Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta Częstochowy z
advertisement
Spis treści 1. Wstęp.......................................................................................................................................4 1.1. Podstawa prawna opracowania.............................................................................................4 1.2. Cel, charakter i uwarunkowania Programu.............................................................................4 1.3. Metodyka opracowania Programu i jego korekta.....................................................................7 2. Ogólna charakterystyka miasta....................................................................................................8 2.1. Położenie............................................................................................................................8 2.2. Demografia.........................................................................................................................9 2.3. Budowa geologiczna...........................................................................................................10 2.4. Rzeźba terenu....................................................................................................................11 2.5. Gleby................................................................................................................................12 2.6. Struktura użytkowania gruntów...........................................................................................13 2.7. Lasy..................................................................................................................................13 2.8. Klimat...............................................................................................................................14 2.9. Surowce mineralne.............................................................................................................16 2.10. Wody powierzchniowe......................................................................................................16 2.11. Wody podziemne..............................................................................................................18 2.12. Środowisko przyrodnicze...................................................................................................21 2.13. Komunikacja....................................................................................................................26 2.14. Przemysł..........................................................................................................................29 2.15. Sport, turystyka i rekreacja...............................................................................................29 3. Ocena dotychczasowej realizacji celów i kierunków działań założonych w Programie Ochrony Środowiska dla Miasta Częstochowy na lata 2004 – 2015"...............................................................31 4. Ocena aktualnego stanu środowiska...........................................................................................44 4.1. Powietrze..........................................................................................................................44 4.1.1. Źródła emisji zanieczyszczeń do powietrza.....................................................................44 4.1.2. Monitoring zanieczyszczeń powietrza.............................................................................45 4.1.3. Ocena jakości powietrza...............................................................................................46 4.1.4. Główne problemy ekologiczne miasta w zakresie powietrza.............................................57 4.2. Stan środowiska akustycznego............................................................................................58 4.2.1. Hałas przemysłowy .....................................................................................................58 4.2.2. Hałas drogowy............................................................................................................58 4.2.3. Hałas kolejowy............................................................................................................60 4.2.4. Hałas od linii elektroenergetycznych..............................................................................60 4.2.5. Główne problemy miasta w zakresie hałasu środowiskowego .........................................61 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 1 4.3. Zasoby wodne...................................................................................................................64 4.3.1. Stan czystości wód podziemnych...................................................................................64 4.3.1.1.Główne poziomy wodonośne.......................................................................................64 4.3.1.2. Stopień zagrożenia i źródła zanieczyszczeń wód podziemnych......................................64 4.3.1.3. Ujęcia wód podziemnych...........................................................................................65 4.3.1.4. Główne problemy ekologiczne miasta w zakresie wód podziemnych..............................72 4.3.2. Stan czystości wód powierzchniowych...........................................................................74 4.3.2.1. Wody płynące...........................................................................................................74 4.3.2.2. Główne problemy miasta w zakresie wód powierzchniowych.........................................79 4.4. Zagrożenie powodzią..........................................................................................................79 4.5. Środowisko przyrodnicze.....................................................................................................79 4.5.1. Tereny zielone.............................................................................................................80 4.5.2. Obszary chronione i cenne przyrodniczo........................................................................81 4.5.3. Pomniki przyrody.........................................................................................................88 4.5.4. Lasy...........................................................................................................................93 4.6. Surowce mineralne.............................................................................................................95 4.7. Infrastruktura w zakresie ochrony środowiska.......................................................................97 4.7.1. Wodociągi...................................................................................................................97 4.7.2. Kanalizacja i oczyszczalnie ścieków................................................................................97 4.7.3. Główne problemy miasta w zakresie infrastruktury w ochronie środowiska........................99 4.8. Ochrona przyrody i krajobraz.............................................................................................101 4.8.1. Główne problemy miasta w zakresie ochrony przyrody..................................................101 4.9. Stan powierzchni ziemi.....................................................................................................102 4.9.1. Użytkowania gruntów.................................................................................................103 4.9.2. Zanieczyszczenia gleb ...............................................................................................103 4.9.3. Tereny zdewastowane i zdegradowane........................................................................104 4.9.4. Główne problemy miasta w zakresie stanu powierzchni ziemi........................................105 4.10. Plan Gospodarki Odpadami na lata 2010 – 2017................................................................106 5. Rozwój miasta a ochrona środowiska........................................................................................106 6. Cele krótkoterminowe i kierunki działania na lata 2010 - 2014....................................................107 6.1. Priorytety ekologiczne i kryteria ich wyboru........................................................................107 6.1.1. Powietrze..................................................................................................................107 6.1.2. Hałas........................................................................................................................107 6.1.3. Zasoby wodne...........................................................................................................108 6.1.4. Obszary chronione.....................................................................................................109 6.1.5. Rewitalizacja obszarów poprzez adaptację do nowych potrzeb.......................................110 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 2 6.1.6. Zasoby kopalin..........................................................................................................110 6.1.7. Gleby użytkowane rolniczo..........................................................................................111 6.1.8. Zapobieganie awariom przemysłowym.........................................................................112 6.2. Harmonogram zadań szczegółowych..................................................................................113 7. Cele długoterminowe i kierunki działania do 2017 roku..............................................................123 7.1. Poprawa jakości powietrza.................................................................................................123 7.2. Ograniczenie nadmiernej emisji hałasu do środowiska.........................................................124 7.3. Racjonalna gospodarka wodna..........................................................................................125 7.4. Ochrona i wzbogacenie walorów przyrodniczych, rozwój terenów zielonych i rekreacyjnych....125 7.5. Zagospodarowanie terenów zdegradowanych .....................................................................126 7.6. Ochrona gleb i powierzchni ziemi.......................................................................................127 7.7. Przeciwdziałanie poważnym awariom i ograniczenie skutków klęsk żywiołowych.....................127 7.8. Edukacja ekologiczna........................................................................................................128 7.9. Opis stanu środowiska miasta w 2017 roku.........................................................................132 8. Zarządzanie środowiskiem ......................................................................................................134 8.1. Instrumenty zarządzania środowiskiem..............................................................................134 8.2. Monitoring jakości środowiska...........................................................................................136 8.3. Struktura zarządzania środowiskiem...................................................................................138 8.4. Zarządzania Programem....................................................................................................139 8.5. Główne działania w ramach zarządzania środowiskiem........................................................140 9. Aspekty finansowe realizacji Programu.....................................................................................141 9.1. Założenia szacunku kosztów realizacji Programu.................................................................141 9.2. Szacunkowe koszty realizacji Programu..............................................................................142 9.3. Struktura finansowania.....................................................................................................143 10. Procedury weryfikacji Programu.............................................................................................144 11. Koncepcja zarządzania programami środowiskowymi................................................................144 12. Streszczenie w języku niespecyficznym...................................................................................145 13. Konsultacje społeczne...........................................................................................................150 14. Materiały źródłowe................................................................................................................151 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 3 1. Wstęp 1.1. Podstawa prawna opracowania Program ochrony środowiska dla miasta Częstochowy został sporządzony jako realizacja ustaleń ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku, Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz. U. 2008 Nr 25, poz. 150 z późniejszymi zmianami), która w artykułach 17 i 18 nakłada obowiązek jego wykonania, przy czym projekt programu jest opiniowany przez Zarząd Województwa Śląskiego i uchwalany przez Radę Miasta. Program ten sporządza się co 4 lata. Określa on cele ekologiczne, harmonogram działań oraz sposób finansowania. Program ochrony środowiska dla miasta Częstochowy, zwany dalej Programem, powinien realizować politykę ekologiczną państwa. 1.2. Cel, charakter i uwarunkowania Programu Celem niniejszego opracowania jest stworzenie Programu Ochrony Środowiska dla Miasta Częstochowy, którego realizacja doprowadzi do poprawy stanu środowiska naturalnego, do efektywnego zarządzania środowiskiem oraz zapewni skuteczne mechanizmy chroniące środowisko przed degradacją, a także stworzy warunki dla wdrożenia wymagań obowiązującego w tym zakresie prawa Unii Europejskiej. Idea zrównoważonego rozwoju (ekorozwoju) gospodarki światowej zrodziła się w 1992 roku, na II Konferencji Narodów Zjednoczonych na temat Środowiska i Rozwoju w Rio de Janeiro. Zakłada ona, iż cywilizacja osiągnęła poziom dobrobytu możliwy do utrzymania, pod warunkiem dobrego gospodarowania zasobami naturalnymi. Gospodarowanie zasobami przeprowadzane tak, aby zaspokajać potrzeby aktualnego pokolenia, lecz nie umniejszyć szans na ich zaspokojenie przez przyszłe pokolenia. Założenia ekorozwoju zapisane zostały w dokumencie zwanym „Agendą 21”, w którym przedstawiono również sposób opracowania i wdrażania programów zrównoważonego rozwoju w życie lokalne. Dokument ten podpisany przez 172 kraje, w tym Polskę. Agenda 21 zakłada ochronę środowiska poprzez: ➢ walkę z ubóstwem; ➢ zmiany modelu konsumpcji; ➢ dynamikę demograficzną; ➢ ochronę i promocję zdrowia ludzkiego; ➢ promowanie trwałego i zrównoważonego rozwoju osiedli ludzkich oraz ich planowania; ➢ integrację problematyki środowiska i rozwoju w procesie podejmowania decyzji; ➢ wzmacnianie roli głównych grup społecznych i organizacji; ➢ ochronę atmosfery; AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 4 ➢ działania zapobiegającym wylesieniom; ➢ zarządzanie wrażliwymi ekosystemami oraz przeciwdziałanie pustynnieniu i suszom; ➢ zrównoważony rozwoju terenów górskich; ➢ promowanie trwałego i zrównoważonego rozwoju wsi i rolnictwa; ➢ ochronę różnorodności biologicznej; ➢ bezpieczne wykorzystania biotechnologii; ➢ ochronę mórz i terenów przybrzeżnych oraz wykorzystania żywych zasobów morskich; ➢ ochronę i wykorzystania zasobów wód śródlądowych; ➢ postępowanie z toksycznymi i niebezpiecznymi środkami chemicznymi; ➢ bezpieczną gospodarki odpadami; ➢ bezpieczną gospodarki odpadami radioaktywnymi; ➢ środki i mechanizmy finansowania ochrony środowiska; ➢ transfer technologii proekologicznych; ➢ naukę i poszerzanie świadomości ekologicznej; ➢ szkolenia w zakresie trwałego i zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska; ➢ informację w procesie podejmowania decyzji; ➢ działania na arenie międzynarodowej w zakresie ochrony środowiska. Cele ekorozwoju wprowadzane są na terenie Unii Europejskiej poprzez strategie ekorozwoju. Aktualny dokument nosi nazwę szóstego programu działań Wspólnoty w dziedzinie ochrony środowiska na lata 2001-2010 nosi nazwę „Środowisko 2010: Nasza przyszłość zależy od naszego wyboru”. Za wymagające największej uwagi uznane zostały cztery dziedziny: ➢ przeciwdziałanie zmianom klimatycznym (efektowi cieplarnianemu); ➢ ochrona przyrody i bioróżnorodności (zwiększenie obszarów chronionych, w tym mórz); ➢ dbałość o wpływ środowiska na zdrowie (surowsze normy); ➢ oszczędne wykorzystanie zasobów naturalnych i gospodarki odpadami (recykling). Prawo ochrony środowiska (art.14 ust.1) mówi, że polityka ekologiczna państwa na podstawie aktualnego stanu środowiska określa w szczególności: ➢ cele ekologiczne; ➢ priorytety ekologiczne; ➢ rodzaj i harmonogram działań proekologicznych; ➢ środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno – ekonomiczne i środki finansowe. Powyższe wymagania stawiane są również wojewódzkim, powiatowym i gminnym programom ochrony środowiska. Głównym celem wynikającym z polityki ekologicznej państwa jest zasada zrównoważonego AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 5 rozwoju, w którym zaspokajanie bieżących potrzeb społecznych nie będzie odbywało się kosztem przyszłych pokoleń i łączyć będzie zachowanie dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego z postępem cywilizacyjnym i ekonomicznym. Jest to wyrażone w „Strategii zrównoważonego rozwoju Polski do 2025 roku”. Wytycznymi dla programu są: ➢ "Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2009-2012 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2016"; Program pozostanie w ścisłej relacji ze strategią rozwoju miasta Częstochowy, jako dokument nakreślający rodzaj i skalę działalności gospodarczo – społecznej w tym obszarze, która to działalność warunkuje zmiany stanu środowiska w różnych kierunkach. Program ochrony środowiska dla miasta Częstochowy został opracowany na podstawie danych i informacji dostępnych w opublikowanych dokumentach (m. in. Raporty o stanie środowiska WIOŚ w Katowicach, „Strategia rozwoju województwa śląskiego”, roczniki GUS). Program Ochrony Środowiska powinien odzwierciedlać pewne zasady ogólne, które leżą u podstaw polityki ochrony środowiska w Unii Europejskiej, a także polityki ekologicznej naszego państwa. Są to: ➢ zasada zintegrowanego podejścia do ochrony środowiska (ochrona jednego lub kilku elementów przyrodniczych powinna być realizowana z uwzględnieniem ochrony pozostałych elementów); ➢ zasada zapobiegania (ten, kto podejmuje działalność mogącą negatywnie oddziaływać na środowisko jest obowiązany do zapobiegania temu oddziaływaniu); ➢ zasada przezorności (ten, kto podejmuje działalność, której negatywne oddziaływanie na środowisko nie jest jeszcze w pełni rozpoznane, jest obowiązany podjąć wszelkie możliwe środki zapobiegawcze); ➢ zasada „zanieczyszczający płaci” (ten, kto powoduje szkodę w środowisku, w szczególności przez jego zanieczyszczenie, ponosi koszty usunięcia skutków tego zanieczyszczenia oraz ten kto może spowodować szkodę w środowisku, w szczególności przez jego zanieczyszczenie, ponosi koszty zapobiegania temu zanieczyszczeniu); ➢ zasada dostępu obywateli do informacji o środowisku i jego ochronie na warunkach określonych w ustawie - Prawo ochrony środowiska; ➢ zasada, że decyzja wydana z naruszeniem przepisów dotyczących ochrony środowiska jest nieważna; ➢ zasada, że podmioty korzystające ze środowiska oraz organy ochrony środowiska są obowiązane do stosowania metodyk referencyjnych. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 6 1.3. Metodyka opracowania Programu i jego korekta Prezentowany Program Ochrony Środowiska dla Miasta Częstochowy powstał również w oparciu o dane pochodzące z licznych źródeł, są to przede wszystkim: - opracowania udostępnione przez Urząd Miasta Częstochowy, - dane zebrane przez zespół autorów Programu, - opracowania i raporty takich instytucji jak m. in.: a) Ministerstwo Środowiska; b) Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach – Delegatura w Częstochowie; c) Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej w Częstochowie; d) Miejski Zarząd Dróg w Częstochowie; e) Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Okręgu Częstochowskiego w Częstochowie; f) Oczyszczalnia Ścieków „Warta” S.A. Niniejsze opracowanie składa się z następujących zasadniczych części: - wstępu dotyczącego celów polityki ekologicznej państwa i województwa śląskiego; - ogólnych danych o mieście i stanie środowiska miasta; - założeń polityki ekologicznej miasta; - programu zadaniowego, uwarunkowań realizacyjnych, propozycji systemu wdrażania i monitorowania Programu. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 7 2. Ogólna charakterystyka miasta 2.1. Położenie Częstochowa jest miastem położonym w południowej Polsce, nad górną Wartą. Miasto leży na północy województwa śląskiego pomiędzy 19001’02’’ – 19014’16’’ długości geograficznej wschodniej i 50044’08’’ – 50053’11’’ szerokości geograficznej północnej. Ryc. 1: Położenie miasta Częstochowy w województwie Śląskim Według podziału Kondrackiego Polski na mezoregiony, miasto Częstochowa znajduje się na 3 z nich: Wyżyna Wieluńska, Obniżenie Górnej Warty i Wyżyna Częstochowska. Podział ten przedstawia rycina poniżej. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 8 Ryc. 2: Miasto Częstochowa w w podziale Polski na mezoregiony Miasto jest zwarte i o regularnych kształtach, z centralnie zlokalizowaną dzielnicą śródmiejską o wysokiej intensywności zabudowy. Graniczy z dwoma gminami miejskimi: Blachownią i Kłobuckiem oraz siedmioma gminami wiejskimi: Mykanowem, Rędzinami, Mstowem, Olsztynem, Poczesną, Konopiskami oraz Wręczycą Wielką. 2.2. Demografia Miasto Częstochowa obejmuje swoim zasięgiem obszar o łącznej powierzchni 160 km2, co stanowi 1,3 % powierzchni województwa śląskiego. Liczba ludności w mieście w okresie 2006 - 2008 zmniejszyła się o 4418 osób i w końcu 2008 roku wynosiła 240 612 mieszkańców. Poniższa tabela przedstawia zmiany liczby ludności w mieście Częstochowie na przestrzeni ostatnich lat. Widać znaczny spadek populacji. Jest to tendencja ogólnopolska. Tabela 1: Liczba ludności miasta Częstochowy w latach 2006 - 2008 Ludność (stan na 31.12.) Ludność na 1 km2 2006 245 030 1531 2007 242 300 1514 2008 240 612 1504 Źródło: GUS AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 9 Liczba Ludności miasta Częstochowy 246000 245000 Liczba ludności 244000 243000 242000 241000 240000 239000 238000 2006 2007 2008 Lata Źródło: Opracowanie własne Ryc. 3: Liczba ludności miasta Częstochowy 2.3. Budowa geologiczna Obszar miasta i okolic Częstochowy wchodzi w skład monokliny śląsko – krakowskiej, zajmuje jej skrajny południowo – wschodni rejon w pobliżu granicy z niecką nidziańską, która jest częścią niecki szczecińsko – łódzko – nidziańskiej. Najstarszymi utworami, rozpoznanymi w rejonie Częstochowy otworami wiertniczymi, są osady triasu górnego – kajpru. Wykształcone są jako pstre iłowce o barwach brunatnych, czerwonych i seledynowych, przewarstwiane piaskowcami zawierającymi wkładki wapienne. Występujące powyżej ciemnoszare i szare iłowce z przewarstwieniami piaskowców reprezentują utwory jury dolnej. Osady jury środkowej rozpoznano także w wychodniach powierzchniowych, zlokalizowanych w południowo – zachodniej części miasta i jego okolic. Najniższa część profilu określana jest regionalną nazwą jako warstwy kościeliskie. W strefie wychodni są to żelaziste piaski i piaskowce różnoziarniste, rdzawobrunatne i żółtoszare o spoiwie żelazistym. Powyżej występuje ilasta seria rudonośna obejmująca piętra od aalenu do bajosu po baton górny. Są to iłowce i łupki ilaste, ciemnoszare lub rzadziej szaro zielonkawe, przeważnie piaszczyste z przewarstwieniami piaskowców, sferosyderytów ilastych, syderytów ilastych i piaszczystych. Syderyty i sferosyderyty występujące w obrębie tej serii były przedmiotem wydobycia i przeróbki od kilkuset lat. Wychodnie tych osadów występują u podnóża ostańcowych wzgórz wapiennych Jasnej Góry, Ostatniego Grosza, w Kawodrzy, w Gnaszynie, Michalinie oraz Zaciszu. Najwyższa część profilu jury kelowej – reprezentowana jest przez wapienie szaro zielonkawe lub szarożółte, piaszczyste, przechodzące ku górze w wapienie dolomityczne i margle glaukonitowe zakończone charakterystyczną „warstwą bulastą”. Odsłaniają się na powierzchni na Jasnej Górze, AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 10 Ostatnim Groszu i Błesznie. Osady jury górnej – oksfordu – występujące głównie w północno – wschodniej i wschodniej części Częstochowy i okolic, tworzą liczne wychodnie, na których zlokalizowane były kamieniołomy wapienia. We wschodniej i południowej części obszaru badań utwory górnojurajskie tworzą izolowane skałki – ostańce, otoczone iłami doggeru w rejonie Błeszna, Rakowa, Jasnej Góry i Ostatniego Grosza. Wykształcone są głównie jako wapienie skaliste oraz litograficzne, płytowe, gruzłowe, oolitowe i margliste. Utwory jury przykryte są osadami czwartorzędowymi, które tworzą osady plejstoceńskie związane ze zlodowaceniami środkowopolskimi, a następnie północnopolskimi, a także utwory powstałe w holocenie. Największe rozprzestrzenienie na badanym obszarze mają piaski i żwiry wodnolodowcowe zlodowacenia środkowopolskiego, występujące głównie w centralnej i południowo – zachodniej części miasta. Mniejszy udział wykazują piaski, żwiry i głazy lodowcowe oraz glina zwałowa, które występują w większości w zachodniej części Częstochowy. W północnej części badanego obszaru znajduje się pas wzgórz i izolowane płaty osadów moreny czołowej. Procesy erozyjne wytworzyły w słabo zwięzłych skałach podłoża liczne wgłębienia i pradoliny, m.i n.: Warty, Konopki, Stradomki i Szarlejki, które podczas zlodowacenia północnopolskiego zostały wypełnione rzecznymi piaskami różnoziarnistymi i żwirami, a następnie – w holocenie – piaskami średnio- i drobnoziarnistymi oraz mułkami. 2.4. Rzeźba terenu Terytorium Częstochowy przynależy do północnej części Wyżyny Śląsko – Krakowskiej. Przechodzą tu granice morfologicznie zróżnicowanych regionów Wyżyny Częstochowskiej i Wieluńskiej oraz obniżenia Górnowarciańskiego. W obrębie miasta dominują wartości bezwzględne 250 – 270 metrów n.p.m. Tylko pojedyncze kulminacje wznoszą się ponad 300 metrów n.p.m., a dna dolin rzecznych schodzą do 235 metrów n.p.m. Jest to już obszar, jak na wyżynę, położony dosyć nisko zawierający liczne elementy krajobrazu nizinnego. Bezwzględne wysokości obszaru miejskiego zamykają się w przedziale 236 -305 metrów n.p.m. Najniżej jest położone miejsce nad rzeką Wartą na wschód od Mirowa. Tutaj w dolinie znajduje się najbardziej na wschód wysunięta część terytorium miejskiego i zarazem punkt miasta położony najniżej nad poziomem morza. Miejscem najwyższym jest pobliska Góra Osona. Nisko – 240 – 245 m n.p.m. są położone tereny miejskie nad rzeką Wartą oraz jej dopływami: Stradomką i Konopką. Od osi dolin na zewnątrz wysokości rosną. Na wschodzie osiągają one: Złota Góra – 281 m, Kamyk – 286,6 m, Osona – 305 m, Prędziszów – 298 m, Dębowa Góra – 285 m, na północy w Górach Kawich – 297,6 m, na północnym zachodzie: Parkitka – 293,1 m, Grabówka – 280,0 m, Liszka – 296,8 m, na południu: Raków – 268,5 m, Błeszno – 298,7 m. Śródmieście leży na wysokości 250 – 255 m, a Jasna Góra wznosi się na wysokość 295 m n.p.m. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 11 Dośrodkowy układ sieci dolinnej oraz odśrodkowy wzrost wysokości terenów miejskich, tworzą hipsometryczny układ wysokości, charakterystyczny dla płytkiej kotliny o łagodnych zboczach i łagodnym płaskim dnie. Zajmują go zabudowane tereny śródmiejskie. Kotlina otwiera się na wschód poprzez wąski przełom Warty poniżej Mirowa. 2.5. Gleby Środowisko glebowe miasta Częstochowy jest bardzo zróżnicowane. Na ukształtowanie się różnych typów i rodzajów gleb wpływały urozmaicona budowa i rzeźba oraz warunki wodne i roślinne. Skałami macierzystymi gleb są utwory czwartorzędowe: żwiry, piaski, gliny i pyły oraz jurajskie iły i wapienie. Występujące gleby, według podziału typologicznego, są zaliczane do bielicowych, brunatnych, bagiennych i węglanowych. Gatunkowo przeważają gleby wytworzone z osadów piaszczystych. Utwory wapienne pojawiają się na powierzchni tylko sporadycznie w postaci niewielkich wychodni. Typowe dla nich są rędziny węglanowe, nazywane pararędzinami. Powstały one nie tylko z czystej zwietrzeliny skał wapiennych, lecz również z plejstoceńskich glin i piasków nawapiennych, które je przykrywają. Są one bardzo płytkie lub średnio głębokie, piaszczysto – szkieletowe o odczynie zasadowym. Rędziny średnio głębokie są zaliczane do IV b klasy bonitacyjnej, a wytworzone z iłów jurajskich do IV b, lokalnie do IV a i III b klasy bonitacyjnej. Płaty rędzin o niewielkiej w sumie powierzchni znajdują się na terenie Złotej Góry, gdzie ich powierzchnia została znacznie uszczuplona przez eksploatację wapieni oraz na stokach Góry Osona, Kamyk i Prędziszów, a także Rakowa, Błeszna, Lisińca i Jasnej Góry. Najlepsze odmiany gleb bielicowych są w północnej części miasta, w rejonie Kiedrzyna, gdzie użytkuje się je rolniczo. Wzdłuż południowego brzegu Warty, poniżej centrum Częstochowy, rozciąga się niewielki płat gleb brunatnych wytworzonych na glinach zwałowych i piaskach naglinowych. Jest on użytkowany rolniczo w Mirowie, Komornikach i Hektarach. W dnach dolin Warty, Stradomki i Konopki występują płaty czarnych ziem IV b klasy bonitacyjnej, a w miejscach stale podmokłych i zagłębieniach o zmniejszonym odpływie wód, wytworzyły się hydrogeniczne gleby mułowo – bagienne, mułowo –błotne lub mułowo – torfowe. Ze względu na duże uwilgotnienie znajdują się one przeważnie pod użytkami zielonymi IV klasy bonitacyjnej. Na terenach o wieloletniej zabudowie: na śródmiejskich skwerach, w parkach, alejach, starych cmentarzach, w małych ogródkach przydomowych itp., występują gleby antropogeniczne. W profilach takich gleb spotyka się często różne antropogeniczne warstwy – pozostałości starych murów, fundamentów, bruków itp. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 12 2.6. Struktura użytkowania gruntów Na podstawie danych z Powszechnego Spisu Rolnego z 2002 roku całkowita powierzchnia gruntów na terenie Częstochowy to 15899,08 ha. Strukturę i użytkowanie gruntów na terenie Częstochowy przedstawia tabela poniżej. Tabela 2: Struktura i użytkowanie gruntów w gospodarstwach rolnych Ogółem ha Użytki rolne % 7277,44 45,8 grunty orne 6099,22 38,4 sady 71,49 0,4 łąki trwałe 982,92 6,2 pastwiska trwałe 123,81 0,7 Lasy i grunty leśne 568 3,6 Pozostałe grunty 4,9 776,2 OGÓŁEM: 15899,08 100 Źródło: UM Częstochowa 2.7. Lasy Częstochowa posiada 568 hektarów lasów leżących w granicach miasta. Lasy te występują głównie na peryferiach miasta. Główne kompleksy leśne zlokalizowane są w północno - zachodniej części miasta, w dzielnicy Żabiniec i Grabówka oraz we wschodnim i południowo - wschodnim obrzeżu miasta, w dzielnicy Mirów i Bugaj. Na terenie miasta znajduje się również park o charakterze leśnym w dzielnicy Aniołów - „Las Aniołowski”. Typem siedliskowym, który przeważa w lasach miasta jest Bór Świeży oraz Bór Mieszany Świeży. Dodatkowo pojawiają się mniejszości w postaci Boru Mieszanego wilgotnego, Lasu Mieszanego wilgotnego i Lasu Mieszanego świeżego. Sosna zwyczajna stanowi podstawowy gatunek lasotwórczy, w znacznym stopniu także dąb szypułkowy. Poza tym występuje domieszka olszy czarnej, modrzewia europejskiego, dębu bezszypułkowego, brzozy brodawkowatej, grabu zwyczajnego, a także dębu czerwonego, który został wprowadzony w sposób sztuczny. Podszyt zbudowany jest głównie z orlicy pospolitej, kruszyny, maliny, jeżyny. Miasto Częstochowa sąsiaduje z trzema Nadleśnictwami. Od wschodu z Nadleśnictwem Złoty Potok, od strony północnej z Nadleśnictwem Kłobuck i od południowego zachodu z Nadleśnictwem Herby. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 13 2.8. Klimat Częstochowa jest położona, podobnie jak cała Polska, w umiarkowanej strefie klimatycznej. Usłonecznienie w Częstochowie jest stosunkowo niewielkie. Średnio na dobę przypada zaledwie 4 godziny z bezpośrednim promieniowaniem słonecznym. W przebiegu rocznym największe usłonecznienie obserwuje się w czerwcu, ze względu na największą długość dnia. W związku z ogólną cyrkulacją atmosferyczną, w Częstochowie niewiele jest dni bezwietrznych. Okresy ciszy w skali roku stanowią średnio 9,2%. Przeważają tu wiatry zachodnie – 18% i południowo – zachodnie – 18,2%. Jednocześnie osiągają one z tych kierunków największe prędkości – 2,2 m/s. Najrzadziej występują wiatry północne - 7,7% i północno – wschodnie – 7,4%. ze względu na usytuowanie źródeł zanieczyszczeń powietrza, korzystne dla Częstochowy są wiatry z kierunku zachodniego i północno – zachodniego. Maksimum prędkości wiatru w Częstochowie, podobnie jak w całej Polsce, przypada na ogół w styczniu. W styczniu, prawie jedna trzecia dni cechuje się występowaniem wiatrów silnych powyżej 10 m/s. Sierpień jest natomiast miesiącem o najmniejszych średnich prędkościach wiatru. Średnie roczne prędkości wiatru zawierają się w granicach 3 - 4 m/s. • Średnie roczne temperatury powietrza na terenie Częstochowy przedstawiają się następująco: - w latach 1971 – 2000 8,0 0C, - w latach 1991 – 2000 8,2 0C, - w latach 2001 – 2005 8,50C, - w roku 2008 9,60C. Ryc. 4: Miesięczna średnia minimalnych i maksymalnych temperatur w ciągu dnia. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 14 • Roczne sumy opadów na terenie Częstochowy: - w latach 1971 – 2000 617 mm, - w latach1991 – 2000 660 mm, - w latach 2001– 2005 652 mm, - w roku 2008 648 mm. Ryc. 5: Opad atmosferyczny dla Miasta Częstochowa [mm] Ryc. 6: Opad atmosferyczny dla Miasta Częstochowa [dni] • Średnia prędkość wiatru w Częstochowie w 2008 roku to 2,7 m/s, usłonecznienie w 2008 roku - 1749 godzin. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 15 2.9. Surowce mineralne Od średniowiecza na obszarze Częstochowy wydobywane były syderytowe rudy żelaza. Początkowo eksploatowane były metodą odkrywkową. Po wyczerpaniu płytko zalegających rud zaczęto je wydobywać metodą szybikową, a następnie metodą podziemną za pomocą szybów i sztolni. W ostatnich latach eksploatacji w granicach miasta znajdowały się trzy obszary złożowe rud żelaza: Dźbów, Kawodrza, i Osiny. Rudy wydobywane były w kilku podziemnych kopalniach. W latach siedemdziesiątych XX wieku nastąpiło zaniechanie eksploatacji i zamknięcie ostatnich kopalń w Częstochowie. Na terenie miasta prowadzona była także eksploatacja wapieni górnojurajskich ze złoża Złota Góra – trzema kamieniołomami: Saturn, Adam i Calcium. Złoża kopalin: Na obszarze Częstochowy występują udokumentowane złoża surowców mineralnych. Głównie są to: • iły ceramiki budowlanej; • kruszywo naturalne. Na 15 udokumentowanych złóż 11 jest eksploatowanych. 2.10. Wody powierzchniowe Częstochowa należy do dorzecza Odry. Przez teren miasta przepływają trzy główne naturalne cieki: rzeka Warta, Stradomka i Konopka oraz kanał ulgi Kucelinka. Jedynie północny i północno – zachodni fragment miasta odwadnia rzeka Szarlejka – dopływ Liswarty. Obszary położone na Wyżynie Wieluńskiej i Częstochowskiej nie mają, poza Wartą małych cieków. Wody okresowo odprowadzane są z nich suchymi dolinkami wodzącymi. Sieć rzeczna na terenie miasta ma charakterystyczny dośrodkowy układ. Rzeka Warta bierze swój początek ze źródeł krasowych w Kromołowie na wschód od Zawiercia, na wysokości ok. 380 m n.p.m. Minąwszy Zawiercie rzeka kieruje się na północny zachód przez Myszków, Poraj do Częstochowy, której południowe granice osiąga poniżej Słowika. Jej koryto znajduje się tutaj na wysokości 250 m n.p.m. W czworoboku ogródków działkowych im. G. Narutowicza oraz Al. Wojska Polskiego, ul. Krakowskiej i Strażackiej rzeka zmienia kierunek biegu o 90 0, kierując się początkowo na północny wschód, a potem dalej na wschód, aż do granic miasta, które opuszcza na wschód od Starego Mirowa, koło Grodziska. Jej koryto jest tu położone na wysokości 235,5 m, co oznacza, że spadek Warty na terenie miasta wynosi 14,5 m. Ten ostatni odcinek doliny Warty ma wyraźnie wykształconą dolinę ze zwężeniami o szerokim, ale płaskim dnie i stromymi, miejscami skalistymi zboczami. Na całym odcinku miejskim zaznacza się wyraźna przewaga lewej strony zlewni Warty nad prawą. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 16 Z prawej strony Warta nie otrzymuje żadnego dopływu. Z lewej strony, wody licznych rowów odwadniających zbierają się, w bardzo dobrze rozwiniętym dorzeczu Stradomki i Konopki, w dzielnicy Bór i łączą ze sobą na 1 km przed ujściem do Warty. Stradomka bierze początek na Garbie Herbskim w rejonie Herb. Płynie na wschód przez Blachownię, obok której są duże stawy. Pomiędzy Łojkami a Gnaszynem wpływa na teren Częstochowy i płynie dalej przez Kawodrzę Dolną oraz rejon dworca PKP Częstochowa Stradom. W Kawodrzy Dolnej do Stradomki uchodzi od północy niewielki jej dopływ – Gorzelanka, a pomiędzy ulicami Barbary i Herbską niewielki rów odwadniający, który prowadzi wody od Lisińca, obok stawów Bałtyk i Adriatyk. Naprzeciwko jego ujścia do Stradomki uchodzi tez z prawej strony niewielki rów odwadniający płynący od Kawodrzy Górnej. Konopka bierze początek koło Dębowej Góry na Garbie Herbskim i płynie na północny wschód przez Korzonek, koło Konopisk i Wygody, a następnie już w granicach miasta, przez Dźbów, Sabinów i Stradom. Jej dorzecze jest bardzo rozgałęzione. Jeszcze na terenie południowej części miasta zbiera wody kilku rowów odwadniających, gdyż są to obszary podmokłe. Konopka wpływa do Stradomki jako jej prawy dopływ. Ogólna powierzchnia wód płynących i rowów zajmuje w mieście 154 hektarów. Na terenie miasta znajdują się także zbiorniki powstałe w głównej mierze w wyniku nagromadzenia wód w wyrobiskach iłów ceramicznych, tzw. gliniankach. Według inwentaryzacji wykonanej w 1993 roku przez firmę PROMEL na zlecenie Śląskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych Oddział w Częstochowie, wykazane zostały następujące zbiorniki wodne z terenu miasta Częstochowy: Tabela 3: Zbiorniki wodne z terenu miasta Częstochowa L.p. Nazwa lub lokalizacja zbiornika Powierzchnia ha Pojemność m³ 1. ul. Św. Jacka 1,7 100 tys. 2. Zacisze (ul. Zaciszańska/Piastowska) 3,5 200 tys. 3. Pacyfik 2,5 250 tys. 4. Bałtyk - Adriatyk 4,0 200 tys. 5. ul. Przestrzenna (Zamiejska) 2,0 50 tys. 6. Kawodrzanka (ul.Szamotowa/Huculska) 1,1 100 tys. 7. Michalina (ul.Bugajska) 3,5 200 tys. Źródło: Urząd Miasta Częstochowy Łączna powierzchnia : 18,3 hektarów Łączna pojemność : 1.100.000 m³ AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 17 Tabela 4: Wegług informacji posiadanej przez Urząd Miasta Częstochowy istnieją ponadto: L.p. Nazwa lub lokalizacja zbiornika Powierzchnia ha Pojemność m³ 1. 