In vitro - Bioetyka.pl

Problem bliźniąt jednojajowych
w dyskusji o człowieczeństwie embrionu.
Uzupełnienie do prezentacji:
„WSPÓŁCZESNA DEBATA o IN VITRO”
Marek Kośmicki
Warszawa
Warszawskie Spotkania Bioetyczne – Część piąta
XXII Spotkanie – 26. lipca 2012 r.
Zapłodnienie in vitro
Jest to technika laboratoryjna polegająca
na połączeniu w probówce/poza ustrojem
(in vitro) oocytów (komórek jajowych)
z plemnikami w celu doprowadzenia
w środowisku laboratoryjnym do tego,
co w sposób naturalny zachodzi w jajowodzie.
Oocyty pobierane są od matki lub dawczyni poprzez punkcję jajnika.
Plemniki otrzymywane są zazwyczaj w wyniku masturbacji.
Kiedy w probówce nastąpi zapłodnienie, rozpoczyna się
podział i zapłodnione komórki jajowe (zygoty) po kilku
dniach i już w fazie zarodkowej przenoszone są do
macicy, gdzie dalej rozwijają się normalnie.
Dyskusja
1. Embriony nadliczbowe – dlaczego ich
powstawianie jest nierozerwalnie związane
ze stosowaniem metody in vitro?
2. Czy można stosować in vitro bez embrionów
nadliczbowych?
3. Dlaczego jest więcej bliźniaków w efekcie
stosowania metody in vitro?
4. Szerzej o niepowodzeniach in vitro.
Transfer i Mrożenie zarodków
Przechowywanie zamrożonych embrionów – dalsze ich losy
Są wyrzucane (tzn. zabijane) lub zamrażane w celu przeniesienia do macicy tej samej
pacjentki w późniejszym cyklu lub innej pacjentki, jeśli zgadza się na to para dawców.
„Embriony
nadliczbowe”, czyli
nie wykorzystane
w danym przypadku,
zarodki ludzkie
Mogą zostać wykorzystane jako materiał do badań naukowych
i doświadczeń, a więc w większości uśmiercane.
Status embrionu
Odpowiedź: kim?/czym? Jest embrion - ma rozstrzygające znaczenie dla oceny moralnej in vitro
Czy embrion (zarodek ludzki)
jest istotą ludzką w fazie
zarodkowej, czy rzeczą?
Odpowiedź ma rozstrzygające znaczenie dla oceny
moralnej tej metody, bowiem w przebiegu
zapłodnienia pozaustrojowego zarodki niszczone są
na różnych etapach tego procesu.
Wytwarzane w nadmiarze, są wyrzucane lub używane do badań.
Skuteczność i niepowodzenia in vitro
Dane z 1984 r. – po 5 latach od wprowadzenia metody in vitro
7733 kobiety przyjęły co najmniej jeden zarodek do swojej macicy;
ciąża rozpoczęła się u 1160 kobiet (15%),
a urodziło się 590 dzieci*.
*M. Plachot i J. Mandelbaun, La fecondation in vitro: 5 ans, bientôt l’age de raizon, „Anales de Génétique”,
1984, vol. 27, s. 129.
Pomimo zastosowania udoskonalonych technik, dotychczas otrzymane
rezultaty nie zadowalają. Końcowe wyniki w różnych etapach FIVET:
– uchwycenie owocytów: 98%
– zapłodnienie: 60%
– przeniesienie: 20–22%.
Skuteczność metody in vitro wynosi ok. 20%, co oznacza, że
na każde pięć małżeństw, które decydują się na FIVET, tylko jedna
para zostaje rodzicami.
Skuteczność i niepowodzenia in vitro
Wg danych pochodzących z amerykańskiego
Rejestru FIVET (1995),
francuskiego FIV-NAT
i katalońskiego FIV-CAT (1996)
liczba ciąż waha się między 20 a 31%*.
*J.A.Vanrell, J. Calaf, J. Balasch, P. Viscasillas, Fertilidad y esterilidad
humanas, t. I, Barcelona 1999, s. 287.
Skuteczność i niepowodzenia in vitro
Jedynie 9 kobietom na 100 poddających się zapłodnieniu
pozaustrojowemu udaje się urodzić upragnione dziecko.
