pielęgnowanie w schorzeniach układu ruchu
advertisement
7/21/2017 MGR IWONA MALINOWSKA-LIPIEŃ INSTYTUT PIELĘGNIARSTWA I POŁOŻNICTWA ZAKŁAD PIELĘGNIARSTWA INTERNISTYCZNEGO I ŚRODOWISKOWEGO WNZ CM UJ copyright www.brainybetty.com 2006 All Rights Reserved PIELĘGNOWANIE W SCHORZENIACH UKŁ. RUCHU I AUTOIMMUNOLOGICZNYCH 1 Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego REUMATOIDALNE ZAPALENIE STAWÓW (RZS) ANG. RHEUMATOID ARTHRITIS (RZS, syn. gościec przewlekle postępujący) jest przewlekłą chorobą układową tkanki łącznej o podłożu immunologicznym, charakteryzującą się: nieswoistym zapaleniem symetrycznych stawów, występowaniem zmian pozastawowych i powikłań układowych, prowadzącą do niepełnosprawności, inwalidztwa i 2 przedwczesnej śmierci. OBRAZ KLINICZNY (RZS) Objawy podmiotowe 1) ból i obrzęk symetrycznych stawów rąk i stóp, także dużych stawów, np. kolanowych lub barkowych 2) sztywność poranna o różnym czasie trwania, zwykle >1 h, wywołana gromadzeniem się płynu obrzękowego w zmienionych zapalnie tkankach w czasie snu 3 4 3) stan podgorączkowy 4) ból mięśni 5) uczucie zmęczenia, zwykle niewspółmierne do dolegliwości bólowych 6) brak łaknienia 7) niewielka utrata masy ciała. 5 OBRAZ KLINICZNY (RZS) Objawy przedmiotowe Główny objaw to zapalenie stawów, najczęściej symetryczne. Stawy nadgarstkowe, palców, kolanowe i stawy stóp zajęte są we wczesnym okresie choroby, później dochodzi do zajęcia dużych stawów, w tym barkowych, łokciowych i biodrowych. 6 W typowym przebiegu choroby pierwszymi zajętymi stawami są stawy międzypaliczkowe bliższe (dalsze nie są zajęte), śródręczno-paliczkowe i śródstopno-paliczkowe. Stawy kończyny górnej, zwłaszcza stawy nadgarstkowe, są znacznie częściej zajęte niż stawy kończyny dolnej. 7 OBRAZ ZMIAN STAWOWYCH Przykurcz zgięciowy w stawach nadgarstkowych; Odchylenie łokciowe palców II-V w stawach śródręcznopaliczkowych; Podwichnięcia dłoniowe w tych stawach; Zniekształcenia typu „łabędziej szyi” – przeprost w stawie międzypaliczkowym bliższym, a zgięcie w stawie międzypaliczkowym dalszym; Zniekształcenie typu palce „butonierkowate” – zgięcie w stawie międzypaliczkowym bliższym, przeprost w stawie międzypaliczkowym dalszym; Kciuk „butonierkowaty” – zwany także „szewskim”, zgięcie w stawie śródręczno-paliczkowym, przeprost w stawie międzypaliczkowym; 8 RĘKA PACJENTKI WYKAZUJE CECHY OBRZĘKU STAWÓW I ICH DEFORMACJE — NAJBARDZIEJ CHARAKTERYSTYCZNE JEST ODCHYLENIE ŁOKCIOWE PALCÓW RĄK ORAZ OBRZĘK STAWÓW ŚRÓDRĘCZNO-PALICZKOWYCH 9 ZNIEKSZTAŁCENIA TYPU „ŁABĘDZIEJ SZYI” 10 ZNIEKSZTAŁCENIE TYPU PALCE „BUTONIERKOWATE” 11 12 STOPA PŁASKO-KOŚLAWA. 13 OBRAZ KLINICZNY (RZS) - ZMIANY POZASTAWOWE 1) guzki reumatoidalne — podskórne niebolesne guzki, zlokalizowane na powierzchni wyprostnej, głównie przedramion, a także w miejscach narażonych na ucisk, takich jak np. okolice pośladków; występują u 20—35% chorych z czynnikiem reumatoidalnym (RF) 14 GUZKI REUMATOIDALNE 15 OBRAZ KLINICZNY (RZS) - ZMIANY POZASTAWOWE 2) zmiany w układzie krążenia a) zapalenie osierdzia — występuje w późnym okresie choroby, u —30% chorych, wysięk w jamie osierdzia jest często niemy klinicznie b) zmiany w mięśniu sercowym - mogą powstawać guzki reumatoidalne, kardiomiopatia c) zmiany zastawkowe d) nadciśnienie płucne e) miażdżyca i incydenty zakrzepowo-zatorowe (występują u chorych na RZS częściej niż w populacji ogólnej) 16 OBRAZ KLINICZNY (RZS) - ZMIANY POZASTAWOWE 