2-komorowy zbiornik Huty Częstochowa 15,4+15,2 2x325 tys. 2. Ul. Wileńska (Liszka I) 1,2 40 tys. 3. Ul. Chabrowa (Liszka II) 0,5 15 tys. 4. Ul. Żyzna /Poselska brak danych brak danych Źródło: Urząd Miasta Częstochowy 2.11. Wody podziemne Użytkowe poziomy wodonośne Miasta Częstochowa występują w trzech piętrach: czwartorzędowym, jurajskim i triasowym. Wodonośność utworów czwartorzędowych związana jest z piaskami i żwirami plejstocenu i holocenu; są to utwory o zróżnicowanych miąższościach i wykształceniu. Utwory wodonośne często przewarstwione są utworami trudno przepuszczalnymi, jak: iły, mułki i gliny. Poziom użytkowy występuje w obrębie dolin kopalnych i dolin, gdzie występuje większe nagromadzenie utworów wodonośnych. Dotyczy to głównie dolin kopalnych: Warty, Stradomki (Gnaszyn – Biała) i Konopki. • Dolina kopalna Warty przebiega w kierunku południe – północ, zbudowana z utworów piaszczysto- żwirowych i mułków, charakteryzuje się wydajnościami studni rzędu 50–70 m3/h, wartość współczynnika filtracji wynosi średnio 9–18 m/d, a miąższości utworów wodonośnych wynoszą około 20–30 metrów. Występuje tutaj jeden poziom wodonośny, którego zwierciadło swobodne stabilizuje się na głębokości 2–5 m p.p.t. Wody ujmowane są wieloma płytkimi studniami. Największe ujęcie znajduje się na terenie Huty Częstochowa, we wschodniej części miasta (ujęcie Huta), jego udokumentowane zasoby wynoszą 420 m3/h. Ujęcie to pełni również rolę bariery odwodnieniowej dla Walcowni Blach Huty Częstochowa.; • Dolina kopalna Stradomki (Gnaszyn–Biała) o rozciągłości zachód – wschód i miąższości piaszczystych utworów do 50 m średnio ok. 20 m, średnia wartość współczynnika filtracji wynosi 8–25 m/d. W obrębie tej doliny wody podziemne ujmowane są przez kilka studni, z czego największą wydajność (120 m3/h) ma 2-otworowe ujęcie PWiK przy ulicy Łomżyńskiej. Wody stabilizują się na głębokości kilkunastu m p.p.t. obecnie 13,7 m p.p.t.; • Kopalna dolina Konopki rozciągająca się od południowego wschodu ku północnemu zachodowi. Jest ona mniej zasobna od wymienionych poprzednio. Wartość średnia współczynnika filtracji wynosi 0,3 m/d, miąższości maksymalne dochodzą do 20 m. Zwierciadło zalega płytko (1–3 m AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 18 p.p.t.), wody są silnie zdegradowane, m.in. przez byłe Zakłady Górniczo-Hutnicze Sabinów. Wody piętra jurajskiego tworzą trzy poziomy: dolno-, środkowo- i górnojurajski. • Poziom dolnojurajski (liasu) tworzą żwiry i piaski warstw olewińskich oraz piaskowce warstw łysieckich. Zwierciadło wody jest napięte. Jest to poziom nieciągły, o zmiennej miąższości od kilku do 20 m i zmiennych wydajnościach, co spowodowało, że nie został on uznany, za poziom użytkowy. Wody są eksploatowane przez jedną studnię w Poraju, której zasoby eksploatacyjne wynoszą 28,6 m3/h. W strefie wychodni, gdzie jura dolna kontaktuje się z czwartorzędem, stanowi źródło zaopatrzenia w wodę małych gospodarstw rolnych użytkujących studnie kopane; • Poziom środkowojurajski (doggeru) związany jest z warstwami kościeliskimi (aalen, bajos). Jest to poziom o charakterze porowo-szczelinowym, o zwierciadle napiętym. Poziom ten do początku lat osiemdziesiątych był drenowany w wyniku odwadniania kopalń doggerskich rud żelaza, co spowodowało powstanie rozległego leja depresji, w obrębie którego znalazł się cały obszar miasta. Maksymalna powierzchnia objęta drenażem wynosiła ok. 800 km2. Po zaprzestaniu eksploatacji i zatopieniu kopalń, lej zaczął się wypełniać i obecnie poziom ma charakter artezyjski, którego zwierciadło stabilizuje się ponad poziomem terenu. Obecnie można przyjąć na podstawie obserwacji spoza Częstochowy, że lej depresyjny już się wypełnił. Poziom ten jest eksploatowany przez nieliczne studnie na terenie miast: Częstochowy, Poraja i Konopisk. Wartość współczynnika filtracji poziomu wodonośnego wynosi średnio 5,2 m/d, a wydajności ok. 30–70 m3/h. Miąższości wynoszą około 20–40 m. Zasilanie następuje na wychodniach oraz poprzez przepuszczalne utwory czwartorzędowe. Jest to jeden z najważniejszych poziomów wodonośnych na tym terenie, lecz problemem jest obecnie zła jego jakość; • Poziom górnojurajski (malmu) – najbardziej zasobny i będący podstawą zaopatrzenia w wodę miasta i powiatu częstochowskiego, obejmuje serię osadów węglanowych keloweju i głównie oksfordu. Jest to poziom szczelinowo-krasowy o zwierciadle swobodnym, lokalnie napiętym. Miąższość rośnie od kuesty ku północnemu - wschodowi od kilku do 350 m w okolicach Julianki, gdzie wytypowano obszar perspektywiczny dla awaryjnego zaopatrzenia w wodę. Wartość współczynnika filtracji wynosi średnio ok. 9 m/d, a wydajności są zróżnicowane w zależności od stopnia szczelinowatości i skrasowienia wapieni i wynoszą od kilkunastu do 250 m3/h (średnio 70–100 m3/h). Poziom ten jest miejscami połączony z nadległym piaszczysto-żwirowym poziomem czwartorzędowym. Poziom wodonośny górnej jury tworzy GZWP nr 326 – Częstochowa E, rozciągający się od Krakowa po Wieluń. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 19 Piętro triasowe reprezentowane jest głównie przez poziom wodonośny wapienia muszlowego. Jest to poziom szczelinowy, o zwierciadle napiętym. Zalega on bardzo głęboko (średnio na głębokości około 300–400 m p.p.t), a miąższość jego wynosi średnio około 85,0 m. Poziom piezometryczny stabilizuje się na głębokości kilku metrów p.p.t., średnia wartość współczynnika filtracji wynosi 1,5 m/d, a wydajność typowego otworu ok. 50 m3/h. Poziom jest eksploatowany przez kilka studzien, które zaopatrują w wodę ludność zamieszkującą na południe od opisywanego rejonu w Rększowicach i Kamienicy Polskiej. Główne Zbiorniki Wód Podziemnych w rejonie Częstochowy Obszar Częstochowy znajduje się w obrębie dwóch GZWP: szczelinowo-porowego zbiornika Częstochowa W nr 325 – jura środkowa, oraz szczelinowo-krasowego zbiornika Częstochowa E nr 326 – jura górna. GZWP nr 325 Zbiornik ten jest związany z warstwami kościeliskimi, jego obszar obejmuje powierzchnię 1156 km2. Zbiornik ma charakter porowy, miejscami porowo-szczelinowy. Oszacowane zasobywynoszą 120 tys. m3/d, moduł zasobów dyspozycyjnych wynosi 142 m3/d km2. Według danych z 2008 roku, zasoby odnawialne dla zbiornika na podstawie badań modelowych wynoszą 233 250 m3/d, co daje średni moduł zasobów odnawialnych w wysokości 200 m3/d km2. GZWP nr 326 Położony jest na wschodzie miasta i kontynuuje się aż po wychodnie utworów kredowych w odległości ponad 20 km od Częstochowy. Jest to bardzo rozległy i zasobny zbiornik wód szczelinowokrasowych i szczelinowo-krasowo-porowych. Powierzchnia całego zbiornika wynosi 3 257 km2. Jego zasobność szacowana jest na 1020 tys. m3/d, moduł zasobów dyspozycyjnych wynosi 313 m3/d km2. Według danych z roku 2008 zasoby odnawialne wynoszą 1332 018 m3/d. Głębokość ujęć wynosi przeciętnie 160 m. GZWP ten jest intensywnie eksploatowany przez ujęcia komunalne i przemysłowe od Krakowa po Wieluń. Budowa geologiczna zbiornika nr 326 oraz bardzo słaby stopień naturalnej izolacji warstwy wodonośnej i szczelinowo-krasowe warunki migracji wód i zanieczyszczeń (duże prędkości filtracji, jak również możliwość występowania fluacji) powodują, że zbiornik ten na terenie Częstochowy jest stale narażony na możliwość szybkiego zanieczyszczenia. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 20 2.12. Środowisko przyrodnicze Częstochowa leży pomiędzy dwoma istotnymi przyrodniczo obszarami: Jurą Krakowsko Częstochowską (obszar węzłowy sieci ECONET o znaczeniu międzynarodowym) oraz kompleksem lasów położonych na zachód od miasta (stanowiącym obszar węzłowy sieci ECONET o znaczeniu krajowym). Powiązanie miasta z tymi obszarami stanowią głównie doliny rzeczne. W południowo – wschodniej części jest to dolina Warty oraz kompleks lasów na granicy z gminami Olsztyn i Mstów. W zachodniej i południowo – zachodniej części miasta powiązanie to zapewnia dolina Stradomki oraz dolina Konopki. Powiązania pomiędzy dwoma węzłowymi obszarami są słabe ze względu na występujące w mieście bariery migracji zwierząt w postaci terenów zurbanizowanych oraz dróg i linii kolejowych. Na terenie miasta znajdują się dwa obszary objęte programem Natura 2000. Są to „Przełom Warty koło Mstowa" oraz „Walaszczyki w Częstochowie„. Przełom Warty koło Mstowa Powierzchnia: 100.6 ha Kod obszaru: PLH240026 Forma ochrony w ramach sieci Natura 2000: specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa) Status obszaru: Obszar zgłoszony oficjalnie przez stronę polską do Komisji Europejskiej jako proponowany specjalny obszar ochrony siedlisk. Według stanowiska Komisji Europejskiej, zgodnie z zasadą przezorności w stosunku do takiego obszaru stosuje się ograniczenia wynikające z art. 33, ust. 1 ustawy o ochronie przyrody, co oznacza że obszar ten powinien być brany pod uwagę przez organy administracyjne przy zatwierdzaniu przedsięwzięć, które mogą na ten obszar znacząco negatywnie oddziaływać. Opis: Wartość przyrodnicza i znaczenie Łąki trzęślicowe, porastające siedliska wilgotne i średnio żyzne Przełomu Warty, są dobrze zachowane i bogate florystycznie (często ponad 30 gatunków w płacie) lecz pozbawione gatunków charakterystycznych dla zespołu, co uniemożliwia ich ostateczną klasyfikację. Nie stwierdzono w nich gatunków chronionych i rzadkich. Dawniej zajmowały znacznie większą powierzchnię, lecz z powodów zaprzestania koszenia w wielu miejscach doliny przekształciły się w turzycowiska i zbiorowiska bujnych ziołorośli z dominacją pokrzywy i trzcinnika. Siedliska i zbiorowiska ze związków Nymphaeion i Potamion są w większości miejsc AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 21 występowania dobrze wykształcone i zachowane, lecz łączna ich powierzchnia jest niewielka. Wynosi ona poniżej 5% powierzchni siedlisk wodnych opisywanego odcinka doliny. Do najcenniejszych elementów roślinności wodnej należą zbiorowiska z grążelem żółtym i rdestnicą kędzierzawą. Naturalny charakter doliny Warty, jej duża rola przyrodnicza jako między innymi korytarza ekologicznego i bardzo duże zróżnicowanie szaty roślinnej, w tym występowanie wyjątkowo dobrze zachowanych starorzeczy z udziałem roślinności wodnej ze związków Nymphaeion i Potamion, ma duże znaczenie, także krajowe. Las grądowy w dobrze zachowanej postaci należy w tej części województwa śląskiego do rzadkości. Nawet niewielki powierzchniowo fragment ma więc duże znaczenie, tym bardziej że występuje tu szereg gatunków rzadkich i chronionych, jak np.: lilia złotogłów, skrzyp zimowy, storczyki - buławnik wielkokwiatowy i kruszczyk szerokolistny; oraz gatunki górskie: przewiercień długolistny i parzydło leśne. Do osobliwości przyrodniczych należy rzadko spotykany groszek wschodniokarpacki, który ma na Gąszczyku jedno z trzech istniejących na Wyżynie Śląsko - Krakowskiej stanowisk. Lipa szerokolistna osiąga tu północną granicę występowania. W warstwie krzewów występują pojedyncze okazy trzmieliny brodawkowanej i wiciokrzewu suchodrzewu. Rośnie tu bluszcz pospolity. Runo reprezentują: groszek wiosenny, miodunka ćma, przylaszczka, wawrzynek wilczełyko, zawilec gajowy i zdrojówka rutewkolistna. Masowo rosną także: czerniec gronkowy, dąbrówka rozłogowa, gajowiec żółty, zerwa kłosowa, konwalijka dwulistna, kopytnik pospolity, marzanka wonna, perłówka zwisła, piżmaczek, podagrycznik, sałatnik leśny, szczawik zajęczy i szczyr trwały. Dzięki usytuowaniu na stromej skarpie oraz obecności wychodni wapiennych ma on także duże walory krajobrazowe. Najwyżej położona część lasu porasta wały starodawnego grodziska. Ptaki są reprezentowane między innymi przez łabędzia niemego, perkozka, derkacza, bąka i błotniaka stawowego. Formy ochrony przyrody: Park Krajobrazowy Orlich Gniazd [ park krajobrazowy ], Zagrożenia: Do głównych zagrożeń obszaru należą: • zaniechanie wykaszania i wypasu łąk trzęślicowych w dolinie Warty, • potencjalna zmiana użytkowania z łąkowego na inny typ, np. pola orne lub działki budowlane, • naturalna sukcesja zbiorników wodnych w kierunku szuwarów i łąk, • nieduża powierzchnia lasu "Gąszczyk", • penetracja turystyczna lasu, • nielegalna wycinka drzew, • przebieg trasy pielgrzymkowej przez Przeprośną Górkę, • potencjalne zagrożenie związane z planowaną rozbudową ośrodka pątniczego. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 22 Siedliska: • starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion, • zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion), • grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum). Ważne dla Europy gatunki zwierząt: (z Załącznika II Dyrektywy siedliskowej i z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, w tym gatunki priorytetowe): • bąk [ptak ]; • błotniak stawowy [ptak ]; • bóbr europejski [ssak]; • derkacz [ptak ]; • gąsiorek [ptak ]; • kumak nizinny [płaz ]. Walaszczyki w Częstochowie Powierzchnia: 23,5 ha Kod obszaru: PLH240028 Forma ochrony w ramach sieci Natura 2000: specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa) Status obszaru: Obszar zgłoszony oficjalnie przez stronę polską do Komisji Europejskiej jako proponowany specjalny obszar ochrony siedlisk. Według stanowiska Komisji Europejskiej, zgodnie z zasadą przezorności w stosunku do takiego obszaru stosuje się ograniczenia wynikające z art. 33, ust. 1 ustawy o ochronie przyrody, co oznacza że obszar ten powinien być brany pod uwagę przez organy administracyjne przy zatwierdzaniu przedsięwzięć, które mogą na ten obszar znacząco negatywnie oddziaływać. Opis: Kompleks opisywanych łąk znajduje się w dzielnicy Częstochowy - Walaszczykach, na terenach dawnej eksploatacji rud żelaza. Obszar praktycznie w całości pokryty jest siedliskami rolniczymi (95%), pozostała część terenu to tzw. inne tereny (miasta, wsie, drogi, śmietniska, kopalnie, tereny przemysłowe). Walaszczyki tworzą w większości słabo wykształcone, często znacznie zdegenerowane zbiorowiska z rzędu Arrhenatheretalia i znacznie lepiej zachowane i wykształcone fitocenozy z rzędu Molinietalia, a zwłaszcza ze związku Molinion. Ponadto stwierdzono tu także niewielkie fragmenty AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 23 torfowiska przejściowego, roślinności szuwarowej i wodnej w istniejących niewielkich zbiornikach oraz zadrzewień i zarośli krzewów. Dobrze wykształcone płaty zbiorowiska z rzędu Molinietalia zajmują siedliska żyzne i wilgotne. Siedliska łąk trzęślicowych są wykształcone typowo i bardzo dobrze zachowane. Podobnie jak i porastające je płaty zespołów Molinietum caereuleae. W tym kompleksie łąki trzęślicowe stanowią około 20% powierzchni. Poprzez swoją fizjonomię i skład gatunkowy (zwłaszcza obecność kosaćca syberyjskiego) dobrze wyodrębniają się wśród innych zbiorowisk, tworząc z nimi wyraźne granice. Obszar charakteryzuje się dużym bogactwem florystycznym i udziałem wielu gatunków chronionych i rzadkich jak np.: kosaciec syberyjski, mieczyk dachówkowaty, goryczka wąskolistna, sierpik barwierski i storczyki: kruszczyk błotny, kukułka szerokolistna i podkolan biały. Do najcenniejszych zalicza się dobrze wykształcone fitocenozy zespołu Molinietum caeruleae. Zagrożenia: Dużym zagrożeniem dla zachowania we właściwym stanie łąk trzęślicowych w Walaszczykach (dzielnicy Częstochowy), jest zaniechanie wykaszania i wypasu przez właścicieli tych łąk. Prowadzi to do stopniowego zarastania krzewami i drzewami w ramach naturalnych procesów sukcesji w kierunku lasu. Również potencjalna zmiana użytkowania z łąkowego na inny typ, np. pola orne lub działki budowlane z pewnością doprowadziłaby do zniszczenia tych łąk. Także planowana w pobliżu budowa obwodnicy Częstochowy stanowi dla nich bardzo duże zagrożenie (część autostrady A1). Siedliska: • zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion), • niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris), • torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea) , Ważne dla Europy gatunki zwierząt: (z Załącznika II Dyrektywy siedliskowej i z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, w tym gatunki priorytetowe): • bąk [ptak ]; • błotniak stawowy [ptak ]; • derkacz [ptak ]; • gąsiorek [ptak ]; • jarzębatka [ptak ]; • kumak nizinny [płaz ]; • traszka grzebieniasta [płaz ]. Obszar biogeograficzny: kontynentalny AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 24 Na terenie miasta w latach 80-tych projektowano cztery rezerwaty przyrody: „Gąszczyk”, „Trzęślicową Łąkę pod Walaszczykami”, „Błeszno” i „Kokocówkę”, dla których została stworzona dokumentacja projektowa. „Gąszczyk” oraz „Kokocówkę” proponowano objąć ochroną jako rezerwaty leśne, „Trzęślicową łąkę pod Walaszczykami” jako rezerwat florystyczny, natomiast „Błeszno” jako rezerwat torfowiskowy. W latach 2008 -2010 Wydział Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa Urzędu Miasta Częstochowa, zlecił zespołowi przyrodników wykonanie na terenie miasta inwentaryzacji przyrodniczej, w wyniku której potwierdzono zachowanie wysokich walorów przyrodniczych tych terenów. W oparciu o wyniki tych prac oraz dokumentację projektową sporządzoną przez profesora Janusza Hereźniaka, należy rozważyć objęcie wyżej wymienionych obszarów ochroną w formie rezerwatów przyrody lub użytków ekologicznych. Użytki ekologiczne najczęściej powoływane są na nieużytkowanych obszarach rolniczych bądź leśnych, rzadziej terenach miejskich. Odgrywają ważną rolę w zachowaniu różnorodności biologicznej. Są to powierzchnie biologicznie czynne, które zapewniają funkcjonowanie złożonych systemów przyrodniczych. Uzupełniają krajowe sieci obszarów chronionych. Możliwość powoływania użytku ekologicznego, na mocy uchwały rady rady gminy, sprawiła że jest to obecnie najczęściej stosowana forma zabezpieczania niewielkich obszarowo, ale cennych zasobów przyrodniczych. Miasto Częstochowa posiada 17 pomników przyrody ożywionej, w tym jedną pomnikową aleję (wykaz pomników w formie tabeli w punkcie 4.4.3. Pomniki przyrody). W skład tzw. urządzonych terenów zieleni o funkcjach miejskich wchodzą parki, skwery i tereny czasowo niezagospodarowane oraz zieleń publiczna. Ich powierzchnia kształtuje się następująco: • parki (11 sztuk) - 147,54 ha; • skwery, zieleńce i tereny czasowo niezagospodarowane – 45,48 ha; • zieleń przyuliczna -121,73 ha; Zatem łączna powierzchnia parków, skwerów i zieleni przyulicznej wynosi 314,75 hektarów. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 25 2.13. Komunikacja Częstochowa jest ważnym węzłem komunikacji drogowej. Przez miasto przebiega jedenaście dróg rangi regionalnej i krajowej, w tym droga krajowa nr 1 łącząca m.in. Gdańsk, Warszawę i Łódź ze Śląskiem. Także projektowana autostrada A1 ma przebiegać przez Częstochowę. Istniejący układ komunikacji drogowej umożliwia połączenie Częstochowy z ważnymi regionami i miastami w Polsce, jak i przejściami granicznymi. Łączna długość sieci dróg publicznych w Częstochowie to 616,6 kilometrów (46,4 - drogi krajowe; 20,5 km - drogi wojewódzkie; 127,2 km - drogi powiatowe; 422,5 km - drogi gminne - stan na koniec 2007 roku). Sieć dróg publicznych biegnących przez Częstochowę (za wyjątkiem dróg gminnych) ilustrują poniższe mapy. Ryc. 7: Drogi publiczne w Częstochowie AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 26 Ryc. 8: Drogi krajowe, wojewódzkie i powiatowe w Częstochowie Miasto Częstochowa nie posiada publicznego lotniska. Najbliższe porty lotnicze znajdują się Katowicach (Pyrzowice) i Krakowie (Balice). W pobliżu miasta znajduje się jedynie prywatne lotnisko Rudniki, wykorzystywane przez Aeroklub Częstochowski. Częstochowę oraz okoliczne gminy obsługuje komunikacja publiczna autobusowa i tramwajowa. Zajmuje się tym Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne Sp. z o. o. w Częstochowie. W mieście działa także zewnętrzna komunikacja autobusowa obsługującą linie autobusowe lokalne i regionalne. W większości połączenia te realizuje PKS Częstochowa. Częstochowa jest także ważnym węzłem kolejowym. Istniejąca sieć kolejowa zbiegająca się w węźle częstochowskim pozwala na bezpośrednie połączenie z większymi miastami i ośrodkami kraju, w tym ze stolicą (choć linia nie jest włączona w Centralną Magistralę Kolejową Śląsk – Warszawa). Przez miasto Częstochowa przebiegają następujące linie kolejowe: – kierunek Warszawa Koluszki – Częstochowa - Zawiercie kierunek GOP Katowice; – kierunek Wrocław – Opole – Lubliniec – Częstochowa – Kielce z połączeniem ze stacją Koniecpol w kierunku (przez CMK) do Warszawy i Krakowa; – kierunek Gdynia – Gdańsk – Bydgoszcz – Zduńska Wola – Chorzew Siemkowice – Częstochowa – i dalej w kierunku Zawiercia i Katowic. Wszystkie wymienione linie są dwutorowe (za wyjątkiem odcinka Częstochowa Aniołów Chorzew Siemkowice) i zelektryfikowane, po których odbywa się ruch pasażerski i towarowy. Linia kolejowa relacji Warszawa – Katowice, przebiegająca przez Częstochowę, objęta jest międzynarodową umową AGTC. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 27 Gęstość linii w regionie Częstochowskim jest wystarczająca. Dla umożliwienia obsługi pociągów przybywających od strony Zawiercia, Lublińca i Kielc (CMK) przebudowy i modernizacji wymaga geometryczny układ węzła. Linia kolejowa przebiega przez centrum miasta, a więc tereny intensywnej zabudowy, co potęguje istniejące zagrożenia ekologiczne ze strony tranzytowego ruchu towarowego. W strefie podmiejskiej Częstochowy pasma intensywnej zabudowy wzdłuż linii kolejowych ciągną się jedynie w kierunkach: na Lubliniec i Zawiercie i na tych trasach można przewidzieć znaczący rozwój pasażerskiego ruchu aglomeracyjnego. W przypadku decyzji władz miejskich i kolejowych o włączeniu kolei do systemu komunikacji miejskiej (na wspomnianych dwóch kierunkach) możliwe jest przedłożenie atrakcyjnej kolejowej oferty przewozowej na trasach: Częstochowa Osobowa – Blachownia (kierunek Lubliniec) oraz Częstochowa Osobowa – Zawiercie z ewentualnym połączeniem z linią Zawiercie – Katowice. Wymagałoby to jednak lokalizacji i budowy dodatkowych – oraz modernizacji istniejących przystanków osobowych wraz ze zwiększeniem przepustowości tych odcinków linii. Ryc. 9: Sieć kolejowa w Częstochowie AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 28 2.14. Przemysł Częstochowa to duży ośrodek przemysłowy. Posiada rozwinięty przemysł hutniczy, włókienniczy, spożywczy, zapałczany. Ponadto w mieście funkcjonują zakłady branży papierniczej, poligraficznej, metalowej, materiałów ogniotrwałych, huty szkła oraz wiele innych, mniejszych zakładów reprezentujących przemysł galanteryjny, zabawkarski oraz materiałów biurowych. Jest to również ważny węzeł kolejowy i drogowy. Do ważniejszych zakładów, których usytuowanie na terenie miasta ma duży wpływ na jego rozwój i przyszłość zaliczyć należy: • IDS Huta Częstochowa Sp. z o. o; • Zakład FORTUM Częstochowa S.A.; • Enion S.A.; • Odlewnia Żeliwa „WULKAN” S.A.; • Zakład Elektroenergetyczny H.Cz. ELSEN Sp. z o.o.; • "Metalplast - Częstochowa" S.A.; • „POLONTEX” S.A.; • STOLZLE Częstochowa Sp. z o.o; • Wienerbeger Cegielnie Lębork Sp. z o.o – Cegielnia „GNASZYN”; • GUARDIAN Częstochowa Sp. z o.o.; • SYSTEMY POLIMERYCZNE BARRE THOMAS POLAND SP. Z O.O.; • TRW Polska Sp. z o.o.; • Koksownia Częstochowa Nowa Sp. z o.o. 2.15. Sport, turystyka i rekreacja W Częstochowie w 2003 roku prowadziło działalność: 55 klubów sportowych, 9 Ognisk Towarzystw Krzewienia kultury Fizycznej, 13 Okręgowych Związków Sportowych, 6 Stowarzyszeń Turystycznych, 9 Akademickich Klubów Sportowych, 9 Dzielnicowych Ośrodków Sportu lokalnego, 10 instytucji i organizacji zajmujących się kulturą fizyczną w Częstochowie oraz 64 uczniowskich Klubów sportowych. W Mieście działa Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji, który świadczy usługi sportu, rekreacji oraz turystyki na obiektach przekazanych w zarząd przez gminę. MOSiR zarządza następującymi obiektami użyteczności publicznej: • Hala Sportowo – Widowiskowa "Polonia" ul. Dekabrystów 43; • Pływalnia Letnia z budynkiem zaplecza technicznego i barem restauracyjnym "Akewn" ul. Dekabrystów 43; AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 29 • Park Wypoczynkowy "Lisiniec" ul. Kordeckiego 99; • Camping "Oleńka" ul. Oleńki 22/30; • Parkingi na terenie miasta; • Sztuczne Lodowisko ul. Boya – Żeleńskiego 6/8; • Pływalnia Letnia ul. Jana III Sobieskiego 5; • Pływalnia Kryta Al. Niepodległości 20/22; • Sala sportowa ul. Rejtana 7c; • Miejski Stadion Lekkoatletyczny ul. Dąbrowskiego 58/64; • Miejski Stadion Piłkarski "Raków" ul. Limanowskiego 83; • Miejskie Korty Tenisowe ul. 3 Maja 1/3 MOSiR jest organizatorem wielu imprez sportowych. Oprócz obiektów zarządzanych przez MOSiR istnieje w Częstochowie: 5 stadionów, 9 boisk sportowych, 5 krytych pływalni, 101 sal gimnastycznych, 181 boisk przyszkolnych oraz 7 kortów tenisowych. Częstochowa jako miasto z Sanktuarium Jasnogórskim posiada duże możliwości rozwoju turystyki (szczególnie pielgrzymkowej). Położenie miasta w pobliżu atrakcyjnych terenów Jury Krakowsko – Częstochowskiej podnosi atrakcyjność turystyczną tego miejsca. Baza turystyczna miasta jest rozwinięta - Częstochowa przoduje wśród miast na prawach powiatu w województwie śląskim pod względem liczby miejsc noclegowych – 10,5 miejsca na 1000 ludności. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 30 3. Ocena dotychczasowej realizacji celów i kierunków działań założonych w Programie Ochrony Środowiska dla Miasta Częstochowy na lata 2004 – 2015" W niniejszym rozdziale przedstawiono ocenę dotychczasowej polityki ochrony środowiska, a konkretniej realizacji założonych celów i kierunków działań w Programie ochrony środowiska dla miasta Częstochowy na lata 2004-2015. Ocena ta została przeprowadzona z punktu widzenia przydatności tego programu dla przygotowywanego programu ochrony środowiska dla miasta Częstochowy. W ramach poprzedniego programu ochrony środowiska wyznaczone zostały trzy główne cele: • Zachowanie, ochrona i poprawa stanu środowiska; • Ochrona zdrowia ludzkiego; • Rozważne i racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych. Wśród działań służących osiągnięciu wyżej wymienionych celów zaliczono: • Poprawę stanu wód powierzchniowych i podziemnych; • Podniesienie retencyjności dorzeczy i zwiększenie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego; • Poprawę jakości powietrza; • Zmniejszenie uciążliwości hałasu dla mieszkańców i środowiska; • Ochrona obszarów i obiektów cennych przyrodniczo; • Zachowanie i ochrona istniejących zasobów leśnych; • Eliminowanie i zmniejszanie skutków dla środowiska z tytułu awarii przemysłowych; • Racjonalne korzystanie z zasobów glebowych; • Kontrola i ograniczanie emisji do środowiska promieniowania niejonizującego; • Zwiększenie świadomości ekologicznej mieszkańców. W ramach realizacji poprzedniego Programu ochrony środowiska wykonano następujące zadania: Gospodarka wodno – ściekowa I. Zapewnienie mieszkańcom miasta wody odpowiadającej normom wody do picia oraz ochrona ujęć wody pitnej • Oddanie do użytku w 2006 r. stacji uzdatniania wody; • Realizacja projektu współfinansowanego przez Komitet Badań Naukowych zintegrowanego systemu gospodarowania i ochrony (ZSGiO) zasobów wodnych „Opracowanie Górnojurajskiego Zbiornika Wód Podziemnych GZWP 326”; 31 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 31 II. Poprawa jakości wód powierzchniowych poprzez poprawę jakości oczyszczania ścieków oraz ograniczenie negatywnego wpływu ścieków deszczowych 1. Kanalizacja sanitarna i deszczowa • Do końca roku 2006 wykonanych zostało łącznie 42,690 km1 kanałów sanitarnych w następujących dzielnicach miasta (podział według dokumentacji projektowej): - Kiedrzyn i Północ – 15.107,78 mb - Błeszno i Bugaj – 3.860,45 mb - Kuźnica – 9.217,82 mb - Gnaszyn-Kawodrza 6.617,64 mb - Wypalanki-Brzeziny – 3.184,10 mb - Grabówka – 1.563,60 mb - Mirów – 559,40 mb - inne – 2.572,21 mb • W 2007 roku zostało zakończone zadanie pn.: ”Rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej w Częstochowie, a w 2008 roku „Rozbudowa i modernizacja Centralnej Oczyszczalni Ścieków w Częstochowie”. Modernizacja Centralnej Oczyszczalni Ścieków wraz z budową kanalizacji sanitarnej zostały ujęte i są realizowane w ramach Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych przy finansowym udziale Funduszu Spójności Unii Europejskiej. Łącznie w ramach tego projektu wybudowano ponad 70 km kanałów sanitarnych, z czego w 2007 roku - 31,1 km2 w dzielnicach: Gnaszyn, Kawodrza, Grabówka, Kiedrzyn, Kuźnica, Mirów, Wypalanki, Brzeziny. Według raportu z wykonania "Programu Ochrony Środowiska dla Miasta Częstochowy na lata 2004 – 2015" obejmujący okres od 1 stycznia 2007 do 31 grudnia 2008 roku, stan długości sieci kanalizacyjnej i deszczowej sukcesywnie wzrastał z roku na rok, a więc realizowano założenia zawarte w wyżej wymienionym Programie Ochrony Środowiska, co obrazuje tabela poniżej. Tabela 5: Długości sieci kanalizacji sanitarnej i deszczowej 2006r. 2007r. 2008r. Długość sieci kanalizacji sanitarnej km 585,60 649,9 672,85 Długość sieci kanalizacji deszczowej km 382 388,53 392,65 Źródło: Raport z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla miasta Częstochowy za lata 2007-2008 1 Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla miasta Częstochowy na lata 2004 – 2015” obejmujący okres od 30 maja 2004 r. do 31 grudnia 2006 r. 2 Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla miasta Częstochowy na lata 2004 – 2015” obejmujący okres od 01 stycznia 2007 r. do 31 grudnia 2008 r. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 32 2. Rozbudowa i modernizacja istniejących oczyszczalni ścieków W latach 2005 – 2008 realizowano rozbudowę i modernizację Centralnej Oczyszczalni Ścieków w Częstochowie w zakresie usuwania azotu i fosforu oraz gospodarki osadami, łącznie z suszeniem termicznym. W styczniu 2009 r. uruchomiono na terenie Centralnej Oczyszczalni Ścieków zespół prądotwórczy pracujący na biogaz. W celu likwidacji istniejących trudności eksploatacyjnych oraz zapewnienia wymaganych norm jakościowych dla ścieków oczyszczonych przeprowadzono: I. Modernizację sektora oczyszczalni biologicznej 1. Modernizację reaktorów biologicznych 2. Budowę rurociągów technologicznych między obiektami II. Modernizację sektora oczyszczalni mechanicznej 1. Budowę stacji zagęszczania osadów 2. Modernizację pompowni osadu surowego i tłuszczy III. Modernizację sektora unieszkodliwiania osadu ściekowego 1. Modernizację wydzielonych komór fermentacyjnych 2. Budowę wydzielonej komory fermentacyjnej wraz z klatką schodową i pomostami 3. Modernizację stacji odwadniania osadu 4. Budowę suszarni osadu 5. Rekultywację zagospodarowania lagun osadowych IV. Modernizację sektora energetycznego 1. Budowę stacji wymienników ciepła z kotlownią 2. Budowę zbiornika gazu z instalacjami 3. Modernizację zasilania energetycznego V. Wykonanie układu komunikacyjnego Efekty uzyskane w wyniku realizacji inwestycji są bardzo istotne i wymierne dla aktywnej ochrony środowiska, a w szczególności dla ochrony wód i reżimu biologicznego rzeki Warty. 3. Monitoring wód powierzchniowych i podziemnych Opisane wcześniej przedsięwzięcia takie jak budowa kanalizacji sanitarnej, deszczowej oraz modernizacja oczyszczalni ścieków, jak również działania służb kontrolnych w zakresie ochrony środowiska zmierzają do ograniczenia zanieczyszczeń i poprawy jakości stanu wód powierzchniowych i podziemnych. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 33 4. Mała retencja i ochrona przeciwpowodziowa W związku z potencjalnym zagrożeniem powodziowym w najbardziej newralgicznych miejscach realizowane były następujące zadania: • przebudowa i budowa prawobrzeżnego wału przeciwpowodziowego P-VII rzeki Warty w rejonie ul. Jutowej o długości 456 mb (zadanie realizowane przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Poznaniu, a dofinansowane ze środków Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej); • budowa lewobrzeżnego wału przeciwpowodziowego rzeki Warty w rejonie wylotu Kanału Konha o długości 70 mb (inwestycja Miasta przy dofinansowaniu ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej); • budowa prawobrzeżnego wału przeciwpowodziowego rzeki Warty na odcinku od ul. Strażackiej do ul. Mirowskiej o długości 176 mb (inwestycja Miasta przy dofinansowaniu ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej); • remont prawobrzeżnego odcinka wału przeciwpowodziowego P-IX rzeki Warty w dzielnicy Dąbie o długości 994 mb (zadanie realizowane przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Poznaniu, a dofinansowane ze środków Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej); • remont lewobrzeżnego wału przeciwpowodziowego L-VII rzeki Warty w km 10+367 - 11+225 węzła częstochowskiego o długości 367 mb i umocnienie korony wału P – VIII o długości 1.200 mb; • bieżąca konserwacja wałów powodziowych i koryt rzek: Stradomki, Konopki, Gorzelanki i Kucelinki znajdujących się w administracji Śląskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Katowicach Oddział w Częstochowie (dofinansowane ze środków Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej). Ochrona powietrza • Obniżenie zawartości zanieczyszczeń w powietrzu • modernizacje źródeł ciepła i termomodernizacje budynków użyteczności publicznej takich jak: szkoły, przedszkola, szpitale, przychodnie; • modernizacje źródeł ciepła i termomodernizacje budynków wielorodzinnych będących własnością bądź współwłasnością miasta, - dofinansowania do modernizacji systemów grzewczych w budynkach jednorodzinnych i lokalach mieszkalnych wielorodzinnych (zamiana pieców kaflowych i starego typu kotłów węglowych na kotły węglowe nowej generacji, kotły opalane paliwem ekologicznym lub podłączenie do sieci ciepłowniczej); AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 34 - ograniczenie zanieczyszczeń ze źródeł komunikacyjnych; - prowadzenie punktów monitoringu lokalnego. 1. Opracowanie i wdrażanie programu ograniczenia niskiej emisji dla miasta • W ramach środków Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w latach 2007 - 2008 dofinansowano 285 inwestycji polegających na likwidacji starych (niskosprawnych) źródeł ciepła na paliwo stałe – piece węglowe, na nowoczesne proekologiczne systemy grzewcze. Łącznie od 2004 r. dofinansowano 750 inwestycji w tym zakresie.3 • W grudniu 2006 roku opracowany został przez ATMOTERM – EKOURBIS Sp. z o.o. „Program ograniczenia niskiej emisji dla miasta Częstochowy”; 2. Promowanie odnawialnych systemów energii • W roku 2004 właściciele budynku usługowego (bliźniaka) przy ul. Sowińskiego w Częstochowie dokonali modernizacji termomodernizacji budynku oraz przebudowy systemu zasilania w ciepło; • W 2007 roku na terenie Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. Najświętszej Maryi Panny w Częstochowie przy ul. Bialskiej zakończono inwestycje polegająca na zamontowaniu 598 kolektorów słonecznych. • Wdrażanie standardów jakości powietrza 1. Zadania modernizacyjne prowadzone przez podmioty gospodarcze na rzecz obniżenia emisji pyłowej i gazowej do powietrza z emitorów zakładów przemysłowych. • Zakład Elektroenergetyczny H.Cz. ELSEN Sp. z o.o. kontynuując gruntowną modernizację kotłów dokonał wymiany palników pyłowych na palniki niskoemisyjne o obniżonej emisji NOx oraz zmodernizowano elektrofiltry poprzez dobudowę trzeciej strefy na trzech jednostkach kotłowych; • Zakład FORTUM Częstochowa S.A. zajmujący się produkcją ciepła na potrzeby komunalne w latach 2003-2008 przeprowadził następujące inwestycje mające na celu ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powietrza: - zmodernizowano 5 lokalnych kotłowni, wykonano około 1 km przyłączy preizolowanych, zmodernizowano około 100 węzłów cieplnych; - zakład rozpoczął rozbudowę istniejącej ciepłowni „Rejtan” o nowy kocioł fluidalny (kocioł wodno-parowy) z turbogeneratorem zasilany węglem i biomasą. Jednostka ta będzie wyposażona w dwie osobne wiązki do ogrzewania wody sieciowej i oddzielny obieg parowy. Kocioł pracować będzie w skojarzeniu w celu produkcji energii elektrycznej; 3 Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla miasta Częstochowy na lata 2004 – 2015” obejmujący okres od 01 stycznia 2007 r. do 31 grudnia 2008 r. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 35 • IDS Huta Częstochowa Sp. z o.o. - przeprowadzono modernizacje pieców oraz zainstalowano dopalanie LZO na linii malowania w Zakładzie Walcowni Blach Grubych, zainstalowano również filtry tkaninowe na wydziale antykorozji; • Koksownia Częstochowa Nowa Sp. z o.o. wyodrębniona ze struktur ISD Huty Częstochowa i funkcjonująca od 01.01.2008 roku prowadzi remonty bieżące ceramiki komór koksowniczych, osprzętu baterii oraz prace w obszarze techniki opalania; • Wienerberger Cegielnie Lębork Sp. z o.o. – Cegielnia „GNASZYN” - w 2007 roku zamieniono paliwo do ogrzewania pieca tunelowego, a mianowicie zastąpiono olej opałowy gazem ziemnym. W wyniku tego została zredukowana ilość emitowanych do atmosfery związków organicznych i pyłu. W 2008 roku zakład uruchomił również urządzenie do oczyszczania spalin pochodzących z wypału ceramiki budowlanej, co także umożliwiło redukcję ilości emitowanych do atmosfery związków organicznych i tlenku węgla. 