Ciąże będące wynikiem FIVET są często skomplikowane.
Według danych dr Cohena*, opracowanych na podstawie 2342
przypadków z różnych ośrodków z całego świata,
procent poronień wynosi 26,2 i jest dużo wyższy niż w przypadku
poronień ciąż naturalnych.
Odsetek ciąż pozamacicznych wynosi 5,25 – czyli jest wysoki.
19,3% to ciąże mnogie (bliźniacze lub trojacze).
46% ciąż pojedynczych i 72% ciąż mnogich kończy się cięciem
cesarskim.
Ryzyko przedwczesnego porodu i hipotrofii płodu jest trzykrotnie
wyższe niż w przypadku ciąż naturalnych.
Procent innych zaburzeń jest natomiast taki sam.
*Cohen J, Pregnancy Outcomes after in Vitro Fertilization, „Annals of The New York Academy of Sciences” 1988, vol. 541, s. 1–6.
In vitro – Czy można stosować in vitro bez embrionów nadliczbowych?
W każdym cyklu FIVET zwykle przenosi się
od 1 do 4 lub więcej zarodków,
gdyż prawdopodobieństwo rozwinięcia się ciąży
oblicza się na 7, 21 lub 28%,
w zależności od tego, czy przenosi się
odpowiednio 1, 2 czy 3 zarodki.
Przeniesienie więcej niż czterech zarodków nie jest
zalecane ze względu na ryzyko wystąpienia ciąży
mnogiej.
Powyższy sposób postępowania wymaga wytworzenia
nadmiaru zarodków.
Wcześniej omówiono - Co się dzieje z zarodkami nieimplantowanymi?
Redukcja embrionów/zarodków
Technika in vitro z powodu związanej z nią stymulacji jajeczkowania
– czasami chodzi o wyraźną hiperstymulację – powoduje
względnie często ciąże mnogie.
Problemy ciąży mnogich (bliźniaczych, trojaczych…) powstałych w przebiegu in vitro:
- śmierć spontaniczna niektórych zarodków (faktycznie wywołaną przez
sytuację, w której w sposób sztuczny zostały powołane do życia),
- przedwczesne, bez żadnej nadziei na życie, urodzenie się innych.
- trudności położnicze (i związane z nimi niebezpieczeństwo dla matki), jeśli
wszystkie płody dotrwają do porodu.
Dlatego w przebiegu in vitro stosuje się selekcję i eliminację
niektórych zarodków w celu uratowania pozostałych lub
przynajmniej jednego z nich.
Technikę tę nazywa się „redukcją embrionów” i polega ona na
usunięciu z macicy niektórych embrionów, aby pozostałe mogły
rozwinąć się do końca. De facto oznacza to aborcję.
Dzieci poczęte in vitro są bardziej zagrożone problemami
zdrowotnymi niż poczęte w naturalny sposób
1. Zwiększone ryzyko procesów nowotworowych
2. Zwiększone ryzyko bezpłodności
3. Zwiększone ryzyko mutacji genów - potencjalnie
negatywny wpływ na całe społeczeństwa w przyszłości
Kontynuacja dyskusji
Więcej bliźniaków w efekcie stosowania metody in vitro
5. Bliźnięta jednojajowe jako
problem filozoficzny w etyce:
„człowiek jest istotą ludzką od
chwili poczęcia” – jak jest z
bliźniętami jednojajowymi?
B
A
A
wczesny embrion dwukomórkowy
embrion ośmiokomórkowy
zygota
A
morula
macica
z zapłodnieniem rozpoczyna się nowe życie. Tworzy się zygota, która w swoim materiale
genetycznym, odziedziczonym od ojca i matki, zawiera informacje służące do budowania
dorosłego organizmu oraz zdolność do tworzenia go w interakcji ze składnikami środowiska.
Pierwszy podział zygoty powoduje powstanie dwóch nierównych blastomerów, tworzących
dwukomórkowy embrion. Zespół komórek pochodzących z kolejnych podziałów tworzy
architekturę embrionu właściwą dla każdego etapu, sytuując się zgodnie z osiami embrionu.