3) zmiany w płucach a) zapalenie opłucnej — wysięk w jamie opłucnej jest często niemy klinicznie, występuje u 5% chorych b) guzki reumatoidalne w płucach — mogą ulegać zwłóknieniu, zwapnieniu lub zakażeniu c) zarostowe zapalenie oskrzelików i włóknienie płuc 17 OBRAZ KLINICZNY (RZS) - ZMIANY POZASTAWOWE 4) zmiany w narządzie wzroku <1%przypadków a) suche złuszczające zapalenie rogówki i spojówki — w przebiegu wtórnego zespołu Sjögrena b) zapalenie twardówki i nadtwardówki 18 OBRAZ KLINICZNY (RZS) - ZMIANY POZASTAWOWE 5) zmiany w nerkach, głównie związane z działaniem niepożądanym stosowanych leków a) śródmiąższowe zapalenie nerek b) odmiedniczkowe zapalenie nerek c) skrobiawica wtórna 19 OBRAZ KLINICZNY (RZS) - ZMIANY POZASTAWOWE 6) zapalenie naczyń małych i średnich — może prowadzić do martwicy dystalnych odcinków palców, skóry, narządów wewnętrznych 20 OBRAZ KLINICZNY (RZS) - ZMIANY POZASTAWOWE 7) zmiany w układzie nerwowym a) zespół cieśni nadgarstka b) polineuropatia, głównie w przebiegu zapalenia naczyń 21 BADANIA LABORATORYJNE W (RZS) 1) wzrost OB >30 mm po 1 h — często już na początku choroby 2) zwiększone stężenie fibrynogenu i CRP (>7 mg/l) 3) niedokrwistość normocytowa i hipochromiczna (stężenie hemoglobiny —10 g/dl), wykazuje korelację z aktywnością choroby 22 BADANIA LABORATORYJNE (RZS) 4) niewielka leukocytoza z prawidłowym obrazem odsetkowym 5) nadpłytkowość (w bardzo aktywnej postaci choroby) albo małopłytkowość (jako powikłanie polekowe) 6) zwiększone stężenie globulin w osoczu 23 BADANIA LABORATORYJNE (RZS) 7) RF w klasie IgM we krwi — u —75% chorych; wysokie miano RF koreluje z szybką destrukcją stawów i wystąpieniem zmian pozastawowych 8) przeciwciała anty-CCP (p/ciała przeciwko białkom zawierającym cytrulinę) we krwi; występują u 38% chorych bez RF IgM 24 BADANIA LABORATORYJNE (RZS) 9) przeciwciała przeciwjądrowe (PPJ) we krwi — obecne w niskim mianie u 10% chorych z aktywną postacią choroby 10) białkomocz — może się pojawić w późniejszym okresie choroby 25 Badanie płynu stawowego Płyn stawowy jest jasny, nieco mętny (z powodu zawartości fibryny), zawiera 5000—25 000 leukocytów w 1 mm3, z czego 85% stanowią granulocyty, stężenie glukozy jest zmniejszone (nawet <1,5 mmol/l). Obecność RF w płynie stawowym może poprzedzać jego pojawienie się we krwi. 26 LECZ E N I E (RZS) Celem leczenia RZS jest uzyskanie całkowitej remisji, czyli nieobecności: 1) bólu związanego z czynnym procesem zapalnym (nie dotyczy bólu spowodowanego zaburzoną mechaniką stawu) 2) sztywności porannej 3) zmęczenia 4) objawów przedmiotowych zapalenia błony maziowej 5) postępu zmian destrukcyjnych w kolejnych RTG stawów 27 6) zwiększonego OB i stężenia CRP. LECZENIE Uzyskanie całkowitej remisji rzadko jednak się udaje, zwykle więc dąży się do: 1) zmniejszenia dolegliwości 2) spowolnienia postępu zmian destrukcyjnych w stawach 3) utrzymania jak najlepszej sprawności i zdolności do pracy. 28 LECZENIE Leczenie RZS obejmuje: 1) edukację pacjenta 2) leczenie farmakologiczne (NSLPZ, kortykosterydy, metotreksat, sulfosalazyna, hydroksychlorochina, sole złota, azatiopryna, cyklosporyna A, chlorambucil, cyklofosfamid, etanercept). 3) rehabilitację 4) leczenie ortopedyczne: a) ortezy (stabilizatory) b) operacje ortopedyczne. 