2. Dostosowanie monitoringu powietrza do wymogów UE • Od 2004 roku delegatura WIOŚ w Częstochowie prowadzi na terenie miasta badania powietrza atmosferycznego w dwóch stacjach automatycznych. Jedna z nich mieści się w centrum miasta przy skrzyżowaniu Alei Armii Krajowej i Alei Jana Pawła II, a druga w dzielnicy „Północ” przy ulicy Baczyńskiego • W latach 2003 -2008 w ramach monitoringu regionalnego ze środków Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej prowadzone są badania monitoringowe o charakterze lokalnym, w rejonie: − Koksowni Huty Częstochowa, − ul. Korczaka, − ul. Jaskółcza, − ul. Słupska, − ul. Wichrowej. III. Ograniczenie emisji z procesów spalania paliw i źródeł przemysłowych 1. Modernizacja systemu ciepłowniczego miasta • W latach 2003-2006 zmodernizowano 5 lokalnych kotłowni (starego typu kotły na paliwo stałe zastąpiono kotłami nowej generacji na węgiel – groszek), wykonano 947 mb przyłączy preizolowanych oraz modernizowano 95 węzłów cieplnych; • W roku 2007 wykonano na 23 obiektach zadania polegające na wymianie węzłów cieplnych starego typu na węzły wymiennikowe kompaktowe, budowie nowych węzłów wymiennikowych kompaktowych, przyłączy do sieci cieplnej wysokich parametrów oraz zautomatyzowanych kotłowni na AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 36 ekogroszek; • Rozpoczęto działania zmierzające do realizacji zadania polegającego na wymianie niskosprawnych i nieekologicznych węglowych źródeł ciepła na nowoczesne dwufunkcyjne kotły gazowe z zamkniętą komorą spalania w każdym mieszkaniu oraz kompleksowej termorenowacji budynków. Zadanie obejmie 39 budynków mieszkalnych dwu i trójkondygnacyjnych w sumie 610 mieszkań o powierzchni użytkowej ok. 30 tysięcy m2; • W latach 2007 - 2008 dokonano częściowej lub całkowitej termomodernizacji w około 150 budynkach wielorodzinnych na terenie miasta; 2. Modernizacja systemu ogrzewania i termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej (oświatowych, opieki zdrowotnej) oraz budynków komunalnych • Na terenie miasta w latach 2002-2008 dokonano częściowej bądź całkowitej termomodernizacji i modernizacji węzłów cieplnych w ponad stu kilkudziesięciu budynkach mieszkalnych będących własnością bądź współwłasnością gminy, a zarządzanych przez Zakład Gospodarki Mieszkaniowej TBS Sp. z o.o. Podjęte przedsięwzięcia pozwoliły na ograniczenie od 5 do 45 % zużycia energii na obiekcie; • Przeprowadzono modernizacje systemu grzewczego w kilkunastu obiektach. Dwie kotłownie węglowe zastąpiono kotłowniami opalanymi olejem. Jedną wymieniono na opalaną ekogroszkiem. Czternaście obiektów ogrzewanych piecami węglowymi podłączono do miejskiej sieci ciepłowniczej; • W roku 2007 rozpoczęto działania zmierzające do realizacji zadania polegającego na wymianie niskosprawnych i nieekologicznych węglowych źródeł ciepła na nowoczesne dwufunkcyjne kotły gazowe z zamkniętą komorą spalania w każdym mieszkaniu oraz kompleksowej termorenowacji budynków . Zadanie obejmuje 39 budynków mieszkalnych dwu i trójkondygnacyjnych w dzielnicy Dźbów, w sumie 610 mieszkań o powierzchni użytkowej około 30 tysięcy m2. 3. Instalowanie indywidualnych liczników ciepła. Nowobudowane budynki mieszkaniowe podłączane do sieci ciepłowniczej wyposażane są na bieżąco w liczniki ciepła. W budynkach istniejących przeprowadzane są sukcesywnie prace modernizacyjne instalacji c.o. na której montowane są liczniki bądź podzielniki ciepła. Ochrona przed hałasem I. Inwentaryzacja narażenia na hałas 1. Opracowanie map akustycznych szlaków komunikacyjnych • W roku 2005 wykonano pomiary hałasu drogowego na ulicy Okulickiego; • W roku 2005 Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Częstochowie Sp. z o.o. przeprowadziło modernizację 20 sztuk wagonów tramwajowych poprzez wymianę przetwornic dynamicznych na przetwornice statyczne emitujące znacznie mniejszy hałas; AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 37 • W roku 2006 wykonano pomiary hałasu drogowego w porze dnia i nocy na: ul. Św. Rocha, ul. Piastowskiej (odcinek od ul. Sabinowskiej do ul. Matejki), ul. Szajnowicza-Iwanowa (przy ul. Okólnej), ul. Okulickiego, ul. Dekabrystów (odcinek ul. Szajnowicza - Iwanowa – Okólna), ul. Okólnej, ul. Bialskiej, ul. Jasińskiego, ul. Kozielewskiego, ul. Skrzyneckiego, ul. Wysockiego. • W 2008 roku na zlecenie Miejskiego Zarządu Dróg w Częstochowie sporządzona została mapa akustyczna dla dróg, po których przejeżdża ponad 6 milionów pojazdów rocznie; • Do 2012 roku zarządzający drogami muszą sporządzić mapę akustyczną dla dróg po których przejeżdża ponad 3 miliony pojazdów rocznie i linii olejowych po których przejeżdża ponad 30 tysięcy pociągów rocznie. 2. Opracowanie mapy akustycznej dla miasta Miasto musi opracować mapę akustyczną do 2012 roku Wystąpiono o dotacje na ten cel z Europejskiego Funduszu Rozwoju w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007-2013. Uchwałą nr 1124/252/111/09 z dnia 19.05.2009r. Zarządu Województwa Śląskiego wniosek Częstochowy został wybrany do dofinansowania w zakresie Działania 5.4 Zarządzanie środowiskiem RPO WSL na lata 2007-2013. II. Działania ograniczające wpływ hałasu na mieszkańców i środowisko 1. Budowa ekranów dźwiękochłonnych na odcinkach dróg przebiegających w pobliżu zabudowy mieszkaniowej Wzdłuż drogi DK1 zostało wybudowane 1,31 kilometrów ekranów akustycznych. Budowa ekranów wzdłuż tej trasy będzie nadal kontynuowana. Sukcesywnie kontynuowana jest również modernizacja torowisk tramwajowych. 2. Działania realizowane przez gminę w celu zmniejszenia emisji komunikacyjnych Systematycznie prowadzone są modernizacje skrzyżowań drogowych oraz realizowana jest budowa akomodacyjnych sygnalizacji świetlnych. W ostatnich latach przeprowadzono między innymi rewaloryzację odcinka (III Alei) Alei Najświętszej Maryi Panny. W ramach tego zadania ograniczono ruch samochodowy na wyremontowanym odcinku. Wybrane elementy środowiska I. Zmniejszenie uciążliwości dla mieszkańców z tytułu emisji zanieczyszczeń do powietrza oraz hałasu 1. Realizacja inwestycji drogowych w zakresie budowy nowych i modernizacji istniejących ciągów drogowych AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 38 • Usprawnienie dostępności komunikacyjnej Strefy Aktywności Gospodarczej; • Usprawnienie przejazdu w południowym korytarzu tranzytowym; • Usprawnienie przejazdu w północnym korytarzu tranzytowym; • Ponadto Miasto Częstochowa przystąpiło do prac poprzedzających budowę układu drogowo – tramwajowego w południowej części miasta obejmującego tereny zamieszkania zbiorowego i zabudowę jednorodzinną. 2. Modernizacja taboru autobusowego – zakup autobusów na paliwo ekologiczne W latach 2004 –2006 Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Częstochowie Spółka z o.o. dokonało wymiany 28 autobusów, natomiast w latach 2007 –2008 zakupiono 10 autobusów. 3. Poprawienie warunków ruchu drogowego przy wykorzystaniu podstawowych narzędzi inżynierii ruchu, zapewniających płynność i przepustowość sieci drogowej • Systematycznie prowadzone są modernizacje skrzyżowań drogowych oraz realizowana jest budowa akomodacyjnych sygnalizacji świetlnych; • Powstał „Program Rozbudowy Systemu Ścieżek Rowerowych w latach 2007 – 2013”. Realizacja programu zastała podzielona na dwa etapy. W pierwszym etapie w latach 2007-2009 projektowane jest wykonanie 67,8 kilometrów ścieżek rowerowych, a w drugim etapie to jest. w latach 2010 – 2013 42,8 kilometrów. Ochrona obszarów cennych przyrodniczo I. Ochrona konserwatorska oraz zagospodarowanie rekreacyjno – turystyczne terenów cennych przyrodniczo • W latach 1977 – 1989 ustanowiono 3 pomniki przyrody (2 drzewa w parkach podjasnogórskich i 1 drzewo przy ulicy Łukasińskiego), a w latach 2004 -2006 kolejnych 14 wykazanych poniżej: - 7 drzew w parkach podjasnogórskich, - 1 drzewo przy Promenadzie Czesława Niemena, - 5 drzew w parku przy ul. Zbyszka, - aleję brzozową przy ul. Bialskiej (385 drzew)4; • W latach 2007 - 2008 wzdłuż objętej ochroną alei brzozowej utworzono przyrodniczą ścieżkę edukacyjną z 14 tablicami dydaktycznymi. Przy udziale pracowników Wydziału Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa oraz z wykorzystaniem środków uzyskanych z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony 4 Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla miasta Częstochowy na lata 2004 – 2015” obejmujący okres od 30 maja 2004 r. do 31 grudnia 2006 r. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 39 Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach opracowano i wydano przewodnik po ścieżce oraz tablice dydaktyczne. Wydawnictwo wydrukowano w nakładzie 3 000 egzemplarzy i w większości przekazano na potrzeby placówek oświatowych na terenie Częstochowy; • Od 2003 roku prowadzono akcję ochrony kasztanowców przed szrotówkiem kasztanowcowiaczkiem; • Od 2004 roku zimą prowadzona jest akcja dokarmiania dzikich ptaków na terenach parków miejskich – wykonano i rozmieszczono karmniki wolno stojące wraz z poglądowymi tablicami edukacyjnymi. Prowadzono przeglądy, czyszczenie istniejących oraz uzupełniano i rozmieszczano nowe budki lęgowe dla ptaków; • W ramach ochrony płazów corocznie ustawiano zapory o długości 400 mb zapobiegające migracji żab przez ruchliwą ulicę. Płazy przenoszone są w okresie wiosennym; • W 2005 roku wykonano „Opracowanie oceny stanu środowiska przyrodniczego, wodnego i gruntowego pod kątem rewitalizacji Parku Lisiniec”; • Na terenie Lasu Aniołowskiego realizowane były zabiegi pielęgnacyjne drzewostanu, nasadzenia i pielęgnacja nowych drzew oraz wytyczono i utwardzono alejki spacerowe. Wykonano również ścieżkę zdrowia złożoną z 10 urządzeń rekreacyjnych. W 2009 roku wykonano przyrodniczą ścieżkę edukacyjną złożoną z 21 tablic rozmieszczonych w terenie oraz wydano w nakładzie 1000 egzemplarzy przewodnik po ścieżce przyrodniczej opracowany przez pracowników Wydziału Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa Urzędu Miasta Częstochowy. • Na podstawie prowadzonych badań terenowych wykonano mapę cennych przyrodniczo obszarów Częstochowy oraz określono stanowiska, które z uwagi na występowanie chronionych gatunków fauny i flory poddane zostały dalszym szczegółowym badaniom, dla określenia ich wartośći przyrodniczej. Określono wytyczne dla ochrony najcenniejszych z nich; • Opracowano tekst przewodnika po Parkach: 3 Maja i Staszica, w którym szczególny nacisk położono na walory przyrodnicze i historyczne obiektów. Przewodnik wydano w 2009 roku w nakładzie 1500 egzemplarzy; •W roku 2005 Regionalne Wodne Pogotowie Ratunkowe w Częstochowie wykonało Inwentaryzację i ocenę koryta rzeki Warty; • W ramach działań promujących rekreację w dolinach częstochowskich rzek, w październiku 2005 roku zorganizowano wspólnie z Zespołem Szkół imienia B. Prusa w Częstochowie międzyszkolną sesją popularno- naukową, której wiodącym tematem były częstochowskie rzeki; • W roku 2006 na terenie kompleksów leśnych powstały dwie polany rekreacyjne (przy ul. Dedala AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 40 i między ul. Mirowską i rzeką Wartą). Wykonane zostały drewniane ogrodzenia, ławki i stoły oraz kosze na śmieci; • Od maja do września 2007-2008r. zorganizowano kilkadziesiąt ogólnodostępnych spływów kajakowych, w których wzięło udział kilkaset osób, promując w ten sposób rekreację w dolinach częstochowskich rzek. Szlak oznakowano tablicami informacyjnymi oraz wydano opis szlaku w formie przewodnika; • W ramach działań promujących rekreację w 2007 roku wspólnie z Zespołem Szkół im. B. Prusa w Częstochowie zorganizowano międzyszkolną sesję popularno- naukową promującą piesze szlaki turystyczne pn. „Cudze chwalicie, a swoje znacie?”; • W latach 2007-2008 wykonano 910 metrów spacerowych ciągów pieszych wzdłuż wałów przeciwpowodziowych rzeki Warty; •W listopadzie 2008 została zorganizowana konferencja poświęcona projektowi zagospodarowania turystycznego Szlaku Wodnego Warty, na jaki uzyskano dofinansowanie w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007-2013; • Przeprowadzono rewaloryzację największej oazy zieleni w śródmieściu zajmującą powierzchnię prawie 12 hektarów parków podjasnogórskich. Przeprowadzono gruntowną rewitalizację szaty drzewnej, alejek, placów zabaw, zabytkowych obiektów i pomników znajdujących się na terenie parków. Przede wszystkim przywrócono parkom pierwotny układ kompozycyjny. Ochrona przed poważnymi awariami W 2004roku zakupiono i zamontowano urządzenia peryferyjne do pojazdów ratowniczych PSP oraz ambulansów sanitarnych Zespołu Ratownictwa Medycznego, przeznaczone do współpracy z Systemem Wspomagania Decyzji Stanowisk Kierowania Centrum Powiadamiania Ratunkowego w Częstochowie, wykorzystywanych do działań ratowniczych. W roku 2006 wykonano remont miejskiego sztucznego lodowiska. Usunięto z instalacji amoniakalnej przeszło 8 ton amoniaku, który przez te lata był zagrożeniem dla środowiska. Ze środków Gminnego i Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej zakup specjalistycznego sprzętu technicznego oraz sorbentów do neutralizacji substancji chemicznych dla Komendy Miejskiej Straży Pożarnej do prowadzenia szybkich i skutecznych akcji usuwania powstałych zagrożeń. Ponadto wydatkowano środki finansowe na zakup 4 elektronicznych syren alarmowych, wchodzących w skład systemu alarmowania ludności miasta Częstochowy o zagrożeniach, w tym o zagrożeniach środowiska. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 41 Rewitalizacja obszarów poprzez adaptację do nowych potrzeb I. Rekultywacja terenów zdegradowanych W roku 2006 wykonano „Inwentaryzację terenów eksploatacji odkrywkowej na terenie miasta Częstochowy”. Do roku 2008 na terenie miasta zrekultywowano tereny o powierzchni 12,7 hektarów. Edukacja ekologiczna • W latach 2004 –2006 na terenie miasta prowadzono różne formy edukacji ekologicznej skierowanej do różnych wiekowo i zawodowo grup społecznych; • Od roku 2004 w ramach Europejskiego Dnia bez Samochodu i Europejskiego Tygodnia Zrównoważonego Transportu miasto uczestniczy w organizacji Dnia bez Samochodu; • W latach 2007-2008 zrealizowano przy dotacji w wysokości 102 500,00 złotych między innymi następujące projekty: - „Rzeka Warta – warta poznania i ochrony” oraz „Przełom Warty”; - „Czysty Wrzosowiak” i „Co z tym śmieciem w dzielnicy Wrzosowiak”; - Konkurs dendrologiczny; - „Leśna klasa”; - „Niebezpieczne odpady”; - „Młodzi ekolodzy Częstochowie”; - „Nie trujcie”; - „Harcerski eko-weekend”; - „Czy wiedzą dzieci co można zrobić ze śmieci”; - „Gazeta ekologiczna – czysta Częstochowa”; - „Moje ekologiczne miasteczko”; - Sprzątanie świata. - Częstochowski Dzień bez samochodu 2007 i 2008. • W roku 2007 w ramach projektu „Rzeka Warta –warta poznania i ochrony” wydany został przewodnik przyrodniczy „Mirowski Przełom Warty”; • W roku 2007 zrealizowany został projekt pn. „Podnoszenie poziomu świadomości społecznej w zakresie aktywnego udziału w procesie podejmowania decyzji dotyczących ochrony środowiska oraz zrównoważonego rozwoju gospodarki energetycznej na poziomie lokalnym”; • W latach 2007 - 2008 przyjęto kilkanaście wycieczek, łącznie kilkaset osób ze szkół podstawowych, średnich i uczelni wyższych; • W latach 2006 - 2008 rozprowadzono wśród mieszkańców ponad 190000 ulotek propagujących działanie mobilnego punktu zbiórki odpadów niebezpiecznych, edukując w ten sposób mieszkańców AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 42 Częstochowy o potrzebie selektywnego zbierania odpadów niebezpiecznych; Powyższe cele i kierunki zostały prawidłowo sformułowane. Wytyczone cele zostały zrealizowane. Realizacja zadań przyczyniała się i nadal się przyczynia do poprawy stanu środowiska Miasta Częstochowa. Konieczna jest kontynuacja dążenia do osiągnięcia jak najlepszej jakości poszczególnych komponentów środowiska przyrodniczego, w tej intencji, w dalszej części niniejszego opracowania przedstawiono cele i kierunki działań pokrywające się po części z celami i kierunkami sformułowanymi w „Programie ochrony środowiska dla Miasta Częstochowa na lata 2004 – 2015” oraz rozwinięto je o nowe propozycje działań. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 43 4. Ocena aktualnego stanu środowiska 4.1. Powietrze 4.1.1. Źródła emisji zanieczyszczeń do powietrza Przemiany gospodarcze oraz zmiany systemu ochrony środowiska w ostatnich latach (między innymi zastosowanie przepisów o dopuszczalnej emisji zanieczyszczeń, likwidacja wielu zakładów przemysłowych) wywarły istotny wpływ na stan czystości powietrza w mieście. Podstawowym źródłem zanieczyszczeń gazowych w mieście są pojazdy samochodowe, a rejony o dużym nasileniu ruchu drogowego charakteryzują się dużym stopniem zanieczyszczenia powietrza. Miasto Częstochowa to ważny ośrodek przemysłowy w kraju. Zlokalizowana jest duża grupa przedsiębiorstw o wysokim poziomie technicznym. Główne gałęzie przemysłu częstochowskiego to przemysł metalurgiczny, motoryzacyjny, lekki, chemiczny, przetwórstwa tworzyw sztucznych, przemysł skórzany, materiałów budowlanych, a także przemysł – rolno spożywczy. Do największych źródeł emisji należą: • IDS Huta Częstochowa Sp. z o. o; • Zakład FORTUM Częstochowa S.A.; • Enion S.A.; • Odlewnia Żeliwa „WULKAN” S.A.; • Zakład Elektroenergetyczny H. Cz. ELSEN Sp. z o.o.; • "Metalplast - Częstochowa" S.A.; • „POLONTEX” S.A.; • STOLZLE Częstochowa Sp. z o.o; • Wienerbeger Cegielnie Lębork Sp. z o.o – Cegielnia „GNASZYN”; • GUARDIAN Częstochowa Sp. z o.o.; • SYSTEMY POLIMERYCZNE BARRE THOMAS POLAND SP. Z O.O.; • TRW Polska Sp. z o.o.; • Koksownia Częstochowa Nowa Sp. z o.o. Zakłady spełniają wymagania formalno – prawne, posiadają pozwolenia na emisję pyłów i gazów do środowiska bądź pozwolenia zintegrowane. W mieście występuje również duża koncentracja niskich emitorów, co skutkuje wzrostem stężenia zanieczyszczeń pyłowych i gazów w sezonie zimowym. Działania miasta zmierzają w kierunku przebudowy i modernizacji układu komunikacyjnego. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 44 4.1.2. Monitoring zanieczyszczeń powietrza System monitoringu powietrza w województwie śląskim jest oparty na pomiarach stężeń zanieczyszczeń w powietrzu, wykonywanych na stacjach pomiarowych wchodzących w skład sieci monitoringu krajowego i regionalnego. W województwie śląskim sieci te wzajemnie się przenikają dostarczając informacje o jakości powietrza. Badania prowadzą: Wojewódzka Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna (WSSE), Ośrodek Badań i Kontroli Środowiska Przedsiębiorstwo Państwowe (OBiKŚ), Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach (IETU), Instytut Badawczy Leśnictwa Zakład Gospodarki Leśnej Rejonów Przemysłowych w Katowicach (IBL), Instytut Podstaw Inżynierii Środowiska Polskiej Akademii Nauk (IPIŚ PAN) oraz Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska (WIOŚ). Na terenie Częstochowy swoje punkty pomiarowe mają WIOŚ i Sanepid. Śląska Wojewódzka Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w Katowicach prowadzi ocenę jakości powietrza w ramach sieci nadzoru ogólnego, której głównym celem jest ocena narażenia ludności. Sieć nadzoru ogólnego jest również elementem sieci krajowej nadzorowanym przez Państwową Inspekcję Sanitarną. Monitoring lokalny UM Częstochowa zawarł umowę z Wojewódzkim i Inspektoratem Ochrony Środowiska w Katowicach w celu przeprowadzania badań „Monitoringu lokalnego powietrza na terenie miasta Częstochowy”. Badania te prowadzone są przez Delegaturę WIOŚ od 2003 roku. Na przestrzeni lat lokalizacja punktów pomiarowych jak i zakres badań pozostały w zasadzie bez zmian. W grudniu roku 2006 w związku z petycją mieszkańców dzielnicy Gnaszyn, przeniesiono punkt kontrolny zlokalizowany przy uli. Wichrowej 49 na stanowisko przy ul. Tatrzańskiej 15. Dla ukazania pełniejszego obrazu stanu powietrza atmosferycznego w Częstochowie uwzględniono również wyniki badań z dwóch stacji monitoringu podstawowego: przy ul. Baczyńskiego i Al. Armii Krajowej. Badania te były prowadzone przez Delegaturę WIOŚ w Częstochowie w ramach Śląskiego Monitoringu Powietrza. Lokalizacja punktów pomiarowych: 1. Punkt pomiarowy ul. LEGIONÓW Częstochowa – Mirów ul. Legionów przy granicy koksowni huty „Częstochowa” S.A. Obszar przemysłowy – granica huty. 2. Punkt pomiarowy ul. KORCZAKA Częstochowa ul. Korczaka/ ul. Sobieskiego przy budynku Delegatury Urzędu Wojewódzkiego Obszar zabudowy budynkami o kilku kondygnacjach w bezpośrednim sąsiedztwie dróg z ruchem o średnim, w warunkach miejskich natężeniu pojazdów. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 45 3. Punkt pomiarowy ul. JASKÓŁCZA Częstochowa – Dąbie ul. Jaskółcza 10 Obszar zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej zwartej w odległości ponad 400 metrów od granicy huty „Częstochowa” S.A. 4. Punkt pomiarowy ul. SŁUPSKA Częstochowa – Lisiniec ul. Słupska 3 Obszar luźnej zabudowy mieszkaniowej niskiej. 5. Punkt pomiarowy ul. Wichrowa/Tatrzańska Częstochowa – Gnaszyn ul. Wichrowa 49. Od grudnia 2006 ul. Tatrzańska 15 Obszar luźnej, niskiej zabudowy mieszkaniowej i usługowej. 4.1.3. Ocena jakości powietrza Wyniki pomiarów stężeń substancji pyłowy i gazowych w powietrzu przedstawiono w tabelach. Kryterium oceny stanowił poziom dopuszczalny z ewentualnym marginesem tolerancji dla roku 2006, 2007 oraz 2008, lub wartości odniesienia z uwagi na ochroną zdrowia ludzkiego. Tabela 6: Stężenia pyłu zawieszonego w powietrzu w 2006 i 2007 roku Stężenie maksymalne Stężenie maksymalne Stężenie średnie 1 godz. 24 godz. µg/m3 µg/m3 µg/m3 Stanowisko Poziom Poziom wartość zmierzone zmierzone dopuszczalny zmierzone dopuszczalny odniesienia * ** 2006 rok Częstochowa ul. Baczyńskiego 676 280 396 50 51 40 Częstochowa ul. Armii Krajowej 735 280 371 50 51 40 Liczba przekroczeń dobowych stężeń pyłu ponad dopuszczalny poziom: ul. Baczyńskiego: 138 dni Al. Armii Krajowej: 125 dni 2007 rok Częstochowa ul. Baczyńskiego 366 280 160 50 37 40 Liczba przekroczeń dobowych stężeń pyłu ponad dopuszczalny poziom: ul. Baczyńskiego: 78 dni * dopuszczalna częstość przekraczania dopuszczalnego poziomu: 35 razy w roku ** poziom dopuszczalny dla roku kalendarzowego AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 46 Tabela 7: Stężenia dwutlenku siarki w powietrzu w latach 2006 - 2008 Stężenie maksymalne Stężenie maksymalne Stężenie średnie 1 godz. 24 godz. µg/m3 3 3 µg/m µg/m Stanowisko Poziom wartość Poziom zmierzone zmierzone dopuszczalny zmierzone odniesienia dopuszczalny * ** 2006 Częstochowa ul. Baczyńskiego 130 350 46 125 *** 30 Częstochowa ul. Armii Krajowej 376 350 251 125 20 30 Częstochowa ul. Korczaka - - - - 19 30 Częstochowa ul. Legionów - - - - 18 30 Częstochowa ul. Jaskółcza - - - - 26 30 Częstochowa ul. Słupska - - - - 23 30 Częstochowa ul. Wichrowa - - - - 25 30 Liczba przekroczeń dobowych stężeń pyłu ponad dopuszczalny poziom: Al. Armii Krajowej: 4 dni 2007 Częstochowa ul. Baczyńskiego 152 350 119 125 13 30 Częstochowa ul. Armii Krajowej 206 350 55 125 11 30 Częstochowa ul. Korczaka - - - - 17 30 Częstochowa ul. Legionów - - - - 21 30 Częstochowa ul. Jaskółcza - - - - 20 30 Częstochowa ul. Słupska - - - - 19 30 Częstochowa ul. Tatrzańska - - - - 17 30 Liczba przekroczeń dobowych stężeń pyłu ponad dopuszczalny poziom: Al. Armii Krajowej: brak 2008 Częstochowa ul. Korczaka - - - - 16 30 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 47 Stanowisko Stężenie maksymalne 1 godz. µg/m3 zmierzone Stężenie maksymalne 24 godz. µg/m3 Stężenie średnie µg/m3 Poziom Poziom zmierzone dopuszczalny zmierzone dopuszczalny * wartość odniesienia ** Częstochowa ul. Legionów - - - - 25 30 Częstochowa ul. Jaskółcza - - - - 21 30 Częstochowa ul. Słupska - - - - 20 30 Częstochowa ul. Tatrzańska - - - - 17 30 * dopuszczalna częstość przekraczania dopuszczalnego poziomu: 3 razy w roku ** poziom dopuszczalny dla roku kalendarzowego *** wyniku nie podano w uwagi na brak pomiarów w styczniu, lutym i marcu 2006 r. Tabela 8: Stężenia dwutlenku azotu w powietrzu w latach 2006 – 2008 Stężenie maksymalne Stężenie średnie 1 godz. µg/m3 µg/m3 Stanowisko Poziom Poziom zmierzone dopuszczalny zmierzone dopuszczalny * ** 2006 Częstochowa ul. Baczyńskiego 194 240 29 48 Częstochowa ul. Armii Krajowej 184 240 49 48 Częstochowa ul. Korczaka - - 35 48 Częstochowa ul. Legionów - - 24 48 Częstochowa ul. Jaskółcza - - 25 48 Częstochowa ul. Słupska - - 21 48 Częstochowa ul. Wichrowa - - 20 48 Nie stwierdzono przekroczeń 1 godzinnych stężeń dwutlenku azotu przy ul. Baczyńskiego oraz przy Al. Armii Krajowej ponad dopuszczalny poziom 2007 Częstochowa 130 230 26 46 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 48 Stanowisko Stężenie maksymalne 1 godz. µg/m3 Stężenie średnie µg/m3 zmierzone Poziom dopuszczalny * zmierzone Poziom dopuszczalny ** 237 230 46 46 Częstochowa ul. Korczaka - - 33 46 Częstochowa ul. Legionów - - 25 46 Częstochowa ul. Jaskółcza - - 23 46 Częstochowa ul. Słupska - - 20 46 Częstochowa ul. Tatrzańska - - 19 46 ul. Baczyńskiego Częstochowa ul. Armii Krajowej Stwierdzono jedno przekroczenia godzinne stężeń dwutlenku azotu ponad dopuszczalny poziom w stacji przy ul. Armii Krajowej 2008 Częstochowa ul. Korczaka - - 35 44 Częstochowa ul. Legionów - - 24 44 Częstochowa ul. Jaskółcza - - 24 44 Częstochowa ul. Słupska - - 21 44 Częstochowa ul. Tatrzańska - - 19 44 * dopuszczalna częstość przekroczenia dopuszczalnego poziomu: 18 razy w roku ** poziom dopuszczalny z marginesem tolerancji dla roku kalendarzowego Tabela 9: Stężenia tlenku węgla w powietrzu w latach 2006 - 2007 Stężenie maksymalne 1 godz. µg/m3 Stanowisko Wartość zmierzone odniesienia Stężenie średnie 8 godz. µg/m3 zmierzone Poziom dopuszczalny 7370 1 0000 2006 Częstochowa ul. Armii Krajowej 8820 3 0000 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 49 Stanowisko Stężenie maksymalne 1 godz. µg/m3 zmierzone Wartość odniesienia Stężenie średnie 8 godz. µg/m3 zmierzone Poziom dopuszczalny 2007 Częstochowa ul. Baczyńskiego 3250 3 0000 2250 1 0000 Częstochowa ul. Armii Krajowej 7970 3 0000 4490 1 0000 Tabela 10: Stężenia benzenu i etylobenzenu w powietrzu w latach 2006 – 2008 Stężenie średnie benzenu Stężenie średnie etylobenzenu µg/m3 µg/m3 Stanowisko zmierzone Poziom dopuszczalny * zmierzone Wartość odniesienia ** 2006 Częstochowa ul. Baczyńskiego 3,0 9 0,8 38 Częstochowa ul. Armii Krajowej 4,5 9 1,3 38 Częstochowa ul. Korczaka 7,4 9 1,0 38 Częstochowa ul. Legionów 46,0 9 1,0 38 Częstochowa ul. Wichrowa 3,5 9 0,7 38 2007 Częstochowa ul. Baczyńskiego 2,1 8 0,56 38 Częstochowa ul. Armii Krajowej 3,7 8 1,33 38 Częstochowa ul. Korczaka 3,1 8 0,92 38 Częstochowa ul. Legionów 34,8 8 0,4 38 Częstochowa ul. Tatrzańska 2,7 8 0,46 38 7 0,64 38 2008 Częstochowa 3,6 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 50 Stężenie średnie benzenu µg/m3 Stanowisko Stężenie średnie etylobenzenu µg/m3 Wartość odniesienia ** zmierzone Poziom dopuszczalny * zmierzone Częstochowa ul. Legionów 20,9 7 0,34 38 Częstochowa ul. Tatrzańska 3,4 7 0,44 38 ul. Korczaka * poziom dopuszczalny z marginesem tolerancji dla danego roku ** wartość odniesienia dla roku kalendarzowego Tabela 11: Stężenia ksylenu i toluenu w powietrzu w latach 2006 - 2008 Stężenie średnie benzenu Stężenie średnie etylobenzenu µg/m3 µg/m3 Stanowisko Wartość Wartość zmierzone odniesienia zmierzone odniesienia * * 2006 Częstochowa ul. Baczyńskiego 2,0 10 4,5 10 Częstochowa ul. Armii Krajowej 4,1 10 6,7 10 Częstochowa ul. Korczaka 3,0 10 4,6 10 Częstochowa ul. Legionów 3,9 10 9,5 10 Częstochowa ul. Wichrowa 1,7 10 3,2 10 2007 Częstochowa ul. Baczyńskiego 1,8 10 2,7 10 Częstochowa ul. Armii Krajowej 3,5 10 4,7 10 Częstochowa ul. Korczaka 2,5 10 3,6 10 Częstochowa ul. Legionów 2,2 10 5,7 10 Częstochowa ul. Tatrzańska 1,4 10 2,2 10 2008 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 51 Stężenie średnie benzenu µg/m3 Stanowisko Stężenie średnie etylobenzenu µg/m3 zmierzone Wartość odniesienia * zmierzone Wartość odniesienia * Częstochowa ul. Korczaka 2,4 10 3,7 10 Częstochowa ul. Legionów 1,4 10 4,0 10 Częstochowa ul. Tatrzańska 1,6 10 2,2 10 * wartość odniesienia dla roku kalendarzowego Tabela 12: Stężenia średnie substancji gazowych w powietrzu na stanowisku ul. Korczaka/Sobieskiego w latach 2006 – 2008 (µg/m3) Dwutlenek Dwutlenek Benzen Toluen Etylobenzen Ksylen azotu siarki 2006 Średnia: rok 35 19 7,4 4,6 1,0 3,0 3,6 0,92 2,5 3,7 0,64 2,4 2007 Średnia: rok 33 17 3,1 2008 Średnia: rok 35 16 3,6 Tabela 13: Stężenia średnie substancji gazowych w powietrzu na stanowisku ul. Legionów w latach 2006 – 2008 (µg/m3) Dwutlenek Dwutlenek Benzen Toluen Etylobenzen Ksylen azotu siarki 2006 Średnia: rok 24 18 46 9,5 0,95 3,85 5,7 0,4 2,2 4,0 0,34 1,5 2007 Średnia: rok 25 21 34,8 2008 Średnia: rok 24 25 20,9 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 52 Tabela 14: Stężenia średnie substancji gazowych w powietrzu na stanowisku ul. Jaskółcza w latach 2006 – 2008 (µg/m3) Dwutlenek azotu Dwutlenek siarki 2006 Średnia: rok 25 28 2007 Średnia: rok 23 20 2008 Średnia: rok 23,5 21 Tabela 15: Stężenia średnie substancji gazowych w powietrzu na stanowisku ul. Słupska w latach 2006 – 2008 (µg/m3) Dwutlenek azotu Dwutlenek siarki 2006 Średnia: rok 20 23 2007 Średnia: rok 20 29 2008 Średnia: rok 21 20 Tabela 16: Stężenia średnie substancji gazowych w powietrzu na stanowisku ul. Wichrowa/Tatrzańska latach 2006 – 2008 (µg/m3) Dwutlenek Dwutlenek Benzen Toluen Etylobenzen Ksylen azotu siarki 2006 Średnia: rok 20 25 3,5 3,2 0,7 1,7 2,2 0,46 1,4 2,2 0,44 1,6 2007 Średnia: rok 19 17 2,7 2008 Średnia: rok 19 17 3,4 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 53 Tabela 17: Roczny opad pyłu i metali w latach 2006 – 2008 Opad pyłu Opad ołowiu g/m2 g/m2 Stanowisko Wartość Wartość zmierzone zmierzone odniesienia odniesienia Opad kadmu g/m2 zmierzone Wartość odniesienia 2006 Częstochowa ul. Korczaka 129 200 0,043 0,1 0,0024 0,01 Częstochowa ul. Legionów 66 200 0,015 0,1 0,0014 0,01 Częstochowa ul. Jaskółcza 44 200 - - - - Częstochowa ul. Słupska 65 200 - - - - 2007 Częstochowa ul. Korczaka 126 200 0,033 0,1 0,0007 0,01 Częstochowa ul. Legionów 117 200 0,013 0,1 0,0006 0,01 Częstochowa ul. Jaskółcza 72 200 - - - - Częstochowa ul. Słupska 90 200 - - - - 2008 Częstochowa ul. Korczaka 35,3 200 0,090 0,1 0,000 0,01 Częstochowa ul. Legionów 60,7 200 0,0213 0,1 0,0001 0,01 Częstochowa ul. Jaskółcza 40,7 200 - - - - Częstochowa ul. Słupska 122,8 200 - - - - AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 54 Tabela 18: Opad pyłu i metali na stanowisku ul. Legionów w latach 2006 – 2008 (g/m2) Pył Ołów Kadm Chrom Miedź Żelazo Cynk Nikiel Mangan 2006 Suma: rok 66 0,0145 0,0014 0,0084 0,0161 0,181 0,2255 0,0038 0,0443 1,922 0,165 0,0042 0,062 1,528 0,0894 0,0042 0,0446 2007 Suma: rok 117 0,013 0,0006 0,0083 0,018 2008 Suma: rok 60,7 0,0213 0,0001 0,0089 0,0209 Tabela 19: Opad pyłu i metali na stanowisku ul. Korczaka/Sobieskiego w latach 2006 – 2008 (g/m2) Pył Ołów Kadm Chrom Miedź Żelazo Cynk Nikiel Mangan 2006 Suma: rok 129 0,043 0,0024 0,0092 0,022 1,595 1,025 0,0044 0,0416 1,524 0,458 0,0035 0,055 2,529 0,0549 0,0032 0,0276 2007 Suma: rok 126 0,033 0,0007 0,0064 0,018 2008 Suma: rok 35,3 0,09 0,000 0,0081 0,0196 Spośród analizowanych substancji w roku 2007, mniejszy poziom zanieczyszczenia w porównaniu do roku 2006, wystąpił na następujących stanowiskach: • ul. Korczaka: dwutlenek siarki o 11%, dwutlenek azotu o 6%, benzen o 58%, etylobenzen o 8%, ksylen o 17%, toluen o 22%, opad pyłu o 2%, opad ołowiu o 23%, opad kadmu o 71%; • ul. Legionów: benzen o 24%, etylobenzen o 60%, ksylen o 44%, toluen o 40%, opad ołowiu o 13%, opad kadmu o 57%; • ul. Jaskółcza: dwutlenek siarki o 23%, dwutlenek azotu o 8%; • ul. Słupska: dwutlenek siarki o 17%, dwutlenek azotu o 5%; • ul. Tatrzańska: dwutlenek siarki o 32%, dwutlenek azotu o 5%, benzen o 23%, etylobenzen o 34%, ksylen o 18%, toluen o 31%. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 55 Spośród analizowanych substancji większy poziom zanieczyszczeń w porównaniu do roku ubiegłego wystąpił na następujących stanowiskach: • ul. Legionów: dwutlenek siarki o 14%, dwutlenek azotu o 4%, opad pyłu o 77%; • ul. Jaskółcza: opad pyłu o 64%; • ul. Słupska: opad pyłu o 38%. Oznacza, to że w 2007 roku tendencją dominującą był spadek zanieczyszczań w powietrzu. W roku 2008 w porównaniu do roku 2007, mniejszy poziom zanieczyszczań wystąpił na następujących stanowiskach: • ul. Korczaka: dwutlenek siarki o 6%, etylobenzen o 30%, opad pyłu, opad kadmu; • ul. Legionów: benzen o 40%, etylobenzen o 15%, ksylen o 36%, toluen o 30%, opad pyłu o 48%, opad kadmu; • ul. Jaskółcza: opad pyłu o 43%. Spośród analizowanych substancji większy poziom zanieczyszczeń w porównaniu do roku ubiegłego wystąpił na następujących stanowiskach: • ul. Korczaka: dwutlenek azotu o 6%, benzen o 16%, opad ołowiu; • ul. Legionów: dwutlenek siarki o 19%, opad ołowiu o 64%; • ul. Jaskółcza: dwutlenek siarki o 5%; • ul. Słupska: dwutlenek siarki o 5%; dwutlenek azotu o 5%, opad pyłu o 36%; • ul. Tatrzańska: benzen o 26%, ksylen 0 14%. w 2008 roku poziom zanieczyszczenia powietrza nie zmienił się zasadniczo w porównaniu z rokiem poprzednim. Obowiązujące obecnie Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 roku w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. 2008 nr 47, poz. 281), określa dopuszczalne poziomy substancji w powietrzu ze względu na ochronę zdrowia i ochronę roślin. W wyniku klasyfikacji stref dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskanych w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia miasto Częstochowa zaliczono do strefy C (tabela poniżej). AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 56 Tabela 20: Klasy wynikowe dla poszczególnych zanieczyszczeń Nazwa Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń Klasa strefy strefy SO2 NO2 PM10 PB C6H6 CO As B(a)P Cd Ni O3 Miasto A C A A A A C A A A A C Częstoc howa Źródło: WIOŚ Katowice 4.1.4. Główne problemy ekologiczne miasta w zakresie powietrza Na podstawie analizy danych dotyczących zanieczyszczenia powietrza w Częstochowie i jej rejonie można powiedzieć, że poziom zanieczyszczeń uległ obniżeniu. Spowodowane jest to w dużym stopniu regresją przemysłu w Częstochowie jak i całym powiecie częstochowskim oraz inwestycjami ekologicznymi prowadzonymi na tym terenie. W ramach starań o zmniejszenie zanieczyszczeń powietrza CO2 i pyłem, wskazane byłoby zastąpienie go gazem lub paliwami ekologicznymi. Zanieczyszczenie powietrza na terenie Częstochowy spowodowane jest głównie pyłami, tlenkami węgla i azotu oraz węglowodorami. Największy wpływ na opad pyłów w rejonie Częstochowy ma "ISD Huta Częstochowa" i wydzielona w 2008 roku ze struktur Huty, dotychczasowy zakład koksownia, która od tego czasu działa jako osobna spółka pod nazwą Koksownia Częstochowa Nowa Sp. z o. o. Mniejszy wpływ wywierają kotłownie osiedlowe i zakładowe, huty szkła, Odlewnie Żeliwa Wulkan i pozostałe zakłady przemysłowe. Oprócz czynników lokalnych wpływ na zanieczyszczenie atmosfery ma napływ zanieczyszczeń z uprzemysłowionych rejonów Katowic i Opola. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 57 4.2. Stan środowiska akustycznego Wśród zanieczyszczeń występujących w środowisku, hałas jest tym zanieczyszczeniem na które narażona jest największa liczba osób. Wraz z rozwojem cywilizacji następuje systematyczny wzrost hałasu w środowisku zurbanizowanym, ostatnio średnio o 2 dB na każdą dekadę. Klimat akustyczny środowiska kształtowany jest głównie poprzez układ urbanistyczno – komunikacyjny oraz przez przemysł. Do niedawna źródłem hałasu był głównie przemysł, obecnie do najbardziej uciążliwych źródeł hałasu w środowisku należy komunikacja. Właściwy klimat akustyczny jest elementem środowiska, niezbędnym do sprawowania przez nie funkcji turystycznej i wypoczynkowo – sanatoryjnej. Po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej zaczęły obowiązywać w kraju wspólnotowe przepisy prawne. Hałas w środowisku, na który narażeni są luzie, reguluje Dyrektywa parlamentu Europejskiego i Rady Europy z dnia 25 czerwca 2002 roku w sprawie oceny i zarządzania hałasem w środowisku 2002/49/WE. Powyższy dokument ma na celu wspólne dla wszystkich Państw Członkowskich unikanie, zapobieganie oraz zmniejszanie szkodliwych skutków narażenia ludzi na działania hałasu. 4.2.1. Hałas przemysłowy Występujące zakłady przemysłowe i usługowe w Częstochowie emitują hałas. Wpływ takich źródeł na kształtowanie klimatu akustycznego miasta jest niewielki. Niewystarczające informacje o poziomie hałasu wprowadzanego do środowiska przez źródła przemysłowe utrudniają określenie ich uciążliwości dla środowiska. Hałas przemysłowy ma znaczenie lokalne. 4.2.2. Hałas drogowy Podstawowym źródłem hałasu w Częstochowie jest aktualnie ruch komunikacyjny: arterie komunikacji drogowej oraz linie komunikacji szynowej (kolej i tramwaj). Jest to odczuwalne szczególnie w śródmieściu oraz osiedlach mieszkaniowych położonych przy głównych ciągach komunikacyjnych. W 1997 i 1998 roku WIOŚ w Częstochowie wykonał badania hałasu drogowego w wybranych przekrojach pomiarowych na terenie Częstochowy. Miejsca przekrojów i punktów pomiarowych uzgodniono z Urzędem Miasta w oparciu o ustalone lokalne priorytety środowiskowe. Wyniki pomiarów znajdują się w Programie Ochrony Środowiska Miasta Częstochowa. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego nakazuje miastom liczącym od 100 tysięcy do 250 tysięcy mieszkańców posiadać takie mapy do 30 czerwca 2012 roku, a rok później mieć program ochrony przed hałasem. W roku 2005 wykonano pomiary hałasu drogowego na ulicy Okulickiego (pora dnia). Wyniki pomiarów nie wykazały przekroczenia wartości progowych określonych dla dróg w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 stycznia 2002r. w sprawie wartości progowych poziomów hałasu. Przekroczenie wartości progowej jest warunkiem zaliczenia danego obszaru do kategorii terenu AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 58 zagrożonego hałasem. W roku 2006 wykonano pomiary hałasu drogowego w porze dnia i nocy na: • ul. Św. Rocha, ul. Piastowska ( odcinek od ul. Sabinowskiej do ul. Matejki), ul. SzajnowiczaIwanowa (przy ul. Okólnej), ul. Okulickiego, ul. Dekabrystów (odcinek ul. Szajnowicza Iwanowa – Okólna), ul. Okólna, ul. Bialska, ul. Jasińskiego, ul. Kozielewskiego, ul. Skrzyneckiego, ul. Wysockiego. Na wszystkich tych odcinkach dróg - nie stwierdzono przekroczenia wartości progowych. Ponadto wykonano pomiary hałasu w porze dnia i nocy na drodze krajowej DK-1 na odcinkach: • od ul. Legionów do Al. Jana Pawła II, • od ul. Krakowskiej do ul. Legionów, • ul. Wesoła, ul. Lutowa i ul. Sporna, Na wszystkich tych odcinkach dróg - nie stwierdzono przekroczenia wartości progowych. Urząd Miasta dostał 1,7 mln zł dotacji unijnej na opracowanie mapy akustycznej Częstochowy. Na terenie miasta Częstochowy w celu ochrony mieszkańców przed nadmiernym hałasem zostało wybudowane 1,31 km ekranów akustycznych wzdłuż drogi DK1. W ostatnich dwóch latach na poprawę ochrony akustycznej – budowę ekranu zachodniego wzdłuż DK1 wydano prawie 6,5 milionów złotych. Budowa ekranów wzdłuż tej trasy będzie nadal kontynuowana. Sukcesywnie kontynuowana jest również modernizacja torowisk tramwajowych. Tabela 21: Ograniczenie hałasu liczba jednostek % udział w gminie jednostka miary 2003 2008 2003 2008 1 Długość ekranów i porzegród akustycznych km 0,45 1,31 100 100 2 Długość izolacyjnych pasów zadrzewień km - - - - 3 Powierzchnia elewacji dźwiękochłonnych m2 bd bd bd bd 4 Długość zmodernizowanych nawierzchni ulic km bd bd bd bd 5 Długość zmodernizowanych torowiska tramwajowych km 1,6 2,4 7,8 11,8 6 Obszar narażony na hałas powyżej 55 dB* ha 2330 2330 14,5 14,5 Lp. Wskaźnik * powierzchnia obszarów eksponowanych na hałas (wskaźnik hałasu L DWN) zgodnie z mapą akustyczną dla dróg o natężeniu ruchu pow. 16400 pojazdów na dobę Źródło: UM Częstochowa AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 59 4.2.3. Hałas kolejowy Prowadzone badania na trasie Częstochowa – Warszawa wskazują, że obszar narażony na ponadnormatywny hałas wynosi 2,74 km2 w dzień i w nocy. Hałas sięgał w głąb terenu około 200 metrów. Zasięg ten w obszarze zabudowanym w okolicach stacji zawęził się do linii pierwszej zabudowy czyli 40 - 50 metrów od torów. Szacunkowa ilość budynków mieszkalnych (jedno i wielokondygnacyjnych) znajdująca się w bliskim sąsiedztwie rozpatrywanego odcinka torów kolejowych, wyniosła około 248. W ostatnim okresie zaczęto odnotowywać zmiany techniczno - organizacyjne w kolejnictwie. Podjęto prace nad rozwojem najważniejszych połączeń kolejowych dostosowując je do standardów międzynarodowych. Jednym z wymogów w tym zakresie (istotny z punktu widzenia emisji hałasu) będzie podniesienie prędkości trakcyjnej do 160 km/godz. (pociągi osobowe). Prowadzone studia i oceny nad wpływem modernizacji linii kolejowych na środowisko wskazują, że spodziewać się można zmniejszenia się poziomów hałasu kolejowego. 4.2.4. Hałas od linii elektroenergetycznych Pracująca napowietrzna linia elektroenergetyczna WN prądu przemiennego jest liniowym źródłem hałasu. Hałas generowany przez pracującą linię WN spowodowany jest mikro - wyładowaniami elektrycznymi na powierzchni przewodów (na skutek ulotu). Zjawisko ulotu występuje wówczas, gdy natężenie pola elektrycznego na powierzchni przewodu jest wyższe od krytycznego (natężenia początkowego jonizacji). Dopóki natężenie pola elektrycznego na powierzchni przewodu jest niższe od krytycznego pojawiają się pojedyncze (losowe) mikro – wyładowania, natomiast po przekroczeniu wartości krytycznej charakteryzującego natężenia się pola regularnymi elektrycznego wyładowaniami następuje na zjawisko powierzchni intensywnego przewodu. Hałas ulotu linii elektroenergetycznych WN spowodowany zjawiskiem ulotu zależny jest od następujących czynników: - parametrów technicznych linii (napięcie fazowe, geometria układu przesyłowego, obciążenie), - czynników środowiskowych (warunki atmosferyczne, terenowe, zapylenie), - stanu technicznego linii. Źródłem energii elektrycznej dla miasta są linie wysokiego napięcia krajowego systemu energetycznego zasilające główne punkty zasilania (GZP), przetwarzające energię elektryczną na napięcia średnie (SN). Na terenie miasta występuje jedno miejscowe źródło EC-1 w Zakładzie Elektroenergetycznym H Cz Elsen, wytwarzające energię elektryczną na potrzeby podmiotów gospodarczych zlokalizowanych an byłych terenach huty oraz na potrzeby trenów bezpośrednio przylegających. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 60 Eksploatacja systemu dystrybucji energii eklektycznej pozostaje aktualnie w gestii poniższych podmiotów: • Polskie Sieci Elektroenergetyczne – Południe, które zarządzają sieciami o napięciu 220 kV i wyższymi oraz stacjami 220/11/kV; • ENION S.A. Odział w Częstochowie, zarządzający sieciami wysokiego napięcia 110 kV oraz sieciami średniego (SN) i niskiego napięcia (nN) oraz związanymi z nimi stacjami SN/nN, • PKP Energetyka Sp. z o.o. Zakładu Staropolskiego, zarządzająca sieciami SN 15 i 6 kV, sieciami nN i stacjami SN/nN. Linie najwyższych napięć na terenie miasta: – 400 kV Joachimów – Rogowiec – łączna długość 4,03 km; – 220 kV Joachimów – Aniołów – łączna długość 6,63 km; – 220 kV Joachimów – Huta Częstochowa – łączna długość 0,46 km; – 220 kV Wrzosowa – Huta Częstochowa – łączna długość 1,52 km; – 220 kV Łagisza – Wrzosowa – łączna długość 0,87 km. Zasilanie jest realizowane za pośrednictwem dwóch stacji systemowych: • ANI 220/110 kV (Aniołów) położonej w rejonie skrzyżowania Wałów Dwiernickiego z Aleją Wojska Polskiego • WRZ 220/110 kV (Wrzosowa) położonej poza granicami miasta w gminie Poczesna przy ulicy Fabrycznej Obie stacje powiązane są systemem linii 220 kV z krajowym systemem najwyższych napięć i stacją JOA 400/220 kV (Joachimów). 4.2.5. Główne problemy miasta w zakresie hałasu środowiskowego Głównym problemem w tym obszarze jest hałas związany z ruchem drogowym. Duże natężenie ruchu na szlakach komunikacyjnych miasta, które przebiegają w niewielkich odległościach od terenów zabudowy mieszkaniowej powoduje, że przekroczenie hałasu sięga 20 dB(A) na tych terenach. Wyniki badań z 1997 i 1998 roku przedstawiają przekroczenie progowych wartości hałasu zarówno dla pory nocnej, jak i dziennej, co oznacza, że tereny, na których wystąpiła tak znaczna uciążliwość akustyczna zostają zaliczone do kategorii terenów zagrożonych hałasem. Również hałas związany z ruchem kolejowym stanowi istotne zagrożenie dla terenów AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 61 przylegających do linii kolejowych. Istniejące w mieście zakłady przemysłowe i usługowe również stanowią potencjalne źródło uciążliwości akustycznej, jednak brak jest danych dotyczących emisji z tych obiektów. Wpływ takich źródeł ma jednak znaczenie lokalne i ich wpływ na kształtowanie klimatu akustycznego jest znacznie mniejszy. Do 2012 roku zarządzający drogami i liniami kolejowymi muszą sporządzić mapę akustyczną dla dróg po których przejeżdża ponad 3 miliony pojazdów rocznie i linii kolejowych po których przejeżdża ponad 30 tysięcy pociągów rocznie. Na terenie miasta Częstochowy obciążenie ruchem kolejowym na linii Warszawa - Katowice waha się w granicach 30 - 60 tysięcy przejazdów składów rocznie. Mapę akustyczną dla tego odcinka linii PKP musi wykonać do 2012 roku. Na pozostałych liniach: Kielce - Fosowskie, Wyczerpy - Chorzów Siemkowice, Kucelinka - Mirów, Częstochowa - Częstochowa Stradom- ilość pociągów rocznie nie przekracza 30000. i dla tych linii nie ma obowiązku wykonania mapy akustycznej przez PKP. Obszary w granicach miasta Częstochowy zostaną objęte mapowaniem przy opracowaniu mapy akustycznej dla miasta Częstochowy w terminie do 2012 roku. Miasto musi opracować mapę akustyczną do 2012 roku. Opracowanie mapy akustycznej wynika z ustawy Prawo ochrony środowiska i dyrektywy 2002/49/WE. Jest to proces wieloetapowy, złożony i kosztowny. Mapy akustyczne będą stanowiły postawę do opracowania planu działań w zakresie ograniczenia hałasu („Programu ochrony środowiska przed hałasem dla Województwa Śląskiego na lata 2009-2013 dla terenów poza aglomeracjami, położonych wzdłuż dróg krajowych, ekspresowych, autostrad i linii kolejowych, na których eksploatacja spowodowała negatywne oddziaływanie akustyczne tj. przekroczone zostały dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku") , podejmowania decyzji w zakresie planowania przestrzennego , a w przyszłości będą tylko uaktualniane. Mapa akustyczna będzie się składać z części tekstowej, graficznej, tabelarycznej. Część opisowa będzie zawierać w szczególności: • charakterystykę obszaru podlegającego ocenie; • identyfikację i charakterystykę źródeł hałasu; • uwarunkowania akustyczne wynikające z miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego; • metody wykorzystane do oceny; • zestawienie wyników badań; • identyfikację terenów zagrożonych hałasem; • liczbę ludności zagrożonej hałasem; AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 62 • analizę trendów zmian stanu akustycznego środowiska; • wnioski dotyczące działań w zakresie ochrony przed hałasem. Część graficzna będzie zawierać w szczególności: • mapę charakteryzującą hałas emitowany z poszczególnych źródeł hałasu; • mapę stanu akustycznego środowiska z zaznaczeniem terenów, na których występuje przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu z odniesieniem do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego; • mapę terenów zagrożonych hałasem; • mapę przedstawiającą przewidziane rezultaty działań. Mapa akustyczna będzie stanowiła opracowanie wielowarstwowe, zawierające różne aspekty emisji, imisji i oddziaływania hałasu. Zakres niezbędnych danych informacyjnych zawartych na mapach zostanie przekazany do Komisji Europejskiej. Będzie ona aktualizowana co 5 lat. Oceną akustyczną zostanie objęty obszar miasta - 15971 hektarów i liczba mieszkańców około 247 tysiecy. Mapa akustyczna będzie ogólnodostępna dla mieszkańców i stanowić będzie podstawowe źródło danych wykorzystywanych dla celów: • informowania społeczeństwa o zagrożeniach środowiska hałasem; • opracowania danych dla państwowego monitoringu środowiska; • tworzenia i aktualizacji programów ochrony środowiska przed hałasem; podejmowania decyzji w zakresie planowania przestrzennego. Na chwile obecną gotowy jest podkład mapy akustycznej. W roku 2010 Urząd Miasta planuje przeprowadzić pomiary, tak aby mapa akustyczna została sporządzona w roku 2011. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 63 4.3. Zasoby wodne 4.3.1. Stan czystości wód podziemnych 4.3.1.1.Główne poziomy wodonośne Woda z ujęć głębinowych pobierana jest z trzech pięter wodonośnych: • jurajskiego, w którym zasadniczą rolę odgrywa poziom górnojurajski, a w nim eksploatowany Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 326. Z części zbiornika lezącej na południowy wschód od Częstochowy zasilane są podstawowe ujęcia Mirów–Srocko–Olsztyn oraz ujęcie Olsztyn z rejonami Kusięta, Olsztyn i Lipówki. Z części zbiornika leżącej na północny zachód od miasta zasilane są podstawowe ujęcia Wierzchowisko i Łobodno oraz pomocnicze – między innymi Rząsawa, • czwartorzędowego, z którego zasilane są ujęcia pomocnicze Wielki Bór oraz Blachownia, • triasowego – zasilającego ujęcia pomocnicze Konopiska – Kopalnia i Rększowice. 4.3.1.2. Stopień zagrożenia i źródła zanieczyszczeń wód podziemnych Źródłami wody pitnej dla mieszkańców miasta są zbiorniki wód podziemnych. Ze względu na brak naturalnej izolacji geologicznej, zanieczyszczenia z powierzchni ziemi mogą łatwo przenikać do wód podziemnych. Źródłami zanieczyszczeń wód podziemnych są hałdy poprodukcyjne, wody Warty, nawozy i środki ochrony roślin, opady atmosferyczne, dzikie wysypiska odpadów. Miasto Częstochowa znajduje się w zasięgu dwóch głównych zbiorników wód podziemnych GZWP 325 i GZWP 326. Istotnym zagrożeniem wód zbiornika GZWP 325 są liczne punktowe ogniska zanieczyszczeń, a w rejonach gdzie warstwa wodonośna pokryta jest iłami rudonośnymi pojawia się zagrożenie ze strony zatopionych kopalń rud żelaza. W wyniku ługowania związków chemicznych w wodach wypełniających wyrobiska kopalniane notuje się zwiększone stężenia siarczanów, żelaza i manganu. Pod względem hydrochemicznym wody te w 34% należą do prostych, naturalnych wodorowęglanowo – wapniowych i wodorowęglanowo – wapniowo – magnezowych. GZWP 326 to zbiornik charakteryzujący się niską odpornością na zanieczyszczenia przenikające z powierzchni, głównie z powodu braku pokrywy izolującej utworów czwartorzędu. Odkrycie zbiornika na znacznej powierzchni, przy obecności niewielkich nawet punktowych ognisk zanieczyszczeń i charakterystycznym, krasowym i szczelinowym systemie przewodzenia powoduje, że najmniejsze nawet skażenie powoduje szybką i długotrwałą degradację wód podziemnych. Izolację poziomów użytkowych triasu i jury środkowej tworzy warstwa nieprzepuszczalnych iłów AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 64 o znacznych miąższościach (160 m – 260 m). W związku z bardzo dobrą izolacją od powierzchni terenu, stopień zagrożenia zanieczyszczeniem tych poziomów wodonośnych jest niski. Inna sytuacja występuje w rejonach wychodni użytkowych poziomów wodonośnych. Poziomu użytkowy jury środkowej w rejonie wychodni charakteryzuje się średnim stopniem zagrożenia – ze względu na obecność ognisk zanieczyszczeń (działalność rolniczą). Na obszarach zasilania (wychodniach) czwartorzędowego i górnojurajskiego poziomu wodonośnego występują obszary na których wyznaczono wysoki stopień zagrożenia, uwarunkowany łatwą infiltracją wód i możliwością zanieczyszczenia poziomów użytkowych. Na ww. obszarach zasilania występują tereny leśne, w związku z czym brak jest ognisk zanieczyszczeń. Najwięcej obiektów, mogących być źródłem zanieczyszczenia są tereny miasta Częstochowy. Szczególnie duży wpływ na wody podziemne mają składowiska odpadów dawnej Huty Częstochowa oraz Zakładów Chemicznych Erg. 4.3.1.3. Ujęcia wód podziemnych Zasilanie miasta w wodę pitną i przeznaczoną do celów produkcyjnych następuje z wodociągów magistralnych z kierunków: Łobodno, Wierzchowisko, Olsztyn i Blachownia oraz z ujęć lokalnych, z których głównym jest ujęcie Mirów – Srocko – Olsztyn, o wydajności 52 800m 3/dobę (średnia produkcja wody z tego ujęcia w latach 1996-2001 – 33 000m3/d, przeciętne wykorzystanie – 62,5%). Wydajność ujęcia Wierzchowisko wg pozwolenia wodno prawnego wynosi 26 400 m 3/d (jest wykorzystywane średnio w 60,8%), ujęcia Łobodbo – 19 296 m3/d (27,6% wykorzystania), a ujęcia Blachownia – 2 400 m3/d (51,3% wykorzystanie). Ujęcia zlokalizowane na terenie miasta pokrywają 61% maksymalnego dobowego poboru wody przy wykorzystaniu 55% wydajności określonej w pozwoleniach wodno prawnych; potencjalnie możliwe jest pokrycie potrzeb na poziomie około 95%. Ujęcie wody Wierzchowisko Najstarsze ujecie wody eksploatowane przez Wodociągi Częstochowskie S.A. Woda pochodzi z naturalnego źródła eksploatowanego od 1928 roku oraz kilku studni głębinowych o głębokościach powyżej 42 metrów. Warstwę wodonośną stanowią skały wapienne tworzące Główny Zbiornik Wód Podziemnych 326. Składa się ono z 5 studni i 1 jednego źródła pogłębionego obecnie do studni szerokodymensyjnej W roku 2008 ujęcie dostarczało średnio 12,3 miliona litrów wody na dobę, co stanowiło około 24 % ogółu wody ujmowanej przez Wodociągi Częstochowskie S.A. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 65 Na przestrzeni lat 1995-2005 badania laboratoryjne wody czerpanej z ujęcia „Wierzchowisko” wykazały, że stężenie azotanów w wodzie wzrosło o około 100% osiągając wartość 80 mgNO 3/dm3 przy dopuszczalnym stężeniu 50 mgN03/dm³. Podstawowym ogniskiem zanieczyszczeń środowiska wodno-gruntowego związkami azotu to szamba i nieoczyszczone ścieki komunalne wprowadzane bezpośrednio do gruntu oraz dzikie wysypiska odpadów komunalnych. W 2003 roku Zarząd Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji Okręgu Częstochowskiego S.A. podjął ostatecznie decyzję o budowie stacji usuwania azotanów z wykorzystaniem metody biologicznej denitryfikacji. Po siedemnastu miesiącach wytężonej pracy, przekazano Przedsiębiorstwu do użytkowania nową stację usuwania azotanów. Zastosowana w stacji technologia, została uhonorowana statuetką "EUREKA 2009" za najlepszą innowacyjną technologię roku w zakresie uzdatniania wody i oczyszczania ścieków. Dane charakterystyczne: • maksymalna wydajność ujęcia 26400 m3/ dobę, • ujmowanie wody - naturalne źródło oraz 5 studni głębinowych, ujmujących wodę ze studni o głębokościach od 42 do 71 m ze skał górnojurajskich (wapiennych). Woda wypełnia licznie tam występujące: szczeliny, uskoki oraz kawerny. • uzdatnianie wody - woda poddawana jest procesom biologicznej denitryfikacji (usuwania azotanów) oraz dezynfekcji poprzez ozonowanie, • dystrybucja wody – woda wtłaczana jest do sieci wodociągowej poprzez układ 4 pomp. Ujęcie wody zaopatruje mieszkańców gminy Mykanów oraz Częstochowę - dzielnice: Kiedrzyn, rejon ul. Westerplatte, Łódzkiej i PCK , Tysiąclecie na wschód od ul Kiedrzyńskiej, natomiast mieszkańcy dzielnic: Północ, Aniołów, Wyczerpy i Tysiąlecie Zachód korzystają z wody stanowiącej mieszaninę wody z ujęć Wierzchowisko i Mirów ze znaczną przewagą wody z ujęcia Wierzchowisko, a mieszkańcy dzielnic: Kawodrza Dolna i Górna, Gnaszyn Dolny i Górny, II i III AL. NMP korzystają z wody stanowiącej mieszaninę wód z ujęć w Mirowie, Łobodnie i Wierzchowisku z przewagą wody z ujęcia Wierzchowisko. Ujęcie wody Mirów Największe ujęcie wody eksploatowane przez Wodociągi Częstochowskie S.A. Do eksploatacji zostało oddane w 1955 roku. Woda pochodzi z kilkunastu studni głębinowych o głębokościach powyżej 38 metrów. Warstwę wodonośną stanowią skały wapienne tworzące GZWP 326. W roku 2008 ujęcie dostarczało średnio ponad 22,4 miliona litrów wody na dobę, co stanowiło blisko 43 % ogółu wody ujmowanej przez Wodociągi Częstochowskie S.A. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 66 Dane charakterystyczne: • maksymalna wydajność ujęcia 52800 m3/ dobę (zasoby zatwierdzone łącznie z ujęciem Olsztyn), • ujmowanie wody – 17 studni głębinowych o głębokościach 38 do 133 metrów, ze skał górnojurajskich (wapiennych); woda wypełnia licznie tam występujące: szczeliny, uskoki i kawerny, • uzdatnianie wody – z uwagi na dobrą jakość ujmowanej wody nie jest ona poddawana procesom uzdatniania; w celu zachowania stabilności stanu bakteriologicznego w procesie dystrybucji, woda poddawana jest dezynfekcji poprzez ozonowanie, • dystrybucja wody – woda wtłaczana jest do sieci wodociągowej poprzez układ 4 pomp. Ujęcie zaopatruje mieszkańców Częstochowy - dzielnice: Mirów, Zawodzie, Raków, Sabinów, Brzeziny, Bór, Bór Wypalanki, Ostatni Grosz, Dąbie, Stare Miasto, I Al. NMP oraz Śródmieście rejon ul. Kościuszki i Wolności, Tysiąclecie pomiędzy ul. Armii Krajowej, Kiedrzyńską, Wodzickiego i Dekabrystów, oraz miejscowości: Wrzosowa, Poczesna, Słowik, Korwinów, Nowa Wieś, Borek, Konopiska, Wygoda, Wąsosz, Łaziec i Pałysz, Huta Stara A i B, Młynek, Mazury i Michałów. Ujęcie wody Łobodno Zostało przekazane do eksploatacji w 1974 roku. Ujmowana woda pochodzi z kilku studni głębinowych o głębokościach powyżej 69 metrów. Warstwę wodonośną stanowią skały wapienne tworzące GZWP 326. W roku 2008 ujęcie dostarczało średnio ponad 3,1 miliona litrów wody na dobę, co stanowiło 6,2 % ogółu wody ujmowanej przez Wodociągi Częstochowskie S.A. Dane charakterystyczne: • maksymalna wydajność ujęcia 19680 m3/ dobę, • ujmowanie wody – 5 studni głębinowych, o głębokościach 69 -70 metrów, ze skał górnojurajskich (wapiennych). Woda wypełnia licznie tam występujące: szczeliny, uskoki i kawerny. • uzdatnianie wody – z uwagi na dobrą jakość ujmowanej wody nie jest ona poddawana procesom uzdatniania; w celu zachowania stabilności stanu bakteriologicznego w procesie dystrybucji, woda poddawana jest dezynfekcji poprzez chlorowanie, dystrybucja wody – woda wtłaczana jest do sieci wodociągowej poprzez układ 3 pomp. Ujęcie wody zaopatruje mieszkańców Częstochowy - dzielnice: Parkitka, Żabiniec i Grabówka, miejscowości Łobodno i Kamyk oraz wszystkie miejscowości w gminie Miedźno. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 67 Ujęcie wody Olsztyn Zostało przekazane do eksploatacji w 1987 roku. Ujmowana woda pochodzi z kilkunastu studni głębinowych o głębokościach powyżej 80 metrów. Warstwę wodonośną stanowią skały wapienne tworzące GZWP 326. W roku 2008 ujęcie dostarczało średnio prawie 4,5 miliona litrów wody na dobę, co stanowiło 8,8 % ogółu wody ujmowanej przez Wodociągi Częstochowskie S.A. Dane charakterystyczne: • maksymalna wydajność ujęcia 52800 m3/ dobę (zasoby zatwierdzone łącznie z ujęciem Mirów), • ujmowanie wody – 11 studni głębinowych, o głębokościach od 80 do 100 metrów, ze skał górnojurajskich (wapiennych). Woda wypełnia licznie tam występujące: szczeliny, uskoki i kawerny, • uzdatnianie wody – z uwagi na dobrą jakość ujmowanej wody nie jest ona poddawana procesom uzdatniania; w celu zachowania dobrego stanu bakteriologicznego w procesie dystrybucji, woda poddawana jest dezynfekcji poprzez chlorowanie, • dystrybucja wody – woda wtłaczana jest do sieci wodociągowej poprzez układ 5 pomp. Ujęcie zaopatruje mieszkańców Częstochowy - dzielnice: Raków Zachód i Błeszno, Bugaj, Kręciwilk oraz miejscowości w gminie Olsztyn. Pomocnicze ujęcia wody Ujęcia pomocnicze pełnią bardzo ważną rolę w peryferyjnych obszarach obsługiwanych przez Wodociągi Częstochowskie S.A. Stanowi je 9 ujęć wody: • ujęcie wody Wielki Bór w Częstochowie; • ujęcie wody w Blachowni; • ujęcie wody w Konopiskach – Kopalni; • ujęcie wody w Rększowicach; • ujęcie wody w Rudnikach; • ujęcie wody Rząsawa w Częstochowie; • ujęcie wody w Rędzinach; • ujęcie wody w Kłobucku; • ujęcie wody w Cisiu. Wyżej wymienione ujęcia wtłaczają do sieci około 18 % ogółu wtłaczanej przez Wodociągi Częstochowskie S.A. wody. Poza ujęciami w Rędzinach, Rudnikach i Częstochowie – Rząsawie woda poddawana jest następującym procesom uzdatniania: AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 68 Ujęcie wody Konopiska - Kopalnia - odżelazianie wody • proces napowietrzania; • proces filtracji pospiesznej przez uaktywnione złoże z piasku filtracyjnego o średnicy 0,8 milimetrów do 1,6 milimetrów; prędkość filtracji 10 km/h; • proces dezynfekcji wody podchlorynem sodu . Ujęcie wody Wielki Bór - odmanganianie wody • proces napowietrzania; • proces filtracji pospiesznej przez, uaktywnione nadmanganianem potasu złoże z piasku filtracyjnego o średnicy 0,8 milimetrów do 1,2 milimetrów; prędkość filtracji 15 m/h; • proces dezynfekcji wody podchlorynem sodu. Ujęcie wody Blachownia - odkwaszanie i odżelazianie wody • proces odkwaszania wody zasadą sodową; • proces dezynfekcji wody podchlorynem sodu; • proces filtracji pospiesznej przez uaktywnione złoże z piasku filtracyjnego o średnicy 0,8 milimetrów do 1,6 milimetrów; prędkość filtracji 10 km/h. Ujęcie wody Rększowice - odżelazianie wody • proces napowietrzania wody; • proces filtracji pospiesznej przez uaktywnione złoże z piasku filtracyjnego o średnicy 0,8 milimetrów do 1,6 milimetrów; prędkość filtracji 10 km/h ; • proces dezynfekcji wody podchlorynem sodu . Ujęcie wody Kłobuck - odżelazianie wody • proces napowietrzania wody; • proces filtracji pospiesznej przez uaktywnione złoże z piasku filtracyjnego o średnicy 0,8 milimetrów do 1,6 milimetrów; prędkość filtracji 10 km/h; • proces dezynfekcji wody podchlorynem sodu. Ujęcie wody w Cisiu - odżelazianie i odmanganianie wody • proces napowietrzania wody; AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 69 • proces filtracji pospiesznej przez złoże z piasku filtracyjnego o średnicy 0,8 milmetrów do 1,6 milimetrów; prędkość filtracji 10 km/h oraz warstwę katalityczną "defeman"; • proces dezynfekcji wody podchlorynem sodu. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 70 Tabela 22: Jakość wody do picia dostarczanej z ujęć Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji Okręgu Częstochowskiego Sp. S. A. odbiorcom z terenu Częstochowy w II kwartale 2009 roku. Woda podawana do sieci z ujęć i studni Źródło: Na podstawie danych z laboratorium Przedsiębiorstwa i Kanalizacji Okręgu Częstochowskiego S.A. Przyjęto następującą nomenklaturę: Z – zapach 1 – 5 – skala natężenie zapachu (1- najmniejsze natężenie; 5 – największe natężenie) S – zapach specyficzny, pochodzący z rozpuszczonych w wodzie związków chemicznych O3 – specyficzny zapach pochodzący z procesu ozonowania wody Cl2 – specyficzny zapach pochodzący z procesu chlorowania wody R – specyficzny zapach roślinny AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 71 Przedstawione powyżej zestawienia bardzo dobrze pokazują jakość wód podziemnych w rejonie Częstochowy. Wody te należą do wysokiej jakości klasy wód. Porównanie powyższych wskaźników z wartościami granicznymi wskaźników jakości w klasach wód podziemnych z Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 roku w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód, klasyfikuje te wody do I i II klasy jakości. 4.3.1.4. Główne problemy ekologiczne miasta w zakresie wód podziemnych Wody podziemne ulegają z roku na rok jakościowej degradacji, wywołanej działalnością przemysłową, rolniczą i usługową. Mimo, że część procesów zanieczyszczających wody podlega zahamowaniu, to jednak nadal eksploatowane są wody, które zostały skażone w przeszłości. Głównymi przyczynami zanieczyszczeń wód podziemnych w rejonie częstochowskim były i są nadal: - infiltracja wód z terenów zanieczyszczonych przez obiekty i instalacje przemysłowe; - wymywanie toksycznych związków z hałd odpadów poprodukcyjnych; - infiltracja wód z zanieczyszczonej rzeki Warty; - infiltracja wód zanieczyszczonych nawozami i środkami ochrony roślin; - infiltracja zanieczyszczonych opadów atmosferycznych. Głównymi ogniskami skażeń wód w rejonie miasta są: - Huta Częstochowa; - Centralna Oczyszczalnia Ścieków; - hałda odpadów pochromowych przy ul. Pankiewicza; - niektóre stacje benzynowe, drobne zakłady wytwórcze (w szczególności galwanizernie, masarnie i fermy hodowli zwierząt); - nielegalne wysypiska śmieci. W związku z potrzebą ochrony jakości zasobów wód podziemnych w rejonach eksploatacji ujęć wody utworzono dla nich strefy ochrony bezpośredniej i pośredniej, w której wprowadzono szereg zakazów. Planuje się także tworzenie w niektórych rejonach tzw. stref buforowych mających na celu ochronę rejonów eksploatacji ujęć wody przed przenikaniem zanieczyszczeń. Istotnym problemem, który musi być jak najszybciej rozwiązany to likwidacja istniejących, na obszarach stref ochrony pośredniej ujęć wody, licznych nielegalnych wysypisk odpadów, które w poważnym stopniu zagrażają jakości eksploatowanych wód podziemnych. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 72 Strefy ochronne ujęć wód Strefy ochronne ujęć wód służą ochronie jakościowa zasobów wodnych. Ochrona polega na zapobieganiu zanieczyszczeniu lub skażeniu wód. Wyróżniamy strefy ochrony bezpośredniej i pośredniej. Strefa ochrony bezpośredniej wyznaczana jest dla każdej studni głębinowej jako teren ogrodzony, w którym znajduje się otwór studzienny oraz obudowa studni. Strefy ochrony pośredniej ujęć planowane są do wyznaczenia dla głównych ujęć wody. Strefę ochrony pośredniej stanowi obszar zasilania ujęcia wyznaczony 25 letnim czasem wymiany wody w warstwie wodonośnej. W wyznaczonych strefach ochrony pośredniej wprowadzone zostały następujące zakazy: • wprowadzania ścieków nieczyszczonych do wód lub do ziemi, • rolniczego wykorzystania ścieków, • składowania odpadów komunalnych i przemysłowych, • lokalizowania podmiotów gospodarczych prowadzących działalność gospodarczą oraz ferm chowu zwierząt nie spełniających wymogów ochrony środowiska. Ryc. 10: Ujęcia oraz strefy ochronne ujęć wód Źródło: http://www.pwik.czest.pl AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 73 4.3.2. Stan czystości wód powierzchniowych 4.3.2.1. Wody płynące Klasy czystości wód podaje się na podstawie wyników monitoringu stanu czystości rzek. Klasyfikacji wód dokonuje się poprzez porównanie miarodajnych stężeń zanieczyszczeń określonych wskaźnikami, z normatywnymi stężeniami zanieczyszczeń określonymi w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U . 2008 nr 162 poz. 1008). Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (zwane dalej rozporządzeniem) wymaga dokonania oceny stanu ekologicznego, elementów fizykochemicznych, stanu chemicznego i stanu jakości wód. W załącznikach od 1 do 5 i 8 rozporządzenia zamieszczono wartości graniczne dla poszczególnych klas. Wartości z załączników od 1 do 4 zróżnicowane są w zależności od kategorii wód i typów jednolitych części wód. Stan ekologiczny wód powierzchniowych oceniono na podstawie wyników badań wskaźników biologicznych, fizykochemicznych i substancji szczególnie szkodliwych (załączniki 1, 2, 3, 4, 5 rozporządzenia). AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 74 Tabela 23: Wstępna ocena stanu wód powierzchniowych w punktach pomiarowo – kontrolnych w roku 2008 (Dz. U. Nr 162 z 2008 roku, poz. 1008) Elementy klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego Nazwa jednolitej części wód powierzchniowych Nazwa punktu pomiarowego Km rzeki Klasyfikacja elementów biologicznych Klasyfikacja elementów fizykochemicznych Klasyfikacja substancji szczególnie szkodliwych (zał.5) Stan/po tencjał ekologic zny Ocena stanu chemicznego Ocena stanu wód Gorzelanka Gorzelanka Częstochowa ul. Główna 0,60 b.d. Poniżej stanu dobrego Stan dobry i powyżej dobrego b.d. n.b. b.d. Konopka Konopka Częstochowa ul. Poselska 3,10 b.d. Ponieżej stanu dobrego Stan dobry i powyżej dobrego b.d. n.b. b.d. Stradomka od Trzepizurki do ujścia Stradomka ujście do Warty, Częstochowa ul.Krakowska 0,50 Klasa II Ponieżej stanu dobrego Stan dobry i powyżej dobrego umiarko Nieosiągający wany dobrego zły Kucelinka Kucelinka Częstochowa ul. Mirowska 0,40 b.d. Klasa II Stan dobry i powyżej dobrego b.d. b.d n.b. Źródło: WIOŚ Katowice - „Wstępna ocena stanu wód powierzchniowych województwa śląskiego w 2008 roku" b.d. - brak danych, ocena zostanie wykonana po zakończeniu prac związanych z opracowaniem metodyk referencyjnych dla makrobezkręgowców bentosowych n.b. - nie badane Oceniając stan wód powierzchniowych w 2008 roku, kompletne badania wykonano na rzece Stradomce i stan wód rzeki oceniono jako zły. W pozostałych punktach pomiarowych ocena zostanie wykonana po zakończeniu prac związanych z opracowaniem metodyk referencyjnych dla makrobezkręgowców bentosowych. Tabela 24: Wstępna ocena stanu wód powierzchniowych w punktach pomiarowo – kontrolnych w roku 2009, zlokalizowanych na rzece Warcie (od 13.01.2009 – 02.12.2009) Lp. Parametr Jednostka Minimum Maksimum Średnia Klasa Warta 763,9 km – miejscowość Poraj 1. Temperatura wody ºC 2,7 19,8 10,35 I 2. Zawiesina ogólna mg/l 2,5 22 8,692 I 3. Odczyn 7 8,1 7,633 I 4. Tlen rozpuszczony mg O2/l 3,1 14 8,508 I 5. BZT5 mg O2/l 0,75 3,8 2,346 I 6. ChZT-Mn mg O2/l 4,4 6,4 5,683 I 7. Ogólny węgiel organiczny mg C/l 6,2 11 8,317 I 8. Azot amonowy mg N/l 0,11 0,97 0,4075 I 9. Niezjon. amoniak mg NH3/l 0,001 0,013 0,004625 10. Azot Kjeldahla mg N/l 0,25 1,3 0,6667 I 11. Azot azotanowy mg N/l 0,09 2,8 1,231 I mg NO2/l 0,036 0,151 0,08725 13. Azot ogólny mg N/l 0,631 3,528 1,906 I 14. Fosfor ogólny mg P/l 0,025 0,17 0,08875 Dla klasy III, IV i V wartości granicznych nie ustala się 15. Przewodność elektrolityczna uS/cm 397 506 444,8 I 16. Subst. rozp. og. mg/l 283 544 361,1 I 17. Twardość ogólna mg CaCo3/ l 150 225 183,7 mg SO4/l 53 71 60,75 I mg Cl/l 24 38 32,67 I mg HOCl/l 0,035 0,035 0,035 21. Wapń mg Ca/l 42 74 58,67 I 22. Magnez mg Mg/l 8,3 13 10,29 I 23. Arsen mg As/l 0,005 0,005 0,005 Nie przekracza wartości granicznej - 0,05 12. Azotyny 18. Siarczany 19. Chlorki 20. Chlor całk. poz. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 76 Lp. Parametr Jednostka Minimum Maksimum Średnia Klasa 24. Bar mg Ba/l 0,04 0,06 0,0474 Nie przekracza wartości granicznej – 0,5 25. Bor mg B/l 0,11 0,14 0,1225 Nie przekracza wartości granicznej - 2 26. Chrom +6 mg Cr/l 0,0025 0,0025 0,0025 Nie przekracza wartości granicznej – 0,02 27. Chrom ogólny mg Cr/l 0,005 0,005 0,005 Wartość równa z wartością graniczną 28. Cynk mg Zn/l 0,011 0,041 0,0245 Nie przekracza wartości granicznej - 1 29. Cynk niesączony mg Zn/l 0,05 0,05 0,05 30. Glin mg Al/l 0,05 0,08 0,06 Nie przekracza wartości granicznej – 0,4 31. Miedź mg Cu/l 0,0025 0,008 0,002958 Nie przekracza wartości granicznej – 0,05 32. Cyjanki niezwiązane mg CN/l 0,01 0,01 0,01 Nie przekracza wartości granicznej – 0,05 33. Fenole lotne mg/l 0,0005 0,0005 0,0005 Nie przekracza wartości granicznej – 0,01 34. Oleje mineralne mg/l 0,025 0,025 0,025 Nie przekracza wartości granicznej – 0,2 Warta 721,0 km – miejscowość Mstów 1. Temperatura wody ºC 0,1 19,2 9,975 I 2. Zawiesina ogólna mg/l 2,5 19 12,09 I 3. Odczyn 6,8 7,7 7,367 I 4. Tlen rozpuszczony mg O2/l 6,8 12,7 9,688 I 5. BZT5 mg O2/l 0,75 4,4 2,688 I 6. ChZT-Mn mg O2/l 5 12 6,742 II 7. Ogólny węgiel organiczny mg C/l 6,6 14 9,208 I 8. Azot amonowy mg N/l 0,18 0,98 0,5742 I 9. Niezjon. amoniak mg NH3/l 0,001 0,009 0,003458 10. Azot Kjeldahla mg N/l 0,25 1,3 0,8625 I 11. Azot azotanowy mg N/l 1,7 3,2 2,75 II mg NO2/l 0,105 2,03 0,4663 13. Azot ogólny mg N/l 2,669 4,336 3,755 I 14. Fosfor ogólny mg P/l 0,11 0,3 0,1717 I 15. Przewodność uS/cm 415 659 521,6 I 12. Azotyny AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 77 Lp. Parametr Jednostka Minimum Maksimum Średnia Klasa I elektrolityczna 16. Subst. rozp. og. mg/l 334 492 399,8 17. Twardość ogólna mg CaCo3/ l 160 220 198,9 mg SO4/l 62 88 79,83 I mg Cl/l 33 55 45,92 I mg HOCl/l 0,035 0,035 0,035 21. Wapń mg Ca/l 58 71 64,5 I 22. Magnez mg Mg/l 9 12 10,22 I 23. Arsen mg As/l 0,005 0,005 0,005 Nie przekracza wartości granicznej - 0,05 24. Bar mg Ba/l 0,04 0,05 0,045 Nie przekracza wartości granicznej – 0,5 25. Bor mg B/l 0,12 0,16 0,135 Nie przekracza wartości granicznej - 2 26. Chrom +6 mg Cr/l 0,0025 0,0006 0,003375 Nie przekracza wartości granicznej – 0,02 27. Chrom ogólny mg Cr/l 0,0005 0,032 0,00525 Wartość równa z wartością graniczną 28. Cynk mg Zn/l 0,015 0,032 0,0245 Nie przekracza wartości granicznej - 1 29. Cynk niesączony mg Zn/l 0,05 0,05 0,05 30. Glin mg Al/l 0,04 0,06 0,05 Nie przekracza wartości granicznej – 0,4 31. Miedź mg Cu/l 0,0025 0,02 0,003958 Nie przekracza wartości granicznej – 0,05 32. Cyjanki niezwiązane mg CN/l 0,01 0,01 0,01 Nie przekracza wartości granicznej – 0,05 33. Fenole lotne mg/l 0,0005 0,0005 0,0005 Nie przekracza wartości granicznej – 0,01 34. Oleje mineralne mg/l 0,025 0,025 0,025 Nie przekracza wartości granicznej – 0,2 18. Siarczany 19. Chlorki 20. Chlor całk. poz. Źródło: Urząd Miasta Częstochowa Oceniając stan wód rzeki Warty na terenie miasta Częstochowy w 2009 roku, na podstawie badań prowadzonych w punktach pomiarowych znajdujących się w miejscowości Poraj i miejscowości Mstów, w oparciu o zamieszczone w powyższej tabeli wskaźniki fizykochemiczne i biologiczne, jak również pod względem obecności substancji szczególnie szkodliwych oraz oceny stanu chemicznego, można stwierdzić iż rzeka Warta na omawianym odcinku, kwalifikuje się do wód bardzo dobrej jakości. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 78 4.3.2.2. Główne problemy miasta w zakresie wód powierzchniowych Źródłem zanieczyszczeń wód powierzchniowych może być lokalizacja w rejonie cieków różnych źródeł zanieczyszczeń (odprowadzenia ścieków i wód opadowych z zakładów przemysłowych, terenów miasta – kanalizacja deszczowa, terenów upraw zlokalizowanych w granicach miasta – zanieczyszczenia nawozami i środkami ochrony roślin). 4.4. Zagrożenie powodzią W Częstochowie występuje strefa Q1% - bezpośredniego zagrożenia powodziowego, ustanowiona przez Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Poznaniu. Obejmuje ona tereny w dolinie Warty i Stradomki, które przy wystąpieniu wody stuletniej (czyli wezbrania o prawdopodobieństwie wystąpienia 1 na 100 lat) zostaną zalane. Innymi terenami narażonymi na wystąpienie niebezpieczeństwa powodzi są tereny zalane lub podtopione w latach 1997 – 2000. Oprócz tych zagrożeń wskazano również występowanie na terenie miasta terenów dolin, które również mogą być narażone na podtopienia i zalanie. Wyznaczona jest również strefa dobiegu fali awaryjnej Zbiornika Poraj. Zasadniczym problemem miasta – jego ochrony przed powodzią – jest brak generalnego uporządkowania rzek węzła częstochowskiego, czyli regulacji niektórych odcinków, pogłębienia koryt rzek oraz budowy obwałowań. Dotychczasowe działania inwestycyjne i prowadzone prace konserwacyjne tylko w niewielkim stopniu złagodziły ten problem lokalnie w niektórych rejonach miasta. Brak pogłębienia koryt rzek uniemożliwia odwodnienie wielu rejonów miasta, które przy stosunkowo niewielkich opadach są zalewane. Niektóre wyloty kanalizacyjne nawet przy normalnych czy minimalnie podwyższonych stanach wody w rzekach są zawsze podtapiane i następuje blokowanie kanałów. 