Komórki zachowują tę architekturę dzięki znajdującym się w błonach, działającym niczym klej,
białkom adhezyjnym, które łączą komórki w specyficzny sposób i tworzą wczesny embrion
dwukomórkowy, ośmiokomórkowy, morulę, blastocystę itd. Dzięki wspomnianym interakcjom
każda komórka otrzymuje wiadomość o przynależności do jednolitego zespołu, zaś wypracowane
z ich udziałem wewnątrzkomórkowe sygnały kierują kolejnymi etapami rozwoju człowieka.
A. Wraz
B
2 bliźniacze zygoty
Zagnieżdżone embriony bliźniacze
B. Niekiedy zapłodnienie może zakończyć się powstaniem dwóch zygot zamiast
embrionu dwukomórkowego. Jest to skutkiem desynchronizacji w czasie etapów
procesu tworzenia zygoty: symetryczny podział komórkowy wyprzedza asymetryczny
podział elementów.
Inne, bardzo rozpowszechnione wyjaśnienie pochodzenia bliźniaków, mówi o podziale
embrionu na dwa zespoły komórkowe. Każdy z nich organizuje się i rozwija oddzielnie.
Przyczyną mogłaby być modyfikacja białek błon, powodująca słabsze interakcje
międzykomórkowe i ułatwiająca w ten sposób rozdzielenie komórek embrionu w
pierwszych fazach rozwoju.
Ciąża pojedyncza i bliźniacza
Na ogół zakładano, że powstanie
ciąży bliźniaczej z tego samego zapłodnienia
jest wynikiem podziału zarodka na dwie części
(na skutek ukształtowania się dwóch osi zarodkowych)
zanim wejdzie on w stadium blastuli, czego konsekwencją jest dalszy
rozwój dwóch embrionów, które zagnieżdżają się osobno.
To z nich powstaje rodzeństwo bliźniacze monozygotyczne.
Możliwość tego procesu była najczęściej
powtarzanym argumentem, aby zanegować
indywidualny charakter ludzkiego embrionu
podczas pierwszych 14 dni.
Oddzielenie komórek – nawet ich podział na dwie
takie same części – nie powoduje podzielenia
na dwie części embrionu
ani jego informacji genetycznej.
Nie oznacza też, że aż do tej pory nie miał
charakteru jednej całości,
że nie był indywidualnym osobnikiem.
Fakt, że rodzeństwo bliźniacze ma taką samą
informację genetyczną nie sprawia, że
jest identyczne i biologicznie nie do odróżnienia.
Embrion nie dzieli się na pół, lecz jedna jego część – dzięki
temu, że emisja informacji genetycznej
dopiero się zaczyna – staje się nową jednostką emisyjną.
W pierwszych fazach komórki
zwane blastomerami są totipotentne.
Oznacza to, że „nie zapomniały” jeszcze żadnej instrukcji
programu i „uniezależniając się”, mogą nadal
wyrazić go w całości, budując kompletny organizm.
Po zakończeniu pierwszych etapów rozwoju blastomery przestają
być totipotentne, różnicują się i przyjmują konkretne funkcje,
organizując się jednocześnie
w struktury określonego organu lub tkanki.
Ponadto zarodek w pierwszych fazach posiada zwiększoną zdolność
regeneracyjną, umożliwiającą zastępowanie brakujących komórek
za pośrednictwem podziału komórek już istniejących.
Tożsamość istoty ludzkiej zostaje
zachowana poprzez wszystkie zmiany
składające się na rozwój embrionalny
oraz na całe życie danego człowieka.
Zmiany te mogą zawierać
w rzadkich przypadkach
rozszczepienie na bliźnięta.
Wniosek końcowy
Pojęcie preembrionu
(embrion przed zagnieżdżeniem),
stosowane do określenia fazy rozwoju,
w której nowa istota nie ma jeszcze
charakteru osobnika gatunku
(właśnie ze względu na możliwość zajścia
podziału na monozygotyczne bliźnięta)
jest bezpodstawne
z biologicznego punktu widzenia.
Prezentację przygotowano na podstawie:
Natalia López Moratella. Rozdz. II: Życie biologiczne człowieka. W: MA Monge.
Etyka w medycynie, Ujęcie interdyscyplinarne. MediPage Warszawa 2012; 57-104.