, który został poinformowany przed
rozpoczęciem świadczenia, że po spełnieniu świadczenia przez
przedsiębiorcę utraci prawo odstąpienia od umowy;
2) w której cena lub wynagrodzenie zależy od wahań na rynku
finansowym, nad którymi przedsiębiorca nie sprawuje kontroli, i które
mogą wystąpić przed upływem terminu do odstąpienia od umowy;
3) w której przedmiotem świadczenia jest rzecz nieprefabrykowana,
wyprodukowana według specyfikacji konsumenta lub służąca
zaspokojeniu jego zindywidualizowanych potrzeb;
Prawo odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa lub
na odległość nie przysługuje konsumentowi w odniesieniu do umów:
4) w której przedmiotem świadczenia jest rzecz ulegająca szybkiemu zepsuciu lub
mająca krótki termin przydatności do użycia;
5) w której przedmiotem świadczenia jest rzecz dostarczana w zapieczętowanym
opakowaniu, której po otwarciu opakowania nie można zwrócić ze względu na
ochronę zdrowia lub ze względów higienicznych, jeżeli opakowanie zostało
otwarte po dostarczeniu;
6) w której przedmiotem świadczenia są rzeczy, które po dostarczeniu, ze
względu na swój charakter, zostają nierozłącznie połączone z innymi rzeczami;
7) w której przedmiotem świadczenia są napoje alkoholowe, których cena została
uzgodniona przy zawarciu umowy sprzedaży, a których dostarczenie może
nastąpić dopiero po upływie 30 dni i których wartość zależy od wahań na rynku,
nad którymi przedsiębiorca nie ma kontroli;
Prawo odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa lub
na odległość nie przysługuje konsumentowi w odniesieniu do umów:
8) w której konsument wyraźnie żądał, aby przedsiębiorca do niego
przyjechał w celu dokonania pilnej naprawy lub konserwacji; jeżeli
przedsiębiorca świadczy dodatkowo inne usługi niż te, których wykonania
konsument żądał, lub dostarcza rzeczy inne niż części zamienne niezbędne do
wykonania naprawy lub konserwacji, prawo odstąpienia od umowy
przysługuje konsumentowi w odniesieniu do dodatkowych usług lub rzeczy;
9) w której przedmiotem świadczenia są nagrania dźwiękowe lub wizualne
albo programy komputerowe dostarczane w zapieczętowanym opakowaniu,
jeżeli opakowanie zostało otwarte po dostarczeniu;
10) o dostarczanie dzienników, periodyków lub czasopism, z wyjątkiem
umowy o prenumeratę;
Prawo odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa lub
na odległość nie przysługuje konsumentowi w odniesieniu do umów:
11) zawartej w drodze aukcji publicznej;
12) o świadczenie usług w zakresie zakwaterowania, innych niż
do celów mieszkalnych, przewozu rzeczy, najmu samochodów,
gastronomii, usług związanych z wypoczynkiem, wydarzeniami
rozrywkowymi, sportowymi lub kulturalnymi, jeżeli w umowie
oznaczono dzień lub okres świadczenia usługi;
13) o dostarczanie treści cyfrowych, które nie są zapisane na
nośniku materialnym, jeżeli spełnianie świadczenia rozpoczęło
się za wyraźną zgodą konsumenta przed upływem terminu do
odstąpienia od umowy i po poinformowaniu go przez
przedsiębiorcę o utracie prawa odstąpienia od umowy.
Rejestr klauzul niedozwolonych
Art. 47945. § 1. KPC Odpis prawomocnego wyroku
uwzględniającego powództwo sąd przesyła Prezesowi
Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
prowadzi, na podstawie wyroków, o których mowa w § 1,
rejestr postanowień wzorców umowy uznanych za
niedozwolone.
Rejestr jest jawny.
Rejestr klauzul niedozwolonych
Legalną definicję klauzuli abuzywnej zawiera art. 3851 § 1 k.c.,
zgodnie z którym za niedozwolone i tym samym niewiążące należy
uznać wszelkie postanowienia umowy, które nie zostały z
konsumentem uzgodnione indywidualnie, jeżeli kształtują jego
prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami,
rażąco naruszając jego interesy.
