Leczenie bólu dzisiaj…

1
DOLOR
BÓL
PAIN
2
Ból…
„Ból” wywodzi się z łacioskiego słowa „poena”, oznaczającego karę.
Dawniej sądzono, że ból powodowany jest przez złe moce lub też jest efektem
niezadowolenia bogów.
Starożytni Egipcjanie wierzyli, że ból wywoływały duchy umarłych, które po
zmroku wchodziły do ciała poprzez nozdrza lub uszy.
3
„Ból to nieprzyjemne, zmysłowe i emocjonalne odczucie
towarzyszące istniejącemu lub zagrażającemu uszkodzeniu
tkanki bądź odnoszone do tego uszkodzenia…”
1979r. Międzynarodowe Stowarzyszenie Badania Bólu (IASP)
4
…Z bólem spotykamy się przez całe życie…
…Każdy inaczej reaguje na bodziec bólowy…
5
Próg bólu
Parametry
oceny bólu
Pierwsze wrażenie odczuwania bólu
będące efektem działania bodźca.
Mierzony jest siłą wywołującego bodźca.
Tolerancja
bólu
Zdolnośd wytrzymywania bólu,
do chwili przekroczenia progu
wytrzymałości na ból.
6
Czynniki podwyższające próg bólu
•
•
•
•
•
Próg bólu
Sen
Wypoczynek
Towarzystwo
Współczucie
Poprawa nastroju
Czynniki obniżające próg bólu
•
•
•
•
•
•
•
Zmęczenie
Bezsennośd
Smutek
Depresja
Rezygnacja
Lęk
Zamknięcie w sobie
7
Do czego potrzebny jest nam ból ?
Ból spełnia w życiu człowieka rolę ostrzegawczo-obronną, jest sygnałem
potencjalnego zagrożenia, wyzwala odpowiedź organizmu w celu
ograniczenia do minimum skutków uszkodzenia…
9
Do czego potrzebny jest nam ból ?
Ból jest traktowany jako piątym parametr życiowy wraz z ciepłotą ciała,
częstością oddechów, ciśnieniem tętniczym i tętnem, a zarazem jest
„najczęstszym objawem w medycynie”…
…Ból będąc oznaką choroby lub urazu, sygnalizuje konieczność
poszukiwania pomocy. Mimo swego nieprzyjemnego charakteru stanowi
o przeżyciu jednostki…
10
Analgezja indukowana stresem…
W sytuacjach stresowych (np. wypadki komunikacyjne, sporty walki, pole
walki) około 30% (!) populacji może nie odczuwać bólu związanego
z urazem przez kilka minut lub godzin.
Zjawisko to jest spowodowane uwolnieniem różnych substancji, w tym
adrenaliny (tzw. hormonu stresu).
11
Analgezja…
Analgezja to zniesienie czucia bólu z zachowaniem innych rodzajów
czucia (np. dotyku) uzyskiwana na przykład za pomocą środków
farmakologicznych…
12
Analgezja wrodzona, czyli życie bez bólu...?
Znane są przypadki osób, które zupełnie nie odczuwają bólu !
Przyczyną
jest
rzadka
choroba,
będąca
wynikiem
mutacji
genetycznej. Ludzie ci narażeni są na ciężkie uszkodzenia, gdyż nie
mają właściwych mechanizmów obronnych!
Osoby z tym schorzeniem są zdolne do odbioru bodźców niebólowch:
dotyku, ciepła, zimna, głaskania. Nie odczuwają bodźców bólowych, jak
uderzenie, oparzenie, odmrożenie, skaleczenie, przebicie, złamanie
kości kończyn…
13
Jak powstaje odczucie bólu…
Proces powstawania odczuwania
bólu nazywany jest nocycepcją.
Ból powstaje jako efekt szeregu
impulsów elektrycznych
i chemicznych biegnących
między nerwami obwodowymi,
rdzeniem kręgowym i mózgiem
Bodziec bólowy uaktywnia
receptory bólowe (nocyceptory),
które rozmieszczone są
w wolnych zakooczeniach
nerwowych, znajdujących się
w skórze (najwięcej!), tkance
podskórnej, kostnej, mięśniach,
stawach, organach
wewnętrznych (najmniej).
14
Jak powstaje odczucie bólu…
Do odbioru bodźców na 1 cm2 skóry służy 200
punktów wrażliwych na ból, 20 na dotyk, 13 na
zimno, 1 na ciepło.
Znane są okolice skóry, w których znajduje się mało
zakooczeo nerwowych (policzek, grzbiet dłoni, skóra
sklepienia czaszki) a ich nakłuwanie prawie nie
wyzwala bólu.
