Instrukcja do zada* cz*** II * Rzymskie datowanie ( WWW

Instrukcja do zadań część II – Rzymskie datowanie ( WWW.lacina.info.pl )
Wczesny kalendarz rzymski
Starożytni Rzymianie pierwotnie posługiwali się wczesnym kalendarzem rzymskim, w którym 304-dniowy
rok rozpoczynał się od przesilenia wiosennego (ok. 21 marca) i miał 10 miesięcy: Martius (31 dni), Aprilis
(29 dni), Maius (31 dni), Junius (29 dni), Quntilis (31 dni), Sextilis (29 dni), September (29 dni), October
(31 dni), November (29 dni) i December (29 dni). Nazwy ostatnich sześciu miesięcy, z których cztery są
nadal obecne etymologicznie w wielu językach, pochodzą od ich miejsca w tym kalendarzu: Quintilis (5),
Sextilis (6), September (7), October (8), November (9), December (10), mimo że w dziś zajmują inne
pozycje.
Po 304 dniach następował nienumerowany okres zimowy. Drugi rzymski król Numa Pompilius (715-673 r.
p.n.e.) wydłużył rok do 354 lub 355 dni, wprowadzając między December a Martius miesiące Februarius
(28 dni) i Ianuarius (29 dni) (w tej kolejności). W 450 r. p.n.e. Februarius został przesunięty za
Ianuarius. Od ok. 200 r. p.n.e. pontifex maximus miał prawo regulowania kalendarza, co szybko stało się
narzędziem politycznym, umożliwiającym wydłużanie lub skracanie kadencji urzędników.
Kalendarz juliański
Za czasów Juliusza Cezara kalendarz był tak zniekształcony, że Ianuarius przypadał na jesień. W 46 r.
p.n.e. grecki astronom Sosigenes przekonał Cezara do reformy kalendarza według kalendarza
egipskiego. W ten sposób wczesny kalendarz rzymski został zastąpiony kalendarzem juliańskim z cyklem
trzech lat 365-dniowych, po których następował rok przestępny, liczący 366 dni. Aby wyrównać różnicę
powstałą z niedokładności wcześniejszego kalendarza w stosunku do pór roku, Cezar dodał 90 dni między
November i Februarius do roku bieżącego (46 r. p.n.e.). Zmienił także liczbę dni w miesiącach tak, aby
uzyskać rok 365-dniowy: dodał po dwa dni do Ianuarius i Sextilis, a Februarius miał 28 dni z wyjątkiem
co czwartego roku przestępnego, w którym dodawano jeden dzień pomiędzy 23 i 24 dniem tego
miesiąca.
Około roku 9 p.n.e. odkryto, że kapłani odpowiedzialni za obliczanie kalendarza uznawali za przestępny
co trzeci, zamiast co czwarty rok. Aby naprawić błąd, do roku 8 n.e. żadnego roku nie uznawano za
przestępny. Zatem latami przestępnymi po 45 r. p.n.e. były: p.n.e.: 45, 42, 39, 36, 33, 30, 27, 24, 21,
18, 15, 12, 9, n.e.: 8, 12, i co czwarty rok później. Unix-owa komenda cal niezgodnie z historią podaje,
że 4 r. n.e. był rokiem przestępnym. Z czasem zmieniono nazwę miesiąca Quintilis na Iulius na cześć
Juliusza Cezara, oraz miesiąca Sextilis na Augustus, na cześć cesarza Augusta.
Kalendarz gregoriański
Obecnie posługujemy się kalendarzem gregoriańskim, niewielką modyfikacją kalendarza juliańskiego.
Ponieważ kalendarz juliański liczył równo 365 dni i 6 godzin, był nieco za długi. Dodatkowy czas w XVI w.
spowodował przesunięcie przesilenia wiosennego z 21 marca, jak ustalono w IV w., do 11 marca. W 1582
r. papież Grzegorz XIII poprawił ten błąd, dodając 10 dni w bieżącym roku. Zarządził także, że odtąd lata
podzielne przez 100 nie będą przestępne, chyba że są również podzielne przez 400. Zatem rok 1600 był
przestępny zarówno według systemu gregoriańskiego, jak i juliańskiego, ale lata 1700, 1800 i 1900 były
przestępne tylko w starym kalendarzu. Reforma została szybko zaakceptowana w krajach katolickich,
nieco wolniej w krajach protestanckich, a w kościele prawosławnym dopiero w XX w. W Anglii i koloniach
brytyjskich w Ameryce reformę przyjęto dopiero w 1752 r., co wtedy powodowało różnicę 11 dni.
Rzymskie datowanie - Kalendy, Nony i Idy
Rzymskie miesiące:
Ianuarius
IAN.
Februarius FEB.
styczeń
29 dni
luty
28 dni*
Martius
MART. marzec
31 dni
Aprilis
APR.
kwiecień
29 dni
Maius
MAI.
maj
31 dni
Iunius
IUN.
czerwiec
29 dni
Iulius
IUL.
lipiec
31 dni
Augustus
AUG.
sierpień
29 dni
September SEPT. wrzesień
October
OCT.
29 dni
październik 31 dni
November NOV. listopad
29 dni
December DEC.
29 dni
grudzień
W datowaniu posługiwano się trzema specjalnymi dniami w miesiącu:
 Kalendy (Kalendas) - 1. dzień miesiąca. Stąd nazwa "kalendarz".
 Idy (Idus) - 15. dzień w długich miesiącach (31 dni), 13. w pozostałych.
 Nony (Nonae) - 7. dzień w długich miesiącach (31 dni), 5. w pozostałych. Dzień na 8 dni przed
Idami (nazwa pochodzi od "dziewięć", ale Rzymianie liczyli włącznie).
Dni były oznaczane wstecz w stosunku do najbliższych Kalend, Non lub Id. W dodatku Rzymianie zawsze
liczyli dni włącznie. Zatem 10 stycznia był czwartym dniem przez Idami stycznia (czwartym dniem Id
styczniowych), 25 stycznia był piątym dniem Kalend lutowych, a 3 luty był trzecim dniem Non lutowych.
Uwaga: liczba dni w miesiącach była inna, niż w naszym kalendarzu (por. tabelka wyżej)! W roku
przestępnym były dwa dni liczone jako szóste dni Kalend marcowych (dlatego rok przestępny nazywano
annus bissextilis - od dwóch szóstek). Dni bezpośrednio poprzedzające Kalendy, Idy lub Nony nazywano
pridie - przeddzień, pozostałe ante diem = A.D. - przed dniem (nie Anno Domini) i liczba dni
poprzedzających Kalendy, Nony lub Idy:
Pridie
Kalendas
Apriles
przeddzień
Kalend
kwietniowych
=
31
marca
Pridie
Nonae
Maias
przeddzień
Non
majowych
=
6
maja
Pridie
Idus
Iunias
przeddzień
Id
czerwcowych
=
12
czerwca
Ante Diem III Kalendas Iulias - trzeci dzień (włącznie) przed Kalendami lipcowymi = 29 czerwca
Ante Diem XVIII Kalendas Ianuarias Anno MCMLXVI - osiemnasty dzień (włącznie) przed Kalendami
styczniowymi roku 1966 = 15 grudnia 1965
W zapisie często stosowano skróty (skróty nazw miesięcy podano powyżej):
A.D.
=
PRID.
KAL.
NON.
ID. = Idus - Idy
=
=
=
Ante
Diem
Pridie
Kalendas
Nonae
-
-
przed
-
-
dniem
przeddzień
Kalendy
Nony
ZADANIA DLA UCZNIÓW