4.5. Środowisko przyrodnicze Częstochowa leży w pasie wzniesień powstałych w okresie jurajskim na tzw. Jurze Krakowsko Częstochowskiej,a dokładnie na Wyżynie Częstochowskiej. Miasto położone jest nad rzeką Wartą, która dzieli tę krainę geograficzną na dwie części charakteryzujące się odmiennymi typami krajobrazu. Część zachodnia to przede wszystkim skały wapienne pokryte ziemią ukazujące się jedynie w nielicznych miejscach w postaci skalistych wierzchołków. Część wschodnia bezpośrednio sąsiaduje z Parkiem Krajobrazowym Orlich Gniazd. Tereny te są bardzo podatne na krasowienie. Dzięki temu powstają tu ciekawe formy krasu. m. in. jaskinie, ponory czyli nagłe zaniki cieków wodnych na obszarze krasowym AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 79 czy też obfite krasowe źródła tzw. wywierzyska. Występuje tam 300 jurajskich jaskiń, które stanowią 15% wszystkich jaskiń w Polsce. Cała wyżyna jest obszarem wododziałowym toteż odznacza się deficytem wody. Przyczyną złej sytuacji hydrologicznej jest także budowa geologiczna. Samo terytorium miasta również jest zróżnicowane geologicznie. Jego wierzchnia część to osady polodowcowe: żwiry, piaski, gliny, zaś głębsza zbudowana jest z wapieni z okresu górnej jury. 4.5.1. Tereny zielone Dla prawidłowego funkcjonowania układów zurbanizowanych tereny zieleni są jednym z podstawowych elementów zagospodarowania przestrzennego i wchodzą w skład majątku miasta. W Częstochowie można zlokalizować 11 parków spacerowo - wypoczynkowych. Ich łączna powierzchnia to 147,54 hektary. Spis parków i ich charakterystykę zawiera tabela poniżej. Tabela 25: Parki – miasto Częstochowa Pow. ewid. Lp Nazwa (ha) Wyposażenie 1. Park St. Staszica 5,6 Pomnik Staszica i Pułaskiego, altana, alejki budynki muzeum, zagroda włościańska, fontanna, plac zabaw,ławki,kosze 2. Park 3-go Maja 6,0 Pomnik Moniuszki, plac zabaw, ławki, kosze,alejki 3. Promenada Cz. Niemena 12,5 Ławki, kosze, place zabaw, fontanna, alejki, amfiteatr, boiska sportowe, kawiarnie 4. Park przy promenadzie 5,6 Ławki, kosze, plac zabaw, alejki 5. Park im. G. Narutowicza 3,9 Ławki, kosze, plac zabaw, budynek szkoły podstawowej, alejki 6. Park Leśny Aniołów 69 Ławki, kosze, alejki, ścieżka zdrowia, ścieżka przyrodniczo - dydaktyczna, podest spacerowy 7. Park osiedlowy – Parkitka 2,1 Zdrój wodny, ławki, kosze, plac zabaw, boisko sportowe 8. Park osiedlowy – Północ 3,5 Ławki, kosze, plac zabaw, alejki 9. Park Piastów 3,4 Ławki, kosze, zbiornik wodny 10. Park Wypoczynkowy Lisiniec 34,0 Ławki, kosze, alejki, zbiorniki wodne, plac zabaw, korty tenisowe 11. Park przy ul. Zbyszka 2,0 Plac zabaw, zbiornik wodny Źródło: opracowanie własne Na terenie Częstochowy występuje 25 skwerów, zieleńce i inne tereny zieleni urządzonej o łącznej powierzchni 45,48 hektarów. Poza tym 121,73 hektarów miasta porasta zieleń przyuliczna. Łączna powierzchnia regularnie utrzymywanych parków, skwerów i zieleni przyulicznej wynosi 314,75 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 80 hektarów. Wśród 25 skwerów i zieleńców należy wymienić najważniejsze z nich: • Skwer im. "Solidarności"; • Skwer przy ul. św. Barbary; • Skwer przy Urzędzie Stanu Cywilnego; • Skwer przy Pomniku Pamięci Narodowej; • Skwer przy skrzyżowaniu ulic Dekabrystów i Kiedrzyńskiej; • Skwer Sokołów; • Zieleniec przy Alei Armii Krajowej 66; • Zieleniec przy LO im. H. Sienkiewicza 4.5.2. Obszary chronione i cenne przyrodniczo Na terenie miasta znajdują się dwa tereny zaliczane do obszarów Natura 2000. Są to Walaszczyki w Częstochowie oraz Przełom Warty koło Mstowa. Walaszczyki, jest to obszar objęty Dyrektywą Siedliskową, jako specjalny obszar ochrony siedlisk. Kompleks opisywanych łąk znajduje się w dzielnicy Częstochowy - Walaszczykach, na terenach dawnej eksploatacji rud żelaza. Praktycznie w całości pokryty jest siedliskami rolniczymi (95%), pozostała część obszaru to tzw. inne tereny (miasta, wsie, drogi, śmietniska, kopalnie, tereny przemysłowe). Obszar tworzą w większości słabo wykształcone, często znacznie zdegenerowane zbiorowiska z rzędu Arrhenatheretalia i znacznie lepiej zachowane i wykształcone fitocenozy z rzędu Molinietalia, a zwłaszcza ze związku Molinion. Ponadto stwierdzono tu także niewielkie fragmenty torfowiska przejściowego, roślinności szuwarowej i wodnej w istniejących tu niewielkich zbiornikach oraz zadrzewień i zarośli krzewów. Dobrze wykształcone płaty zbiorowiska z rzędu Molinietalia zajmują siedliska żyzne i wilgotne. Siedliska łąk trzęślicowych są wykształcone typowo i bardzo dobrze zachowane. Podobnie jak i porastające je płaty zespołów Molinietum caereuleae. W tym kompleksie łąki trzęślicowe stanowią około 20% powierzchni. Poprzez swoją fizjonomię i skład gatunkowy (zwłaszcza obecność kosaćca syberyjskiego) dobrze wyodrębniają się wśród innych zbiorowisk, tworząc z nimi wyraźne granice. Obszar charakteryzuje się dużym bogactwem florystycznym i udziałem wielu gatunków chronionych i rzadkich jak np.: kosaciec syberyjski, mieczyk dachówkowaty, goryczka wąskolistna, sierpik barwierski i storczyki: kruszczyk błotny, kukułka szerokolistna i podkolan biały. Do najcenniejszych zalicza się tu dobrze wykształcone fitocenozy zespołu Molinietum caeruleae. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 81 Przełom Warty koło Mstowa, jest to obszar objęty Dyrektywą Siedliskową, jako specjalny obszar ochrony siedlisk. Leży na wysokości 235 – 290 m n.p.m., obejmuje naturalny fragment doliny rzeki Warty od Mirowa do Skrzydlowa. W okolicy Jaskrowa i Skrzydlowa w dolinie występują starorzecza. Zbiorowiska roślin wodnych, ze związków Nymphaeion i Potamion, są w większości dobrze zachowane, nie zajmują jednak dużej powierzchni - do najcenniejszych należą zbiorowiska z grążelem żółtym i rdestnicą kędzierzawą. Żyją tu między innymi kumak nizinny i bóbr. Zróżnicowana szata roślinna obejmuje zbiorowiska od wodnych, poprzez wilgotne łąki, po suche murawy (łąki – 71% powierzchni), występują tu olsy i łęgi oraz grądy i bory sosnowe. Lasy mieszane zajmują 13% obszaru, a tereny rolne - 16% powierzchni. W środkowej części Mirowskiego Przełomu Warty, na granicy gminy Mstów i miasta Częstochowy, znajduje się 7 hektarowy płat subkontynentalnego lasu grądowego, w odmianie małopolskiej, o nazwie "Gąszczyk". Las leży na północnym, bardzo stromym zboczu wapiennej Przeprośnej Górki. Licznie występuje lipa szerokolistna oraz grab, buk, dąb szypułkowy i klon zwyczajny. Lipa szerokolistna osiąga tu północną granicę występowania. W warstwie krzewów występują pojedyncze okazy trzmieliny brodawkowanej i wiciokrzewu suchodrzewu. Rośnie tu bluszcz pospolity. Runo reprezentują: groszek wiosenny, miodunka ćma, przylaszczka, wawrzynek wilczełyko, zawilec gajowy i zdrojówka rutewkolistna. Masowo rosną także: czerniec gronkowy, dąbrówka rozłogowa, gajowiec żółty, zerwa kłosowa, konwalijka dwulistna, kopytnik pospolity, marzanka wonna, perłówka zwisła, piżmaczek, podagrycznik, sałatnik leśny, szczawik zajęczy i szczyr trwały. Występują tu rośliny rzadkie i chronione, jak np.: lilia złotogłów, skrzyp zimowy, storczyki - buławnik wielkokwiatowy i kruszczyk szerokolistny; oraz gatunki górskie: przewiercień długolistny i parzydło leśne. Do osobliwości przyrodniczych należy rzadko spotykany groszek wschodniokarpacki, który ma na Gąszczyku jedno z trzech istniejących na Wyżynie Śląsko-Krakowskiej stanowisk. W tej części województwa śląskiego las grądowy należy do rzadkości. Brak tutaj starych drzew. Ptaki są reprezentowane między innymi przez łabędzia niemego, perkozka, derkacza, bąka i błotniaka stawowego. W pobliżu Mstowa w dolinie Warty występują zbiorowiska łąkowe. Łąki trzęślicowe nie należą do najcenniejszych - z powodu zaniechania koszenia w wielu miejscach przekształciły się w turzycowiska i zbiorowiska ziołorośli z dominacją pokrzywy i trzcinnika. Dolina Warty pełni rolę korytarza ekologicznego. Tereny te, zostały szerzej omówione w punkcie 2.12 „Środowisko przyrodnicze”. Wyjątkowe zróżnicowanie świata przyrodniczego Częstochowy pozostaje w ścisłym związku z położeniem geograficznym miasta. Jako jedyne w Polsce, leży ono na styku dwóch, a według niektórych geografów – trzech, dużych, silnie zróżnicowanych krain. Pod względem przyrodniczym szczególnie cenna jest prawobrzeżna część miasta, obejmująca północny skrawek Wyżyny Częstochowskiej. Tu właśnie znajdują się wzgórza z wychodniami skał jurajskich, decydujące o wyjątkowym zróżnicowaniu siedlisk i bogactwie szaty roślinnej. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 82 W wyniku szeroko zakrojonych, dwuletnich badań (2008-2009) oraz analizy publikowanych wcześniej danych, wykonano rozpoznanie przyrodnicze obszaru miasta. W oparciu o uzyskane wyniki zostały wyznaczone strefy ochronne i cenne przyrodniczo stanowiska. Dla stref przyjęto trzystopniową skalę cenności przyrodniczej, opartą o następujące kryteria: • występowanie siedlisk i gatunków objętych ochroną; • występowanie gatunków cennych z przyrodniczego punktu widzenia, tzn.: rzadkich w skali kraju lub regionu, ginących i zagrożonych wyginięciem, występujących na izolowanych geograficznie stanowiskach reliktowych; • występowanie większych kompleksów leśnych (obszarów ustawowo chronionych), ze szczególnym uwzględnieniem lasów o charakterze naturalnym; • stan zachowania siedlisk, ze szczególnym uwzględnieniem siedlisk o charakterze pierwotnym, takich jak: wychodnie skalne, doliny rzeczne i starorzecza, torfowiska i murawy. Między innymi, według wyżej wymienionych kryteriów przyjęto istnienie trzech stref cenności przyrodniczej: • I Strefa - ekosystemy o charakterze naturalnym lub półnaturalnym, charakteryzujące się bardzo wysoką bioróżnorodnością oraz udziałem rzadkich biocenoz, rzadkich i regionalnie rzadkich oraz chronionych prawnie gatunków oraz elementów kierunkowych. Do strefy tej kwalifikowane są lasy o naturalnym charakterze, łąki i murawy, reprezentujące zanikające typy fitocenoz, chronione dyrektywami międzynarodowymi; • II Strefa - ekosystemy półnaturalne lub powstałe w wyniku naturyzacji obszarów antropogenicznie przekształconych, charakteryzujące się wysoką bioróżnorodnością oraz udziałem gatunków rzadkich, regionalnie rzadkich, chronionych prawnie oraz osiągających skraj zasięgu. Do strefy tej kwalifikowane są łąki, młaki, murawy, zbiorniki wodne, lasy noszące wyraźne ślady antropogenicznych przekształceń. W większości przypadków biocenozy te wymagają ochrony czynnej, polegającej na koszeniu lub przebudowie drzewostanu; • III Strefa - obszary o podwyższonej bioróżnorodności, odznaczające się mozaikowością ekosystemów oraz istnieniem stref ekotonowych, które stanowią o ich dużych walorach krajobrazowych i zróżnicowaniu występowania gatunków. Należą tu zadrzewienia, przekształcone lasy, zbiorniki wodne, kamieniołomy, agrocenozy, remizy śródpolne, ugory ulegające sukcesji w kierunku ciepłolubnych muraw. Właściwą formą gospodarowania na tych terenach jest ekstensywne rolnictwo, a w niektórych przypadkach zagospodarowanie parkowe lub turystyczno-rekreacyjne. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 83 Oprócz wyróżnionych stref, na mapie miasta wytypowano także tzw. stanowiska. Są to miejsca cenne przyrodniczo, znajdujące się na obszarze całego miasta, zarówno w obrębie wyznaczonych stref, jak i poza nimi. Na obszarze miasta wyznaczono dziesięć stref kategorii I, jedenaście stref kategorii II, siedemnaście kategorii III oraz sześćdziesiąt trzy stanowiska (tabela poniżej). Tabela 26: Strefy ochronne i cenne przyrodniczo stanowiska Miasta Częstochowa Nr Stanowisko Strefa I Strefa II 1 Góra Kamień 2 Łęg przy Tesco 3 Łęg w Wyczerpach 4 Łąki w Wyczerpach 5 Góra Sołek 6 Popławski Dół 7 Skarpa w Mirowie 8 Brama Mirowska 9 Starorzecze pod Gąszczykiem 10 Gąszczyk 11 Rzeka Warta w Mirowie 12 Kamieniołomy Złotej Góry 13 Jar w Mirowie Jar Mirowie 14 Góra Kokocówka Góra Kokocówka 15 Góra Osona 16 Góra Kamyk 17 Murawa w Mirowie 18 Góra Prędziszów 19 Góra Modosowa (Dębowa) 20 Bory za Hutą 21 Rzeka Kucelinka 22 Starorzecza Warty w Bugaju 23 Glinianka Michalina 24 Zbiorniki przemysłowe Huty 25 Łęgi Warty przy Hucie Strefa III Łęg w Wyczerpach Mirowski Przełom Warty Mirowski Przełom Warty Gąszczyk Złota Góra Jurajskie Pagóry Góra Modosowa Bory za Hutą Starorzecza Warty w Bugaju Starorzecza Warty w Bugaju AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 84 Nr Stanowisko Strefa I Strefa II Młaka w Błesznie Łąki w Błesznie 26 Cmentarz Żydowski 27 Starorzecze Kucelinki 28 Park Gabriela Narutowicza 29 Młaka w Błesznie 30 Łąki Błeszeńskie 31 Dolina Brzezinki 32 Łęg przy ul. Żyznej 33 Dęby w Sabinowie 34 Dolinka w Sabinowie 35 Starorzecza Konopki 36 Rzeka Konopka w Dźbowie 37 Park Dworski w Dźbowie 38 Zagajnik przy ul. Miodowej 39 Łąki trzęślicowe w Dźbowie Łąki trzęślicowe w Dźbowie 40 Łąki storczykowe w Dźbowie Łąki storczykowe w Dźbowie 41 Torfowisko przy ul. Sokolej Torfowisko przy ul. Sokolej 42 Dolinka przy ulicy Wilgowej 43 Łąki w Walaszczykach 44 Zbiornik pod hałdą kopalni „Karol” 45 Warpie w Liszce 46 Młaka w Liszce 47 Glinianka w Liszce 48 Łąki kopalni „Franciszek” Łąki w Gnaszynie 49 Łąki kopalni „Barbara” Łąki kopalni „Barbara” 50 Glinianka przy ul. Zaciszańskiej 51 Glinianka w Stradomce (Herbskiej) 52 Dolina Górnej Stradomki Łąki Błeszeńskie Strefa III Łąki Błeszeńskie Dolina Brzezinki Dolinka w Sabinowie Starorzecza Konopki Dolina Konopki Łąki w Dźbowie Łąki w Kawodrzy Łąki w Walaszczykach Łąki w Walaszczykach Warpie w Walaszczykach Młaka w Liszce Dolina Stradomki AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 85 Nr Stanowisko Strefa I 53 Dolina Dolnej Stradomki 54 Dolina Gorzelanki 55 Glinianka Bida 56 Glinianka przy ul. Wileńskiej 57 Park Lisiniecki 58 Cmentarz Św. Rocha 59 Las w Grabówce 60 Źródlisko w Szarlejce Źródlisko w Szarlejce 61 Łęg w dolinie Szarlejki Łęg w dolinie Szarlejki 62 Las Aniołowski 63 Park dworski w Rząsawie 64 Osadniki pod Górą Skałki 65 Struga w Wypalankach 66 Struga w Łatach 67 Góry Kawie 68 Łąki przy ul. Smolnej Strefa II Strefa III Dolina Gorzelanki Park Lisiniecki Dolina Szarlejki Las Aniołowski Stanowiska proponowane wstępnie w 2008 r. oraz miejsca zbadane w 2009r., ale po weryfikacji danych niezakwalifikowane do rangi stanowisk Mirowski Przełom Warty Dolina Konopki Las Aniołowski Źródło: „Przyroda Częstochowy – strefy ochronne i stanowiska cenne przyrodniczo” ;S. Cabała, C. Gębicki, K. Pierzgalski, J. Zygmunt W północno – wschodniej części miasta znajduję się obszar o powierzchni 83 hektary, leżący w granicach Parku Krajobrazowego „Orlich Gniazd”. Obejmuje on fragment Przełomu Warty, razem z Przeprośną Górką i uroczyskiem Gąszczyk. Dużo większa powierzchnia Częstochowy leży w otulinie Parku, która obejmuje znaczną część wschodnich terenów miasta (1044 hektary). Park Orlich Gniazd posiada walory krajobrazowe i przyrodnicze niepowtarzalne w skali kraju, a nawet Europy. Jednym z celów polityki ekologicznej państwa jest utrzymanie na odpowiednim poziomie krajowej różnorodności biologicznej i krajobrazowej oraz zwiększenie powierzchni terenów chronionych do 1/3 terytorium kraju. Na terenie Miasta Częstochowy w latach 80-tych projektowane były cztery rezerwaty przyrody („Gąszczyk”, „Trzęślicowa Łąka po Walaszczykami”, „Błeszno”, ,,Kokocówka"). W latach 2008 - 2009 przeprowadzono inwentaryzację przyrodniczą całego miasta, gdzie wykazano 63 stanowiska przyrodniczo cenne. Niektóre z nich autorzy waloryzacji przyrodniczej wskazują jako obszary kwalifikujące się do objęcia ochroną obszarową. Przedstawia to poniższa tabela (numeracja w tabeli zgodna z numeracją stanowisk w tabeli powyżej). AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 86 Tabela 27 Stanowiska cenne przyrodniczo z założeniami ochronnymi Nr Stanowisko Założenia ochronne 2 Łęg przy Tesco - utworzyć użytek ekologiczny, 3 Łęg w Wyczerpach - objąć ochroną, nawet rezerwatową, jako część Zespołu Przyrodniczo – Krajobrazowego "Mirowski Przełom Warty", 6 Popławski Dół - objąć ochroną jako użytek ekologiczny, - objąć ochroną jako część Zespołu Przyrodniczo – Krajobrazowego "Mirowski Przełom Warty". 7 Skarpa w Mirowie - zabezpieczyć w postaci, np. pomnika przyrody lub stanowiska dokumentacyjnego, - objąć ochroną jako część Zespołu Przyrodniczo – Krajobrazowego "Mirowski Przełom Warty". 8 Brama Mirowska - objąć ochroną w postaci, np. pomnika przyrody, jako część Zespołu Przyrodniczo – Krajobrazowego "Mirowski Przełom Warty", 9 Starorzecze pod Gąszczykiem - utworzyć rezerwat „Gąszczyk”, obejmujący oprócz środowisk lądowych także sąsiadujące ze wzgórzem starorzecza i zespoły łąkowopastwiskowe, - objąć ochroną jako część Zespołu Przyrodniczo – Krajobrazowego „Mirowski Przełom Warty”. 10 Gąszczyk - objąć ochroną jako rezerwat przyrody, 12 Kamieniołomy Złotej - objąć ochroną w randze stanowiska dokumentacyjnego lub rezerwatu Góry geologicznego, 13 Jar w Mirowie - objęcie ochroną w formie rezerwatu przyrody, 14 Góra Kokocówka - objąć ochroną w formie rezerwatu przyrody, 15 Góra Osona - utworzyć użytek ekologiczny, 18 Góra Prędziszów - utworzenie formy ochronnej, w postaci stanowiska dokumentacyjnego, 19 Góra Modosowa (Dębowa) - objęcie formą w formie rezerwatu przyrody, 20 Bory za Hutą - wraz z „Mirowskim Przełomem Warty” i „Jurajskimi Pagórami” objąć ochroną jako Zespół Przyrodniczo – Krajobrazowy, 22 Starorzecza Warty w - utworzyć użytek ekologiczny, Bugaju 27 Starorzecze Kucelinki - objąć ochroną jako użytek ekologiczny, 29 Młaka w Błesznie - utworzyć użytek ekologiczny „Młaka w Błesznie”, 30 Łąki Błeszeńskie - nadać status pomnika przyrody dla starego dębu szypułkowego, - objąć ochroną jako użytek ekologiczny, 34 Dolinka w Sabinowie - utworzyć użytek ekologiczny, 39 Łąki trzęślicowe z Dźbowie - objąć ochroną jako Zespół Przyrodniczo – Krajobrazowy, 40 Łąki storczykowe w Dźbowie - objąć ochroną jako Zespół Przyrodniczo – Krajobrazowy, 43 Łąki w - objąć ochroną w formie rezerwatu przyrody, AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 87 Nr Stanowisko Założenia ochronne Walaszczykach 44 Zbiorniki pod hałdą kopalni „Karol” - utworzyć użytek ekologiczny, 47 Glinianka w Liszce - utworzyć użytek ekologiczny, 55 Glinianka Bida - utworzyć użytek ekologiczny, 60 Źródliska z Szarlejce - cały obszar źródliskowy, wraz z otuliną oraz przyległą doliną Szarlejki, należy objąć ochroną - dolinę jako Zespół Przyrodniczo – Krajobrazowy zaś samo źródlisko jako pomnik przyrody. 61 Łęg w dolinie Szarlejki - objęcie ochroną prawną doliny Szarlejki w formie Zespołu Przyrodniczo – Krajobrazowego oraz w przypadku zachowanego lasu łęgowego – w formie rezerwatu przyrody. Źródło: „Przyroda Częstochowy – strefy ochronne i stanowiska cenne przyrodniczo” ;S. Cabała, C. Gębicki, K. Pierzgalski, J. Zygmunt Wśród nich wymienia się między innymi „Gąszczyk”, „Górę Kokocówkę” oraz „Łąki w Walaszczykach”. Obszary te, z uwagi na wysokie walory przyrodnicze, zostały wskazane jako właściwe do objęcia ochroną rezerwatową. W odniesieniu do „Błeszna”, czyli czwartego obszaru, który w latach 80 – tych planowano objąć ochroną rezerwatową, opracowanie przyrodnicze, w którym opisano ten teren jako „Młaka w Błesznie”, wskazuje jako najwłaściwszą formę ochrony użytek ekologiczny. Poza wyżej wymienionymi działaniami należy rozważyć również ustanowienie innych obszarów chronionych na terenach zinwentaryzowanych w opracowaniu „Przyroda Częstochowy”, jako cenne przyrodniczo. 4.5.3. Pomniki przyrody Na terenie miasta Częstochowa znajduje się 17 elementów przyrody zakwalifikowanych jako pomniki przyrody żywej. Należą do nich: AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 88 Tabela 28: Wykaz pomników przyrody zlokalizowanych na terenie Gminy Miasta Częstochowy Wysokość Obwód L.p. Gatunek Wiek [lat] Położenie [m] [cm] 1. Dąb czerwony (Quercus rubra) 2. Kasztanowiec biały (Aesculus hippocastanum) 3. Modrzew europejski (Larix decidua) 4. Klon pospolity (Acer platanoides) 5. Jesion wyniosły (Fraxinus excelsior) 6. 7. Grusza pospolita (Pyrus communis) Klon jawor (Acer pseudoplatanus) 150 140 140 140 140 100 130 22,5 22 23,5 23 25,5 17,5 26 Data ustanowienia Dokument stanowiący 338 Park Miejski 3 Maja k.m 152 działka nr 3 właściciel: Gmina Miasto Częstochowa 27 grudnia 2004 rok Uchwała Nr 551/XXXIX/2004 Rady Miasta Częstochowy z dnia 27 grudnia 2004 r. (Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego nr 9 z dnia 19 stycznia 2005 r., poz. 221). 393 Park Miejski 3 Maja k.m 152 działka nr 3 właściciel: Gmina Miasto Częstochowa 27 grudnia 2004 rok Uchwała Nr 551/XXXIX/2004 Rady Miasta Częstochowy z dnia 27 grudnia 2004 r. (Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego nr 9 z dnia 19 stycznia 2005 r., poz. 221). 311 Park Miejski 3 Maja k.m 152 działka nr 3 właściciel: Gmina Miasto Częstochowa 27 grudnia 2004 rok Uchwała Nr 551/XXXIX/2004 Rady Miasta Częstochowy z dnia 27 grudnia 2004 r. (Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego nr 9 z dnia 19 stycznia 2005 r., poz. 221). 297 Park Miejski 3 Maja k.m 152 działka nr 3 właściciel: Gmina Miasto Częstochowa 27 grudnia 2004 rok Uchwała Nr 551/XXXIX/2004 Rady Miasta Częstochowy z dnia 27 grudnia 2004 r. (Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego nr 9 z dnia 19 stycznia 2005 r., poz. 221). 353 Park Miejski 3 Maja k.m 152 działka nr 3 właściciel: Gmina Miasto Częstochowa 27 grudnia 2004 rok Uchwała Nr 551/XXXIX/2004 Rady Miasta Częstochowy z dnia 27 grudnia 2004 r. (Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego nr 9 z dnia 19 stycznia 2005 r., poz. 221). 235 Park Miejski S. Staszica k.m 152 działka nr 4 właściciel: Gmina Miasto Częstochowa 27 grudnia 2004 rok Uchwała Nr 551/XXXIX/2004 Rady Miasta Częstochowy z dnia 27 grudnia 2004 r. (Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego nr 9 z dnia 19 stycznia 2005 r., poz. 221). 250 Park Miejski S. Staszica k.m 152 działka nr 4 właściciel: Gmina Miasto Częstochowa 27 grudnia 2004 rok Uchwała Nr 551/XXXIX/2004 Rady Miasta Częstochowy z dnia 27 grudnia 2004 r. (Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego nr 9 z dnia 19 stycznia 2005 r., poz. 221). L.p. Gatunek 8. Wiąz holenderski odmiana wyniosła (Ulmus hollandica var. Major) 9. Dąb szypułkowy (Quercus robur) 10. Dąb szypułkowy (Quercus robur) 11. Dąb szypułkowy (Quercus robur) 12. Lipa drobnolistna (Tilia cordata) 13. Lipa drobnolistna (Tilia cordata) 14. Wiek [lat] 130 150 130 120 120 100 Wysokość [m] 22,5 18 18 19 20 22 Obwód [cm] Położenie Data ustanowienia Dokument stanowiący 324 Promenada Cz. Niemena k.m. 24 działka nr 213/7 właściciel: Gmina Miasto Częstochowa 27 grudnia 2004 rok Uchwała Nr 551/XXXIX/2004 Rady Miasta Częstochowy z dnia 27 grudnia 2004 r. (Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego nr 9 z dnia 19 stycznia 2005 r., poz. 221). 408 Park przy ul. Zbyszka k.m. 362 działka nr 50 23 października właściciel: Gmina Miasto 2006 rok Częstochowa 350 Park przy ul.Zbyszka k.m. 362 działka nr 50 właściciel: Gmina Miasto Częstochowa Uchwała Nr 1063/LXIV/2006 Rady Miasta 23 października Częstochowy z dnia 23 października 2006 r. 2006 rok (Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego nr 142 z dnia 5 grudnia 2005 r., poz. 4002). 320 Park przy ul.Zbyszka k.m. 362 działka nr 50 właściciel: Gmina Miasto Częstochowa Uchwała Nr 1063/LXIV/2006 Rady Miasta 23 października Częstochowy z dnia 23 października 2006 r. 2006 rok (Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego nr 142 z dnia 5 grudnia 2006 r., poz. 4002) 460 Park przy ul. Zbyszka k.m. 362 działka nr 50 23 października właściciel: Gmina Miasto 2006 rok Częstochowa Uchwała Nr 1063/LXIV/2006 Rady Miasta Częstochowy z dnia 23 października 2006 r. (Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego nr 142 z dnia 5 grudnia 2006 r., poz. 4002) 337 Park przy ul. Zbyszka k.m. 362 działka nr 50 23 października właściciel: Gmina Miasto 2006 rok Częstochowa Uchwała Nr 1063/LXIV/2006 Rady Miasta Częstochowy z dnia 23 października 2006 r. (Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego nr 142 z dnia 5 grudnia 2006 r., poz. 4002) Jednogatunkowa aleja Jednogatunkowa aleja drzew, w drzew skład której wchodzi 385 drzew „Aleja Brzozowa” gatunku brzozy brodawkowatej. Brzozy w większości charakteryzują się znacznymi rozmiarami obwodów pni i wiekiem ok. 60 lat. Wśród nich ul. Bialska Uchwała Nr1063/LXIV/2006 Rady Miasta Częstochowy z dnia 23 października 2006 r. (Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego nr 142 z dnia 5 grudnia 2005 r., poz. 4002). 23 października Uchwała Nr1064/LXIV/2006 Rady Miasta 2006 rok Częstochowy z dnia 23 października 2006 r. Aleja brzozowa usytuowana (Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego jest w pasie drogowym ul. nr 142 z dnia 5 grudnia 2006 r., poz. 4003) Bialskiej na odcinku około 2,5 km na gruntach L.p. Gatunek Wiek [lat] Wysokość [m] Obwód [cm] Położenie Data ustanowienia Dokument stanowiący występują nieliczne młodsze drzewa, stanowiących własność o obwodach pni nie przekraczających Gminy Częstochowa 100 cm. powołanie oznaczenia map: obręb 82 działki nr 37/5, 38/15, 27/1; obręb 83 działka nr 36/2; obręb 37 działka nr 52; obręb 36 działka nr 105; obręb 35 działka nr 60; obręb 34 działka nr 47 Zarządzenie Nr Częstochowskiego 15. Dąb szypułkowy (Quercus robur) 80 20 306 Park Miejski 3 – Maja k.m. 152, działka nr 3 właściciel: Gmina Miasto Częstochowa 15 listopada 1977 rok 9/77 Wojewody Zmiana: Rozporządzenie Nr 41/2002 Wojewody Śląskiego z dnia 17 czerwca 2002r. w sprawie wprowadzenia ochrony indywidualnej w drodze pomnika przyrody żywej – drzewa gatunku dąb szypułkowy (Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego nr 47 z 1 lipca 2002r., poz. 1611) Zarządzenie Nr 4/80 Wojewody Częstochowskiego 16. Klon jawor (Acer pseudopolatanus) 160 22 326 Park Miejsk 3 – Maja k.m. 152, działka nr 3 właściciel: Gmina Miasto Częstochowa 12 grudnia 1980 rok Zmiana: Rozporządzenie Nr 17/2002 Wojewody Śląskiego z dnia 15 maja 2002r. w sprawie wprowadzenia ochrony indywidualnej w drodze pomnika przyrody żywej – drzewa gatunku klon jawor (Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego nr 47 z 1 lipca 2002r., poz. 1611) L.p. 17. Gatunek Tulipanowiec amerykański (Liriodendron tulipifera) Źródło: Urząd Miasta Częstochowa Wiek [lat] 90 Wysokość [m] 22 Obwód [cm] 224 Położenie Park przy ul. Łukasińskiego k.m. 309, działka nr 43/2 właściciel: Gmina Miasto Częstochowa Zarząd: Młodzieżowy Dom Kultury w Częstochowie Data ustanowienia Dokument stanowiący Zarządzenie Nr Częstochowskiego 12 lutego 1989 rok 42/89 Wojewody Zmiana: Rozporządzenie Nr 18/2002 Wojewody Śląskiego z dnia 15 maja 2002r. w sprawie wprowadzenia ochrony indywidualnej w drodze pomnika przyrody żywej – drzewa gatunku tulipanowiec amerykański (Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego nr 47 z 1 lipca 2002r., poz. 1611) 4.5.4. Lasy Całkowita powierzchnia lasów na terenie miasta Częstochowy wynosi 568 ha. Lasy skupione są głównie w częściach peryferyjnych miasta. Główne kompleksy lasów występują we wschodnich i południowo - wschodnich obrzeżach miasta – dzielnica Mirów, Bugaj, oraz w północno – zachodniej części miasta – dzielnica Grabówka, Żabiniec. Na terenie miasta znajduje się również park o charakterze leśnym w dzielnicy Aniołów - "Las Aniołowski". Pod względem podziału Polski na krainy i dzielnice przyrodniczo - leśne Częstochowa leży w Krainie VI Małopolskiej, dzielnicy 8 Wyżyny KrakowskoCzęstochowskiej. Przeważającym typem siedliskowym lasu w granicach miasta jest Bór świeży (B św) oraz Bór Mieszany świeży (BMśw), poza tym występują w mniejszym stopniu: Bór Mieszany wilgotny, Las Mieszany świeży, Las Mieszany wilgotny. Podstawowym gatunkiem lasotwórczym jest sosna zwyczajna, w znacznym stopniu dąb szypułkowy, domieszkę stanowią: brzoza brodawkowata, olsza czarna, grab zwyczajny, modrzew europejski, dąb bezszypułkowy oraz sztucznie wprowadzony dąb czerwony. Warstwę podszytu oraz runa buduje najczęściej występująca kruszyna, malina, jeżyna, orlica pospolita, rokietnik pospolity. Na terenach polno - leśnych w granicach miasta występuje zwierzyna dzika m. in. sarna, dzik, lis, zając, z większych kompleksów leśnych zachodzą na teren miasta jeleń szlachetny i łoś. W latach 2003 –2007 do awifauny lęgowej Częstochowy w jej granicach administracyjnych (160 2 km ) zaliczono 125 gatunków ptaków reprezentujących 15 rzędów i 39 rodzin (w Polsce odpowiednio 20 i 67). Stanowi to około 55% ogólnej liczby gatunków lęgowych stwierdzonych na terenie Polski. Częstochowa w porównaniu z innymi, podobnymi obszarowo, miastami Polski i Europy ma bogaty skład awifauny lęgowej. Związane jest to ze stosunkowo małym udziałem zabudowy w ogólnej powierzchni miasta oraz występowaniem różnorodnych siedlisk pozwalającym na gniazdowanie mniej licznym gatunkom. W składzie awifauny lęgowej miasta na szczególna uwagę zasługuje obecność dwóch przedstawicieli czaplowatych (Ardeidae): bąka (Botaurus stellaris) i bączka (Ixobrychus mintus), wymienianych w Polskiej Czerwonej Księdze jako zagrożone. Obszary występowania tych gatunków na terenie Częstochowy powinny zastać zachowane i w jak najszybszym tempie objęte odpowiednią formą ochrony. Ponadto na obszarze miasta w okresie badań stwierdzono 16 gatunków uznawanych za zagrożone w granicach Wspólnoty Europejskiej, które zostały wymienione w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej Unii Europejskiej. Należą do nich, oprócz wymienionego wcześniej bąka i bączka: bocian biały (Cicionia ciconia), błotniak stawowy (Circus aeruginosus), derkacz (Crex crex), żuraw (Grus grus), lelek (Caprimulgus europeanus), zimorodek (Alcedo atthis), dzięcioł czarny (Dryocopus martius), dzięcioł średni (Dendrocopos medium), lerka (Lullula arborea), świergotek polny (Anthus campestris), jarzębatka (Sylvia nisoria), muchołówka białoszyja (Ficedula albicollis), gąsiorek (Lanius collurio), AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 93 ortolan (Emberiza hortulana). Szereg gatunków należących do awifauny lęgowej Częstochowy znajduje się na liście gatunków zagrożonych w skali całej Europy. Są to gatunki tzw. specjalnej troski (Species of European Conservation Concern – w skrócie SPEC). Gatunki te zgrupowane są w 3 kategoriach SPEC: (BurdLife International 2004): SPEC – 1 (gatunki zagrożone w skali globalnej): derkacz; SPEC – 2 (gatunki zagrożone, których europejska populacja przekracza 50% populacji światowej i których stan zachowania w Europie uznano za niekorzystny): głowienka (Aythya ferina), bocian biały, żuraw, czajka (Vanellus vanellus), rycyk (Limosa limosa), krwawodziób (Tringa totanus), lelek, dzięcioł zielony (Picus viridis), lerka, pleszka (Phoenicurus phoenicurus), świstunka leśna (Phylloscopus sibilatrix), czubatka (Lophophanes cristatus), makolągwa (Carduelis cannabina), ortolan, potrzeszcz (Emberiza calandra); SPEC 3 – (gatunki zagrożone, których europejska populacja nie przekracza 50 % populacji światowej i których stan zachowania w Europie uznano za niekorzystny): cyranka (Anas querquedula), czernica (Aytha fuligula), kuropatwa (Predix perdix), przepiórka (Coturnix coturnix), bąk, bączek, pustułka (Falco tinnunculus), kszyk (Gallinago gallinago), brodziec piskliwy (Actitis hypoleucos), turkawka (Streptopelia turtur), zimorodek, dudek (Upupa epops), krętogłów (Jynx torquilla), dzierlatka (Galerida cristata), skowronek (Alauda arvensis), brzegówka (Riparia riparia), dymówka (Hirundo rustica), oknówka (Delichon urbicum), świergotek polny, białorzytka (Oenanthe oenanthe), muchołówka szara (Muscicapa striata), sikora uboga (Poecile palustris), gąsiorek, srokosz (Lanius excubitor), szpak (Sturnus vulgaris), mazurek (Passer montanus), wróbel (Passer domesticus). Dokładniejsze informacje, dotyczące awifauny lęgowej Miasta Częstochowa znajdują się w opracowaniu Stanisława Czyża, „Atlas ptaków lęgowych Częstochowy, 2003 -2007”. Stanisław Czyż obserwacjami życia ptaków zajmuje się od ponad 30 lat, specjalizuje się w badaniu wędrówek i zwyczajów łabędzi gniazdujących w Polsce. Jako członek Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków, uczestniczy w działaniach na rzecz ochrony ptaków i ich siedlisk. Jako Lider Częstochowskiej Grupy OTOP, działa na terenie miasta Częstochowa oraz okolic, zajmując się ochroną ptaków oraz ich inwentaryzacją na terenie miasta. W granicę miasta wchodzi częściowo 10 obwodów łowieckich dzierżawionych przez 8 kół łowieckich. Miasto Częstochowa sąsiaduje z trzema Nadleśnictwami. Od wschodu z Nadleśnictwem Złoty Potok, od strony północnej z Nadleśnictwem Kłobuck i od południowego zachodu z Nadleśnictwem Herby. Nadchodzące lata będą się charakteryzowały dalszym wzrostem zainwestowania terenu i gęstnieniem sieci infrastruktury w krajobrazie. Biorąc pod uwagę, że znaczna część powierzchni drzewostanów miasta jest uszkodzona oddziaływaniem gazów i pyłów, głównym celem gospodarki leśnej jest poprawa stanu drzewostanów. Główne kierunki działań w gospodarce leśnej to: - kontynuowanie przebudowy drzewostanów w kierunku dostosowania ich składu gatunkowego AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 94 do zgodności z siedliskiem, - zintensyfikowanie działań w kierunku realizacji Programu Zwiększania Lesistości Kraju, - uporządkowanie stanu formalnoprawnego gruntów przewidzianych do zalesień, - ograniczenie dokonywania zmian przeznaczenia gruntów leśnych na cele nieleśne, powiększanie powierzchni leśnej z uwzględnieniem zasobów krajobrazowych i kulturowych regionu. 4.6. Surowce mineralne Przez ponad 600 lat wokół Częstochowy wydobywano rudy, z których przez wytapianie otrzymywano żelazo. Częstochowskie zagłębie rud żelaza rozciągające się od źródeł Warty w Kromołowie pod Zawierciem po Niełuszyn na północ od Wielunia pasmem szerokim na kilkakilkanaście kilometrów wyróżniało się występowaniem surowca tuz pod powierzchnią ziemii. Wydobywano go początkowo systemem odkrywkowym. W wieku XVIII wieku odkryto głębsze, bogatsze złoża rud. Eksploatowano je tzw. Systemem szybikowym, schodzono wówczas już pod powierzchnię ziemi. Dopiero od lat pięćdziesiątych na dużą skalę była wykorzystywana metoda podziemna przy użyciu szybów i sztolni. Pokłady rudy o 100-150 metrowej miąższości stanowiły serie pokładów ilasto- mułowcowych z dwoma warstwami syderytów i ławicach sferosyderytów. Syderyt zawiera 62 % FeO, w tym od 26–48 % Fe. Istnieje możliwość występowania w nim domieszki innych węglanów: Mn, Ca, Mg. Jego dobrze wykształcone kryształy romboedryczne, a rzadziej skalenoedryczne lub słupowe spotyka się tylko w żyłach kruszconośnych. Najczęściej występuje w skupieniach zbitych lub ziarnistych, rzadziej oolitowych i sferolitach. Syderyt ilasty (żelazik ilasty) jest wzbogacony w minerały ilaste i kalcyt. Tabela 29: Złoża surowców mineralnych w Częstochowie. Nazwa złoża Rodzaj surowca Stan koncesja numer data wydania data wygaśnięcia Alina iły ceramiki eksploatowane budowlanej OS.III.7512/21/97 03.09.1997 r. 03.09.2012 r. Anna I iły ceramiki eksploatowane budowlanej OS.III.7512-3/02 28.05.2002 r. 31.12.2021 r. Bogumiła iły ceramiki eksploatowane budowlanej OŚR 7512/3/99 02.07.1999 r. 31.07.2019 r. OŚR.7512-6/05 31.10.2005 r. 31.12.2014 r. Częstochowa kruszywo - Rocha naturalne eksploatowane Gnaszyn iły ceramiki eksploatowane budowlanej ŚR.V.4-8510/25/99 19.11.1999 r. 31.12.2019 r. Gnaszyn iły OŚR.7512-2/03 16.06.2003 r. 31.12.2010 r. ceramiki eksploatowane AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 95 Nazwa złoża Rodzaj surowca Stan koncesja numer Alina iły ceramiki eksploatowane budowlanej Górny budowlanej data wygaśnięcia 03.09.1997 r. 03.09.2012 r. eksploatowane 5/94 15.04.1994 r. (OS.III.7512/6/94), 17.04.1996 r. OS.III/7512/18/95/9 24.11.1998 r. 6, OS.III/7512/66/98 23.11.2013 r. Grabówka III kruszywo naturalne eksploatacja zakończona OŚR.7512-1/00 21.03.2000 r. 01.05.2008 r. Grabówka IV kruszywo naturalne eksploatowane OŚR.7512-1/03 16.04.2003 r. 2012 r. ŚR.V.4-8510/21/99 19.11.1999 r. 31.12.2005 r. OŚR 7512-8/02 19.09.2002 r. 31.11.2027 r. OŚR 7512-2/02 23.03.2002 r. 30.06.2016 r. Grabówka Ikara Grabówka II Kawodrza - kruszywo naturalne kruszywo naturalne OS.III.7512/21/97 data wydania nieeksploatowana iły ceramiki eksploatowane budowlanej Kawodrzanka iły ceramiki eksploatacja budowlanej zakończona Leszczyński iły ceramiki eksploatowane budowlanej Michalina iły ceramiki eksploatacja budowlanej zakończona Zofia iły ceramiki eksploatowane budowlanej Źródło: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Częstochowy AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 96 4.7. Infrastruktura w zakresie ochrony środowiska 4.7.1. Wodociągi W 2006 roku została oddana do użytku stacja uzdatniania wody. Od tego czasu obiekt pracuje w pełnej automatyce. Do usuwania azotanów z wody zastosowana została technologia heterotroficznej biologicznej denitryfikacji BIODEN austriackiej firmy VA TECH WABAG. Przed wtłoczeniem do sieci wodociągowej woda poddawana jest procesowi dezynfekcji poprzez ozonowanie. Po uzdatnieniu oraz dezynfekcji wody jest ona przesyłana do odbiorców poprzez system sieci wodociągowej magistralnej, rozdzielczej oraz przyłącza wodociągowe. W ostatnich latach wydłużyła się długość sieci wodociągowej w Częstochowie. W 2008 roku wynosiła od 1025,33 kilometrów i była o 9,96 kilometrów dłuższa niż w roku 2007. Aby zapewnić mieszkańcom wodę o odpowiednim ciśnieniu w każdej porze dnia, w systemach wodociągowych funkcjonuje 9 zbiorników retencyjnych i 12 przepompowni wody. 4.7.2. Kanalizacja i oczyszczalnie ścieków Na terenie miasta Częstochowy odprowadzaniem i oczyszczaniem ścieków zajmuje się Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Okręgu Częstochowskiego S.A. (odprowadzanie ścieków) oraz Oczyszczalnia Ścieków Warta S.A. w Częstochowie (oczyszczanie ścieków). 84,5% mieszkańców Częstochowy objętych jest zbiorowym systemem kanalizacyjnym. Ścieki komunalne i przemysłowe wprowadzane do kanalizacji sanitarnej poddawane są systematycznemu monitoringowi. Długość sieci kanalizacji sanitarnej wynosi 672,85 kilometrów (stan na rok 2008). Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Okręgu Częstochowskiego S. A. posiada własne laboratorium akredytowane przez Polskie Centrum Akredytacji na zgodność z normą ISO 17025:2005, w którym wykonuje analizy fizykochemiczne ścieków. Miasto posiada odrębną rozdzielczą sieć kanalizacji sanitarnej i deszczowej. System kanalizacji sanitarnej stanowią dwa funkcjonujące niezależnie układy: • centralny – umożliwiający w sposób grawitacyjny odprowadzanie ścieków z całego terenu miasta; • lokalny – dla dzielnicy Dźbów oraz części gminy Konopiska. Ścieki sanitarne odprowadzane są do Centralnej Oczyszczalni Ścieków o przepustowości 88 tys. m3/dobę oraz oczyszczalni Dźbów o przepustowości 2800 m3/dobę. Oczyszczalnia Ścieków w Częstochowie w 2008 roku została rozbudowana i zmodernizowana w ramach Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych. Działania te zostały sfinansowane przy współudziale Funduszu Spójności Unii Europejskiej. W Częstochowie istnieje również dobrze rozbudowana sieć kanalizacji deszczowej o długości AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 97 392,65 kilometrów (stan na rok 2008), która obejmuje prawie całe miasto. Odbiornikiem wód opadowych jest rzeka Warta, Stradomka, Konopka, Szarlejka, Gorzelanka, Brzezinka, Kanał ulgi rzeki Warty - Kucelinka oraz Potok od Konopisk jak również kilka zbiorników chłonno-retencyjnych. W Częstochowie zlokalizowanych jest około 60 wylotów kolektorów deszczowych. Na wylotach kolektorów z terenów zanieczyszczonych, zamontowano separatory, piaskowniki i osadniki. Wszystkie wyloty kolektorów deszczowych posiadają ważne pozwolenia wodno prawne w zakresie odprowadzania wód opadowych do odbiorników. Częstochowę obsługują dwie oczyszczalnie ścieków: Oczyszczalnia ścieków Dźbów i Centralna Oczyszczalnia Ścieków w Częstochowie przy ul. Srebrnej. Oczyszczalnia ścieków Dźbów znajduje się w południowo - zachodniej części miasta Częstochowy. Spływają do niej ścieki komunalne z Dźbowa, części gminy Konopiska i okolic. Biologiczna oczyszczalnia istnieje od 1996 roku początkowo o przepustowości 1000 m 3/dobę. W celu zapewnienia wysokiej efektywności oczyszczania ścieków oraz usprawnienia utylizacji osadu, w roku 2001 przeprowadzono modernizację oczyszczalni ścieków. Modernizacja obejmowała: dobudowę drugiego bloku, wymianę urządzeń w stacji odwadniania osadu oraz stację dozowania do ścieków koagulanta PIX. W roku 2002 oczyszczalnia została rozbudowana i zmodernizowana do przepustowości 2800 m3/d. Oczyszczalnia ścieków w Dźbowie posiada aktualne pozwolenie wodnoprawne w zakresie wprowadzania oczyszczonych ścieków do Potoku od Konopisk. Parametry określające jakość ścieków oczyszczonych utrzymują się poniżej wartości określonych w pozwoleniu wodnoprawnym. Ilość ścieków surowych dopływających do oczyszczalni w 2008 roku wyniosła 306 600 m3 . Centralna Oczyszczalnia Ścieków w Częstochowie zaprojektowana jako klasyczna oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna. W latach 1995-1999 została poddana modernizacji. Zmiany polegały głównie na wymianie wyeksploatowanych urządzeń i dostosowaniu części biologicznej do usuwania związków biogennych. W latach 2005 do 2008 przy wsparciu Funduszu Spójności wykonano rozbudowę i modernizację Centralnej Oczyszczalni Ścieków w Częstochowie w zakresie usuwania azotu i fosforu oraz gospodarki osadami, łącznie z suszeniem termicznym. Zaproponowane rozwiązania technologiczne mają na celu zapewnienie takiego stopnia oczyszczania, aby skład ścieków odprowadzanych był zgodny z normami krajowymi i unijnymi. W efekcie rozbudowy i modernizacji oczyszczalni możliwe jest zwiększenie redukcji zanieczyszczeń w odprowadzanych ściekach. Po modernizacji ilość fosforu w ściekach oczyszczonych zmniejszyła się o 33%, ilość azotanów w ściekach oczyszczonych zmniejszyła się o 66%. Modernizacja sektora osadowego zmniejszy ilość, a także poprawi skład jakościowy osadów ściekowych. Podczas modernizacji wybudowano i uruchomiono suszarnię osadów wg technologii firmy KEPPELSEGHERS, suszarni składającej się z dwóch równoległych nitek o wydajności każdej z nich po 41,0 m 3 na dobę. Dzięki zrealizowaniu tej instalacji do środowiska rocznie zamiast 22 tysięcy ton trafią tylko 4,0 tysiące ton osadów ściekowych maksymalnie wysuszonych i maksymalnie shigienizowanych. Osad w AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 98 nowej postaci jest ponadto doskonałym surowcem energetycznym, gdyż jego postać i skład oraz kaloryczność wynikająca z ilości zawartych w nim związków organicznych jest porównywalna z kalorycznością węgla brunatnego wydobywanego w polskich kopalniach odkrywkowych. Centralna Oczyszczalnia Ścieków posiada uregulowany stan prawny w zakresie wprowadzania oczyszczonych ścieków do rzeki Warty. Ilość ścieków surowych dopływających do oczyszczalni w 2008 roku wynosiła 16 992 tysiece m3 i była o 1 169 tysiący m3 mniejsza niż w roku poprzednim. W 2009 roku uruchomiono na terenie Centralnej Oczyszczalni Ścieków zespół prądotwórczy pracujący na biogaz. Inwestycja ta przynosi bardzo wymierne korzyści: energetyczne, ekologiczne i ekonomiczne. Podstawowym i zasadniczym efektem tej inwestycji jest efekt energetyczny sprowadzający się do produkcji energii elektrycznej na bazie biogazu powstającego w oczyszczalni w procesie technologicznym, a więc poniekąd produktu ubocznego racjonalnej gospodarki osadowej. W przypadku braku dopływu energii z zewnątrz oczyszczalnia chociaż w ograniczonym zakresie będzie mogła jednak pracować i odbierać ścieki od dotychczasowych dostawców. Wytworzona energia jest wykorzystywana na potrzeby technologiczne, grzewcze, do produkcji ciepłej wody dla laboratorium oraz do celów socjalnych. Dzięki tej inwestycji osiągnięto następujące cele: • zwiększenie bezpieczeństwa pracy oczyszczalni; • zakup mniejszej ilości energii z sieci o około 50%; • wpis na listę producentów „zielonej energii”; • eliminacja zakupu oleju opałowego, którego w latach poprzednich w ciągu roku zużywano około 40 ton; • ograniczenie emisji spalin do atmosfery; • produkcja większej ilości niż w latach poprzednich biogazu. 4.7.3. Główne problemy miasta w zakresie infrastruktury w ochronie środowiska W przypadku sieci wodociągowej w mieście powinno się usprawnić i poprawić stan techniczny sieci, a tym samym poprawić jakość wody dostarczanej odbiorcom. W tym celu planuje się remonty i modernizacje. Jako, iż około 15% mieszkańców nie jest podłączonych do zbiorowego systemu kanalizacji istnieje ryzyko infiltracji ścieków i zanieczyszczanie zbiorników wód podziemnych. System zaopatrzenia w wodę nie stanowi bariery rozwoju przestrzennego miasta, jednakże wciąż istnieją straty wody oraz występują azbestowocementowe sieci wodociągowe, co bez sukcesywnego wdrażania działań zapobiegawczych spowoduje z upływem czasu pogorszenie parametrów technicznych i wydajność wodociągów częstochowskich. Miasto nie jest całkowicie skanalizowane, co stanowi znaczny problem. Ważnym zagadnieniem w problematyce infrastruktury miasta jest uszczelnianie sieci, AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 99 likwidacja podłączeń kanałów deszczowych do sanitarnych czy przebudowa kanałów o wyczerpanej przepustowości. W mieście problemem infrastrukturalnym jest odprowadzanie wód opadowych i roztopowych. Problem ten zasadniczo dotyczy stanu rozwoju systemu kanalizacji w obrębie zlewni rzeki Stardomki i zlewni rzeki Konopka. System ten zawodzi w przypadku nawalnych deszczy i gwałtownych roztopów, zwłaszcza przy obszarach potencjalnie zalewowych dolin oraz w dolinie Warty. Kolejnym problemem miasta w zakresie infrastruktury są nieszczelności na zasuwach ciepłowniczych, powodujące przebijanie wody sieciowej pomiędzy zładami zasilającymi z różnych źródeł. Istotną uciążliwością w zakresie gazownictwa, w przypadku zaopatrzenia miasta w gaz są duże odległości od wejść gazu oraz fakt, że pomiędzy punktami zasilania a Częstochową znajdują się duże i istotne punkty odbioru gazu, co stwarza w momencie pojawienia się dezorganizacji w dostawach gazu, znaczące obniżenia ciśnienia gazu. Istnieją również problemy w zakresie infrastruktury sieci kolejowej oraz drogowej. Usytuowana w mieście sieć kolejowa zbiega się w węźle częstochowskim i pozwala na bezpośrednie połączenie z większymi miastami i ośrodkami w kraju. Linia 1 przebiegająca przez centrum miasta przez tereny intensywnej zabudowy potęguje istniejące zagrożenia ekologiczne ze strony tranzytowego ruchu towarowego. Z kolei w przypadku układu drogowego istnieje potrzeba budowy węzłów i odcinków dróg zapewniających bezpośrednią dostępność komunikacyjną potencjalnych terenów inwestycyjnych. Ważnym krokiem w stronę rozwoju układu komunikacyjnego stanowi realizacja budowy autostrady A1 ograniczającej ruch tranzytowy w mieście tym samym zmniejszenie poziomu emisji zanieczyszczeń do atmosfery oraz emisji hałasu. W przypadku wymaganych modernizacji nadwyrężonego stanu dróg osiągnie się również zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do powietrza. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 100 4.8. Ochrona przyrody i krajobraz Celem ochrony przyrody w Polsce jest zachowanie różnorodności biologicznej, zachowanie dziedzictwa geologicznego, zapewnienie ciągłości istnienia gatunków i stabilności ekosystemów, kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody, a także przywracanie do stanu właściwego zasobów i składników przyrody. Miasto Częstochowa chcąc realizować założenia wynikające z ochrony przyrody w latach 80- tych projektowało cztery rezerwaty przyrody na terenach cennych przyrodniczo i krajobrazowo. Były to rezerwat leśny – "Gąszczyk", rezerwat leśny – "Kokocówka", rezerwat florystyczny - „Trzęślicowa Łąka pod Walaszczykami” oraz rezerwat torfowiskowy - "Błeszno". Obszary te należy objąć ochroną obszarową w formie rezerwatów przyrody lub użytków ekologicznych w oparciu o zgromadzoną materiały, dokumentację projektową oraz wyniki prac inwentaryzacyjnych miasta, wykonanych w latach 2008 – 2009. W mieście jest zlokalizowane 11 parków spacerowo - wypoczynkowych. Obejmują one teren o łącznej powierzchni 147, 54 hektara. Poza tym w Częstochowie 16 drzew i 1 aleja jest uznane za pomniki przyrody. W północno – wschodniej części miasta znajduje się obszar o powierzchni 83 hektary, leżący w granicach Parku Krajobrazowego „Orlich Gniazd”. Obejmuje on fragment Przełomu Warty, razem z Przeprośną Górką i uroczyskiem Gąszczyk. Dużo większa powierzchnia Częstochowy leży w otulinie Parku, która obejmuje znaczną część wschodnich terenów miasta (1044 hektary). Park Orlich Gniazd posiada walory krajobrazowe i przyrodnicze niepowtarzalne w skali kraju, a nawet Europy. Częstochowa leżąc nad Wartą, usytuowana jest w obrębie korytarza ekologicznego o znaczeniu krajowym. Korytarz ten o potencjalnie wysokiej aktywności przyrodniczej jest wspomagany przez system ciągów przyrodniczych niższej rangi związanych z doliną rzeczną Konopki i Stradomki. Te ostatnie spełniają także funkcję korytarzy wentylacyjnych miasta. Na terenie miasta znajdują się także dwa obszary Natura 2000 objęty Dyrektywą Siedliskową, jako obszary specjalnej ochrony siedlisk. Są to „Przełom Warty kolo Mstowa” oraz „Walaszczyki” w Częstochowie. 4.8.1. Główne problemy miasta w zakresie ochrony przyrody Na terenie Częstochowy od roku 2008 trwa inwentaryzacja przyrodnicza, mająca na celu określenie terenów cennych przyrodniczo, zweryfikowanie terenów określonych jako cenne w latach poprzednich oraz objęcie ochroną obszarów tego wymagających. Najważniejszym etapem w rozwiązywaniu problemów w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu jest podjęcie odpowiednich decyzji administracyjnych jak i zapewnienie niezbędnych środków, które umożliwią realizację ochrony gatunkowej roślin i zwierząt, a także całych zespołów roślinnych. Podejmując kroki w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu należy uwzględnić fakt, iż AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 101 bezpośredni wpływ na stan obiektów i obszarów objętych ochroną mają liczne czynniki m. in. wielkość zanieczyszczeń wód, powierzchni ziemi i powietrza. Poza tym o ich stanie decydować będzie czynnik związany z zagospodarowaniem przestrzeni. Otóż nadchodzące lata nadal będą bogate w inwestowanie terenu i gęstnienie sieci infrastruktury w krajobrazie. Zrozumiałe jest więc, że proces ten może w istotny sposób zagrażać walorom przyrodniczym i krajobrazowym miasta. 4.9. Stan powierzchni ziemi Zgodnie z artykułem 3 ustęp 25 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz. U. 2008 Nr 25, poz. 150 z późniejszymi zmianami) powierzchnia ziemi definiowana jest jako „naturalne ukształtowanie terenu, glebę oraz znajdująca się pod nią ziemię do głębokości oddziaływania człowieka, z tym, że pojęcie „gleba” oznacza górną warstwę litosfery, złożoną z części mineralnych, materii organicznej, wody, powietrza i organizmów, obejmującą wierzchnią warstwę gleby i podglebie”. Według art. 101 wyżej wymienionej ustawy ochrona powierzchni ziemi polega na zapewnieniu jej lepszej jakości, zwłaszcza przez: – racjonalne gospodarowanie; – zachowanie wartości przyrodniczych; – zachowanie możliwości produkcyjnego wykorzystania; – ograniczanie zmian naturalnego ukształtowania; – utrzymanie jakości gleby i ziemi powyżej lub co najmniej na poziomie wymaganych standardów; – doprowadzenie jakości gleby i ziemi co najmniej do wymaganych standardów, jeśli nie są one dotrzymane; – zachowanie wartości kulturowych, z uwzględnieniem zabytków archeologicznych. Największą powierzchnię na obszarze Miasta Częstochowa stanowią grunty rolne zajmujące powierzchnię 7277,44 hektary (88,8 %). Ich ochrona zgodnie z artykułem 3 ustęp 1 ustawy z dnia 3 lutego 1995 roku o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. 2004 Nr 121, poz. 126, z późniejszymi zmianami) polega na: – ograniczaniu przeznaczania ich na cele nierolnicze lub nieleśne; – zapobieganiu procesom degradacji i dewastacji gruntów rolnych oraz szkodom w produkcji rolniczej, powstającym wskutek działalności nierolniczej i ruchów masowych ziemi; – rekultywacji i zagospodarowaniu gruntów na cele rolnicze; – zachowaniu torfowisk i oczek wodnych jako naturalnych zbiorników wodnych; – ograniczaniu zmian naturalnego ukształtowania powierzchni ziemi. Zważając na postęp cywilizacyjny, rozwój technik i nowoczesnych technologii należy zadbać o odpowiednią eksploatację gleb, a w przypadku zdegradowania gleby zastosować odpowiednią AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 102 rekultywację i zagospodarowanie gruntów w myśl artykułu 20 ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. 2004 Nr 121, poz. 1266,z późniejszymi zmianami). 4.9.1. Użytkowania gruntów Całkowita powierzchnia gruntów Miasta Częstochowa to 8197,45 hektarów. Użytki rolne stanowią 88,8% tego terenu, z czego grunty orne to 74,4 %, 12 % łąki, 15% pastwiska oraz 0,9% a sady. Poprzez ocenę wartości użytkowej, uwzględniającej żyzność gleby, stosunki wodne, stopień kultury gleby i trudność uprawy w połączeniu z agroklimatem, rzeźbą terenu określono jakość gleb. Klasyfikują się one w IV i V klasie bonitacji z przewagą gleb średnich i ciężkich. 4.9.2. Zanieczyszczenia gleb Zniszczenie pokrywy glebowo - roślinnej w wyniku technicznej zabudowy powierzchni ziemi wraz z eksploatacją kopalin i składowaniem odpadów stanowi radykalną i trwałą formę degradacji struktury ekologicznej. Oprócz technicznego zaburzenia szaty roślinnej i gleby, powierzchnie techniczne zabudowane i zdewastowane są źródłem różnorodnych uciążliwości na przyległych terenach i przyczyną zaburzenia ich struktury ekologicznej. Przykładem tego są obiekty przemysłowe, składowiska odpadów, szlaki komunikacji masowej i transportowe, tereny mieszkalne oraz wypoczynkowe. Głównymi przyczynami degradacji gleb są skażenia przemysłowe i komunikacyjne, chemizacja rolnictwa, chemiczne metody walki ze szkodnikami pól i lasów oraz niewłaściwe metody uprawy. Skażenia przemysłowe i komunikacyjne dostają się do gleby przez powietrze lub za pośrednictwem wody. Również odpady na nielegalnych wysypiskach mogą być źródłem zanieczyszczenia gleb i doprowadzają do powstania trwałych nieużytków, których zagospodarowanie jest trudne. W wyniku przeszłego wydobycia rud na obszarze Miasta Częstochowa powstały hałdy pogórnicze, które w większości są pokryte roślinnością i stworzyły element krajobrazu. Zanieczyszczenie gleb jest wynikiem emisji pyłów pochodzących ze spalania paliw energetycznych, produkcji przemysłowej, ogrzewania budynków, a także wynikające z produkcji rolnej oraz transportu. Powodowane są przez Hutę „Częstochowa”, huty szkła, Odlewnię Żeliwa oraz kotłownie osiedlowe i zakładowe czy pozostałe zakłady przemysłowe. Skażenia gleb wywołane przez ruch drogowy mogą występować w większym natężeniu wokół głównych tras transportowych (np. droga krajowa nr 1), jednakże nie są to zanieczyszczenia w silnym natężeniu, wywołujące znaczącą degradację powierzchni ziemi. Według art. 26 ust. 3 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz. U. 2008 Nr 25, poz. 150 z późniejszymi zmianami) monitoring jakości gleby i ziemi jest AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 103 częścią Państwowego Monitoringu Środowiska koordynowanego przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska. Na poziomie krajowym monitoring gleb obejmuje badania jakości gleb użytkowanych rolniczo, które wykonywane są przez Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa (IUNG) w Puławach. Zgodnie z założeniami programu monitoringu badania właściwości gleb wykonywane są w cyklach co 5 lat, natomiast jeden, pełen cykl badawczy, obejmujący pobór prób, analizę oraz ocenę i zobrazowanie wyników badań, realizowany jest w okresie trzyletnim. 4.9.3. Tereny zdewastowane i zdegradowane Według artykułu 4 ustęp 16 ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. 2004 Nr 121, poz. 1266, z późniejszymi zmianami) grunty zdegradowane zdefiniowane są jako „grunty, których rolnicza lub leśna wartość użytkowa zmalała, w szczególności w wyniku pogorszenia się warunków przyrodniczych albo wskutek zmian środowiska oraz działalności przemysłowej a także wadliwej działalności rolniczej”. Z kolei artykuł 4 ustęp 17 tejże ustawy opisuje grunty zdewastowane jako „grunty, które utraciły całkowicie wartość użytkową w wyniku przyczyn, o których mowa w art. 16”. Każda techniczna ingerencja powoduje zmiany w środowisku. Czasami prowadzi to do degradacji powierzchni ziemi głównie jako nieodłącznej gospodarczej i bytowej działalności człowieka. W największym stopniu zauważalne są skutki przemysłowej degradacji środowiska, powodującej zniekształcenia struktury ekologicznej, chemizmu gleb i roślin, budowy geologicznej i rzeźby terenu, a także warunków gruntowo – wodnych. Według Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, uchwalonego z dniem 21 listopada 2005 roku (Uchwała nr 825/LI/2005 Rady Miasta Częstochowy) na terenie Miasta Częstochowa nie stwierdzono występowania obszarów naturalnych zagrożeń ekologicznych oraz obszarów narażonych na niebezpieczeństwo osuwania się mas ziemnych. Nie występują obszary zdegradowane wskutek klęsk żywiołowych czy ruchów masowych ani też nie mają miejsca naturalne zagrożenia ekologiczne. Jednakże w granicach miasta można zaobserwować obszary zdegradowane w wyniku działalności człowieka, którymi są: – tereny historycznej eksploatacji rud. W części miasta możliwe jest występowanie szkód na skutek działalności eksploatacyjnej złoża. W związku z tym pojawiają się ograniczenia w zagospodarowaniu terenu w południowo-zachodniej części miasta w dzielnicy Dźbów oraz w południowych częściach dzielnic: Gnaszyn, Kawodrza, Stradom oraz Wypalanki – Brzeziny. Rezultatem działalności mogą być zagrożenia spowodowane występowaniem pustek w wyrobiskach. Mogą one powodować zagrożenia i ograniczenia w możliwościach zainwestowania terenu nawet na głębokości kilkunastu metrów. Zagrożeniem dla nowych bądź istniejących budynków są także płytkie wyrobiska (szybiki), które mają połączenie z powierzchnią. W AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 104 związku z trwającym odbudowywaniem się zwierciadła wód podziemnych poziomu środkowojurajskiego, mogą powstawać lokalne podmokłości, zalewiska oraz wtórne deformacje na terenach obniżeń powstałych poprzez prowadzoną dawniej eksploatację, co również może wywołać szkody w zabudowie. – wyrobiska poeksploatacyjne stanowią na terenie Złotej Góry zespół trzech kamieniołomów cennych pod względem krajobrazowym i edukacyjnym. Zwłaszcza kamieniołom Saturn to ważny element krajobrazu, ponieważ jest punktem widokowym na panoramę wschodniej części miasta. – hałdy występujące na terenach związanych z historyczną, eksploatacją rud są pozostałością po dawnej działalności wydobywczej i tworzą wysokie zwałowiska porośnięte roślinnością. Tworzą tym samym element krajobrazu, który odpowiednio zagospodarowany mógłby stanowić punkty widokowe. Mapy zasięgu i rozmieszczenia terenów zdegradowanych w Częstochowie można znaleźć w opracowaniu Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Oprócz wymienionych rodzajów degradacji na terenie Miasta Częstochowa wstępują tereny o rożnych funkcjach użytkowych, uległe degradacji. Są to: zwały i osadniki przemysłu metali nieżelaznych, hutnictwa żelaza czy odpadów chemicznych i osadów ściekowych, tereny eksploatacji odkrywkowej, tereny nieużytkowane, produkcyjne oraz nieużytki zielone. 4.9.4. Główne problemy miasta w zakresie stanu powierzchni ziemi W zakresie stanu powierzchni ziemi głównym problemem na terenie miasta jest degradacja gleby poprzez zanieczyszczenia przemysłowe, motoryzacyjne i bytowo - gospodarcze oraz składowanie odpadów na nielegalnych wysypiskach i chemizacja produkcji rolniczej. Degradacja ta jest wynikiem działalności człowieka. Oprócz czynników lokalnych, wpływ na środowisko glebowe ma napływ zanieczyszczeń z uprzemysłowionych rejonów Katowic i Opola. Ważne oddziaływanie na stan powierzchni ziemi ma również stan czystości wód podziemnych, które są potencjalnym źródłem degradacji gleby. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 105 4.10. Plan Gospodarki Odpadami na lata 2010 – 2017 Szczegółowy Plan Gospodarki Odpadami stanowi osobny dokument, który jest integralną częścią Programu Ochrony Środowiska dla Miasta Częstochowy na lata 2010 – 2017. 5. Rozwój miasta a ochrona środowiska Rozwój miasta powinien być wynikiem poszanowania uniwersalnych wartości i zasad w życiu publicznym. Najważniejsze z nich zostały przyjęte w Strategii Rozwoju Miasta - Częstochowa 2025. Wizja: Częstochowa stwarzającym dogodne miastem nowoczesnym, warunki do realizacji bogatym, bezpiecznym dążeń aspiracji i i przyjaznym mieszkańców oraz ludziom, rozwoju przedsiębiorczości, ze sprawną i kompetentną administracją samorządową. Misja Strategiczna: Osiągniecie trwałego, akceptowalnego społecznie rozwoju przy optymalnym wykorzystaniu wiedzy, umiejętności i talentów ludzi, zasobów kapitałowych i przyrodniczych oraz potencjału gospodarczego miasta. Priorytet 1. Rozwój potencjału intelektualnego miasta oraz wzrost poziomu jakości życia mieszkańców Celem strategicznym ogólnym nawiązującym do ochrony środowiska jest: 1.2. Wzrost jakości życia w mieście (stan środowiska naturalnego, poziom i jakość usług medycznych i pomocy społecznej, poziom bezpieczeństwa publicznego). Priorytet 2. Kształtowanie ładu przestrzennego i funkcjonalnego miasta. Celem strategicznym ogólnym nawiązującym do ochrony środowiska jest: 2.1. Modernizacja i rozbudowa systemów infrastruktury technicznej miasta (infrastruktury transportowej, energetycznej, mieszkaniowej, handlowo – usługowej, rozrywkowej, sportowej, rekreacyjno - wypoczynkowej, obiektów kultury, info struktury). Priorytet 3. Kształtowanie i umocnienie pozycji Częstochowy jako centrum subregionu Celem strategicznym ogólnym nawiązującym do ochrony środowiska jest: 3.2. Poprawa i promocja wizerunku miasta jako miejsca kreatywnego, dynamicznego i otwartego środowiska przyjaznego i atrakcyjnego dla życia z bogatą ofertą kultury i edukacji, rozrywki i rekreacji. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 106 6. Cele krótkoterminowe i kierunki działania na lata 2010 - 2014 6.1. Priorytety ekologiczne i kryteria ich wyboru 6.1.1. Powietrze Cele krótkoterminowe na lata 2010-2014 • Redukcja emisji pyłu zawieszonego PM10 oraz benzo(a)pirenu w celu dotrzymania wielkości dopuszczalnych oraz wielkości docelowej w powietrzu; • Ograniczenie emisji z procesów przemysłowych i energetyki oraz emisji niskiej; • Ograniczenie emisji z transportu; • Rozwój komunikacji zbiorowej. Kierunki działań: • Zmiana systemu ogrzewania w budynkach mieszkalnych oraz obiektach użyteczności publicznej; • Termomodernizacja budynków ; • Budowa nowoczesnego systemu transportu zbiorowego w Częstochowie – rozbudowa infrastruktury tramwajowej, drogowej i pasażerskiej dla obsługi osiedli: Wrzosowiak, Raków i Błeszno; • Zastosowanie zintegrowanego systemu zarządzania ruchem (z możliwością wyeliminowania ruchu z części miasta); • Modernizacja i przedłużenie trakcji tramwajowej oraz zajezdni; • Modernizacja i przebudowa zajezdni autobusowych; • Zakup składów tramwajowych oraz taboru autobusowego. 6.1.2. Hałas Wśród zanieczyszczeń występujących w środowisku, hałas jest tym zanieczyszczeniem na które narażona jest największa liczba osób. Wraz z rozwojem cywilizacji następuje systematyczny wzrost hałasu w środowisku zurbanizowanym, ostatnio średnio o 2 dB na każdą dekadę. Klimat akustyczny środowiska kształtowany jest głównie poprzez układ urbanistyczno – komunikacyjny oraz przez przemysł. Do niedawna źródłem hałasu był głównie przemysł, obecnie do najbardziej uciążliwych źródeł hałasu w środowisku należy komunikacja. Właściwy klimat akustyczny jest elementem środowiska, niezbędnym do sprawowania przez nie funkcji turystycznej i wypoczynkowo – sanatoryjnej. Po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej zaczęły obowiązywać w kraju wspólnotowe przepisy prawne. Hałas w środowisku, na który narażeni są ludzie, reguluje Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z dnia 25 czerwca 2002 roku w sprawie oceny i zarządzania hałasem w AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 107 środowisku 2002/49/WE. Powyższy dokument ma na celu wspólne dla wszystkich Państw Członkowskich unikanie, zapobieganie oraz zmniejszanie szkodliwych skutków narażenia ludzi na działanie hałasu. Cele krótkoterminowe na lata 2010 – 2014: • Inwentaryzacja terenów narażonych na ponadnormatywne wartości hałasu; • Zmniejszenie uciążliwości hałasu dla mieszkańców i środowiska. Kierunki działań: • Opracowanie map akustycznych dla szlaków komunikacyjnych oraz opracowanie mapy akustycznej miasta; • Budowa obwodnic i modernizacja dróg; • Budowa ekranów akustycznych lub urządzanie pasów zieleni izolacyjnej wzdłuż tras komunikacyjnych w miejscach przekroczeń dopuszczalnych norm; • Opracowywanie planów zagospodarowania przestrzennego z uwzględnieniem poziomu hałasu. 6.1.3. Zasoby wodne Podstawą prawną określającą zasady ochrony wód powierzchniowych i podziemnych jest Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. 2005 Nr 239 poz. 2019, tekst jednolity). Ustawa określa zasady racjonalnego gospodarowanie wodą - zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Zgodnie z zapisami ustawy za gospodarowanie wodami odpowiedzialne są: administracja publiczna, użytkownicy wód oraz przedstawiciele lokalnych społeczności. Celem ochrony wód jest utrzymywanie dobrej jakości wód bądź jej poprawa tak, aby wody osiągnęły co najmniej dobry stan ekologiczny, oraz mogły pełnić funkcję źródła do zaopatrzenia ludności. Ochronę wód osiąga się poprzez eliminację i ograniczenie zanieczyszczeń oraz zachowanie naturalnych przepływów wód. Cele krótkoterminowe na lata 2010 – 2014: • Poprawa stanu wód powierzchniowych i podziemnych; • Poprawa jakości wody pitnej; • Regulacja stosunków wodnych; • Zwiększenie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 108 Kierunki działań: • poprawa bądź utrzymanie czystości wód powierzchniowych na obecnym poziomie poprzez:, • uporządkowanie gospodarki wodnościekowej w obrębie miasta, poprzez stworzenie niezawodnego systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków z całości miasta, ◦ rozbudowę i budowę sieci kanalizacyjnej dla terenów nieuzbrojonych; ◦ modernizację systemu kanalizacyjnego; ◦ rozbudowę i modernizację sieci kanalizacji deszczowej. • utworzenie niezawodnego systemu zaopatrzenia w wodę całego miasta, oraz poprawa jakości wody poprzez: ◦ ochronę ustanowionych stref ochronnych ujęć; ◦ likwidację dzikich wysypisk odpadów; ◦ zapewnienie awaryjnego systemu zaopatrzenia w wodę. • Rozbudowa systemu zabezpieczeń przeciwpowodziowych ◦ oznaczenie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego terenów zalewowych oraz wyłączenie ich z zabudowy; ◦ budowa, remonty istniejących obwałowań oraz systematyczna kontrola stanu technicznego urządzeń wodnych; ◦ budowa systemu zbiorników małej retencji. 6.1.4. Obszary chronione Cel: Ochrona istniejących obszarów cennych przyrodniczo Zadanie szczegółowe – inwestycyjne: • racjonalna ochrona istniejących walorów przyrodniczych i krajobrazowych miasta; • pielęgnacja i ochrona pomników przyrody ożywionej i nieożywionej; • zagospodarowanie rekreacyjno – turystyczne terenów cennych przyrodniczo; • inwentaryzacja terenów cennych przyrodniczo i określenie ich walorów; • analiza możliwości uznawania nowych pomników przyrody na terenie miasta i proponowanie innych form ochrony oraz uznawanie indywidualnych i obszarowych form ochrony przyrody dla obiektów wytypowanych w ramach analizy; • promocja walorów przyrodniczych miasta ze szczególnym podkreśleniem korzyści dla społeczności lokalnych płynących z zamieszkiwania na terenach cennych przyrodniczo. Każde z wyżej wymienionych zadań jest zadaniem własnym, a więc finansowanym w całości lub części ze środków będących w dyspozycji miasta). AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 109 6.1.5. Rewitalizacja obszarów poprzez adaptację do nowych potrzeb Jednym z podstawowych zadań ochrony środowiska jest likwidacja negatywnych skutków dawnej działalności przemysłowej. Tereny poprzemysłowe występują głównie w bliskich odległościach od obszarów zurbanizowanych, zwykle stanowią znaczną ich część. Tereny te z reguły, charakteryzują się wysokim stopniem degradacji - wymagającej zabezpieczeń i prac oczyszczających. Jednym z przyjętych celów jest Inwentaryzacja terenów eksploatacji odkrywkowej występujących w granicach miasta. Cele krótkoterminowe na lata 2010 – 2014: • Zagospodarowanie terenów poprzemysłowych; • Kontrola poziomu zanieczyszczeń w glebach na terenach poprzemysłowych. Kierunki działań: • Inwentaryzacja terenów eksploatacji odkrywkowej podlegających rekultywacji i rewitalizacji; • Systematyczna analiza możliwości adaptacji terenów poprzemysłowych do nowych funkcji; • Prowadzenie rejestru terenów i obiektów przeznaczonych do rewitalizacji. 6.1.6. Zasoby kopalin Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. - Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. 1994 nr 27 poz. 96, tekst jednolity) określa: zasady poszukiwania, dokumentowania oraz korzystania z kopalin. W ustawie tej określono również sprawę własności złóż kopalin, a także uregulowano problem ochrony zasobów złóż poprzez wymóg ujmowania ich w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz obowiązek kompleksowego i racjonalnego wykorzystania kopalin. Cele krótkoterminowe na lata 2010 – 2014: • Prowadzenie eksploatacji złóż kopalin zgodnie z obowiązującymi przepisami i warunkami koncesji, bez naruszania wartości przyrodniczych obszaru miasta; • Ochrona udokumentowanych złóż kopalin przed trwałym zagospodarowaniem uniemożliwiającym ich perspektywiczną eksploatację; • Rekultywacja i rehabilitacja terenów poeksploatacyjnych. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 110 Kierunki działań: • wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów gwarantujących możliwość poszerzenia eksploatacji w celu zapewnienia zaplecza surowcowego dla miasta; • eksploatacji złóż kopalin z uwzględnieniem zasady racjonalnej gospodarki; • objęcie rekultywacją wyeksploatowanych części złóż, z dostosowaniem jej kierunków do lokalnych potrzeb; • wykorzystanie jako ośrodki rekreacyjne, powstałe na skutek działalności górniczej zbiorniki wodne. 6.1.7. Gleby użytkowane rolniczo Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz. U. 2008 Nr 25, poz. 150 z późniejszymi zmianami) określa główne zasady oraz cele ochrony gruntów. Do głównych zadań w zakresie ochrony gruntów zalicza się zapobieganie i przeciwdziałanie niekorzystnym zmianom powierzchni ziemi oraz przywrócenie do stanu właściwego gleb zdegradowanych, uszkodzonych bądź zniszczonych. Ochrona gleb użytkowanych rolniczo powinna polegać przede wszystkim na ograniczeniu zakresu zagospodarowywania gleb w sposób, który nie odpowiada ich przyrodniczym walorom (np. przeznaczanie gruntów ornych na różnego rodzaju inwestycje) i zwiększeniu skali przywracania wartości użytkowej glebom, które na skutek oddziaływania różnych czynników uległy degradacji oraz ograniczaniu procesu degradacji gleb spowodowanej imisją zanieczyszczeń, a także erozją oraz niewłaściwą agrotechniką. Cele krótkoterminowe na lata 2010 – 2014: • Ochrona i właściwe wykorzystanie istniejących zasobów glebowych. Kierunki działań • Systematyczna kontrola poziomu zanieczyszczeń w glebach; • Inwentaryzacja oraz rekultywację terenów zdegradowanych; • Likwidacja źródeł zanieczyszczeń gleb poprzez likwidację dzikich składowisk odpadów. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 111 6.1.8. Zapobieganie awariom przemysłowym Realizacja celów z zakresu eliminacji i zmniejszania skutków dla środowiska z tytułu awarii przemysłowych jest realizowana poprzez działania wynikające z zapisów w "Prawie ochrony środowiska". Jednym z najważniejszych elementów działań zmierzających do zapobiegania awariom przemysłowym jest opracowanie programu informowania społeczeństwa o skutkach ewentualnych awarii przemysłowych w szczególności: awarii związanych z transportem substancji niebezpiecznych. Cele krótkoterminowe na lata 2010 – 2014: • Zmniejszenie ryzyka transportu materiałów niebezpiecznych; • Wykreowanie właściwych zachowań społeczeństwa w sytuacji wystąpienia zagrożeń środowiska. Kierunki działań • Monitorowanie i zabezpieczanie tras przewozów materiałów niebezpiecznych; • Opracowanie programu informowania społeczeństwa o wystąpieniu zagrożenia środowiska i edukacji w tym zakresie; • Odpowiednie zabezpieczenia w zakładach przemysłowych – programy zapobiegania poważnym awariom przemysłowym; • Wyprowadzenie transportu materiałów niebezpiecznych z terenów o największej gęstości zaludnienia,stref ochronnych ujęć wody pitnej - poprzez wskazanie alternatywnych objazdów; • edukacja społeczeństwa na rzecz kreowania zachowań w sytuacji wystąpienia nadzwyczajnego zagrożenia środowiska. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 112 6.2. Harmonogram zadań szczegółowych Lp. Nazwa zadania (projektu) 1. Opracowanie i wdrażanie programu ograniczenia niskiej emisji dla miasta 2. Promowanie odnawialnych systemów produkcji energii Modernizacja systemu ciepłowniczego miasta w zakresie: − modernizacji układów odpylania; − modernizacji kotłów; − wymiany kotłów na opalane paliwem 3. ekologicznym; − wymiany sieci cieplnej i węzła cieplnego oraz likwidacji kotłowni; − monitoringu emisji. Zadania modernizacyjne prowadzone przez podmioty 4. gospodarcze na rzecz obniżenia emisji pyłowej i gazowej do powietrza z emitorów zakładów przemysłowych 5. Modernizacja systemu ogrzewania i termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej, oświatowych, opieki zdrowotnej oraz budynków komunalnych Do zrealizowania w perspektywie 2010 2011 2012 2013 2014 Źródła długoterminowej W / Ws finansowania (do roku 2017) Przewidywane nakłady w latach (w tys. zł) Ochrona powietrza Budżet miasta, W/Ws 150* x środki pomocowe i inne Budżet miasta, Ws 50* środki pomocowe i inne Ws 10 000* x Ws 500* x W/Ws 4 000* x Środki pomocowe, środki własne inwestora i inne Środki pomocowe i inne Budżet miasta, środki pomocowe i inne Lp. 6. 7. 1. 2. 3. 4. Do zrealizowania w perspektywie 2010 2011 2012 2013 2014 Źródła długoterminowej Nazwa zadania (projektu) W / Ws finansowania (do roku 2017) Przewidywane nakłady w latach (w tys. zł) Budżet miasta, Rozbudowa sieci gazowej Ws 1 000* x środki pomocowe i inne Środki Instalowanie indywidualnych liczników ciepła W/Ws 1 000* pomocowe i inne Ogółem 25 800 Ochrona przed hałasem Budżet miasta, Opracowanie map akustycznych szlaków komunikacyjnych W/Ws 5* x środki wraz z ich aktualizacją pomocowe i inne Budżet miasta, Aktualizacja mapy akustycznej Ws 1 000 800 0 0 0 x środki dla miasta pomocowe i inne Budowa ekranów dźwiękochłonnych na odcinkach dróg Budżet przebiegających miasta, w pobliżu zabudowy mieszkaniowej, poprzez: W/Ws 2 000* x środki − opracowanie dokumentacji realizacyjnej urządzeń pomocowe i ograniczających hałas; inne − realizację pasów zieleni izolacyjnej. Stworzenie bazy danych o obiektach przemysłowych W/Ws 50* x Budżet stwarzających zagrożenie akustyczne dla środowiska miasta, środki pomocowe i Lp. Nazwa zadania (projektu) W / Ws 5. Ocena stanu akustycznego środowiska i obserwacja zmian na podstawie opracowanej mapy akustycznej miasta W/Ws Ogółem 1. 2. 3. 4. 5. 2010 Do zrealizowania w perspektywie 2011 2012 2013 2014 Źródła długoterminowej finansowania (do roku 2017) Przewidywane nakłady w latach (w tys. zł) inne Budżet miasta, 30* x środki pomocowe i inne 3 885 Gospodarka wodnościekowa Wymiana i renowacja odcinków sieci wodociągowej – wymiana rurociągów nie spełniających wymogów normatywnych W/Ws Przebudowa ujęć wody (między innymi Mirów, Łobodno, Olsztyn) W/Ws Budowa uzupełniającej kanalizacji sanitarnej w Częstochowie W/Ws Rozbudowa i modernizacja istniejących oczyszczalni ścieków W/Ws Budowa kanalizacji deszczowej – odwodnienie kolejnych dzielnic miasta W 4 000* x 500 5 000* 10 000* 6 000* x x Budżet miasta, środki pomocowe inne Budżet miasta, środki pomocowe inne Budżet miasta, środki pomocowe inne Budżet miasta, środki pomocowe inne Budżet miasta, i i i i Do zrealizowania w perspektywie 2010 2011 2012 2013 2014 Źródła długoterminowej Lp. Nazwa zadania (projektu) W / Ws finansowania (do roku 2017) Przewidywane nakłady w latach (w tys. zł) środki Budżet Zabezpieczenie poprzemysłowych hałd odpadów miasta, 6. toksycznych dla ograniczenia przenikania zanieczyszczeń W/Ws 100* x środki do wód pomocowe i inne Budżet miasta, 7. Monitoring gospodarki wodno - ściekowej W/Ws 100* x środki pomocowe i inne Środki Propagowanie tzw. dobrych praktyk rolnych w celu 8. Ws 25* x pomocowe i zmniejszenia zanieczyszczeń obszarowych inne Propagowanie użytkowania łąkowego, ochrona, restytucja Środki 9. i właściwe kształtowanie pasów roślinności wzdłuż Ws 25* pomocowe i brzegów cieków wodnych inne Środki 10. Monitorowanie zanieczyszczeń rzek na terenie miasta Ws 80* x pomocowe i inne Środki 11. Monitoring wód podziemnych Ws 60* x pomocowe i inne Ogółem 500 Mała retencja i ochrona przeciwpowodziowa Budżet Inwestycje z zakresu rekonstrukcji, modernizacji i budowy miasta, 1. obwałowań przeciwpowodziowych i urządzeń wodnych w Ws x środki 2 650* rejonie miasta pomocowe i inne Lp. Nazwa zadania (projektu) W / Ws 2. Realizacja prac związanych z pogłębianiem koryt rzecznych Ws 3. Budowa lewobrzeżnego wału przeciwpowodziowego rzeki Warty w rejonie ul. Krakowskiej W/Ws 2010 0 Do zrealizowania w perspektywie 2011 2012 2013 2014 Źródła długoterminowej finansowania (do roku 2017) Przewidywane nakłady w latach (w tys. zł) Środki x pomocowe i 15 000* inne 3 000 Ogółem 3 000 0 0 23 650 Obszary chronione 1. 