15
Czy narządy wewnętrzne bolą…
Ból organów wewnętrznych (zapalenie, niedokrwienie, uraz) może promieniowad np. do
pleców, łopatki. Bóle te mogą rzutowad się na skórze w regionach odległych od bolących
narządów. Np. serce może boled w lewym ramieniu. Klasyczne cechy bólu trzewnego to rozlana
lokalizacja w obrębie tułowia, nasilona reakcja emocjonalna oraz wegetatywna (poty,
16
niedociśnienie, blada i chłodna skóra).
http://www.farmacjaija.pl/galeria/25806/2.html
Czy wszystko boli…
płuca
mózg
wątroba, płuca, mózg
wątroba
Są narządy, które nie mają unerwienia
czuciowego, nie są same w sobie
zdolne do wywoływania bólu.
17
Jak powstaje odczucie bólu…
3
2
1
Interpretacja w mózgu
mózg interpretuje
sygnał, rozpoznaje ból,
lokalizuje, określa jego
charakter, natężenie
Informacja bólowe
przewodzone są przez
nerwy obwodowe
do rdzenia kręgowego
i następnie do mózgu
4
Odpowiedź mózgu
wysyłana jest
odpowiedź zwrotna do
miejsca bólu, nasila się
reakcja zapalna,
zwiększa się napięcie
mięśni i inne
Źródło bólu
bodziec (mechaniczny,
wyzwalane są wtedy przekaźniki
termiczny, chemiczny,
stan zapalny) powoduje (prostaglandyny, substancja P, kininy, jony potasu
pobudzenie receptorów i inne), które również pobudzają nocyceptory
18
Reakcje
negatywne emocje
lęk, strach, panika
psychiczne
Reakcje
organizmu
na ból
(minimalizacja
skutków
uszkodzenia
tkanek)
odruch obronny
skurcz mięśni
grymas twarzy
Reakcje
ze strony
układu ruchu
Reakcje
wegetatywne
układ krążenia,
układ oddechowy,
układ pokarmowy,
19
układ hormonalny
Jaki może być ból…
Ból ostry, przewlekły
Ból zlokalizowany, stały
uciskowy, kostny
Ból trzewny
(narządów
wewnętrznych)
rozlany, głęboki, ucisk,
przeszywający, czasem
promieniujący do skóry
lub kooczyn
Rodzaje
bólu
Ból totalny
wszechogarniający,
może mied charakter
bólu ostrego i przewlekłego
pojawią się negatywne emocje: lęk, depresja
Ból zlokalizowany,
rzutowany
Ból nowotworowy,
ból towarzyszący
chorobie
nowotworowej, ból
spowodowany
leczeniem
onkologicznym
20
ból krótkotrwały, trwa kilka dni, tygodni; pełni rolę ostrzegawczo-obronną
(ból pooperacyjny, pourazowy)
ostry
Czas
trwania
bólu
często jest efektem niewłaściwego
leczenia bólu ostrego; utrzymuje się
mimo wygojenia tkanek
trwa dłużej niż 3 m-ce;
sam w sobie jest chorobą;
21
nie spełnia roli ostrzegawczej
Historia leczenia i poznawania bólu…
Herofilos Erasistratos
z Aleksandrii wykonywał
Galen
medyk gladiatorów,
uważał że ból wynika
badał mózg, wiwisekcje
z naruszenia ciągłości
nerwy na skazaocach,
prowadząc pierwsze tkanek
badania bólu
Awicenna
wyróżnia 15 rodzajów
bólu w zależności
od wywołującej go
przyczyny
XX w.
XIX w.
stworzył pierwszy
schemat drogi
bólowej od miejsca
zranienia a kooczącej się
w mózgu
XVII w.
lekarz arabski,
zwalczał ból
za pomocą
wyciągów
z roślin
XI w.
II w.
250
p.n.e.
300
p.n.e.
2500
lat
p.n.e.
(ból jako objaw choroby,
jednak wiedza na temat jego
mechanizmów była znikoma)
Kartezjusz
X w.
Papirusy egipskie
Albucasis
synteza
i odkrycie
właściwości ASA,
a po 70 latach
mechanizmu
działania
23
Historia leczenia bólu…
Wyciągi z roślin
Hipokrates około 400r. p.n.e. zastosował wyciągi z liści wierzby
W Chinach stosowano wyciąg z kory wierzby
mak
(opium)
mandragora
cykuta
(użyta do otrucia
Sokratesa)
lulek czarny
wierzba
Opium stosowano w Egipcie około 1550r. p.n.e.