29 TOCZEŃ RUMIENIOWATY UKŁADOWY (TRU) jest przewlekłą chorobą o podłożu autoimmunologicznym, przebiegającą z zajęciem wielu tkanek i narządów, takich jak: skóra, stawy, nerki, układ oddechowy, układ sercowo-naczyniowy, ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy. 30 TOCZEŃ RUMIENIOWATY UKŁADOWY (TRU) Do najczęstszych dolegliwości zgłaszanych przez pacjentów z toczeniem uogólnionym należą: 1. Dolegliwości ogólne (95%): • gorączka, • osłabienie, uczucie rozbicia oraz złe samopoczucie, • utrata masy ciała, • utrata łaknienia. 31 TOCZEŃ RUMIENIOWATY UKŁADOWY (TRU) 2. Objawy skórne (70%): • rumień w kształcie motyla na twarzy, • liszaj krążkowy, • nadwrażliwość na światło powodująca zmiany skórne, • owrzodzenia jamy ustnej i nosowej, • bliznowate łysienie plackowe, • rumień pachwin, • przewlekły rumień krążkowy, • wielopierścieniowe wykwity z cechami złuszczania (podostry toczeń skórny). 32 RUMIEŃ W KSZTAŁCIE MOTYLA NA TWARZY [JABŁOŃSKI, CHORZELSKI, 2002]. 33 Układowy toczeń rumieniowaty — ostre zmiany zapalne, najbardziej nasilone w obrębie nosa i policzków [Jabłoński, Chorzelski, 2002]. 34 PACJENTKA Z TOCZNIEM – WIDOCZNA UTRATA WŁOSÓW 35 Podostry skórny toczeń rumieniowaty — zmiany rumieniowate i łuszczycopodobne [Jabłoński, Chorzelski, 2002]. 36 Podostry skórny toczeń rumieniowaty — zmiany rumieniowo obrączkowate [Jabłoński, Chorzelski, 2002]. 37 TOCZEŃ RUMIENIOWATY UKŁADOWY (TRU) 3. Dolegliwości mięśniowo-stawowe: • zapalenie wielostawowe bez zniekształceń stawów (80%), • zapalenie mięśni (40%), • bóle stawowe i mięśniowe, • zaczerwienienie i podwyższenie temperatury okolicy stawowej, • tkliwość i wysięk odstawowy, 38 TOCZEŃ RUMIENIOWATY UKŁADOWY (TRU) 4. Zmiany nerkowe (60%-70%): • kłębuszkowe zapalenie nerek • zespół nerczycowy, • niewydolność nerek, • zmiany w osadzie moczu, • wzrost stężenia kreatyniny i azotu mocznikowego krwi, • podwyższony poziom metabolitów azotowych, 39 TOCZEŃ RUMIENIOWATY UKŁADOWY (TRU) 5. Układ nerwowy (60%) Ośrodkowy układ nerwowy: • reaktywne depresje, • psychozy, • napady padaczkowe, • porażenia połowicze, • porażenia nerwów czaszkowych, • poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego, • zaburzenia ruchu. Obwodowy układ nerwowy: • neuropatia czuciowa lub czuciowo-ruchowa, • zapalenie pojedynczych nerwów. 40 TOCZEŃ RUMIENIOWATY UKŁADOWY (TRU) 6. Zmiany sercowe (60%-70%): • zapalenia osierdzia (20%), • wysięk w worku osierdziowym (50%), • bardzo rzadko tamponada serca, • zapalenie mięśnia sercowego (zaburzenia przewodnictwa, zaburzenia rytmu, zastoinowa niewydolność krążenia), • zapalenie naczyń wieńcowych, • zawał mięśnia sercowego najczęściej spowodowany zmianami miażdżycowymi, • niebakteryjne zapalenie wsierdzia (tak zwane zapalenie Libmana Sacksa), • objaw Raynauda. 41 OBJAW RAYNAUDA 42 TOCZEŃ RUMIENIOWATY UKŁADOWY (TRU) 7. Zmiany w układzie oddechowym (60%-70%) • zapalenie opłucnej, • zwłóknienie przepony przebiegające jako zespół „kurczącego się płuca”, • zmiany śródmiąższowe, • nadciśnienie płucne, • nacieki płucne, • utrudnione oddychanie, • zapalenie płuc, • zespół niewydolności oddechowej. 43 TOCZEŃ RUMIENIOWATY UKŁADOWY (TRU) 8. Dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego: • nudności i wymioty, • niestrawność i odbijanie, • biegunki i zaparcia, • zapalenie okrężnicy, • bóle brzucha, • zapalenie naczyń jelit, prowadzące do perforacji i krwawienia, • zapalenie trzustki, • uszkodzenia błony śluzowej żołądka w wyniku długotrwałej farmakoterapii, • zapalenie wątroby. 