KONSPEKT ZAJĘĆ: ZAMIAST KLAPSA

Projekt organizowany przez
Projekt współfinansowany ze środków
The Velux Foundations w ramach programu grantowego
Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę.
KONSPEKT ZAJĘĆ:
ZAMIAST KLAPSA – jak z miłością i szacunkiem wyznaczać dziecku granice,
cz. II
Czas trwania: 45 min (w każdej z grup)
Uczestnicy: lista obecności
Prowadzący: pracownik socjalny, psycholog
Cel główny: nauka właściwych metod wychowawczych
Cele szczegółowe: poszerzenie wiedzy w zakresie metod wychowawczych, nabycie nowych
umiejętności dot. stosowania metod wychowawczych adekwatnych do sytuacji, niwelowanie i
zastępowanie przejawów zachowań agresywnych ze szczególnym uwzględnieniem złości.
Metody pracy: aktywne formy prowadzenia zajęć – wypowiedzi na forum grupy, burze mózgów;
nawiązywanie do osobistych doświadczeń uczestników zajęć.
Materiały potrzebne do realizacji: laptop, rzutnik, kolorowe kartki, flipchart, kartki do flipcharta,
mazaki, markery, ulotki, wydruki, ksero.
SCENARIUSZ:
1. Przedstawienie tematu spotkania. (5 min)
2. Ustalenie zasad. (5 min)









NIE OCENIAMY
NIE KRYTYKUJEMY
WCHODZIMY W ROLĘ
JESTEŚMY AKTYWNI
WSZYSTKIE AKTYWNOŚCI PODEJMUJEMY DOBROWOLNIE
ZACHOWUJEMY POUFNOŚĆ
JESTEŚMY WOBEC SIEBIE ŻYCZLIWI
POMAGAMY SOBIE NAWZAJEM
UŻYWAMY TELEFONÓW TYLKO W SYTUACJI KONIECZNOSCI
Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę nie ponosi odpowiedzialności za treść niniejszej publikacji.
3. Teoria: BŁĘDNE KOŁO ZŁOŚCI
Prowadzący przekazuje informację na temat tego, że złość budzi złość, agresja budzi
agresję. Gdy rodzice nie reagują na pozytywne zachowania dzieci, nie wzmacniają ich
– doceniając, chwaląc, dzieci próbują zwrócić ich uwagę na siebie w inny sposób.
Podejmowane wtedy przez dzieci działania i zachowania są bardzo często
nieakceptowane przez najbliższych – krzyk, tzw. ”jęczenie”, szturchanie, szarpanie,
zaczepianie, bicie, itp. Rodzic wtedy podejmuje interwencję - może to mieć formę
krzyku, klapsa, uderzenia dziecka itd., wierząc, że nauczy to dziecko, że tak nie wolno
robić. Dzieje się jednak inaczej. Takie zachowania rodzica mogą sprawiać, że
negatywne zachowania dziecka, zamiast się wyciszać, będzie się powtarzać i nasilać,
w myśl zasady: „lepiej być skrzyczanym i zbitym, niż ignorowanym”. Dla dziecka
najważniejsza jest uwaga rodzica, więc gdy rodzic skupia się wyłącznie na złym
zachowaniu dziecka, dziecko je powtarza. I wtedy możemy mówić o BŁĘDNYM KOLE
ZŁOŚCI, czyli im dziecko się gorzej zachowuje tym gwałtowniej reaguje rodzic; im
rodzic gwałtowniej reaguje, tym dziecko bardziej eskaluje swoje zachowanie, itd
4. Ćwiczenie: co robić aby zachęcić dziecko do współdziałania?