Galen (129-199r. n.e.) uznał opium za najsilniejszy środek znieczulający, zwalczający bóle
przewlekłe, gorączkę, obrzęki…
24
Historia leczenia bólu…
Wyciągi z roślin
mak
(opium)
mandragora
cykuta
(użyta do otrucia
Sokratesa)
lulek czarny
W X wieku Albucasis – lekarz arabki stosował gąbki nasączone
wyciągami z opium, mandragory oraz cykuty
wierzba
25
Historia leczenia bólu…
Wyciągi z roślin
Opium jest mieszaniną około 25 składników (alkaloidów). Głównym składnikiem o właściwościach przeciwbólowych, lepszym niż surowe opium , jest morfina (wyizolowana w 1803r.)
Ostateczne potwierdzenie struktury morfiny nastąpiło dopiero w 1968r.
mak
(opium)
mandragora
cykuta
(użyta do otrucia
Sokratesa)
lulek czarny
wierzba
26
Historia leczenia bólu…
Wyciągi z roślin
Wino
jako środek medyczny używane
było już około 6 tys. lat temu
w Sumerze.
mak
(opium)
mandragora
cykuta
(użyta do otrucia
Sokratesa)
Koktajle wyciągów roślinnych z Winem
Alkohol
w dawce około 300 mg na 100 ml
krwi
powoduje
śpiączkę
lulek
czarny głębokąwierzba
i zwalnia przewodnictwo
w układzie nerwowym.
27
Historia leczenia bólu…
Naturalna
elektroterapia
drętwa
Akupunktura
Alternatywą dla wyciągów
z roślin było leczenie bólu za
pomocą źródeł naturalnej
elektryczności.
W Egipcie wykorzystywano
elektrycznośd ryb, np.: drętwy
czy węgorza.
Grecy i Rzymianie również
znali te ryby i używali
elektroterapii, aby uśmierzad
podagrę i ból głowy.
2600 lat p.n.e.
Chioczycy zaczęli leczyd ból
przy użyciu akupunktury.
28
Leczenie bólu dzisiaj…
leczenie farmakologiczne
leczenie chirurgiczne
zabiegi neuromodulacyjne (TENS)
akupunktura
bezpośrednia stymulacja
nerwów obwodowych,
leczenie fizykalne
(termoterapia,
krioterapia,
laseroterapia,
magnetoterapia…)
psychoterapia,
hipnoterapia,
techniki relaksacyjne…
zabiegi manualne (masaż klasyczny)
29
Leczenie bólu dzisiaj…
W leczeniu farmakologicznym, aby skutecznie leczyd ból należy:
zastosowad odpowiedni lek
użyd odpowiednią dawkę
podawad lek z odpowiednią częstotliwością
podawad odpowiednią drogą (najlepiej jeżeli jest to sposób nieinwazyjny)
30
Leczenie bólu dzisiaj…
Rodzaje leków przeciwbólowych
Leki nieopioidowe
paracetamol
(przeciwbólowe,
przeciwgorączkowe)
Leki opioidowe
niesteroidowe leki
słabe leki opioidowe
przeciwzapalne – NLPZ
(tramadol, kodeina),
(przeciwbólowe,
przeciwzapalne,
przeciwgorączkowe, przeciwagregacyjne)
(kwas acetylosalicylowy,
ibuprofen).
silne leki opioidowe
(morfina, metadon)
31
Leczenie bólu dzisiaj…
Nazwa niesteroidowe leki przeciwzapalne – NLPZ
pochodzi od tego, iż wykazują one odmienną budowę od związków o działaniu
przeciwzapalnym – kortykosteroidów
32
Leczenie bólu dzisiaj…
W 1986 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO)
opracowała i wprowadziła wytyczne leczenia bólu znane
jako trójstopniowa drabina analgetyczna.
Już nie boli !!
Silny lek opioidowy
Ból nie ustąpił lub się nasilił
+ NLP + Lek wspomagający
Słaby lek opioidowy
Ból nie ustąpił lub się nasilił
+ NLP + Lek wspomagający
III
II
Lek nieopioidowy (NLP)
I
+ Leki wspomagające
33
pochodne para-aminofenolu
fenacetyna
paracetamol
O
O
HN
CH3
pochodne pirazolonu
aminofenazon
CH3
HN
H3C
metamizol
(pyralgina)
CH3
H3C
N
O
N
CH3
N
N
N
O
O
CH3
CH3
+
Na
S
N
CH3
O
-
O
O
OH
CH3
1893r. (1896r.)
1878r. (1887r.)
1920r. (1922r.)