44 TOCZEŃ RUMIENIOWATY UKŁADOWY (TRU) 9. Zaburzenia narządu wzroku: • zapalenie spojówek i blaszki nadtwardówkowej, • zapalenie nerwu wzrokowego, • zapalenie naczyń siatkówki, • zespół Sjögrena. 45 TOCZEŃ RUMIENIOWATY UKŁADOWY (TRU) 10. Układ rozrodczy: • endomertioza, • torbiel jajników. 46 TOCZEŃ RUMIENIOWATY UKŁADOWY (TRU) 11. Inne: • nieprawidłowości hematologiczne, niedokrwistość hemolityczna (10%), • zakrzepica żył głębokich, • zatory, • samoistne poronienia, • udary mózgu, • skłonność do krwawień u chorych z trombocytopenią. 47 ZALECENIA W TRU Dieta niskotłuszczowa, wysokopotasowa, niskosodowa, bogata w wapń, witaminę C, D i B6, dieta, zawierająca duże ilości warzyw i owoców, w czasie gorączki bogata w białko i wysokokaloryczna. W trakcie nawrotów choroby należy dostosować dietę do aktualnego stanu pacjenta. Przykładem może być zaostrzenie choroby ze schorzeniami nerek, kiedy należy ściśle monitorować ilość białka w spożywanych posiłkach lub w nadciśnieniu ograniczyć podaż soli i wypijane płyny, 48 ZALECENIA W TRU wypoczynek zarówno w dzień jak i w nocy. Osoby chore na toczeń powinny spać 7 godzin na dobę, nie powinny prowadzić nadmiernie aktywnego trybu życia. 49 ZALECENIA W TRU aktywność fizyczna zawierająca ćwiczenia prowadzone pod nadzorem lekarskim poprawiają nie tylko stan fizyczny pacjenta ale również psychiczny. Pacjenci jednak powinni pamiętać o tym, iż nie należy wykonywać ćwiczeń w czasie zaostrzenia choroby lub osłabienia organizmu. Należy ostrożnie wykonywać ćwiczenia izometryczne. Bezpieczniejsze są ćwiczenia bierne i czynne. 50 ZALECENIA W TRU • unikanie nasłonecznienia, • unikanie sytuacji stresowych, 51 LECZENIE I ZALECANE MONITOROWANIE OBJAWÓW NIEPOŻĄDANYCH STOSOWANYCH LEKÓW Lek Salicylany, NSLPZ Objawy niepożądane, wymagające monitorowania Krwawienie z przewodu pokarmowego, uszkodzenie wątroby, uszkodzenie nerek, nadciśnienie tętnicze Ocena wyjściowa Morfologia krwi, stężenie kreatyniny w surowicy, badanie ogólne moczu, aktywność AST i ALT w surowicy Monitorowanie Objawy układowe Badania laboratoryjne Czarne stolce, dyspepsja, nudności lub wymioty, ból brzucha, duszność, obrzęki Morfologia krwi i stężenie kreatyniny w surowicy 52 LECZENIE I ZALECANE MONITOROWANIE OBJAWÓW NIEPOŻĄDANYCH STOSOWANYCH LEKÓW Lek Gliko kortyko steroidy np.mety pred Objawy niepożądane, wymagające monitorowania Ocena wyjściowa Nadciśnienie tętnicze, hiperglikemia, hiperlipidemia., hipokaliemia, osteoporoza, jałowa martwica kości, zaćma, przyrost masy ciała, zakażenia, zatrzymywanie wody w ustroju Pomiar ciśnienia tętniczego, ocena gęstości mineralnej kości, pomiar stężeń glukozy, potasu, cholesterolu (HDL, LDL) i triglicerydów w surowicy Monitorowanie Objawy układowe Wielomocz, Zwiększone pragnienie, obrzęki, duszność, pomiar CTK podczas każdej wizyty, Zaburzenie widzenia, ból kości Badania laboratoryjne Ocena stężenia glukozy w moczu testem paskowym, pomiar stężenia cholesterolu całkowitego, densytometria w celu oceny osteoporozy 53 LECZENIE I ZALECANE MONITOROWANIE OBJAWÓW NIEPOŻĄDANYCH STOSOWANYCH LEKÓW Lek Hydrok sychlo rochina Objawy niepożądane, wymagające monitorowania Uszkodzenie plamki żółtej Ocena wyjściowa Monitorowanie Objawy układowe Żadne do 40go r. ż., chyba że wcześniej stwierdzono chorobę oczu Zaburzenie widzenia Badania laboratoryjne Ocena pola widzenia i badanie dna oka 54 LECZENIE I ZALECANE MONITOROWANIE OBJAWÓW NIEPOŻĄDANYCH STOSOWANYCH LEKÓW Lek Azatio pryna Objawy