2. 3. Racjonalna ochrona istniejących walorów przyrodniczych i krajobrazowych miasta W Pielęgnacja i ochrona pomników przyrody ożywionej i nieożywionej W Zagospodarowanie rekreacyjno – turystyczne terenów cennych przyrodniczo W Analiza możliwości uznawania nowych pomników przyrody na terenie miasta i proponowanie innych form ochrony 4. oraz uznawanie indywidualnych i obszarowych form ochrony przyrody dla obiektów wytypowanych w ramach analizy 5. Promocja walorów przyrodniczych miasta ze szczególnym podkreśleniem korzyści dla społeczności lokalnych W W 14* 14* 200* 10* 50* x x x x x Budżet miasta, środki pomocowe inne Budżet miasta, środki pomocowe inne Budżet miasta, środki pomocowe inne Budżet miasta, środki pomocowe inne Budżet miasta, i i i i Do zrealizowania w perspektywie 2010 2011 2012 2013 2014 Źródła długoterminowej Lp. Nazwa zadania (projektu) W / Ws finansowania (do roku 2017) Przewidywane nakłady w latach (w tys. zł) środki płynących z zamieszkiwania na terenach cennych pomocowe i przyrodniczo inne Ogółem 288 Rewitalizacja zdegradowanych obszarów miejskich i poprzemysłowych Budżet Rewitalizacja obszarów poprzemysłowych wyznaczonych miasta, 1. Miejskim Programem Rewitalizacji- teren dawnych W/Ws 0 2 000 5 000 0 0 środki kamieniołomów w rejonie Złotej Góry pomocowe i inne Ogółem 0 2 000 5 000 0 0 Gleby użytkowane rolniczo Środki 1. Propagowanie zasad dobrej praktyki rolniczej W/Ws 60* x pomocowe i inne Ogółem 60 Ochrona przed niejonizującym promieniowaniem elektromagnetycznym Środki Przeprowadzanie okresowych badań w celu rozeznania 1. Ws 85* x pomocowe i aktualnego oddziaływania pól elektromagnetycznych na inne środowisko Ogółem 85 Ochrona przed poważnymi awariami Budżet Doposażenie Państwowej i Ochotniczej Straży Pożarnej miasta, 1. w środki ratownictwa stosowane w sytuacjach W/Ws 50* x środki nadzwyczajnych zagrożeń środowiska pomocowe i inne Ogółem 50 Gospodarka komunalna i ochrona środowiska Lp. 1. 2. 1. 2. 3. 4. 5. Nazwa zadania (projektu) Odwodnienie dzielnicy: - Stradom - Kiedrzyn -WyczerpyKawodrza – Gnaszyn, Grabówka /zlewnia rzeki Białki/ urządzenia podczyszczające Infrastruktura techniczna, w tym zadania realizowane z udziałem innych podmiotów (np. PwiK Częstochowa S.A.) Ogółem Budowa Północnego Korytarza w Częstochowie Etap I od ul. Michałowskiego do ul. Św. Brata Alberta Etap II od ul. Św. Brata Alberta do ul. Makuszyńskiego Połączenie DK-1 z północną częścią miasta Częstochowy W / Ws W 6 350 2 650 2 000 2 000 5 000 W 2 500 3 000 3 000 2 000 2 000 8 850 Inwestycje drogowe 5 650 5 000 4 000 W/Ws Ws/W Centralny Korytarz w Częstochowie- Przebudowa i połączenie DK-46 z DK-1. Etap 1 - ul. Główna i ul. Przejazdowa; Etap 2 obejście ul. Św. Barbary W/Ws Przebudowa trasy DK-1 w Częstochowie – podniesienie nośności wraz z budową ochrony akustycznej W/Ws Poprawa stanu dróg kluczem do poprawy stanu gospodarki Subregionu Północnego 2010 Do zrealizowania w perspektywie 2011 2012 2013 2014 Źródła długoterminowej finansowania (do roku 2017) Przewidywane nakłady w latach (w tys. zł) W/Ws 10 000 10 000 20 000 10 000 10 752 10 000 20 000 6 000 10 000 6 686 0 0 3 000 12 000 0 0 0 4 500 0 0 0 0 10 750 0 0 9 000 7 000 Budżet miasta Budżet miasta 9000 Budżet miasta, środki pomocowe inne Budżet miasta, środki pomocowe inne Budżet miasta, środki pomocowe inne Budżet miasta, środki pomocowe inne Budżet miasta, środki i i i i Lp. Nazwa zadania (projektu) W / Ws 2010 2011 2012 2013 Przewidywane nakłady w 6. Rozbudowa węzła DK-1 Al. Wojska Polskiego z DK-91 ul. Warszawska w Częstochowie Ws/W 5 000 7 500 7 500 0 7. Przedłużenie ul. Jagiellońskiej do ul. Artyleryjskiej Etap 1 od ul. Sabinowskiej do ul. Kościelnej W 0 0 0 4 000 8. Usprawnienie połączenia z autostradą A-1 obszarów Subregionu Północnego poprzez rozbudowę i modernizację sieci dróg w południowej części miasta Częstochowy W/Ws 6 554 5 269 5 331 2 510 9. Poprawa dostępu do Jasnej Góry – przebudowa układu drogowego otoczenia Jasnej Góry w Częstochowie W 2 000 3 000 3 000 3 000 10. Przebudowa otoczenia Alei Najświętszej Maryi Panny W 2 000 4 000 3 000 0 W/Ws 2 000 3 200 0 0 W/Ws 0 0 0 2 400 W/Ws 25 200 2 000 2 000 4 000 11. Przedłużenie ulicy Jana III Sobieskiego do ul. Krakowskiej 12. 13. Budowa węzła DK-, przedłużenie ulicy Jana III Sobieskiego od ul. Krakowskiej do DK-1 Niezbędne modernizacje mostów ze względu na stan techniczny Do zrealizowania w perspektywie 2014 Źródła długoterminowej finansowania (do roku 2017) latach (w tys. zł) pomocowe i inne Budżet miasta, 0 środki pomocowe i inne Budżet 4 000 miasta Budżet miasta, 0 środki pomocowe i inne Budżet 5 000 miasta Budżet 0 miasta Budżet miasta, 30 000 97 400 środki pomocowe i inne Budżet miasta, 30 000 środki pomocowe i inne 4 000 Budżet miasta, 2010 Do zrealizowania w perspektywie 2011 2012 2013 2014 Źródła długoterminowej finansowania (do roku 2017) Przewidywane nakłady w latach (w tys. zł) środki pomocowe i inne Budżet 15 000 15 000 15 000 15 000 30 000 miasta Budżet 5 000 5 000 4 500 4 000 7 000 miasta, Budżet miasta, 24 461 23 361 środki pomocowe i inne Budżet miasta, 11 005 11 005 11 005 11 005 x środki pomocowe i inne Lp. Nazwa zadania (projektu) W / Ws 14. Budowa i modernizacja dróg gminnych W 26 000 15. Modernizacja dróg W 10 800 16. Przebudowa drogi krajowej nr 1 w Częstochowie budowa wiaduktu na skrzyżowaniu Alei Jana Pawła II z DK-1 wraz z połączeniem z ul. Srebrną W/Ws 30 000 17. Przebudowa trasy DK-91 w Częstochowie. Etap I ul. Warszawska od ul. Norwida do ul. Korzeniowskiego, Etap II od Placu Trzech Krzyży do ul. Norwida i ul. Rędzińska W/Ws 5 980 Przebudowa miejskiego układu drogowego związanego z 18. budową GTC (ul. Strażacka, ul. Nadrzeczna i skrzyżowanie ul. Nadrzecznej i ul. Mirowskiej) W 4 500 6 500 0 0 0 19. W 500 700 1 000 1 000 1 200 2 200 91 197 51 915 114 955 136 600 Budowa ścieżek rowerowych Ogółem 181 286 140 321 Budżet miasta Zadania dotyczące wszystkich oraz wybranych elementów środowiska 1. Modernizacja taboru autobusowego – zakup autobusów na paliwo ekologiczne W/Ws 10 000* x Budżet miasta, środki pomocowe i Lp. Nazwa zadania (projektu) W / Ws 2. Poprawienie warunków ruchu drogowego przy wykorzystaniu podstawowych narzędzi inżynierii ruchu, zapewniających zwiększenie płynności i przepustowości sieci drogowej W/Ws 3. Edukacja w zakresie ochrony środowiska uwzględniająca poszczególne jego elementy W/Ws Ogółem W – zadania własne (realizatorem jest Miasto Częstochowa, ponosi koszty w całości) Ws – zadania we współpracy (Miasto uczestniczy finansowo wspólnie z partnerami) środki pomocowe – finansowanie z Funduszy Europejskich, konkursy oraz inne źródła) *szacunkowe koszty realizacji zadania Źródło: Opracowanie własne 2010 Do zrealizowania w perspektywie 2011 2012 2013 2014 Źródła długoterminowej finansowania (do roku 2017) Przewidywane nakłady w latach (w tys. zł) inne Budżet miasta, 5 050* środki pomocowe i inne Budżet miasta, 315* x środki pomocowe i inne 15 365 7. Cele długoterminowe i kierunki działania do 2017 roku 7.1. Poprawa jakości powietrza Cele długoterminowe do roku 2017: • Utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów oraz zmniejszenie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymywane; • Dalsze ograniczanie emisji z procesów przemysłowych i energetyki, emisji z transportu oraz emisji niskiej; • Rozwój ekologicznej komunikacji miejskiej, transportu kolejowego i kolejowo - tramwajowego; • Rozwój ruchu rowerowego. Kierunki działań: • Wymianę taboru Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacji na spełniający europejskie normy czystości spalin oraz wprowadzanie autobusów zasilanych alternatywnym paliwem gazowym CNG lub paliwem odnawialnym (bioetanol); • Wprowadzenie stacji ważących pojazdy w ruchu; • Budowa linii tramwajowych; • Budowa ścieżek rowerowych; • Zwiększenie wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii; • Wymiana kotłów węglowych na gazowe lub ogrzewanie elektryczne; • Termomodernizacja budynków; • Modernizacja ciepłowni, wprowadzanie nowoczesnych technik spalania paliw oraz stosowanie wysokosprawnych urządzeń odpylających; • Prowadzenie działań promocyjnych i edukacyjnych; • Kontrola dotrzymywania przez zakłady standardów emisyjnych; • Modernizacja i hermetyzacja procesów technologicznych oraz automatyzacja instalacji emitujących pył PM10. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 123 7.2. Ograniczenie nadmiernej emisji hałasu do środowiska Cel: Ograniczenie emisji hałasu komunikacyjnego oraz przemysłowego do środowiska. Kierunki działań: • Ograniczenie emisji hałasu przemysłowego i pochodzącego od ciągów komunikacyjnych; • Ograniczenie emisji hałasu z innych źródeł (punktowych). Realizacja celu Ochrona przed hałasem, w myśl ustawy, ma polegać na zapobieganiu jego powstawaniu lub przenikaniu do środowiska. Można to osiągnąć poprzez: - eliminację czynności powodujących hałas; - stosowanie rozwiązań technicznych i organizacyjnych zapobiegających powstawaniu lub przenikaniu hałasu do środowiska, a także środków zmniejszających poziom hałasu. Należy zdać sobie sprawę z faktu, że obecnie dane dotyczące hałasu są zbyt skąpe i niewystarczające, w stosunku do danych dotyczących innych elementów czy uciążliwości (powietrze, woda, odpady). Jednym z czynników wpływających na taki stan rzeczy jest lokalny charakter oddziaływania hałasu. Jednak wyniki ostatnich badań, wskazujące na zwiększanie się obszarów o nadmiernym poziomie hałasu, zmuszają do większego zainteresowania się tym zagadnieniem. Głównym założeniem Miasta powinno być rozpoznanie klimatu akustycznego. Obecnie Miasto Częstochowa przystąpiło do opracowania mapy akustycznej. Następnie w oparciu o mapę akustyczną będzie możliwe ewentualne opracowanie programów ograniczenia emisji hałasu na obszarach intensywnej zabudowy (m. in. poprzez budowę ekranów akustycznych wymianę okien na dźwiękoszczelne w domach przy trasach intensywnego ruchu, wymianę taboru komunikacji publicznej, budowę obwodnic wokół miast, itp.). Ponadto należy podejmować działania ukierunkowane na ograniczenie hałasu przemysłowego oraz głównych szlaków kolejowych. Poziom natężenia hałasu będzie jednym z parametrów branych pod uwagę w określaniu lokalizacji nowych dróg oraz materiałów, jakie mają być wykorzystane przy budowie lub modernizacji istniejących dróg. Podobnie, należy brać pod uwagę parametr hałasu przy lokalizacji budownictwa mieszkaniowego w sąsiedztwie istniejących tras komunikacyjnych. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 124 7.3. Racjonalna gospodarka wodna Cele długoterminowe do roku 2017 • Przywrócenie wysokiej jakości wód powierzchniowych oraz ochrona jakości wód podziemnych i racjonalizacja ich wykorzystania; • Zapewnienie wysokiej jakości wody pitnej. Kierunki działań: • przywrócenie jakości wód powierzchniowych do stanu wynikającego z planowanego ich użytkowania oraz potrzeb związanych z ich funkcjami ekologicznymi; • uporządkowanie gospodarki wodnościekowej - modernizacja systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków; • utworzenie niezawodnego systemu zaopatrzenia w wodę; • Rozbudowa systemu zabezpieczeń przeciwpowodziowych, budowa zbiorników małej retencji. 7.4. Ochrona i wzbogacenie walorów przyrodniczych, rozwój terenów zielonych i rekreacyjnych Cel: Zachowanie i wzbogacanie walorów przyrodniczych Kierunki działań • Ochrona i renaturalizacja ekosystemów; • Ochrona elementów przyrody ożywionej i nieożywionej; • Zwiększenie powierzchni biologicznie czynnych. Powyższe kierunki działań będą realizowane poprzez: • Rozwój szlaków turystycznych i ścieżek dydaktycznych na terenach interesujących przyrodniczo; • Ochronę istniejącej zieleni urządzonej; • Pielęgnację obszarów szczególnie chronionych; • Ochronę i renaturalizację ciągów i połączeń ekologicznych ze szczególnym uwzględnieniem dolin rzecznych; • Ochronę terenów przyrodniczo cennych przed niewłaściwym zainwestowaniem; • Rozwój szlaków i ścieżek przyrodniczych; • Ochronę i renaturalizację ekosystemów w największym stopniu zagrożonych degradacją; AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 125 • Działania na rzecz ochrony walorów przyrodniczo - kulturowych, ze szczególnym uwzględnieniem świadomie kształtowanych kompozycji krajobrazowych oraz obszarów, których walory przyrodnicze i krajobrazowe wynikają z przeszłej gospodarki człowieka; • Opracowywanie i wdrażanie programów ochrony populacji gatunków zwierząt, dla których odtworzenia lub utrzymania na odpowiednim poziomie liczebności umożliwiającym ich właściwe funkcjonowanie - nie jest wystarczająca ochrona siedlisk, a konieczne jest podjęcie działań związanych z ochroną czynną; • Zapewnienie możliwości wypoczynku i rekreacji mieszkańcom miasta przy jednoczesnym zapewnieniu warunków dla właściwej ochrony walorów przyrodniczych i krajobrazowych poprzez odpowiednie udostępnianie obiektów i obszarów chronionych; • Uwzględnienie w gminnych planach zagospodarowania przestrzennego i studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin wniosków wynikających z planów ochrony rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych wraz z otulinami, obszarów Natura 2000 oraz założeń ochronnych dla istniejących i projektowanych innych form ochrony przyrody jak: obszary chronionego krajobrazu, użytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne czy pomniki przyrody. Główne kierunki działań w gospodarce leśnej to: • Kontynuowanie przebudowy drzewostanów w kierunku dostosowania ich składu gatunkowego do zgodności z siedliskiem, • Zintensyfikowanie działań w kierunku realizacji Programu Zwiększania Lesistości Kraju, • Uporządkowanie stanu formalno-prawnego gruntów przewidzianych do zalesień, • Ograniczenie dokonywania zmian przeznaczenia gruntów leśnych na cele nieleśne, • Powiększanie powierzchni leśnej z uwzględnieniem zasobów krajobrazowych i kulturowych regionu. 7.5. Zagospodarowanie terenów zdegradowanych Cel: Zagospodarowanie terenów zdegradowanych Kierunki działań: • Rekultywacja terenów poprzemysłowych; • Tworzenie parków, terenów zielonych i miejsc wypoczynkowo-rekreacyjnych; • Opracowanie programu kształtowania i rozwoju terenów zieleni miejskiej z uwzględnieniem AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 126 uwarunkowań przyrodniczych i społecznych; • Inne możliwości zagospodarowania terenów poprzemysłowych. Powyższe kierunki działań będą realizowane poprzez: • Inwentaryzację terenów poprzemysłowych i zdegradowanych; • Zalesianie gruntów zdegradowanych; • Zagospodarowanie w kierunku turystyczno – rekreacyjnym terenów zdegradowanych. 7.6. Ochrona gleb i powierzchni ziemi Cel: Racjonalne wykorzystanie zasobów glebowych Kierunki działań: • zagospodarowanie gleb w sposób, który odpowiada w pełni ich przyrodniczym walorom i klasie bonitacji; • dostosowanie form zagospodarowania gleb do jej naturalnego potencjału; • ograniczenie użytkowania rolniczego i ogrodniczego gleb ponadnormatywnie zanieczyszczonych. 7.7. Przeciwdziałanie poważnym awariom i ograniczenie skutków klęsk żywiołowych Cel: Zapobieganie poważnym awariom oraz eliminacja i minimalizacja skutków w razie ich wystąpienia Kierunki działań: • Prowadzenie akcji informacyjno – edukacyjnej dla ogółu społeczeństwa dotyczącej zasad postępowania w razie wystąpienia poważnej awarii w celu ukształtowania właściwych postaw i zachowań; • Sporządzenie listy obiektów mogących być przyczyną poważnej awarii oraz wyegzekwowanie od nich sporządzania raportów bezpieczeństwa, zakładowych planów zarządzania ryzykiem oraz planów operacyjno – ratowniczych, prewencyjnych programów zapobiegania awariom; • Minimalizacja skutków sytuacji awaryjnych; • Sporządzenie zewnętrznych planów operacyjno - ratownicze dla terenów otaczających zakłady o AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 127 dużym ryzyku wystąpienia awarii; • Wykreowanie właściwych zachowań społeczeństwa w sytuacji wystąpienia zagrożeń środowiska powstałych w wyniku awarii przemysłowych oraz transportu materiałów niebezpiecznych. Realizacja wyżej wytyczonych celów ma przyczynić się do wzrostu bezpieczeństwa środowiskowego oraz wzrost świadomości społecznej, minimalizacji ryzyka występowania poważnych zagrożeń oraz awarii dla środowiska poprzez zwiększony poziom prewencji. Należy dążyć do zwiększenia możliwości przeciwdziałania skutkom występowania wydarzeń nadzwyczajnych. 7.8. Edukacja ekologiczna Realizacja celów i zadań zamierzonych w Programie Ochrony Środowiska wymaga zaangażowania i świadomości mieszkańców miasta i działających tu podmiotów gospodarczych. Cel strategiczny miasta to: Zwiększenie świadomości ekologicznej mieszkańców miasta, kształtowanie postaw proekologicznych mieszkańców oraz poczucia odpowiedzialności za jakość środowiska. Edukacja ekologiczna polega na przekazywaniu wiedzy oraz rozwijaniu wrażliwości z zakresu ochrony środowiska. Głównym celem edukacji ekologicznej jest: • poznawanie motywów i sposobów ochrony środowiska; • kształtowanie emocjonalnego stosunku człowieka do określonych zjawisk i obiektów w środowisku; • uświadamianie społeczeństwa o następstwach ich czynów, jako zagrożenia dla środowiska; • formowanie i wzmacnianie pozytywnych przekonań i postaw wobec określonych zjawisk, obiektów przyrodniczych. Głównym zadaniem organów administracji publicznej jest podnoszenie społecznej świadomości w dziedzinie ochrony środowiska, poprzez organizowanie różnych szkoleń, konferencji, warsztatów czy punktów informacyjnych. Zadania z tego zakresu realizowane będą na różnych poziomach administracji, za pośrednictwem szkolnictwa publicznego, jak i przez organizacje pozarządowe i inne struktury. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 128 Cel ten będzie realizowany poprzez następujące kierunki działania: • Podnoszenie poziomu świadomości ekologicznej dorosłej części mieszkańców miasta; • Kształtowanie prawidłowych wzorców zachowań poszczególnych grup społeczeństwa miasta w odniesieniu do środowiska; • Kontynuację edukacji na temat ochrony środowiska; • Prowadzenie zajęć dydaktycznych w szkołach związanych z tematyką ochrony środowiska; • Organizacja pozaszkolnych ośrodków i elementów edukacji ekologicznej; • Realizacja treści ekologicznych przez środki masowego przekazu, instytucje kultury i wypoczynku; • Współdziałanie władz gminy z mediami w zakresie prezentacji stanu środowiska i działań podejmowanych na rzecz jego ochrony; • Współpraca władz lokalnych ze szkołami, przedstawicielami środowiska naukowego, zakładami pracy i pozarządowymi organizacjami w celu wykorzystanie różnorodnych form edukacji ekologicznej; • Wspieranie merytoryczne i finansowe działań z zakresu edukacji ekologicznej; • Zapewnienie społeczeństwu niezbędnych informacji o stanie środowiska i działań na rzecz jego ochrony. Na terenie miasta Częstochowa prowadzonych jest wiele akcji, kampanii z zakresu edukacji ekologicznej, między innymi: • Edukacja ekologiczna w zakresie ochrony ziemi pn. „Segreguj … daj śmieciom kosza”; • Segregacja odpadów ze szczególnym uwzględnieniem odpadów ulegających biodegradacji; • Edukacja ekologiczna w zakresie ochrony przyrody pn. „Będę rzecznikiem przyrody”; • Edukacja ekologiczna w zakresie gospodarki odpadami pn. „Czy zasypią nas śmieci?”; • Edukacja ekologiczna w zakresie gospodarki odpadami pn. „Czy wiedzą dzieci co można zrobić ze śmieci?”; • Edukacja ekologiczna w zakresie ochrony przyrody pn. „Sprzątanie świata”; • Edukacja ekologiczna w zakresie gospodarki odpadami pn. „Co z tym śmieciem w dzielnicy Wrzosowiak?”; • Edukacja ekologiczna w zakresie ochrony przyrody pn. „Gazeta ekologiczna – Czysta Częstochowa”. • Edukacja ekologiczna w zakresie ochrony przyrody pn. „Moje ekologiczne miasteczko”. • Edukacja ekologiczna w zakresie ochrony wód i ochrony przyrody pn. „Przełom Warty”. • Edukacja ekologiczna w zakresie ochrony powietrza pn. „Częstochowski Dzień Bez Samochodu 2008”. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 129 • Edukacja ekologiczna w zakresie ochrony przyrody pn. „Jestem mieszkańcem tej ziemi – chcę ją poznać i chronić”. Należy dążyć do realizacji a dalej kontynuacji podejmowanych zadań, akcji i kampanii, które niewątpliwe zwiększają świadomość ekologiczną mieszkańców. Edukacja ekologiczna w szkolnictwie Kształtowanie świadomości ekologicznej dzieci i młodzieży jest ważnym zadaniem realizowanym w tak zwanym formalnym systemie kształcenia obejmującym wychowanie przedszkolne, szkolnictwo podstawowe i ponadpodstawowe oraz szkolnictwo wyższe. Rozporządzenie MEN z dnia 2 września 2008 roku w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U.2008 Nr. 159, poz. 992) ustala kwestie dotyczące podstawy programowej kształcenia ogólnego określa podstawowe zadania szkoły w zakresie nauczania, umiejętności i pracy wychowawczej uwzględniając w nich działania mające na celu wzrost świadomości ekologicznej uczniów. Rozporządzenie to obok przedmiotów i bloków przedmiotowych wprowadza również realizacje ścieżki między przedmiotowej. Jedną ze ścieżek interdyscyplinarnych jest edukacja ekologiczna. Tematyka ekologiczna stanowi element wielu przedmiotów a jej właściwa realizacja zależy przede wszystkim od zaangażowania nauczycieli, od ich znajomości najważniejszych problemów z zakresu ochrony środowiska gminy. Ważnym zadaniem jest wprowadzanie do programów szkolnych zagadnień związanych z edukacją ekologiczną szczególnie dotykającą tych problemów, które w mieście są najistotniejsze np. stosowanie ekologicznych źródeł energii, selektywna zbiórka odpadów, właściwa gospodarka wodno -ściekowa, ochrona obszarów cennych przyrodniczo itp. Stosowanie przez nauczycieli metod aktywizujących i poszukujących tj. burza mózgów, karty pracy, projekty, zajęcia terenowe oparte na bezpośrednim kontakcie ucznia z przedstawianą problematyką wykształci w uczniu umiejętność obserwacji, logicznego myślenia, kojarzenia, wyciągania wniosków. Zadaniem nauczyciela w szeroko pojętej edukacji ekologicznej jest: • kształtowanie u ucznia postawy odpowiedzialności za stan środowiska; • zachęcanie ucznia do prowadzenia własnych obserwacji, badań i analizy środowiska; • kształtowanie umiejętności rozwiązywania problemów zgodnie z posiadaną wiedzą; • umożliwienie dzieciom i młodzieży podejmowania praktycznych działań na rzecz ochrony środowiska w ich otoczeniu. Pozaszkolna edukacja ekologiczna AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 130 Edukacja ekologiczna osób dorosłych jest równie istotnym elementem jak edukacja najmłodszych i młodzieży. Bardzo ważnym elementem jest rozpowszechnienie tej edukacji wśród rolników, przedsiębiorców oraz przemysłowców. Dlatego istotnym jest szerzenie, zaangażowanie oraz propagowanie i umożliwianie społeczeństwu udziału w procesach decyzyjnych. Istotną rolę spełniać tutaj mają organy samorządowe, to one posiadają najskuteczniejsze narzędzia do zainteresowania społeczeństwa tą tematyką. Powinny one współdziałać przy opracowywaniu i realizacji lokalnych programów edukacji ekologicznej wraz z organizacjami, instytucjami, przedstawicielami zakładów pracy i społeczności lokalnych. Duży wpływ w ostatnich latach odegrało członkostwo Polski w Unii Europejskiej i idące za tym spore zmiany dostosowawcze w związku z dyrektywami z zakresu ochrony środowiska. Pojawiło się szereg aktów prawnych regulujących gospodarkę odpadami, wodnościekową, ochronę powietrza, recykling zużytych pojazdów, opłatę produktową itp. W związku z powyższym należy informować o tych zmianach społeczeństwo. Zdecydowanie największy wpływ na poziom świadomości ekologicznej społeczeństwa odegrały media. Podkreślić należy, że istnieje ścisła zależność między wiedzą społeczeństwa z zakresu stanu środowiska i nastawieniem do działań na rzecz jego ochrony, a sposobem ukazywania problemów ekologicznych w mediach. Efekty propagowania edukacji ekologicznej: większa świadomość ekologiczna mieszkańców miasta; upowszechnianie wiedzy dotyczącej realizacji zasad zrównoważonego rozwoju w mieście; racjonalna gospodarka zasobami środowiska przyrodniczego; wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii; pojawienie się szeregu przedsiębiorców świadczących usługi przyjazne środowisku; przynależność mieszkańców do organizacji, stowarzyszeń, kółek wspierających środowisko przyrodnicze; akcje informacyjne, reklama społeczna promująca działania przyjazne środowisku; akcja propagująca segregacje odpadów. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 131 7.9. Opis stanu środowiska miasta w 2017 roku. Północna część Województwa Śląskiego to teren o największych możliwościach rozwoju rolnictwa. Przewiduje się powstawanie nowych zakładów przetwórstwa rolno – spożywczego w oparciu o lokalną bazę surowcową. Według danych, użytki rolne na terenie miasta Częstochowy obejmują 7277,44 hektarów. Sukcesywnie od roku 2004, to jest od wejścia Polski do Unii Europejskiej i wprowadzenia płatności bezpośrednich dla rolników, nastąpił wzrost wykorzystania istniejących użytków rolnych pod kątem upraw. Natomiast z roku na rok maleje obszar użytków rolnych z uwagi na zmianę przeznaczenia tych terenów (np. pod budownictwo). Prognozuje się natomiast rozwój małych i średnich przedsiębiorstw. Do roku 2017 wzrośnie natężenie ruchu, wzrośnie ilość pojazdów, rozwinie się także przemysł, który również dostarcza zanieczyszczenia do powietrza. Jednakże wzrośnie także świadomość ekologiczna społeczeństwa, która przejawi się na poprawę jakości powietrza. Na poprawę jakości powietrza wpłynie: • budowa dróg dla rowerów i zwiększanie roli komunikacji rowerowej na terenie miasta; • inwestowanie w komunikację miejska i jej popularyzacja wśród mieszkańców Częstochowy; • tworzenie stref ograniczonego ruchu; • termomodernizacja budynków; • zwiększanie świadomości ekologicznej mieszkańców Częstochowy; • promowanie kotłowni wykorzystujących alternatywne źródła energii; • inwestycje drogowe. Przewiduje się także poprawę stanu środowiska z zakresie hałasu. Przyczyni się do tego modernizowanie stanu dróg, stosowanie technologii ograniczających emisję hałasu do środowiska. Montaż ekranów akustycznych wpłynie pozytywnie na komfort życia mieszkańców Częstochowy. W okresie do roku 2017 nie należy spodziewać się znaczącej poprawy jakości wód podziemnych, co spowodowane będzie migrowaniem zanieczyszczeń wraz z wodami podziemnymi. Migrujące zanieczyszczenia do wód podziemnych dostawać się będą wraz z wodami powierzchniowymi, które wymywają zanieczyszczenia z ich źródeł. Obejmowanie ochroną prawną terenów o dużych wartościach przyrodniczych przyczyni się do zachowania naturalnych walorów środowiska. Przewiduje się poprawę stanu jakości gleb podobnie jak innych elementów środowiska. Głównie dzięki większej świadomości ekologicznej mieszkańców Częstochowy i zmniejszaniu ilości AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 132 zanieczyszczeń dostających się do środowiska. Wszystkie działania w ochronie środowiska i przedsięwzięciach mających jakikolwiek wpływ na środowisko powinny być prowadzone w taki sposób aby oddziaływanie na środowisko było jak najmniejsze. Działania te powinny wynikać z troski i środowisko i zachowanie jego walorów użytkowych oraz ciągle wzrastającego poziomu świadomości ekologicznej mieszkańców Miasta Częstochowy. Należy spodziewać się większej świadomości ekologicznej mieszkańców w 2017 roku. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 133 8. Zarządzanie środowiskiem Niniejszy rozdział opisuje instrumenty zarządzania środowiskiem stosowane w trakcie wdrażania Programu, w tym monitoring stanu środowiska oraz zasady zarządzania środowiskiem. W zarządzaniu środowiskiem szczególną rolę pełni „Program Ochrony Środowiska”, który to program, może być postrzegany jako instrument koordynacji działań na rzecz ochrony środowiska. 8.1. Instrumenty zarządzania środowiskiem Realizacja zrównoważonego rozwoju dokonywana jest według zasad zawartych w Polityce Ekologicznej Państwa. Polityka ekologiczna na szczeblu regionalnym i lokalnym jest i będzie realizowana za pomocą różnych instrumentów: prawnych, finansowych, społecznych. Instrumenty prawne: Do instrumentów prawnych należą: - pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii; - pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, oraz przyjmowanie zgłoszeń instalacji nie wymagających pozwoleń; - pozwolenia na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi; - pozwolenia na wytwarzanie odpadów, zatwierdzanie programu i przyjmowanie informacji; - zezwolenia na odzysk, unieszkodliwianie, zbiórkę i transport odpadów; - pozwolenia na emitowanie hałasu do środowiska; - pozwolenia na emitowanie pól elektromagnetycznych; - pozwolenia zintegrowane; - koncesje geologiczne wydawane na rozpoznanie i eksploatację surowców mineralnych; - procedury oceny oddziaływania na środowisko przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko; - pozwolenie na usuwanie drzew i krzewów. Kompetencje do wydawania pozwoleń w zakresie ochrony przed zanieczyszczeniami i uciążliwościami podzielono pomiędzy wojewodę i starostę, przyjmując za podstawowe kryterium skalę uciążliwości danego podmiotu. Starosta jest właściwy we wszystkich sprawach dotyczących obiektów i zakładów zaliczanych do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których raport o oddziaływaniu na środowisko może być wymagany. Lista takich przedsięwzięć ustalona została AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 134 rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 roku w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko Dz.U. 2004 nr 257 poz. 2573, z późniejszymi zmianami). Poprzez system pozwoleń można bezpośrednio wpływać na ochronę środowiska realizowaną w zakładach przemysłowych. Dla zakładów tych korzystniej będzie realizować ochronę środowiska poprzez systemy zarządzania środowiskiem. Szczególnym instrumentem prawnym jest pomiar stanu środowiska określany mianem monitoringu. Prowadzony on jest zarówno jako badania jakości środowiska, jak też w odniesieniu do ilości zasobów środowiskowych. Monitoring był zwykle zaliczany do instrumentów informacyjnych, jako bardzo ważna podstawa analiz, ocen czy decyzji. Obecnie, wprowadzenie badań monitoringowych czyni je instrumentem o znaczeniu prawnym. Instrumenty finansowe: Do instrumentów finansowych należą: - opłaty za korzystanie ze środowiska są ponoszone za: wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, pobór wód, składowanie odpadów; - opłaty za usuwanie drzew i krzewów; - administracyjne kary pieniężne; - odpowiedzialność cywilna, karna i administracyjna; - kredyty i dotacje z funduszy ochrony środowiska; - opłaty eksploatacyjne za pozyskiwanie kopalin. Celem polityki miasta jest osiągnięcie takiej sytuacji, kiedy wszystkie podmioty gospodarcze będą spełniały warunki określone w pozwoleniach. Instrumenty społeczne Wśród instrumentów społecznych wyróżnić należy współdziałanie. Ważnym elementem skutecznego zarządzania realizującego zasady zrównoważonego rozwoju są uzgodnienia i usprawnienia instytucjonalne. Do kształtowania świadomości ekologicznej społeczeństwa oraz przyjaznych dla środowiska nawyków i codziennych postaw, podejmowane są różnorodne działania w postaci rzetelnego i przystępnego przekazywania wiedzy o stanie środowiska. W społeczeństwie zaczyna istnieć coraz większa potrzeba posiadania takiej wiedzy. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 135 8.2. Monitoring jakości środowiska Monitoring Programu będzie miał na celu ciągłą kontrolę wdrażania i realizacji Programu Ochrony Środowiska w czasie jego obowiązywania. Wdrażanie Programu Ochrony Środowiska będzie podlegało regularnej ocenie w zakresie: Określenia stopnia wykonania przedsięwzięć/działań; Określenia stopnia realizacji przyjętych celów; Oceny rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami, a ich wykonaniem; Analizy przyczyn tych rozbieżności. Monitorowanie jest procesem, który ma na celu analizowanie stanu zaawansowania poszczególnych projektów programu i jego zgodności z postawionymi celami. Istotą monitorowania jest wyciąganie wniosków z tego, co zostało i co nie zostało zrobione, a także modyfikowanie dalszych poczynań w taki sposób, aby osiągnąć zakładany cel w przyszłości. Prezydent Miasta będzie oceniał co dwa lata stopień wdrażania Programu, a ocena ta będzie podstawą do sporządzania raportu z wykonania Programu. W cyklu czteroletnim będzie oceniany stopień realizacji celów średniookresowych oraz sporządzana aktualizacja. Taka procedura pozwoli na spełnienie wymagań zawartych w Programie Ochrony Środowiska, a dotyczących okresu na jaki jest przyjmowany program ochrony środowiska i systemu raportowania o stanie realizacji Programu Ochrony Środowiska. W sumie monitoring Programu będzie się sprowadzał do: Oceny postępów we wdrażaniu Programu Ochrony Środowiska, w tym przygotowania raportu (co dwa lata); Aktualizacji celów ekologicznych i kierunków działań (co cztery lata). AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 136 Wskaźniki efektywności Programu Wskaźniki efektywności Programu, według których będzie oceniana realizacja Programu przedstawiono w tabeli poniżej, lista ta może być sukcesywnie uzupełniana wg nowych potrzeb. Tabela 30: Wskaźniki efektywności Programu Ochrony Środowiska dla miasta Częstochowy Jednostka L.p. Wskaźnik Oczekiwany trend zmian w wyniku realizacji POŚ do 2017 r. OCHRONY POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO 1. Klasa strefy miasta Częstochowy (obecnie klasa C) do 2. Wielkość emisji zanieczyszczeń pyłowych powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych do 3. Wielkość emisji zanieczyszczeń gazowych powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych brak Mg/rok Mg/rok OCHRONY ZASOBÓW WODNYCH I GOSPODARKI WODNO-ŚCIEKOWEJ 4. Długość sieci wodociągowej km 5. Ilość mieszkańców wodociągowej 6. Długość sieci kanalizacyjnej 7. Ilość mieszkańców kanalizacyjnej 8. Klasa jakości wód rzek 9. Stopień zanieczyszczenia gleby węglowodorami ropopochodnymi podłączonych do sieci % km podłączonych do sieci % klasa stopień OCHRONY PRZYRODY I TERENÓW ZIELENI Obszary i obiekty objęte ochroną prawną Parki krajobrazowe, Użytki ekologiczne, Zespoły 10. przyrodniczo - krajobrazowe ha 11. Rezerwaty przyrody, Stanowiska dokumentacyjne ha 12. Pomniki przyrody sztuki Tereny zieleni miejskiej 13. Parki, zieleńce, skwery ha 14. Zieleń przyuliczna ha AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 137 Lasy 15. Powierzchnia lasów ha OCHRONY POWIERZCHNI ZIEMI 16. Stopień zanieczyszczenia gleby metalami ciężkimi (łącznie) stopień OCHRONA PRZED HAŁASEM Ilość ludności narażonej na ponadnormatywny hałas 17. dzień/noc Ilość podmiotów gospodarczych nie spełniających 18. wymagań w zakresie emisji w ogólnej liczbie kontrolowanych [liczba narażonych osób] [szt.] OCHRONA PRZED NATURALNYMI ZAGROŻENIAMI ŚRODOWISKA 19. Długość wałów przeciwpowodziowych [km] 20. Liczba zbiorników retencyjnych [szt.] OCHRONA PRZED ODDZIAŁYWANIEM PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH Liczba miejsc na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych z wyszczególnieniem : 21. a)terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową b) miejsc dostępnych dla ludzi [szt.] 8.3. Struktura zarządzania środowiskiem Zarządzanie środowiskiem odbywa się na poziomach wojewódzkim powiatowym oraz gminnym i obejmuje działania podejmowane w skali województwa, powiatu i gminy. Działania na rzecz środowiska podejmowane są także przez podmioty gospodarcze korzystające ze środowiska. Kierują się one głównie efektami ekonomicznymi i zasadami konkurencji rynkowej, a także z głosami opinii społecznej. Na tym szczeblu zarządzanie środowiskiem odbywa się poprzez: - dotrzymywanie wymagań zawartych w pozwoleniach emisyjnych; - porządkowanie i modernizację technologii; - eliminowanie technologii uciążliwych dla środowiska; - instalowanie urządzeń ochrony środowiska; - stałą kontrolę emisji zanieczyszczeń. Instytucje działające w ramach administracji odpowiedzialnych za wykonywanie i egzekwowanie AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 138 przepisów prawa mają na celu zapobieganie zanieczyszczeniu środowiska przez: - racjonalne planowanie przestrzenne; - kontrolowanie gospodarczego korzystania ze środowiska; - porządkowanie działalności związanej z gospodarczym korzystaniem ze środowiska; - instalowanie urządzeń ochrony środowiska. Za realizację Programu ochrony środowiska odpowiedzialne są władze miasta (główna odpowiedzialność spoczywa na Prezydencie Miasta), które to powinny wyznaczyć koordynatora (kierownika) wdrażania programu. W strukturze Urzędu Miasta rolę koordynatora wdrażania Programu w imieniu Prezydenta Miasta może pełnić Naczelnik Wydziału Ochrony Środowiska, pełnomocnik Prezydenta. Koordynator będzie współpracował ściśle z Prezydentem i Radą Miasta, przedstawiając okresowe sprawozdania z realizacji programu. Ponadto, proponuje się powołać zespół konsultacyjny, którego zadaniem będzie wdrożenie oraz nadzór nad realizacją Programu, a także opracowywanie sprawozdań z postępu realizacji i zgodności działań zapisanych w Programie. Zadania z zakresu ochrony środowiska realizowane będą przez Wydział Ochrony Środowiska, zgodnie z przyjętym schematem organizacyjnym. Część zadań będzie wykonywana także przez spółki komunalne lub podmioty prywatne wyłonione w drodze publicznych przetargów. Miasto będzie pełniło rolę koordynatora takich działań. Od wykonawców odbierane będą sprawozdania z wykonania zadania, przekazywane do kierowników poszczególnych wydziałów. Raz na dwa lata sporządzane będą następnie raporty przedstawiające postęp we wdrażaniu zadań i celów zawartych w Programie. Bezpośrednim realizatorem programu będą także podmioty gospodarcze planujące i realizujące inwestycje zgodnie z kierunkami nakreślonymi przez program i władze miasta. Bezpośrednim odbiorcą programu będzie społeczeństwo miasta Częstochowy. 