Niedozwolone postanowienia umowy nie znajdą zastosowania do
postanowień określających główne świadczenia stron, jeśli zostały
sformułowane w sposób jednoznaczny.
Niedozwolone postanowienia umowne nie wiążą konsumenta
(nieważność ex lege), a w pozostałym zakresie strony są związane
umową.
Rejestr klauzul niedozwolonych
Umieszczenie klauzul w rejestrze ma ten skutek, że także inni przedsiębiorcy nie
mogą się nimi posługiwać.
Wskazuje na to treść art. 479[43] k.p.c., który statuuje tzw. rozszerzoną
prawomocność wyroków Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (wyrok
prawomocny ma skutek wobec osób trzecich od chwili wpisania postanowienia
do rejestru) oraz treść art. 24 u.o.k.k., który za naruszenie zbiorowych interesów
konsumentów, skutkujące nałożenie wysokiej kary pieniężnej, uznaje stosowanie
przez przedsiębiorców w relacjach z konsumentami postanowień wzorców
umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy
uznanych za niedozwolone.
Przy czym prawomocność rozszerzona powinna być rozumiana jako skuteczność
wpisanej do rejestru klauzuli niedozwolonej, nie tylko wobec podmiotu, co do
którego zostało wydane orzeczenie, ale również do wszystkich przedsiębiorców
stosujących wzorce umowne w obrocie konsumenckim.
Rejestr klauzul niedozwolonych
Praktyki naruszającej zbiorowe interesy
konsumentów dopuszcza się każdy z
przedsiębiorców, który wprowadza do
stosowanych klauzul zmiany o
charakterze kosmetycznym, polegające
np. na przestawianiu szyku wyrazów lub
zmianie użytych wyrazów, jeśli zmiany te
nie prowadzą do zmiany istoty klauzuli.
W razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami
umownymi są te, które w szczególności:
1) wyłączają lub ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za
szkody na osobie;
2) wyłączają lub istotnie ograniczają odpowiedzialność względem
konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania;
3) wyłączają lub istotnie ograniczają potrącenie wierzytelności
konsumenta z wierzytelnością drugiej strony;
4) przewidują postanowienia, z którymi konsument nie miał możliwości
zapoznać się przed zawarciem umowy;
5) zezwalają kontrahentowi konsumenta na przeniesienie praw i
przekazanie obowiązków wynikających z umowy bez zgody konsumenta;
W razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami
umownymi są te, które w szczególności:
6) uzależniają zawarcie umowy od przyrzeczenia przez konsumenta
zawierania w przyszłości dalszych umów podobnego rodzaju;
7) uzależniają zawarcie, treść lub wykonanie umowy od zawarcia innej
umowy, niemającej bezpośredniego związku z umową zawierającą
oceniane postanowienie;
8) uzależniają spełnienie świadczenia od okoliczności zależnych tylko
od woli kontrahenta konsumenta;
9) przyznają kontrahentowi konsumenta uprawnienia do
dokonywania wiążącej interpretacji umowy;
W razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami
umownymi są te, które w szczególności:
10) uprawniają kontrahenta konsumenta do jednostronnej zmiany umowy bez ważnej
przyczyny wskazanej w tej umowie;
11) przyznają tylko kontrahentowi konsumenta uprawnienie do stwierdzania zgodności
świadczenia z umową;
12) wyłączają obowiązek zwrotu konsumentowi uiszczonej zapłaty za świadczenie
niespełnione w całości lub części, jeżeli konsument zrezygnuje z zawarcia umowy lub jej
wykonania;
13) przewidują utratę prawa żądania zwrotu świadczenia konsumenta spełnionego
wcześniej niż świadczenie kontrahenta, gdy strony wypowiadają, rozwiązują lub
odstępują od umowy;
14) pozbawiają wyłącznie konsumenta uprawnienia do rozwiązania umowy,
odstąpienia od niej lub jej wypowiedzenia;
W razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami
umownymi są te, które w szczególności:
15) zastrzegają dla kontrahenta konsumenta uprawnienie wypowiedzenia umowy zawartej
na czas nieoznaczony, bez wskazania ważnych przyczyn i stosownego terminu
wypowiedzenia;
16) nakładają wyłącznie na konsumenta obowiązek zapłaty ustalonej sumy na wypadek
rezygnacji z zawarcia lub wykonania umowy;
17) nakładają na konsumenta, który nie wykonał zobowiązania lub odstąpił od umowy,
obowiązek zapłaty rażąco wygórowanej kary umownej lub odstępnego;
18) stanowią, że umowa zawarta na czas oznaczony ulega przedłużeniu, o ile konsument, dla
którego zastrzeżono rażąco krótki termin, nie złoży przeciwnego oświadczenia;
19) przewidują wyłącznie dla kontrahenta konsumenta jednostronne uprawnienie do
zmiany, bez ważnych przyczyn, istotnych cech świadczenia;
W razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami
umownymi są te, które w szczególności:
20) przewidują uprawnienie kontrahenta konsumenta do określenia lub podwyższenia
ceny lub wynagrodzenia po zawarciu umowy bez przyznania konsumentowi prawa
odstąpienia od umowy;
21) uzależniają odpowiedzialność kontrahenta konsumenta od wykonania zobowiązań
przez osoby, za pośrednictwem których kontrahent konsumenta zawiera umowę lub
przy których pomocy wykonuje swoje zobowiązanie, albo uzależniają tę
odpowiedzialność od spełnienia przez konsumenta nadmiernie uciążliwych
formalności;
22) przewidują obowiązek wykonania zobowiązania przez konsumenta mimo
niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez jego kontrahenta;
23) wyłączają jurysdykcję sądów polskich lub poddają sprawę pod rozstrzygnięcie sądu
polubownego polskiego lub zagranicznego albo innego organu, a także narzucają
rozpoznanie sprawy przez sąd, który wedle ustawy nie jest miejscowo właściwy.
Nieuczciwe praktyki rynkowe
Ustawowa definicja nieuczciwych praktyk rynkowych jest
zawarta w art. 4 ust. 1 u.p.n.p.r.
Zgodnie z brzmieniem komentowanego przepisu:
"Praktyka rynkowa stosowana przez przedsiębiorców
wobec konsumentów jest nieuczciwa, jeżeli jest sprzeczna
z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub
może zniekształcać zachowania rynkowe przeciętnego
konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej
produktu, w trakcie jej zawierania, lub po jej zawarciu".
Nieuczciwe praktyki rynkowe
Nieuczciwe praktyki rynkowe dzielą
się na dwie grupy (art. 4 ust. 2
u.p.n.p.r.):
•– praktyki rynkowe wprowadzające w błąd
(wprowadzające w błąd działania, art. 5
u.p.n.p.r., i wprowadzające w błąd
zaniechania - art. 6 u.p.n.p.r.);
•– praktyki rynkowe agresywne (art. 8
u.p.n.p.r.).
Nieuczciwe praktyki rynkowe
W prawie polskim ocena praktyki rynkowej pod kątem
nieuczciwości wymaga:
1) przeanalizowania z punktu widzenia klauzuli generalnej z art. 4
u.p.n.p.r.;
2) oceny pod kątem praktyk wyspecyfikowanych w art. 5-9
u.p.n.p.r.;
3) uwzględnienia wpływu tej praktyki na zachowanie gospodarcze
względem produktu przeciętnego konsumenta lub przeciętnego
członka grupy konsumentów.
Nieuczciwe praktyki rynkowe
Klauzula generalna nieuczciwej praktyki rynkowej została
wyspecyfikowana w art. 4 ust. 1 u.p.n.p.r.
Kwalifikacja praktyki rynkowej jako nieuczciwej wymaga
kumulatywnego wystąpienia dwóch przesłanek:
•a) sprzeczności z dobrymi obyczajami oraz
•b) istotnego zniekształcenia zachowań przeciętnego konsumenta na rynku m.in. po
zawarciu umowy.
Klauzula generalna zawarta w art. 4 ust. 1 u.p.n.p.r. znajduje w
pierwszej kolejności zastosowanie do praktyk rynkowych, które nie
zostały w niej wyspecyfikowane. W tej sytuacji celem klauzuli
generalnej jest konkretyzacja takich zachowań, które nie należą do
poszczególnych nazwanych i wyspecyfikowanych w ustawie
praktyk rynkowych.