CUKRZYCA

CUKRZYCA
NARASTAJĄCY PROBLEM SPOŁECZNY
Marlena Rożen
CO TO JEST CUKRZYCA?
Cukrzyca łacińska nazwa: Diabetes mellitus, ma związek z metabolizmem
organizmu – to choroba związana z odżywianiem, trawieniem i tym, jak organizm
przetwarza żywność
Cukrzyca, to stan cechujący się nienaturalnie wysokim poziomem cukru we krwi.
Jest to spowodowane względnym niedoborem insuliny (hormonu który utrzymuje
właściwy poziom cukru we krwi) oraz zmniejszoną zdolnością do przyswajania
węglowodanów zawartych w pożywieniu.
CUKRZYCA TYPU 1
Jest to choroba rozwijająca się u dzieci, młodzieży lub młodych osób
dorosłych, a jej objawy pojawiają się bardzo wcześnie.
Cukrzyca typu 1 spowodowana jest uszkodzeniem komórek beta wysyp
trzustki produkujących insulinę. Insulina jest hormonem odpowiedzialnym
za gospodarkę węglowodanami (cukrami) w ustroju i tym samym
regulującym poziom cukru we krwi.
CUKRZYCA TYPU 2
Ujawnia się na ogół po 45 roku życia. Głównie u osób
predysponowanych do tej choroby.
Cukrzyca typu 2 nie jest spowodowana rzeczywistym niedoborem
insuliny, ale raczej brakiem wrażliwości komórek i tkanek na jej
działanie („insulinoodporność”).
Cukrzyca typu 2 może przez wiele lat nie wywoływać jakichkolwiek
objawów i wykrycie jej jest możliwe tylko przy użyciu specjalnych
testów. Jednak w okresie utajnienia, nawet nieznacznie podwyższone
poziomy cukru we krwi uszkadzają naczynia krwionośne i nerwy te
powikłanie nie dają już się cofnąć mimo prawidłowego leczenia.
CUKRZYCA CIĘŻARNYCH
''Cukrzyca ciężarnych'' – przejściowe zaburzenie, rozpoznawane na podstawie
podwyższonego stężenia glukozy we krwi (któremu może towarzyszyć obecność
glukozy w moczu), pojawiające się u zdrowych dotąd kobiet i ustępujące całkowicie
po zakończeniu ciąży. Niemniej stanowi ono zagrożenie dla płodu i kobiety, a ponadto
u 30-50% kobiet, u których stwierdzano cukrzycę ciężarnych, w ciągu najbliższych 15
lat rozwija się cukrzyca typu 2.
Uważa się, że przyczyną cukrzycy ciężarnych są zmiany fizjologiczne związane z
ciążą:
[[insulinooporność]]
wywołana
przez
hormony
łożyskowe
([[Somatomammotropina kosmówkowa|laktogen]], [[hormon wzrostu]]), zaburzenia
wydzielania insuliny i zwiększone wydzielanie glukozy przez wątrobę. U 3-8% kobiet
trzustka nie jest w stanie zaspokoić zwiększonego zapotrzebowania na insulinę.
Cukrzyca ciężarnych przejawia się głównie w 3 trymestrze, gdy najsilniej działają te
hormony.
CUKRZYCA U DZIECI
Twoje dziecko jest niespokojne, więcej pije, mniej je i znacząco traci na wadze? Być
może to cukrzyca. W Polsce cierpi na nią kilka tysięcy dzieci!
STAN PRZEDCUKRZYCOWY
Stan przedcukrzycowy to sytuacja, w której poziom cukru we krwi jest
wyższy od normalnego nie można jeszcze mówić o pojawieniu się
cukrzycy.
Stan przedcukrzycowy nie daje żadnych zewnętrznych objawów, ponieważ
poziom cukru we krwi nie jest wystarczająco wysoki, aby powodować
pragnienie.