Tworzymy listę konstruktywnych metodach wychowawczych i omawiamy je. Można odwołać się do
tych z pozytywnych sposobów, które były już wymienione w zajęciach cz. I












sygnał na zatrzymanie, jedno słowo hasło, np. „stop”;
określenie czasu do wykonania zadania
czas na „ochłonięcie” dla rodzica;
umowa z dzieckiem (mówienie o oczekiwaniach, ustalenie zasad, pomoc rodzica w realizacji,
powiedzenie o konsekwencjach niewykonania polecenia lub nieprzestrzegania zasad);
chwalenie, chwalimy konkretne zachowania dziecka, opisujemy to, co widzimy, doceniamy
wysiłek dziecka, opisujemy swoje uczucia w związku z tą sytuacją ;
poświęcanie dziecku czasu;
pokazywanie;
modelowanie
rodzic wzorcem do naśladowania;
uczenie;
tłumaczenie;
rozmowa;
Wśród wymienionych metod powinien pojawić się punkt dotyczący komunikacji, a w szczególności:
otwartej komunikacji - schodzimy do poziomu dziecka, np. kucamy, czy siadamy na wysokości
dziecka, patrzymy na dziecko, zwracamy się przodem do dziecka, używamy języka adekwatnego do
etapu rozwojowego dziecka, krótkie komunikaty, spójny komunikat werbalny i niewerbalny;
komunikat „ja” – składa się z trzech elementów, opisujących nasze uczucia w związku z konkretnym
działaniem dziecka i wskazujących na konsekwencje, jakie my ponosimy w związku z tą sytuacją:
Ja…(uczucie) Kiedy ty…(opis konkretnego zachowania) Ponieważ…(wskazanie na konsekwencje, jakie
ponoszę związku z tym, wyjaśnienie powodów przeżywanych uczuć) Np. Jestem zła, kiedy chodzisz
bez kapci, ponieważ potem nie mogę doprać skarpetek. Po tym komunikacie można dodać
oczekiwania, jakie ma się w związku z tą sytuacją, używając określeń – oczekuję, że…; zależy mi,
żebyś…; chcę, żebyś…; potrzebuję….
Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę nie ponosi odpowiedzialności za treść niniejszej publikacji.
Następnie dopisujemy do tej listy pięć nowych sposobów:
OPISZ CO WIDZISZ LUB PRZEDSTAW PROBLEM – ten sposób nie wskazuje winnego, pozwala skupić
się na tym, co należy zrobić. „Mleko jest rozlane, potrzebna jest ścierka”. Komunikat „Rozlałeś
mleko”, może wywoływać poczucie winy i chęć walki, żeby obronić siebie. Lepiej wskazać dziecku od
razu, co może zrobić z problemem lub jak może naprawić szkodę.
- UDZIEL INFORMACJI – tu dajesz dziecku coś bardzo cennego: informacje o świecie i wskazówki z
których może zawsze skorzystać np. „mleko kwaśnieje, kiedy nie jest w lodówce”, „skaleczenie musi
być zdezynfekowane”. Trudnością w tej metodzie jest powstrzymanie się od komentarzy „Mleko
kwaśnieje, kiedy nie jest w lodówce. Ty nigdy tego nie robisz, czekasz, aż ktoś zrobi to za ciebie”
- ZDANIE JEDNOWYRAZOWE – to oszczędza nasze struny głosowe i nerwy. Komunikat: „Pies”, gdy
pupil domaga się wyjścia na spacer lub „Krzyczysz”, gdy maluch podnosi głos - jest dla dziecka
wystarczająco jasny, a przy tym dajemy mu możliwość wykazania się. Uwaga: nie używaj tego
sposobu, używając imienia dziecka, np. „Agnieszka!”. Kiedy dziecko często słyszy swoje imię
wypowiadane z pretensją, zacznie je źle kojarzyć.
- POWIEDZ O SWOICH UCZUCIACH - „Lepiej poczekaj, czuję się teraz zdenerwowana i nie mam ochoty
patrzeć na Twoje wypracowanie. Jak poczuje się lepiej, to chętnie je przeczytam”. Dzięki temu
dziecko rozumie powody postępowania rodzica, oraz dowiaduje się o przeżywanych przez niego
emocjach.
- NAPISZ LIŚCIK- dzieci lubią listy „one nie krzyczą”, niewiele nas kosztuje wzięcie ołówka i kartki.
Dobrze, żeby list był krótki i konkretny. Będzie jeszcze skuteczniejszy, jeśli będzie humorystyczny.
5. Karanie a ponoszenie konsekwencji.
Dziecko musi odczuć konsekwencje swojego złego zachowania.
Konsekwencje wychowują.
Kary ranią.
Konsekwencje są naturalnym wynikiem zachowania dziecka. Bywają pozytywne i negatywne.