Analgetyki nieopioidowe
pochodne kwasu arylopropionowego
ibuprofen
H3C
COOH
naproksen
H3C
pochodne kwasu arylooctowego
diklofenak
indometacyna
COOH
Cl
N
NH
Cl
H3C
CH3
H3C
O
Cl
O
COOH
H3C
CH3
O
COOH
34
inne
pochodne kwasu fenamowego
nimesulid
nabumeton
kwas mefenamowy – Mefacit
O
H3C
S
O
O
NH
O
CH3
CH3
COOH
H3C
NH
CH3
O
NO2
Analgetyki nieopioidowe
pochodne kwasu salicylowego
ASA
salicylamid
O
COOH
O
CH3
diflunisal
COOH
NH2
OH
OH
O
F
F
35
Leczenie bólu dzisiaj…
Analgetyki nieopioidowe (NLPZ) zastosowanie
infekcje dróg oddechowych
migrena
gorączka
bóle głowy, pooperacyjne, miesiączkowe, zęba
bóle pochodzenia nowotworowego
bóle mięśniowe, kostno-stawowe, urazy sportowe
choroby narządu ruchu
profilaktyka i leczenie zakrzepów i zatorów
profilaktyka choroby niedokrwiennej serca
dna moczanowa
36
Leczenie bólu dzisiaj…
Analgetyki nieopioidowe (NLPZ) działanie uboczne
ze strony przewodu pokarmowego
hepatotoksyczne
nefrotoksyczne
krwotoki
skurcze oskrzeli
reakcje nadwrażliwości i odczyny alergiczne
uszkodzenie szpiku
zaburzenia układu krwiotwórczego
37
Leczenie bólu dzisiaj…
Analgetyki nieopioidowe (NLPZ) mechanizm przeciwbólowy
hamują aktywnośd cyklooksygenazy prostaglandynowej, niezbędnej do syntezy
prostaglandyn z kwasu arachidonowego
oddziaływują (hamują) na trzy cyklooksygenazy:
COX-1
COX-2
COX-3
(jej zablokowanie odpowiada
za pojawienie się działao niepożądanych;
(zahamowanie jej aktywności warunkuje
przeciwzapalne i przeciwbólowe
działanie leku)
(działanie ośrodkowe).
39
Leczenie bólu dzisiaj…
Analgetyki nieopioidowe
COOH
H3C
O
O
CH3
HN
COOH
H3C
COOH
CH3
O
H3C
OH
aspiryna
paracetamol
CH3
ibuprofen
H3C
O
naproksen
42
Aspiryna – supergwiazda wśród leków…
Hipokrates stosuje
wyciągi z liści wierzby
w uśmierzaniu bólu
400r.
p.n.e.
Johann Buchner,
profesor farmacji
z Monachium, wyizolował
z kory wierzby salicynę
Rafaele Piria,
włoski chemik wykazał,
że salicyna jest glikozydem
1828r.
1838r.
Felix Hoffmann,
chemik pracujący dla firmy Bayer
otrzymuje kwas acetylosalicylowy
1859r.
Hermann Kolbe,
profesor chemii
z Uniwersytetu w Marburgu
opracował metodę syntezy
kwasu salicylowego
1897r.
1899r.
Rejestracja Aspiryny
Heinrich Dreser
opisuje właściwości
przeciwgorączkowe
i przeciwbólowe
43
Aspiryna – supergwiazda wśród leków…
dr Felix Hoffmann
1828r.
1838r.
Przepis na produkcję aspiryny
z kwasu salicylowego z 1897r.
44
Aspiryna – supergwiazda wśród leków…
Felix Hoffmann,
chemik pracujący dla firmy Bayer
otrzymuje kwas acetylosalicylowy
1897r.
1899r.
Rejestracja Aspiryny
Heinrich Dreser
opisuje właściwości
przeciwgorączkowe
i przeciwbólowe
Aspiryna
w Księdze Rekordów Guinnessa
jako najlepiej sprzedający
lek przeciwbólowy
1950r.
Aspiryna
„leci na Księżyc
z Apollo 11”
1969r.
1971r.
1982r.
John Vane
profesor farmakologii z Londynu
wykazał ,że Aspiryna ma działanie
przeciw- bólowe, gorączkowe
I zapalne, hamując wytwarzanie
prostaglandyn
Aspiryna
obniża ryzyko
zawału serca
1990r.
Nagroda Nobla
dla Johna Vane
45
Aspiryna – supergwiazda wśród leków…
W USA dzienne spożycie Aspiryny
wynosi około 35000 kg !!!
Aspiryna traktowana jest jako uniwersalny lek na wszystko…
W latach 90 XXw. Aspiryna biła
rekordy sprzedaży
W 1998r. wyprodukowano 50000
ton ASA, co dałoby 100 miliardów
tabletek 500mg.