niepożądane, wymagające monitorowania Ocena wyjściowa Supresja szpiku kostnego, uszkodzenie wątroby, choroby rozrostowe układu chłonnego Morfologia krwi, stężenie kreatyniny, aktywność AST lub ALT Monitorowanie Objawy układowe Objawy supresji szpiku kostnego Badania laboratoryjne Morfologia krwi z liczbą płytek krwi, gdy zmienia się dawka leku, i co l-3 m-cy w trakcie leczenia; aktywność AST, cytologia szyjki macicy 55 LECZENIE I ZALECANE MONITOROWANIE OBJAWÓW NIEPOŻĄDANYCH STOSOWANYCH LEKÓW Lek Cyklo fosfa mid Objawy niepożądane, wymagające monitorowania Ocena wyjściowa Supresja szpiku kostnego, choroby rozrostowe układu krwiotwórczego, nowotwory złośliwe, immunosupresja, krwotoczne zapalenie pęcherza moczowego, wtórna niepłodność Morfologia krwi z rozmazem i liczbą płytek, badanie ogólne moczu Monitorowanie Objawy układowe Objawy supresji szpiku kostnego, krwiomocz, niepłodność Badania laboratoryjne Morfologia krwi i badanie ogólne moczu, cytologia moczu i cytologia szyjki macicy 56 LECZENIE I ZALECANE MONITOROWANIE OBJAWÓW NIEPOŻĄDANYCH STOSOWANYCH LEKÓW Lek Metot reksat Objawy niepożądane, wymagające monitorowania Ocena wyjściowa Supresja szpiku kostnego, zwłóknienie wątroby, nacieki w płucach, zwłóknienie płuc Morfologia krwi, aktualny (do roku wstecz) rtg klatki piersiowej, badania serologiczne w kierunku WZW B i C u chorych z grup dużego ryzyka, aktywność AST, stężenia albuminy, bilirubiny i kreatyniny w surowicy Monitorowanie Objawy układowe Badania laboratoryjne Objawy supresji szpiku kostnego, duszność, nudności lub wymioty, owrzodzenia jamy ustnej Morfologia krwi z liczbą płytek, AST lub ALT, stężenie albuminy, stężenie kreatyniny i badanie ogólne moczu 57 LECZENIE I ZALECANE MONITOROWANIE OBJAWÓW NIEPOŻĄDANYCH STOSOWANYCH LEKÓW Lek Cyklo spory na A Objawy niepożądane, wymagające monitorowania Może powodować uszkodzenie nerek, wzrost ciśnienia tętniczego krwi, uszkodzenie wątroby, przerost dziąseł , nadmierne owłosienie, nudności i wymioty. Ocena wyjściowa Morfologia krwi, stężenie kreatyniny, mocznika, próby wątrobowe Monitorowanie Objawy układowe Badania laboratoryjne Objawy niewydoln ości nerek. supresji szpiku kostnego, nudności lub wymioty, Morfologia krwi z liczbą płytek, AST lub ALT, stężenie albuminy, stężenie kreatyniny i badanie ogólne moczu 58 LECZENIE I ZALECANE MONITOROWANIE OBJAWÓW NIEPOŻĄDANYCH STOSOWANYCH LEKÓW Lek Etane rcept Objawy niepożądane, wymagające monitorowania Ocena wyjściowa infekcje górnych dróg oddechowych, zapalenie oskrzeli, zapalenie pęcherza, infekcje skórne; reakcje w miejscu wstrzyknięcia, reakcje alergiczne; świąd; gorączka, ciężkie infekcje (w tym zapalenie płuc, zapalenie tkanki łącznej, infekcyjne zapalenie stawów, posocznica); trombocytopenia; obrzęk naczynioruchowy, pokrzywka, wysypka skórna. Rzadko gruźlica, anemia, leukopenia, neutropenia, pancytopenia; Morfologia krwi, rtg klatki piersiowej, badania serologiczne w kierunku WZW B i C, AST, ALT stężenie albuminy, bilirubiny i kreatyniny w surowicy, EKG, próba tuberkulinowa Monitorowanie Objawy układowe Badania laboratoryjne Zmiany skórne, świąd, duszność, Gorączka, Wybroczy ny na skórze Morfologia krwi, AST, ALT stężenie bilirubiny i kreatyniny w surowicy, 59 PROBLEMY PIELĘGNACYJNE 1. PROBLEM: Przewlekły ból stawów CEL OPIEKI: złagodzenie lub zniwelowanie dolegliwości bólowych. PLAN DZIAŁANIA: • obserwacja natężenia i charakteru bólu, • obserwacja werbalnych