Większość ludzi, u których występuje stan przedcukrzycowy, nie zdaje
sobie z tego sprawy. Mimo to szkody spowodowane w organizmie są
znaczne i jeżeli nie zostaną zahamowane dolegliwość przekształci się we w
pełni rozwiniętą cukrzycę typu 2.
KRYTERIA DIAGNOZOWANIA STANU
PRZEDCUKRZYCOWEGO I CUKRZYCY
Wynik testu glikemia na czczo
Wynik testu 2-godzinnego
testu tolerancjiglukozy
Poziom normalny
70-99 mg/%
<140 mg/dl
Stan przedcukrzycowy
100-125 mg/%
140-199 mg/dl
Cukrzyca
>126 mg/%
>200 mg/dl
INSULINA
Insulina to wytwarzany w trzustce hormon, który bierze udział w
regulacji wszystkich procesów przemiany materii zachodzących w organizmie
człowieka. Aby glukoza mogła być źródłem energii, niezbędna jest
odpowiednia ilość prawidłowo spełniającej swoje funkcje insuliny.
Rola insuliny polega przede wszystkim na:
- wykorzystywaniu cukrów i tłuszczów jako materiału energetycznego dla
komórek
- magazynowaniu nadmiernej ilości cukrów w postaci zapasów
- wytwarzaniu białek z substancji znajdujących się w pożywieniu
TRZUSTKA
Trzustka jest organem, który produkuje hormony i enzymy biorące udział w trawieniu
pokarmów – w tym także hormon o nazwie insulina. W 1 typie cukrzycy komórki beta w
trzustce wytwarzają za mało insuliny lub nie wytwarzają jej w ogóle. W 2 typie cukrzycy
trzustka produkuje insulinę, ale w niewystarczającej ilości lub komórki nie potrafią jej
wykorzystać efektywnie.
HIPOGLIKEMIA
Hipoglikemia - czyli niski poziom cukru we krwi .(poniżej 60 mg/dl)
-Przyczyny: za duża dawka insuliny, za mało węglowodanów w posiłku lub pominięcie
planowanego posiłku np. drugiego śniadania, wysiłek fizyczny bez odpowiedniego
przygotowania.
-Objawy: mogą wystąpić nagle: osłabienie, zblednięcie, poty, drżenie rąk, zaburzenia
widzenia lub też zaburzenia zachowania, agresja, niemożność nawiązywania kontaktu,
nielogiczne odpowiedzi na pytania.
-Postępowanie: oznaczenie poziomu cukru we krwi i natychmiastowe podanie cukrów
prostych: słodki soczek,osłodzona woda lub herbata, najszybciej podnosi poziom cukru
napój typu Coca Cola.
HIPERGLIKEMIA
Hiperglikemia - czyli wysoki poziom cukru we krwi.(powyżej 180 mg/dl)
-Przyczyny: np.błąd dietetyczny, za mała dawka insuliny, sprawdzian (stres)
-Objawy: może ich nie być, ale może wystąpić uczucie zmęczenia, pragnienie czy
potrzeba natychmiastowego lub kilkakrotnego oddawania moczu.
-Postępowanie: W przypadku dzieci młodszych należy skontaktować się z rodzicami
i pomóc dziecku wykonywać wszystkie czynności, jakie wskaże rodzic. Dzieci starsze
samodzielnie dokonują korekcji poziomu cukru.
KWASICA KETONOWA
- Kwasica Ketonowa - (DKA – Diabetic Ketoacidosis) jest niebezpiecznym
powikłaniem i stanem bezpośrednio zagrażającym życiu. Brak insuliny powoduje
rozkładanie tłuszczów i związanego z nim powstawania ciał ketonowych, które
przechodzą do krwi i moczu chorego. Objawy to odwodnienie, głęboki i szybki
oddech (oddech Kussmaula, często o zapachu acetonu), często ból brzucha, senność.