Pokazują dziecku jak należy postępować i czego więcej nie robić. Aby taka sytuacja mogła zaistnieć,
dziecko musi znać reguły panujące w domu. Jest to dla niego bardzo ważne, gdyż wiedza o tym, jakie
zachowania akceptujemy, a jakie nam się nie podobają, buduje jego poczucie bezpieczeństwa.
Gdy dajemy dziecku odczuć konsekwencje jego zachowania, dajemy mu szansę na zastanowienie się,
jak to zachowanie zmienić, jak np. naprawić wyrządzoną komuś krzywdę.
Konsekwencje powinny być sformułowane jako reguły zachowania. Nie jest konieczne, aby dziecko
(szczególnie małe, ze starszym można je ustalać wspólnie) się na nie zgadzało – to rodzic je wyznacza.
Jeśli je ustalimy, powinniśmy stanowczo i konsekwentnie ich przestrzegać, a jeśli coś w nich
zmieniamy, dziecko powinno być o tym uprzedzone.
Jeśli wskazujemy na konsekwencje, powinniśmy je odnosić do konkretnego czynu, zachowania, a nie
do dziecka, jako takiego („jestem zła, że stłukłeś mój kubek”, zamiast: „jesteś niedorajdą”).
Warto pamiętać, aby konsekwencje były dostosowane do wieku i możliwości dziecka oraz aby
doświadczenie konsekwencji było możliwe. Na przykład nie jest możliwe, żebyśmy rano, spiesząc się
do pracy, zostawili dziecko w domu, jako konsekwencję tego, że zbyt wolno się ubiera. Stwierdzenie
Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę nie ponosi odpowiedzialności za treść niniejszej publikacji.
„Jak się zaraz nie ubierzesz, to zostaniesz sam w domu” byłoby straszeniem, a nie wyciąganiem
konsekwencji z zachowania dziecka.
Dzieci najskuteczniej uczą się przyjmowania odpowiedzialności za swoje działania na podstawie
konsekwencji
własnych
zachowań:
• „Jeśli tylko bawisz się jedzeniem, to najwyraźniej już się najadłeś i możesz odejść od stołu”,
•„Jeżeli
dokuczasz
młodszemu
bratu,
on
nie
będzie
się
z
tobą
bawił”,
• „Jeśli wydasz całe kieszonkowe w jeden dzień, to przez resztę tygodnia nie będziesz miał ani grosza”.
Racjonalne konsekwencje łamania reguł pomagają dzieciom w coraz lepszym ich rozumieniu
i przestrzeganiu.
Oto kilka pomocnych sposobów, które warto zastosować zamiast karania:
1. Wyraź swoje uczucia, nie atakując charakteru dziecka.
„Złoszczę się, kiedy widzę porozrzucane zabawki w twoim pokoju”.
2. Określ swoje oczekiwania.
„Oczekuję, że zabawki będą posprzątane.”
3. Wskaż dziecku, jak może naprawić zło.
„Misie poukładaj na półce a samochodziki i klocki do pudełek”.
4. Zaproponuj wybór.
„Możesz bawić się wszystkimi zabawkami, ale musisz je sprzątać zanim pójdziesz oglądać bajkę. Jeśli
nie posprzątasz zabawek, nie będziesz mógł oglądać bajki. Decyduj sam”.
5. Przejmij inicjatywę.
DZIECKO: Dlaczego telewizor jest wyłączony i nie mogę oglądać bajki?
OJCIEC: Ty mi powiedz dlaczego?
Pozwól dziecku samodzielnie znaleźć odpowiedź na dręczące je pytanie, dzięki temu dostrzeże
konsekwencje swojego postępowania.
6. Wspólnie rozwiąż problem.
„Możemy ustalić, że jeśli będziesz potrzebował pomocy przy sprzątaniu poprosisz mnie o pomoc,
a potem wspólnie pooglądamy bajkę”.
Przekazanie materiałów dydaktycznych – „10 kroków ku temu by stać się lepszym rodzicem”
Bibliografia:
Materiały FDDS 1. ZAMIAST KLAPSA – jak z miłością i szacunkiem wyznaczać dziecku granice.
Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę nie ponosi odpowiedzialności za treść niniejszej publikacji.