i pozawerbalnych oznak bólu oraz czynników wyzwalających i wzmacniających dolegliwości bólowe, • podwyższanie progu bólowego poprzez stosowanie relaksacji (trening autogenny Schultza), psychoterapii elementarnej oraz zmianę pozycji, • podanie leków przeciwbólowych zgodnie z indywidualną kartą zleceń, • stosowanie ćwiczeń biernych (ćwiczenia rozciągające kończyn, odwiedzenia, przywiedzenia, rotacje, zginanie, prostowanie) lub czynnych w zależności od aktywności fizycznej i możliwości pacjenta, 60 PROBLEMY PIELĘGNACYJNE • ułożenie pacjenta w dogodnej pozycji z zastosowaniem udogodnień (poduszek pneumatycznych, poduszek z pierzem, klinów, podkładów z gąbki, poduszek wypełnionych silikonem, styropianem, żelem o różnym kształcie) i komasacja zabiegów, • zapewnienie wygodnej nie krępującej ruchów bielizny, • pomoc w wykonywaniu czynności dnia codziennego (mycie, smarowanie pieczywa), • zapewnienie wygody i bezpieczeństwa otoczenia (dokładne zaścielenie łóżka, umieszczenie szafki przyłóżkowej w odpowiedniej odległości), • likwidowanie środowiskowych czynników wpływających na wzrost odczuć bólowych takich jak głośnie rozmowy, głośny telefon, • obserwacja w kierunku wystąpienia powikłań farmakologicznego 61 zwalczania dolegliwości bólowych i ich usuwanie np: zaparcia, nudności, wymioty, senność lub bezsenność, świąd skóry. PROBLEMY PIELĘGNACYJNE 2. PROBLEM: Utrudniona ruchomość stawów nadgarstkowych i kolanowych. Cel opieki: ułatwienie choremu lokomocji, zwiększenie ruchomości w stawach. Plan działania: • zachęcenie pacjenta do ćwiczeń w miarę możliwości biernych lub czynnych zgodnie z planem rehabilitacji, • współpraca z fizjoterapeutą oraz pomoc w wykonywaniu zleconych ćwiczeń, • pomoc choremu w wykonywaniu czynności dnia codziennego, • zastosowanie sprzętu wspomagającego poruszanie siębalkonik, kule, 62 • pomoc w zapewnieniu higieny osobistej. PROBLEMY PIELĘGNACYJNE 3. PROBLEM: Osłabienie, zwiększona męczliwość i spadek siły mięśniowej z powodu procesu chorobowego. Cel opieki: zapewnienie bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego. Plan działania: • obserwacja pacjenta i monitorowanie parametrów życiowych (temperatura, ciśnienie tętnicze krwi, tętno, saturacja), • udokumentowanie pomiarów, • poinformowanie pacjenta o potrzebie zgłaszania niepokojących objawów. • stworzenie dogodnych warunków do odpoczynku (cisza, spokój, przewietrzone pomieszczenie), 63 • podawanie leków zgodnie z indywidualną kartą zleceń, , PROBLEMY PIELĘGNACYJNE • wykonywanie zabiegów sprawnie, dokładnie i delikatnie, komasacja zabiegów, • w miarę możliwości wykonywanie ćwiczeń biernych (Ćwiczenia rozciągające kończyn górnych, odwiedzenia przywodzenia rotacje, zginanie, prostowanie,) lub czynnych dostosowanych do stanu pacjentki, 64 • pomoc w podejmowaniu codziennych aktywności. PROBLEMY PIELĘGNACYJNE 4. PROBLEM: Zmiany rumieniowate, zlewające się na owłosionej skórze głowy, twarzy, klatki piersiowej, pleców, brzucha i kończyn, nasilające się pod wpływem promieni słonecznych; nadmierne łuszczenie się skóry. Cel opieki: złagodzenie i/lub wyeliminowanie skórnych zmian chorobowych. Zapobieganie nadmiernemu łuszczeniu się skóry. Plan działania: • zastosowanie farmakoterapii na zlecenie zgodnie z indywidualną kartą zleceń • dokładna, delikatna higiena całego ciała środkami myjącymi o ph 5,5, • delikatne osuszanie całego ciała, • obserwacja skóry, charakteru zmian, stopnia