Kwasica ketonowa może doprowadzić do wstrząsu i śpiączki. Szybkie podjęcie
leczenia zwykle zapewnia pełne wyleczenie. Zwykle zdarza się chorym na cukrzycę
typu 1, wskutek całkowitego braku insuliny.
PRAWIDŁOWY POMIAR CUKRU
PRZEWIDUJE SIĘ, IŻ DO ROKU 2025 TA LICZBA ULEGNIE PODWOJENIU. ZNACZNA CZĘŚĆ TEGO PRZYROSTU
PRZYPADNIE NA KRAJE ROZWIJAJĄCE SIĘ. WŚRÓD PODSTAWOWYCH PRZYCZYN WYMIENIA SIĘ WZROST
POPULACJI, STARZENIE SIĘ SPOŁECZEŃSTW, NIEZDROWY TRYB ŻYCIA, STRES I OTYŁOŚĆ.
W ROKU 2025 WIĘKSZOŚĆ CHORYCH W KRAJACH ROZWINIĘTYCH BĘDĄ STANOWIŁY
OSOBY POWYŻEJ 65-TEGO ROKU ŻYCIA. W KRAJACH ROZWIJAJĄCYCH SIĘ NATOMIAST,
WIĘKSZOŚĆ PACJENTÓW ZNAJDZIE SIĘ W GRUPIE WIEKOWEJ 45 - 65, A ZATEM
CUKRZYCA ODCIŚNIE SWOJE PIĘTNO NA LUDZIACH W ICH NAJBARDZIEJ
PRODUKTYWNYM OKRESIE ŻYCIA.
INSULINOTERAPIA
Insulinoterapia to podstawowe leczenie dla chorych na cukrzycę typu 1. Ma
również zastosowanie u chorych na cukrzycę typu 2, u których nie wystarcza
odpowiednia dieta, tryb życia i doustne leki przeciwcukrzycowe oraz u kobiet z
cukrzycą ciążową.
U dzieci chorych na cukrzycę zasadniczym postępowaniem jest podanie hormonu –
insuliny, którego organizm już nie wytwarza.
CO TO JEST INSULINOOPORNOŚĆ?
Jest to brak prawidłowej reakcji biologicznej na działanie insuliny. W takich tkankach jak:
mięśnie komórki wątroby czy komórki tkanki tłuszczowej dochodzi do defektu transportu
glukozy do wnętrza komórek. Insulinooporność najczęściej skojarzona jest z otyłością i
innymi komponentami zespołu metabolicznego. Pośrednio jej wyrazem jest nadmierny
obwód talii występujący w otyłości typu brzusznego (obwód talii w mężczyzn>94 cm, u
kobiet >80 cm).
GLUKOMETR
Wielokrotnie w ciągu doby badamy poziom cukru we krwi przed każdym posiłkiem lub
ewentualnym podaniem insuliny, często 2 godziny przed posiłkiem, przed snem w
godzinach nocnych lub bardzo wcześnie rano, w innych okolicznościach np. przed
wysiłkiem fizycznym lub w trakcie jego trwania. Badanie wykonywane jest przy
pomocy urządzenia, które nazywa się glukometr.
POMPA INSULINOWA
GLUKAGON
Glukagon powoduje uwolnienie glukozy magazynowanej w wątrobie i w krótkim czasie
podwyższa jej poziom we krwi. Działa skutecznie zarówno po podaniu dożylnym, jak i
domięśniowym
lub
podskórnym.
PEN DO INSULINY
Preparaty insuliny w normalnym leczeniu podaje się podskórnie, za pomocą pena (pióra
insulinowego)
PODSUMOWANIE
Międzynarodowa Federacja Diabetologiczna (IFD) ocenia, że jeśli to tempo
zachorowań się utrzyma, to w 2030 r. na cukrzycę będzie cierpieć 435 mln osób
na świecie. W Polsce szacuje się, że cukrzycę ma 2,5 mln osób, ale o chorobie
wie 60 proc. z nich.