8.4. Zarządzania Programem Podstawową zasadą realizacji Programu Ochrony Środowiska powinna być zasada wykonywania zadań jednostek związanych z systemem zarządzania środowiskiem, świadomych istnienia programu i ich uczestnictwa w nim. Z punktu widzenia programu można wyodrębnić następujące podmioty: 1. Podmioty uczestniczące w organizacji i zarządzaniu programem; 2. Podmioty realizujące zadania programu; 3. Podmioty kontrolujące przebieg realizacji i efekty programu; 4. Społeczność miasta jako główny podmiot odbierający wyniki działań programu. Głównym wykonawcą programu jest Prezydent Miasta, jego bezpośrednim realizatorem będzie nie AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 139 tylko samorząd ale również podmioty gospodarcze planujące i realizujące inwestycje zgodnie z kierunkami nakreślonymi przez program, zaś bezpośrednim odbiorcą będzie społeczeństwo miasta. 8.5. Główne działania w ramach zarządzania środowiskiem Do najważniejszych zadań w ramach zarządzania programem i środowiskiem zaliczają się: 1. Wdrażanie programu ochrony środowiska Miasta Częstochowy: - koordynacja wdrażania programu; - ocena realizacji celów krótkoterminowych; - raporty o stopniu wykonania programu; - weryfikacja celów krótkoterminowych i głównych działań. 2. Edukacja ekologiczna, komunikacja ze społeczeństwem, system informacji o środowisku: - rozwój różnorodnych form edukacji; - dostęp do informacji o środowisku i jego ochronie; - wykorzystanie mediów w celach informowania społeczeństwa o podejmowanych i planowanych działaniach z zakresu ochrony środowiska; - wydawanie broszur i ulotek informacyjnych; - szersze włączanie się organizacji pozarządowych w proces edukacji ekologicznej. 3. Wspieranie zakładów/instytucji wdrażających system zarządzania środowiskiem. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 140 9. Aspekty finansowe realizacji Programu Przedstawione w tabelach planowane koszty realizacji zadań określono w dwojaki sposób. Koszty zaplanowane w Wieloletnim Planie Inwestycyjnym Miasta Częstochowy zostały określone precyzyjniej, natomiast koszty nie ujęte w Planie oznaczono * i są one kosztami szacunkowymi. Szacunek oparto o wartość zrealizowanych podobnych zadań i w dobie gospodarki rynkowej mogą być obarczone dużym błędem. 9.1. Założenia szacunku kosztów realizacji Programu Zestawienie kosztów realizacji zadań w latach 2010 - 2014 opracowano przede wszystkim w oparciu o analizę: • zadań przewidywanych do realizacji w ramach inwestycji miasta, ujętych w Wieloletnim Planie Inwestycyjnym. W zakresie ochrony powietrza planowane działania obejmują: modernizację systemu ciepłowniczego miasta, termomodernizację obiektów komunalnych i indywidualnych, modernizację infrastruktury drogowej, wymianę taboru środków komunikacji publicznej na nisko emisyjne itp. Zadania z zakresu ochrony przed hałasem obejmują opracowanie mapy akustycznej miasta, budowę ekranów dźwiękochłonnych, optymalne rozwiązania komunikacyjne. W dziedzinie gospodarki wodnościekowej są to przedsięwzięcia z zakresu rozbudowy sieci wodociągów i kanalizacji, rozbudowy i modernizacji kanalizacji sanitarnej i deszczowej, a także monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych, edukacji, itd. Istotne zadania w obszarze ochrony przeciwpowodziowej i małej retencji to: opracowanie programu przeciwpowodziowego dla miasta, rekonstrukcja i modernizacja obwałowań przeciwpowodziowych, pogłębianie koryt rzek, inwestycje w zakresie ewentualnej budowy (w miarę potrzeb) zbiorników małej retencji. W dziedzinie rewitalizacji obszarów poprzez adaptacje do nowych potrzeb ujęto zadania inwentaryzacji terenów eksploatacji odkrywkowej, opracowania projektów ich rewitalizacji, analizę możliwości adaptacji terenów oraz realizację rewitalizacji obiektów i terenów. Zadania z zakresu ochrony obszarów przyrodniczo cennych obejmują między innymi racjonalną ochronę istniejących walorów przyrodniczych i krajobrazowych miasta, pielęgnację i ochronę pomników przyrody, zagospodarowanie turystyczno – rekreacyjne terenów cennych przyrodniczo, uznawanie nowych pomników przyrody, wprowadzenie odpowiednich form ochrony przyrody dla AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 141 terenów przyrodniczo cennych, po ich wcześniejszym zinwentaryzowaniu. Dla ochrony zasobów kopalin przewidziano rekultywację wyrobisk poeksploatacyjnych, uwzględnienie udokumentowanych złóż kopalin w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz ich ochronę przed trwałym zainwestowaniem niegórniczym. Dla ochrony gleb użytkowanych rolniczo przewidziano takie działania, jak: ochrona zasobów gleb nadających się do wykorzystania rolniczego i leśnego przed ich przeznaczeniem na inne cele. Zadania z zakresu ochrony przed niejonizującym promieniowaniem elektromagnetycznym obejmują rozeznanie oddziaływania pól elektromagnetycznych na środowisko, uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego terenów zagrożonych promieniowaniem, kontrole lokalizacji obiektów użyteczności publicznej w aspekcie narażenia na promieniowanie niejonizujące. W zakresie ochrony przed zagrożeniami przewidziano weryfikacje listy potencjalnych sprawców i doposażenie Państwowej i Ochotniczej Straży Pożarnej. 9.2. Szacunkowe koszty realizacji Programu Największe środki w programie na lata 2010 - 2017 przewidziano na realizację zadań dotyczących kluczowego problemu dla miasta, z zakresu inwestycji drogowych. Jest to kwota 716 274 tys. zł. W zestawieniu zadań Programu Ochrony Środowiska w zakresie ochrony powietrza zestawiono oddzielnie inwestycje drogowe, których realizacja wpłynie na zmniejszenie uciążliwości dla mieszkańców z tytułu emisji zanieczyszczeń do powietrza i poprawiające klimat akustyczny. W przyjętym krótkookresowym horyzoncie czasowym głównym kierunkiem inwestowania w Częstochowie jawi się gospodarka wodnościekowa i ochrona powietrza. Tabela 31. Zestawienie szacunkowych nakładów finansowych na realizację Programu Ochrony Środowiska dla Miasta Częstochowy na lata 2010 - 2017 Dziedziny inwestowania Zapotrzebowanie na środki finansowe, tys. zł Ochrona powietrza 25 800 Ochrona przed hałasem 3 885 Gospodarka wodnościekowa 500 Mała retencja i ochrona przeciwpowodziowa 23 650 Obszary cenne przyrodniczo 288 Rewitalizacja zdegradowanych obszarów miejskich i poprzemysłowych 7 000 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 142 Dziedziny inwestowania Zapotrzebowanie na środki finansowe, tys. zł Gleby użytkowane rolniczo 60 Ochrona przed niejonizującym promieniowaniem elektromagnetycznym 85 Ochrona przed poważnymi awariami 50 Gospodarka komunalna i ochrona środowiska 39 500 Inwestycje drogowe 716 274 Źródło: Opracowanie własne 9.3. Struktura finansowania Wdrażanie niniejszego Programu będzie możliwe między innymi dzięki stworzeniu sprawnego systemu finansowania ochrony środowiska. Podstawowymi źródłami finansowania działań proekologicznych są: fundusze ekologiczne, fundacje i programy pomocowe, własne środki inwestorów, budżet miasta i budżet państwa. Do najważniejszych z nich należą: - Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej; - Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej; - Środki Pomocowe Unii Europejskiej; - Budżet Państwa; - Budżet Wojewódzki; - Budżet Miasta; - Budżet WIOŚ; - Budżet RZGW; - Budżety Zarządców Dróg; - Budżety właścicieli obiektów i terenów. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 143 10. Procedury weryfikacji Programu W zarządzaniu POŚ należy odróżnić te elementy działań, które poddają się procesowi planowania od tych, których nie można przewidzieć i które umykaj tradycyjnym metodom zarządzania (np. związane z różnego rodzaju klęskami żywiołowymi, awariami, ale również z załamaniem systemu finansowania w wyniku niestabilnej polityki finansowej państwa). Dlatego bardzo istotnym elementem z punktu widzenia wdrażania jest właściwe zaplanowanie procesu monitorowania programu, który pozwoli na śledzenie wykonywania zadania na każdym jego etapie. Monitorowanie jest procesem, który ma na celu analizowanie realizacji programu (stanu zaawansowania poszczególnych projektów) i jego zgodności z postawionymi celami. Istotą monitorowania jest wyciąganie wniosków z tego, co zostało i co nie zostało zrobione, a także modyfikowanie dalszych poczynań w taki sposób, aby osiągnąć zakładany cel w przyszłości. Istotnym elementem monitorowania jest wypracowanie technik zbierania informacji oraz opracowanie odpowiednich wskaźników, które będą odzwierciedlały efektywność prowadzonych działań. Reasumując, podstawą efektywnego wdrażania POŚ dla Miasta Częstochowy jest: o Uchwała Rady Miasta o przystąpieniu do realizacji POŚ , nadająca programowi wysoką rangę i wspierająca warunki jego wykonania oraz o Przygotowany na lata 2010 - 2014 z perspektywą do roku 2017 program działań, który: zawiera realistyczne cele i określone w czasie, mierzalne zadania; wskazuje źródła finansowania; posiada ustaloną procedurę monitorowania zadań; ma jednego koordynatora, uprawnionego do podejmowania decyzji; jest wdrażany przez zespół o dostatecznych kwalifikacjach i kompetencjach; jest znany, akceptowany i wspierany w realizacji przez społeczność lokalną. 11. Koncepcja zarządzania programami środowiskowymi System zarządzania środowiskowego jest narzędziem pozwalającym na stałe ograniczanie oddziaływań na środowisko przy jednoczesnej optymalizacji wykorzystania zasobów organizacji. Skuteczny system zarządzania środowiskowego w organizacji można porównać do dobrego systemu księgowego, który umożliwia wczesną identyfikację problemów, sprawne wdrażanie działań doskonalących i pośrednio poprawę wyników finansowych. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 144 12. Streszczenie w języku niespecyficznym Celem opracowania jest stworzenie Programu Ochrony Środowiska dla Miasta Częstochowy, którego realizacja doprowadzi do poprawy stanu środowiska naturalnego. Program Ochrony Środowiska dla miasta Częstochowy został opracowany w oparciu o dane i informacje dostępne w opublikowanych dokumentach (między innymi Raporty o stanie środowiska WIOŚ w Katowicach, „Strategia rozwoju województwa śląskiego”, roczniki GUS). Częstochowa jest miastem położonym w południowej Polsce, nad górną Wartą. Miasto leży na północy województwa śląskiego. Miasto jest zwarte i o regularnych kształtach z centralnie zlokalizowaną dzielnicą śródmiejską o wysokiej intensywności zabudowy. Liczba ludności w mieście w okresie 2006 2008 zmniejszyła się o 4418 osoby i w końcu 2008 roku wynosiła 240 612 mieszkańców. Obszar miasta i okolic Częstochowy wchodzi w skład monokliny śląsko – krakowskiej, zajmuje jej skrajny południowo – wschodni rejon w pobliżu granicy z niecką nidziańską, która jest częścią niecki szczecińsko – łódzko – nidziańskiej. W obrębie miasta dominują wartości bezwzględne 250 – 270 metrów n.p.m. Tylko pojedyncze kulminacje wznoszą się ponad 300 metrów n.p.m., a dna dolin rzecznych schodzą do 235 metrów n.p.m. Środowisko glebowe miasta Częstochowy jest bardzo zróżnicowane. Na ukształtowanie się różnych typów i rodzajów gleb wpływały urozmaicona budowa i rzeźba oraz warunki wodne i roślinne. Występujące gleby, według podziału typologicznego, są zaliczane do bielicowych, brunatnych, bagiennych i węglanowych. Miasto Częstochowa posiada 568 hektaró lasów. Lasy te występują głównie na peryferiach miasta. Główne kompleksy leśne zlokalizowane są w północno-zachodniej części miasta, w dzielnicy Żabiniec i Grabówka oraz we wschodnim i południowo-wschodnim obrzeżu miasta, w dzielnicy Mirów i Bugaj. Na terenie miasta znajduje się również park o charakterze leśnym w dzielnicy Aniołów - „Las Aniołowski”. Częstochowa należy do dorzecza Odry. Przez teren miasta przepływają trzy główne naturalne cieki: rzeka Warta, Stradomka i Konopka oraz kanał ulgi Kucelinka. Na terenie miasta znajdują się także zbiorniki powstałe w głównej mierze w wyniku nagromadzenia wód w wyrobiskach iłów ceramicznych, tzw. gliniankach. Użytkowe poziomy wodonośne Miasta Częstochowa występują w trzech piętrach: czwartorzędowym, jurajskim i triasowym. Wodonośność utworów czwartorzędowych związana jest z piaskami i żwirami plejstocenu i holocenu; są to utwory o zróżnicowanych miąższościach i wykształceniu. Utwory wodonośne często przewarstwione są utworami trudno przepuszczalnymi, jak: iły, mułki i gliny. Poziom użytkowy występuje w obrębie dolin kopalnych i dolin, gdzie występuje większe nagromadzenie utworów wodonośnych. Dotyczy to głównie dolin kopalnych: Warty, Stradomki (Gnaszyn – Biała) i Konopki. Wody piętra jurajskiego tworzą trzy poziomy: dolno-, środkowo- i górnojurajski. Piętro triasowe reprezentowane jest głównie przez poziom wodonośny wapienia muszlowego. Jest to poziom szczelinowy, o zwierciadle napiętym. Zalega on bardzo głęboko (średnio na głębokości około AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 145 300–400 metrów p.p.t), a miąższość jego wynosi średnio około 85 metrów. Poziom piezometryczny stabilizuje się na głębokości kilku metrów p.p.t., średnia wartość współczynnika filtracji wynosi 1,5 m/d, a wydajność typowego otworu ok. 50 m3/h. Poziom jest eksploatowany przez kilka studzien, które zaopatrują w wodę ludność zamieszkującą na południe od opisywanego rejonu w Rększowicach i Kamienicy Polskiej. Obszar Częstochowy znajduje się w obrębie dwóch GZWP: szczelinowo-porowego zbiornika Częstochowa W nr 325 – jura środkowa, oraz szczelinowo-krasowego zbiornika Częstochowa E nr 326 – jura górna. Miasto leży pomiędzy dwoma ważnymi przyrodniczo obszarami: Jurą Krakowsko - Częstochowską oraz kompleksem lasów położonych na zachód od miasta. Na terenie miasta znajdują się dwa obszary objęte programem Natura 2000 („Przełom Warty Koło Mstowa” oraz „Walaszczyki w Częstochowie”). W latach 80 – tych, w oparciu o prowadzone wcześniej badania przyrodnicze, w Częstochowie projektowane były cztery rezerwaty przyrody: „Gąszczyk”, „Trzęślicowa Łąka pod Walaszczykami”, „Błeszno” i ,,Kokocówka". Dwa z nich to rezerwaty leśne, jeden florystyczny i jeden torfowiskowy. Obecnie należy rozważyć objęcie ochroną tych obszarów w oparciu o sporządzoną wcześniej dokumentację projektową, a także przeprowadzoną w latach 2008 -2009 inwentaryzację przyrodniczą na terenie miasta, w formie rezerwatów przyrody lub użytków ekologicznych. Zasadne jest również przeprowadzenie postępowania mającego na celu wprowadzenie innych form ochrony zaproponowanych w opracowaniu „Przyroda Częstochowy”. Częstochowa jest ważnym węzłem komunikacji drogowej. Przez miasto przebiega jedenaście dróg rangi regionalnej i krajowej, w tym droga krajowa nr 1 łącząca między innymi Gdańsk, Warszawę i Łódź ze Sląskim. Także projektowana autostrada A1 ma przebiegać przez Częstochowę. Istniejący układ komunikacji drogowej umożliwia połączenie Częstochowy z ważnymi regionami i miastami w Polsce, jak i przejściami granicznymi. Częstochowa to duży ośrodek przemysłowy. Posiada rozwinięty przemysł hutniczy, włókienniczy, spożywczy, zapałczany. Ponadto w mieście funkcjonują zakłady branży papierniczej, poligraficznej, metalowej, materiałów ogniotrwałych, huty szkła oraz wiele innych, mniejszych zakładów reprezentujących przemysł galanteryjny, zabawkarski oraz materiałów biurowych. Jest to również ważny węzeł kolejowy i drogowy. Na terenie miasta w 2003 roku prowadziło działalność: 55 klubów sportowych, 9 Ognisk Towarzystw Krzewienia kultury Fizycznej, 13 Okręgowych Związków Sportowych, 6 Stowarzyszeń Turystycznych, 9 Akademickich Klubów Sportowych, 9 Dzielnicowych Ośrodków Sportu lokalnego, 10 instytucji i organizacji zajmujących się kulturą fizyczną w Częstochowie oraz 64 uczniowskich Klubów sportowych. W Częstochowie działa Miejski Ośrodek Sportu i rekreacji, który świadczy usługo sportu, rekreacji oraz turystyki na obiektach przekazanych w zarząd przez gminę. MOSiR zarządza wybranymi obiektami użyteczności publicznej. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 146 Monitoring powietrza w województwie śląskim jest oparty na pomiarach stężeń zanieczyszczeń w powietrzu, wykonywanych na stacjach pomiarowych wchodzących w skład sieci monitoringu krajowego i regionalnego. W województwie śląskim sieci te wzajemnie się przenikają dostarczając informacje o jakości powietrza. Badania prowadzą: Wojewódzka Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna (WSSE), Ośrodek Badań i Kontroli Środowiska Przedsiębiorstwo Państwowe (OBiKŚ), Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach (IETU), Instytut Badawczy Leśnictwa Zakład Gospodarki Leśnej Rejonów Przemysłowych w Katowicach (IBL), Instytut Podstaw Inżynierii Środowiska Polskiej Akademii Nauk (IPIŚ PAN) oraz Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska (WIOŚ). Poziom zanieczyszczeń powietrza uległ zmniejszeniu. Zanieczyszczenie powietrza na terenie Częstochowy spowodowane jest głównie pyłami, tlenkami węgla i azotu oraz węglowodorami. Największy wpływ na opad pyłów w rejonie Częstochowy ma "ISD Huta Częstochowa". Źródłami wody pitnej dla mieszkańców miasta są zbiorniki wód podziemnych. Ze względu na brak naturalnej izolacji geologicznej, zanieczyszczenia z powierzchni ziemi mogą łatwo przenikać do wód podziemnych. Źródłami zanieczyszczeń wód podziemnych są hałdy poprodukcyjne, wody Warty, nawozy i środki ochrony roślin, opady atmosferyczne, dzikie wysypiska odpadów. Zasilanie miasta w wodę pitną i przeznaczoną do celów produkcyjnych następuje z wodociągów magistralnych z kierowników: Łobodno, Wierzchowisko, Olsztyn i Blachownia oraz z ujęć lokalnych. Ujęcia zlokalizowane na terenie miasta pokrywają 61% maksymalnego dobowego pobór wody przy wykorzystaniu 55% wydajności określonej w pozwoleniach wodno prawnych; potencjalnie możliwe jest pokrycie potrzeb na poziomie około 95%. Wody podziemne ulegają z roku na rok jakościowej degradacji, wywołanej działalnością przemysłową, rolniczą i usługową. Mimo, że część procesów zanieczyszczających wody podlega zahamowaniu, to jednak nadal eksploatowane są wody, które zostały skażone w przeszłości. Źródłem zanieczyszczeń wód powierzchniowych może być lokalizacja w rejonie cieków różnych źródeł zanieczyszczeń (odprowadzenia ścieków i wód opadowych z zakładów przemysłowych, terenów miasta – kanalizacja deszczowa, terenów upraw zlokalizowanych w granicach miasta – zanieczyszczenia nawozami i środkami ochrony roślin). W Częstochowie występuje strefa bezpośredniego zagrożenia powodziowego, ustanowiona przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Poznaniu. Zasadniczym problemem miasta – jego ochrony przed powodzią – jest brak generalnego uporządkowania rzek węzła częstochowskiego, czyli regulacji niektórych odcinków, pogłębienia koryt rzek oraz budowy obwałowań. Dotychczasowe działania inwestycyjne i prowadzone prace konserwacyjne tylko w niewielkim stopniu złagodziły ten problem lokalnie w niektórych rejonach miasta. Dla prawidłowego funkcjonowania układów zurbanizowanych tereny zieleni są jednym z podstawowych elementów zagospodarowania przestrzennego i wchodzą w skład majątku miasta. W Częstochowie można zlokalizować 11 parków spacerowo - wypoczynkowych. Ich łączna powierzchnia to 147,54 hektarów. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 147 Jednym z celów polityki ekologicznej państwa jest utrzymanie na odpowiednim poziomie krajowej różnorodności biologicznej i krajobrazowej oraz zwiększenie powierzchni terenów chronionych do 1/3 terytorium kraju. Na terenie Częstochowy znajdują się dwa obszary Natura 2000. Obecnie trwa inwentaryzacja przyrodnicza. Na terenie Miasta Częstochowy projektowane były cztery rezerwaty przyrody: "Gąszczyk", „Trzęślicowa Łąka po Walaszczykami", „Błeszno”, ,,Kokocówka". We wschodniej części miasta znajduje się fragment Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd wraz z otuliną. Na terenie miasta Częstochowa znajduje się 17 elementów przyrody zakwalifikowanych jako pomniki przyrody ożywionej. Całkowita powierzchnia lasów na terenie miasta Częstochowy wynosi 527 hektarów. Lasy skupione są głównie w częściach peryferyjnych miasta. Główne kompleksy lasów występują we wschodnich i południowo-wschodnich obrzeżach miasta – dzielnica Mirów, Bugaj, oraz w północno– zachodniej części miasta – dzielnica Grabówka, Żabiniec. Występujące zakłady przemysłowe i usługowe w Częstochowie emitują hałas. Wpływ takich źródeł na kształtowanie klimatu akustycznego miasta jest niewielki. Niewystarczające informacje o poziomie hałasu wprowadzanego do środowiska przez źródła przemysłowe utrudniają określenie o uciążliwości dla środowiska. Hałas przemysłowy ma znaczenie lokalne. Podstawowym źródłem hałasu w Częstochowie jest aktualnie ruch komunikacyjny: arterie komunikacji drogowej oraz linie komunikacji szynowej (kolej i tramwaj). Jest to odczuwalne szczególnie w śródmieściu oraz osiedlach mieszkaniowych położonych przy głównych ciągach komunikacyjnych. Duże natężenie ruchu na szlakach komunikacyjnych miasta, które przebiegają w niewielkich odległościach od terenów zabudowy mieszkaniowej powoduje, że przekroczenie hałasu sięga 20 dB(A) na tych terenach. Wyniki badań z 1997 i 1998 roku przedstawiają przekroczenie progowych wartości hałasu zarówno dla pory nocnej, jak i dziennej, co oznacza, że tereny, na których wystąpiła tak znaczna uciążliwość akustyczna zostają zaliczone do kategorii terenów zagrożonych hałasem. W 2006 roku została oddana do użytku stacja uzdatniania wody. Od tego czasu obiekt pracuje w pełnej automatyce. Do usuwania azotanów z wody zastosowana została technologia heterotroficznej biologicznej denitryfikacji BIODEN austriackiej firmy VA TECH WABAG. Na terenie miasta Częstochowy odprowadzaniem i oczyszczaniem ścieków zajmuje się Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Okręgu Częstochowskiego S.A. (odprowadzanie ścieków) oraz Oczyszczalnię Ścieków S.A. (oczyszczanie ścieków). 84,5% mieszkańców Częstochowy objętych jest zbiorowym systemem kanalizacyjnym. Ścieki komunalne i przemysłowe wprowadzane do kanalizacji sanitarnej poddawane są systematycznemu monitoringowi. Długość sieci kanalizacji sanitarnej wynosi 672,85 kilometrów. W Częstochowie istnieje również dobrze rozbudowana sieć kanalizacji deszczowej o długości 392,65 kilometrów, która obejmuje prawie całe miasto. Na terenie Częstochowy obszary cenne przyrodniczo bardzo często wykorzystywane są do AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 148 celów, wypoczynkowych, rekreacyjnych jak i edukacyjnych. Przypuszcza się, że w najbliższym czasie tendencja ta będzie ulegała nasilaniu, co może wywołać przyspieszoną degradację terenów przyrodniczych. Najważniejszym etapem w rozwiązywaniu problemów w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu jest podjęcie odpowiednich decyzji administracyjnych jak i zapewnienie niezbędnych środków, które umożliwią realizację ochrony gatunkowej roślin i zwierząt, a także całych zespołów roślinnych. Zniszczenie pokrywy glebowo-roślinnej w wyniku technicznej zabudowy powierzchni ziemi wraz z eksploatacją kopalin i składowaniem odpadów stanowi radykalną i trwałą formę degradacji struktury ekologicznej. Oprócz technicznego zaburzenia szaty roślinnej i gleby, powierzchnie techniczne zabudowane i zdewastowane są źródłem różnorodnych uciążliwości na przyległych terenach i przyczyną zaburzenia ich struktury ekologicznej. Składowane odpady na nielegalnych wysypiskach mogą być źródłem zanieczyszczenia gleb i doprowadzają do powstania trwałych nieużytków, których zagospodarowanie jest trudne. W wyniku historycznego wydobycia rud na obszarze Miasta Częstochowa powstały odpady zawierające metale ciężkie, a także wytwarzane są hałdy pogórnicze, które w większości są pokryte roślinnością i tworzą element krajobrazu. W zakresie stanu powierzchni ziemi głównym problemem na terenie miasta jest degradacja gleby poprzez zanieczyszczenia przemysłowe, motoryzacyjne i bytowo-gospodarcze oraz składowanie odpadów na nielegalnych wysypiskach i chemizacja produkcji rolniczej na terenach przyległych do kombinatów chemicznych i hutniczych. Degradacja ta jest wynikiem działalności człowieka. Oprócz czynników lokalnych wpływ na zanieczyszczenie ma napływ zanieczyszczeń z uprzemysłowionych rejonów Katowic i Opola. Ważne oddziaływanie na stan powierzchni ziemi ma również zagrożenie czystości wód podziemnych, które są potencjalnym źródłem degradacji gleby. Kształtowanie świadomości ekologicznej dzieci i młodzieży jest ważnym zadaniem realizowanym w tak zwanym formalnym systemie kształcenia obejmującym wychowanie przedszkolne, szkolnictwo podstawowe i ponadpodstawowe oraz szkolnictwo wyższe. Stosowanie przez nauczycieli metod aktywizujących i poszukujących tj. burza mózgów, karty pracy, projekty, zajęcia terenowe oparte na bezpośrednim kontakcie ucznia z przedstawianą problematyką wykształci w uczniu umiejętność obserwacji, logicznego myślenia, kojarzenia, wyciągania wniosków. Edukacja ekologiczna osób dorosłych jest równie istotnym elementem jak edukacja najmłodszych i młodzieży. Bardzo ważnym elementem jest rozpowszechnienie tej edukacji wśród rolników, przedsiębiorców oraz przemysłowców. Dlatego istotnym jest szerzenie, zaangażowanie oraz propagowanie i umożliwianie społeczeństwu udziału w procesach decyzyjnych. Monitoring Programu będzie miał na celu ciągłą kontrolę wdrażania i realizacji Programu Ochrony Środowiska w czasie jego obowiązywania. Wdrażanie Programu Ochrony Środowiska będzie podlegało regularnej ocenie w zakresie: Określenia stopnia wykonania przedsięwzięć/działań; AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 149 Określenia stopnia realizacji przyjętych celów; Oceny rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami, a ich wykonaniem; Analizy przyczyn tych rozbieżności. Wdrażanie niniejszego Programu będzie możliwe między innymi dzięki stworzeniu sprawnego systemu finansowania ochrony środowiska. Podstawowymi źródłami finansowania działań proekologicznych są: fundusze ekologiczne, fundacje i programy pomocowe, własne środki inwestorów, budżet miasta i budżet państwa. W zarządzaniu POŚ należy odróżnić te elementy działań, które poddają się procesowi planowania od tych, których nie można przewidzieć i które umykaj tradycyjnym metodom zarządzania (np. związane z różnego rodzaju klęskami żywiołowymi, awariami, ale również z załamaniem systemu finansowania w wyniku niestabilnej polityki finansowej państwa). 13. Konsultacje społeczne Obecnie system prawny gwarantuje obywatelom nie tylko możliwość wyrażenia własnych opinii i poglądów, lecz zapewniają partycypację w decyzjach politycznych, gospodarczych podejmowanych na szczeblu krajowym, jak i lokalnym. Wśród decydentów naszego kraju coraz bardziej powszechna jest świadomość faktu, że czyste środowisko i równomierny rozwój stanowią podstawowe prawa człowieka. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 150 14. Materiały źródłowe • Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz. U. 2008 Nr 25, poz. 150 z późniejszymi zmianami); • Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. 2008 Nr 199, poz. 1227 z późniejszymi zmianami); • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 roku w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. 2008 nr 47, poz. 281); • Siódma roczna ocena jakości powietrza w województwie śląskim, obejmująca 2008 rok, Inspekcja Ochrony Środowiska, WIOŚ Katowice, marzec 2009; • Monitoring Lokalny powietrza na terenie miasta Częstochowy w roku 2006; • Monitoring Lokalny powietrza na terenie miasta Częstochowy w roku 2007; • Monitoring Lokalny powietrza na terenie miasta Częstochowy w roku 2008. • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. 2007 Nr 120 poz. 826); • Dyrektywa parlamentu Europejskiego i Rady Europy z dnia 25 czerwca 2002 roku w sprawie oceny i zarządzania hałasem w środowisku 2002/49/WE; • Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. 2005 Nr 239 poz. 2019, tekst jednolity z późniejszymi zmianami); • Ocena jakości wód podziemnych województwa śląskiego w 2008 roku, WIOŚ Katowice; • Raport o stanie środowiska WIOŚ w Katowicach, 2008; • „Wody podziemne miast Polski” redakcja Zbigniew Nowicki – „Częstochowa” A. Pachlewski, M. Zembal, A. Wantuch; • Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880 z późniejszymi zmianami); • Rozporządzenie nr 41/2002 Wojewody Śląskiego z dnia 17 czerwca 2002 r. w sprawie wprowadzenia ochrony indywidualnej w drodze pomnika przyrody żywej – drzewa gatunku dąb szypułkowy (Quercus robur L.) w Częstochowie (Rozporządzenie jest opublikowane w Dzienniku Urzędowym Województwa Śląskiego nr 47 z 1 lipca 2002 r., pod pozycją 1611); • Rozporządzenie nr 17/2002 Wojewody Śląskiego z dnia 15 maja 2002 r. w sprawie AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 151 wprowadzenia ochrony indywidualnej w drodze pomnika przyrody żywej – drzewa gatunku klon jawor (Acer pseudoplatanus L.) w Częstochowie; • Rozporządzenie nr 18/2002 Wojewody Śląskiego z dnia 15 maja 2002 r. w sprawie wprowadzenia ochrony indywidualnej w drodze pomnika przyrody żywej – drzewa gatunku tulipanowiec amerykański (Liliodendron tulipifera L.) w Częstochowie; • Rozporządzenia są opublikowane w Dzienniku Urzędowym Województwa Śląskiego nr 36 z 27 maja 2002 r., pod pozycjami 1317 oraz 1318; • Uchwała Rady Miasta Częstochowy numer 1064/LXIV/2006 z dnia 23/10/06 w sprawie objęcia ochroną pomnikową jednogatunkowej alei brzozowej zlokalizowanej w ciągu ulicy Bialskiej w Częstochowie; • Uchwała Nr1063/LXIV/2006 Rady Miasta Częstochowy z dnia 23 października 2006 r. (Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego nr 142 z dnia 5 grudnia 2005 r., poz. 4002); uznanie za pomniki przyrody następujących drzew: Dąb szypułkowy, Lipa drobnolistna; • Rada Miasta Częstochowy Uchwała Nr 551/XXXIX/2004 z dnia 27 grudnia 2004r. uznanie za pomniki przyrody następujących drzew: Dąb czerwony, Kasztanowiec biały, Modrzew europejski, Klon pospolity, Jesion wyniosły, Grusza pospolita, Klon jawor i Wiąz holenderski odm. wyniosła; • Rozporządzenie Nr 17/2002 Wojewody Śląskiego z dnia 15 maja 2002r. w sprawie wprowadzenia ochrony indywidualnej w drodze pomnika przyrody żywej – drzewa gatunku klon jawor (Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego nr 47 z 1 lipca 2002r., poz. 1611); • Rozporządzenie Nr 18/2002 Wojewody Śląskiego z dnia 15 maja 2002r. w sprawie wprowadzenia ochrony indywidualnej w drodze pomnika przyrody żywej – drzewa gatunku tulipanowiec amerykański (Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego nr 47 z 1 lipca 2002r., poz. 1611); • „Przyroda Częstochowy – strefy ochronne i stanowiska cenne przyrodniczo”; St. Cabała, C. Gębicki, K. Pierzgalski, J. Zygmunt; • Atlas ptaków lęgowych Częstochowy 2003 - 2007 - Stanisław Czyż; • Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 z późniejszymi zmianami); • Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. 2004 Nr 121, poz. 1266 – tekst jednolity z późniejszymi zmianami); • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. Nr 165, poz. 1359); AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 152 • Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. - Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. 1994 nr 27 poz. 96); • Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. 2007 Nr 39, poz. 251 z późniejszymi zmianami); • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206); • Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 z późniejszymi zmianami); • Ustawa z dnia 24 lutego 2006 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. 2009, nr 97 poz. 804 z późniejszymi zmianami); • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 257, poz. 2573 z późniejszymi zmianami); • Zintegrowany Plan Rozwoju transportu publicznego dla Miasta Częstochowy na lata 2009-2015, Częstochowa, czerwiec 2009; • Wieloletni Plan Inwestycyjny – WPI na lata 2010 -2016; • Strategia zrównoważonego rozwoju Polski do 2025 roku; • Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2009-2012 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2016; • Strategia rozwoju województwa śląskiego na lata 2000-2020; • Częstochowa 2025. Strategia Rozwoju Miasta. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 153 Indeks tabel Tabela 1: Liczba ludności miasta Częstochowy w latach 2006 - 2008..................................................9 Tabela 2: Struktura i użytkowanie gruntów w gospodarstwach rolnych .............................................13 Tabela 3: Zbiorniki wodne z terenu miasta Częstochowa..................................................................17 Tabela 4: Wegług informacji posiadanej przez Urząd Miasta Częstochowy istnieją ponadto:................18 Tabela 5: Długości sieci kanalizacji sanitarnej i deszczowej..............................................................32 Tabela 6: Stężenia pyłu zawieszonego w powietrzu w 2006 i 2007 roku............................................46 Tabela 7: Stężenia dwutlenku siarki w powietrzu w latach 2006 - 2008.............................................47 Tabela 8: Stężenia dwutlenku azotu w powietrzu w latach 2006 – 2008............................................48 Tabela 9: Stężenia tlenku węgla w powietrzu w latach 2006 - 2007..................................................49 Tabela 10: Stężenia benzenu i etylobenzenu w powietrzu w latach 2006 – 2008................................50 Tabela 11: Stężenia ksylenu i toluenu w powietrzu w latach 2006 - 2008..........................................51 Tabela 12: Stężenia średnie substancji gazowych w powietrzu na stanowisku ul. Korczaka/Sobieskiego w latach 2006 – 2008 (µg/m3)......................................................................................................52 Tabela 13: Stężenia średnie substancji gazowych w powietrzu na stanowisku ul. Legionów w latach 2006 – 2008 (µg/m3)...................................................................................................................52 Tabela 14: Stężenia średnie substancji gazowych w powietrzu na stanowisku ul. Jaskółcza w latach 2006 – 2008 (µg/m3)...................................................................................................................53 Tabela 15: Stężenia średnie substancji gazowych w powietrzu na stanowisku ul. Słupska w latach 2006 – 2008 (µg/m3)............................................................................................................................53 Tabela 16: Stężenia średnie substancji gazowych w powietrzu na stanowisku ul. Wichrowa/Tatrzańska latach 2006 – 2008 (µg/m3)..........................................................................................................53 Tabela 17: Roczny opad pyłu i metali w latach 2006 – 2008.............................................................54 Tabela 18: Opad pyłu i metali na stanowisku ul. Legionów w latach 2006 – 2008 (g/m2)...................55 Tabela 19: Opad pyłu i metali na stanowisku ul. Korczaka/Sobieskiego w latach 2006 – 2008 (g/m2). .55 Tabela 20: Klasy wynikowe dla poszczególnych zanieczyszczeń........................................................57 Tabela 21: Ograniczenie hałasu.....................................................................................................59 Tabela 22: Jakość wody do picia dostarczanej z ujęć Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji Okręgu Częstochowskiego Sp. S. A. odbiorcom z terenu Częstochowy w II kwartale 2009 roku. Woda podawana AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 154 do sieci z ujęć i studni...................................................................................................................71 Tabela 23: Wstępna ocena stanu wód powierzchniowych w punktach pomiarowo – kontrolnych w roku 2008 (Dz. U. Nr 162 z 2008 roku, poz. 1008)..................................................................................75 Tabela 24: Wstępna ocena stanu wód powierzchniowych w punktach pomiarowo – kontrolnych w roku 2009, zlokalizowanych na rzece Warcie (od 13.01.2009 – 02.12.2009)..............................................76 Tabela 25: Parki – miasto Częstochowa..........................................................................................80 Tabela 26: Strefy ochronne i cenne przyrodniczo stanowiska Miasta Częstochowa..............................84 Tabela 27 Stanowiska cenne przyrodniczo z założeniami ochronnymi................................................87 Tabela 28: Wykaz pomników przyrody zlokalizowanych na terenie Gminy Miasta Częstochowy............89 Tabela 29: Złoża surowców mineralnych w Częstochowie.................................................................95 Tabela 30: Wskaźniki efektywności Programu Ochrony Środowiska dla miasta Częstochowy..............137 Tabela 31. Zestawienie szacunkowych nakładów finansowych na realizację Programu Ochrony Środowiska dla Miasta Częstochowy na lata 2010 - 2017................................................................142 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA CZĘSTOCHOWY Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2017 wykonana przez: EKO – LOG Sp z o.o. ul. Dobrowita 16, 61-063 Poznań 155