rozległości, • natłuszczanie wazeliną, oliwką lub sudokremem miejsc narażonych na odparzenia oraz stosowanie zleconych maści na miejsca chorobowo zmienione, • unikanie ekspozycji na promienie słoneczne, • zapewnienie luźnej, przewiewnej bawełnianej bielizny, • codzienna zmiana bielizny pościelowej, • ułożenie pacjenta w taki sposób, aby nie powodować dodatkowych urazów mechanicznych skóry, 65 • umieszczenie chorej w oddzielnej sali, • zapewnienie mikroklimatu pomieszczenia, wietrzenie sali. PROBLEMY PIELĘGNACYJNE 5. PROBLEM: Spadek masy ciała związany z procesem chorobowym. Cel opieki: utrzymanie masy ciała w granicach normy. Plan działania: • codzienne monitorowanie masy ciała, • udokumentowanie pomiarów, • zapewnienie diety bogatej w białko, cukrzycowej, • pobranie krwi do badań oraz monitorowanie wartości morfologicznych w celu wykluczenia anemii, • zapewnienie estetycznie podanych potraw, zgodnych z upodobaniami pacjentki. 66 PROBLEMY PIELĘGNACYJNE 6. PROBLEM: Zwiększone ryzyko wystąpienia infekcji w związku z możliwością wystąpienia leukopenii. Cel opieki: zwiększenie odporności oraz niedopuszczenie do wystąpienia infekcji. Plan działania: • obserwacja pacjenta, monitorowanie parametrów życiowych (tętno, ciśnienie tętnicze krwi, temperatura., oddechy, saturacja), • udokumentowanie pomiarów, • pobranie materiału w celu wykonywania kontrolnych badań laboratoryjnych (morfologią, OB, badanie biochemiczne, badania specjalistyczne) zgodnie z indywidualna kartą zleceń, • konsultacja lekarska w celu ustalenia przyczyn leukopenii, • zachęcenie pacjentki aby w okresach zwiększonego osłabienia pozostawała w łóżku, • zapewnienie posiłków bogatych w witaminy i związki mineralne, • zapewnienie bezpieczeństwa oraz warunków do odpoczynku w ciągu dnia, 67 • poinformowane pacjentki o potrzebie zgłaszania niepokojących dolegliwości. PROBLEMY PIELĘGNACYJNE 7. PROBLEM: Możliwość wystąpienia zaburzeń wodno — elektrolitowych w wyniku gorączki i zwiększonej potliwości. Cel opieki: obniżenie temperatury ciała, zapobieganie wystąpieniu zaburzeń wodno- elektrolitowych. Plan działania: • obserwacja stanu świadomości pacjenta i monitorowanie parametrów życiowych (temperatura, ciśnienie tętnicze krwi, tętno, saturacja oddechyliczba, charakter, zapach), • udokumentowanie pomiarów, • w razie potrzeby stosowanie okładów chłodzących, • podanie leków przeciwgorączkowych zgodnie z indywidualną kartą zleceń (Paracetamol), • zapewnienie warunków bezpieczeństwa psychicznego i fizycznego, przyciemnienie światła w sali, • zapewnienie higieny ciała, wykonanie toalety co najmniej 2 razy dziennie, • zapobieganie odparzeniom poprzez dokładną toaletę ciała, osuszanie i nawilżanie miejsc szczególnie narażonych na zmiany patologiczne, • codzienna zmiana bielizny osobistej i pościelowej pacjenta, 68 • zapewnienie bawełnianej, przewiewnej bielizny, • uzupełnianie niedoborów płynów i elektrolitów drogą doustną i dożylną. PROBLEMY PIELĘGNACYJNE 8. PROBLEM: Możliwośćwystąpienia powikłań w związku z leczeniem glikokortykosteroidami: • zespół cushingoidalny (5—20%), • zmiany skórne (rozstępy, łojotok, trądzik) (25%), • miopatia obwodowa (3 0%), • hiperglikemia i glikozuria (2—10%), • obrzęki obwodowe (20—30%), • zaburzenia żołądkowo-jelitowe (20%), • infekcje grzybicze (3 5%), • zaburzenia funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego (lęk, bezsenność, psychozy, splątanie, zmiana