Każdy człowiek ma we krwi pewną ilość glukozy – potrzebuje jej, by
funkcjonować prawidłowo. Kiedy glukozy we krwi jest za dużo, organizm nie
funkcjonuje w sposób optymalny. Takie nieprawidłowości występują m.in. u
osób z cukrzycą. Przyczyny tej choroby są bardzo złożone i nie do końca
wyjaśnione. Wiadomo jednak, że zaburzenia metabolizmu glukozy wynikają z
bezwzględnego lub względnego niedoboru hormonu, który steruje przemianami
glukozy. Hormon ten to wytwarzana w trzustce insulina. U osób chorych na
cukrzycę może być jej za mało. Mimo że nie do końca wiadomo, dlaczego
niektóre osoby chorują na cukrzycę, wiadomo na pewno, że cukrzyca nie jest
zaraźliwa. Nie można się nią zarazić tak jak katarem czy grypą. Wydaje się, że
istnieje powiązanie genetyczne związane z cukrzycą, szczególnie jeśli chodzi o
typ 2. Pewną rolę odgrywa też styl życia.
NAJWAŻNIEJSZE OKREŚLENIA W CUKRZYCY
Analogi
Cząsteczki podobne do insuliny ludzkiej powstałe w wyniku modyfikacji struktury
insuliny na drodze inżynierii genetycznej.
BMI
Body Mass Index (kg/m2) – wskaźnik określający stosunek między masą ciała a
wzrostem, wyliczany jako stosunek masy ciała (w kg) do wzrostu podniesionego do
kwadratu (w m2); prawidłowe wartości BMI to 18 – 25 kg/m2, 25 – 30 kg/m2, oznacza
nadwagę, jeśli przekraczają 30 kg/m2, jest to otyłość.
Cholesterol
Substancja organiczna, której podwyższone stężenie we krwi przyczynia się do
odkładania złogów w ścianach naczyń krwionośnych i tym samym do powstania
miażdżycy.
Cukrzyca
DM – diabetes mellitus, przewlekła choroba metaboliczna, charakteryzuje się brakiem
wydzielania insuliny (typ 1) lub osłabionym jej działaniem (typ 2).
Cukrzyca typu 1
Jest spowodowana bezwzględnym brakiem insuliny.
Cukrzyca typu 2
Najczęściej występująca postać cukrzycy u jej podstaw leży oporność tkanek
obwodowych na insulinę.
Dieta
Niezależnie od typu cukrzycy właściwe odżywianie się jest jednym z
najważniejszych sposobów leczenia.
Glikemia
Określa poziom glukozy we krwi. Oznacza się ją na czczo i po posiłku (dwie
godziny).
Glukagon
Hormon wytwarzany w komórkach alfa trzustki o działaniu przeciwnym do
insuliny, podwyższający poziom cukru we krwi.
Glukoza
Jest cukrem prostym. Głównym jej źródłem jest pożywienie. Jest produkowana
również w wątrobie i stanowi podstawowy materiał energetyczny oraz substrat, z
którego powstają inne substancje w cyklach metabolicznych.
Hemoglobina glikowana
Poziom hemoglobiny glikowanej określa stopień wyrównania cukrzycy w ciągu
dwóch – trzech miesięcy poprzedzających badanie i koreluje ze średnią glikemią
oznaczaną w tym czasie.
Hiperinsulinizm
Wydzielanie zbyt wysokich ilości insuliny przez komórki trzustki w odpowiedzi na
zmniejszoną wrażliwość tkanek na działanie hormonu. Charakterystyczny dla cukrzycy
typu 2 , a także zespołu policystycznych jajników i zespołu metabolicznego.
Hipoglikemia
Oznacza obniżony w stosunku do prawidłowego poziom cukru we krwi.
Hiperglikemia
Oznacza podwyższony w stosunku do prawidłowego poziom cukru we krwi.
Indeks glikemiczny
Inaczej wskaźnik glikemiczny, wskaźnik klasyfikujący pokarmy, które zawierają
węglowodany, w zależności od ich zdolności do podwyższania poziomu cukru we krwi
(pokarmy o wysokim – powyżej 50, i niskim – poniżej 50 wskaźniku);
Insulina ludzka
Substancja organiczna, hormon produkowany przez komórki beta trzustki człowieka o
silnym działaniu metabolicznym. Brak działania insuliny powoduje cukrzycę.
Insulina ludzka rekombinowana
Biotechnologiczna insulina ludzka otrzymana na drodze inżynierii genetycznej.
Insulinooporność
Sytuacja, w której dochodzi do osłabionego działania insuliny na komórki mięśni i tkanki
tłuszczowej, jest główną przyczyną cukrzycy typu 2.
Nadciśnienie tętnicze
Ciśnienie przekraczające prawidłowe wartości ciśnienia tętniczego krwi, ciśnienie tętnicze
wyraża się dwiema wartościami: ciśnienia skurczowego i rozkurczowego.
Nefropatia cukrzycowa Późne powikłanie cukrzycy powstające na skutek uszkodzenia małych
naczyń krwionośnych kłębuszków nerkowych, objawia się białkomoczem i prowadzi w
konsekwencji do zaburzenia funkcji oraz niewydolności nerek, w krajach rozwiniętych stanowi
główną przyczynę niewydolności nerek.
Neuropatia cukrzycowa
Późne powikłanie cukrzycy wynikające z uszkodzenia małych naczyń krwionośnych
odżywiających nerwy, prowadzi w konsekwencji do upośledzenia funkcji nerwów.
Polidypsia
Zwiększone pragnienie jest jednym z objawów podwyższonego poziomu glukozy we krwi.
Poliuria
Inaczej wielomocz, czyli zwiększona ilość oddawanego moczu, jest jednym z objawów
podwyższonego poziomu glukozy we krwi.
Retinopatia cukrzycowa
Powikłanie cukrzycy, które wynika z uszkodzenia małych naczyń krwionośnych siatkówki oka,
może prowadzić w efekcie do upośledzenia wzroku, w krajach rozwiniętych stanowi główną
przyczynę ślepoty.
Samokontrola
Określenie na samodzielne kontrolowanie przez pacjenta pomiarów poziomu glukozy we
krwi za pomocą glukometru.
Stopa cukrzycowa
Powikłanie cukrzycy dotyczące stóp, które powstaje w następstwie zmian w naczyniach
krwionośnych i nerwach spowodowanych niewyrównaną cukrzycą.
Wymiennik węglowodanowy WW
1 WW jest to taka ilość danego produktu żywnościowego, podana w gramach lub miarach
gospodarczych, która zawiera 10 g węglowodanów przyswajalnych przez organizm.
Zespół metaboliczny
Cechuje się współwystępowaniem otyłości, zaburzeń lipidowych, nadciśnienia tętniczego
oraz zaburzeń gospodarki węglowodanowej (cukrzyca typu 2 lub stany
przedcukrzycowe). Przyczyną tych schorzeń jest insulinooporność, która jest uważana za
główny czynnik ryzyka cukrzycy i przyczynę wzrostu ryzyka choroby serca.
"CUKRZYCA - NIE BĄDŹ OBOJĘTNY,
BIBLIOGRAFIA
Elżbieta Dębska „Dziecko z cukrzycą”, Roche Diagnostics Polska, Warszawa 2007,
Sandra Woodruff i Christopher D.Saudek „ Jak zapobiegać Cukrzycy”, Bauer-Weltbild,
Warszawa 2004,
Shery Torkos „Indeks Glikemiczny”, Bauer-Weltbild Media., Warszawa 2007,
Elżbieta Dębska „Dziecko z cukrzycą”, Roche Diagnostics Polska, Warszawa,
„Wielka encyklopedia zdrowia”, red. Wojciech Twardosz, Wydawnictwo HORYZONT,
Poznań 2003