zachowania) (5—25%), • hipokaliemia (5—20%), 69 • blokowanie osi podwzgórzowoprzysadkowej (100%). PROBLEMY PIELĘGNACYJNE Cel opieki: wczesne wykrycie objawów i niedopuszczenie do wystąpienia powikłań. Plan działania: • kontrola masy ciała oraz dokumentowanie pomiarów, • obserwacja pacjenta pod kątem wystąpienia powikłań, • stosowanie ćwiczeń ogólnokondycyjnych dostosowanych do stanu chorego, • kontrola stężenia glukozy we krwi po każdej zmianie leków sterydowych, • kontrola poziomu cholesterolu, potasu, wapnia, • pomiar parametrów życiowych głównie ciśnienie tętnicze krwi i tętno, • wykonanie densytometrii na zlecenie, • w przypadku niepokojących objawów przygotowanie chorej do gastroskopii, • poinformowanie pacjentki o potrzebie zgłaszania niepokojących objawów, • prowadzenie bilansu płynów oraz dokumentowanie pomiarów, • podanie leków zgodnie z indywidualną karta zleceń. 70 PROBLEMY PIELĘGNACYJNE 9. PROBLEM: Możliwość wystąpienia powikłań z powodu hipercholesterolemi: • miażdżyca, • zwężenie naczyń, • choroba niedokrwienna serca, • zawał serca, • udar mózgu, • nadciśnienie tętnicze. Cel opieki: niedopuszczenie do powikłań. Plan działania: • monitorowanie poziomu cholesterolu we krwi pacjenta, • zastosowanie diety niskotłuszczowej bogatej w tłuszcze roślinne, • edukowanie pacjenta717171 w zakresie diety, stylu życia i wytłumaczenie potrzeby przeprowadzania badań profilaktycznych w zakresie pomiaru LDL, HDL, cholesterolu całkowitego, trójglicerydów, pomiarów ciśnienia tętniczego krwi, • w razie potrzeby konsultacja kardiologiczna, • podanie leków zgodnie z indywidualna kartą zleceń. 71 PROBLEMY PIELĘGNACYJNE 10. PROBLEM: Obniżona samoocena w związku z wystąpieniem rumienia twarzy, brakiem włosów i zmianami skórnymi na całym ciele. Cel opieki: podwyższenie samooceny, zapewnienie bezpieczeństwa. Plan działania: • obserwacja chorego i jego nastroju, • rozmowa z pacjentem, poświęcenie wolnego czasu, • wzbudzenie zaufania, akceptacja, empatia, • dostrzeganie drobnych sukcesów, • zwiększanie liczby myśli pozytywnych, • wyszukiwanie wspólnie z pacjentem pozytywnych osiągnięć, • wyjaśnienie przyczyn złego nastroju, • zachęcenie pacjenta do poświęcenia wolnego czasu zainteresowaniom, • udzielanie pacjentowi wsparcia i nadziei, • zastosowanie chustki, peruki w celu zatuszowania wypadających nadmiernie włosów, • zapewnienie kontaktu z rodzina i bliskimi 72 PROBLEMY PIELĘGNACYJNE 11. PROBLEM: Ograniczenie kontaktów społecznych w związku ze zmianą wyglądu zewnętrznego (utrata włosów, rumień twarzy). Cel opieki: ułatwienie kontaktów. Plan działania: • rozmowa z chorym i jego rodziną. • umożliwienie kontaktu z rodziną i bliskimi podczas pobytu w szpitalu, • zachęcenie do spotkań z bliskimi, • poinformowanie o możliwości udziału w forum www.toczen.pl lub stowarzyszenia 3majmy się razem, • wspólne wyjaśnienie przyczyn unikania kontaktów społecznych, • zachęcenie do stosowania okrycia głowy lub peruki w celu zakrycia ubytku włosów, • przypomnienie pacjentce o czynnikach zwiększających rumień twarzy, • umożliwienie w razie potrzeby kontaktu z psychologiem, 73 LITERATURA PRZEDMIOTU 1. 2. Szczeklik A. (red.): Choroby wewnętrzne. Medycyna Praktyczna, 2005 Pączek L. (red.): Choroby wewnętrzne. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004. 74 7/21/2017 copyright www.brainybetty.com 2006 All Rights Reserved 75 Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