W Anglii dzienne spożycie
Aspiryny wynosi 6000 kg !!!
46
Aspiryna – supergwiazda wśród leków…
COOH
COOH
OH
O
+
H3C
O
O
H2SO4 st.
CH3
O
CH3
O
O
+
H3C
OH
kwas acetylosalicylowy
47
Aspiryna – supergwiazda wśród leków…
Reakcja Kolbego-Schmitta
-
+
COO Na
OH
-
+
O Na
NaOH
COOH
OH
CO2
H
+
OH
125 oC, 4-7 atm.
kwas salicylowy
OH
OH
HO
HO
O
O
OH
hydroliza
[O]
HO
OH
salicyna
z kory wierzby
alkohol salicylowy
(saligenina)
48
Aspiryna – supergwiazda wśród leków…
Długotrwałe przyjmowanie ASA może prowadzid
do uszkodzenia błony śluzowej żołądka i jelita
cienkiego. Konsekwencją są krwawienia
z przewodu pokarmowego oraz wrzody żołądka
Aspiryny nie mogą przyjmowad kobiety w ciąży.
Lek ten może byd przyczyną rozszczepu
podniebienia, wad serca i niskiej masy
urodzeniowej dziecka.
Nie należy stosowad kwasu acetylosalicylowego
u dzieci do 12 lat.
Kwasu acetylosalicylowego nie mogą stosowad
również osoby uczulone na ten związek,
chorujące na astmę oskrzelową, cukrzycę,
cierpiące na choroby układu pokarmowego
i ze skazami krwotocznymi.
49
Leczenie bólu dzisiaj…
Analgetyki nieopioidowe
COOH
H3C
O
O
CH3
HN
COOH
H3C
COOH
CH3
O
H3C
OH
aspiryna
paracetamol
CH3
ibuprofen
H3C
O
naproksen
50
Paracetamol – historia leku…
Paracetamol ma działanie przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, ale nie wykazuje
działania przeciwzapalnego.
Hamuje on syntezę prostaglandyn w ośrodkowym układzie nerwowym, ale nie
w tkankach obwodowych.
O
O
NH2
HN
CH3
HN
O
CH3
HN
CH3
acylowanie
O
OH
CH3
anilina
przeciwbólowe
lata 80-te XIXw.
(toksyczny)
acetanilid
(antyfebryna, 1886r.)
przeciwbólowe
(toksyczny)
p-etoksyacetanilid
(fenacetyna, 1887r.)
przeciwbólowe
(uszkadza nerki)
N-acetylo-p-aminofenol
paracetamol
51
Paracetamol – historia leku…
O
HN
CH3
OH
Paracetamol znany był od kooca XIXw., ale dopiero w 1949r. potwierdzono jego
działanie przeciwbólowe!
Na rynek leków trafił po raz pierwszy w latach 50-tych XXw. w USA.
W Polsce paracetamol stał się popularny w latach 90-tych XXw.
52
Paracetamol – historia leku…
Maksymalna jednorazowa
doustna dawka to ok. 1 g,
maksymalna dawka dobowa – 4 g.
W dawkach powyżej 4 g na dobę
może powodowad uszkodzenie
wątroby.
Dla zdrowego człowieka zażycie
jednorazowo 10 g, bez
zastosowania natychmiastowego
leczenia (N­acetylocysteina),
może doprowadzid do zgonu
w przeciągu 48 godzin.
Alkohol nasila działanie toksyczne
paracetamolu!
O
O
HN
OH
przedawkowanie
toksyczne
działanie na
wątrobę
CH3
N
CH3
O
NAPQI
usuwanie
z organizmu
metabolit paracetamolu
N-acetylo-para-benzochinoimina 53
Paracetamol - synteza
O
NO2
HNO3
OH
O
NH2
OH
OH
+
HN
H3 C
[H]
p-aminofenol
O
O
CH3
CH3
OH
N-acetylo-p-aminofenol
NO2
OH
55
Leczenie bólu dzisiaj…
Analgetyki nieopioidowe
COOH
H3C
O
O
CH3
HN
COOH
H3C
COOH
CH3
O
H3C
OH
aspiryna
paracetamol
CH3
ibuprofen
H3C
O
naproksen
56
Leczenie bólu dzisiaj…
Analgetyki nieopioidowe
H3 C
H
Efekt toksyczny
na wątrobę
C
COOH
HOOC
C
CH3
H
R
S
H3C
O
O
Działanie
przeciwzapalne
CH3
Dwa stereoizomery naproksenu.
Z powodu obecności w strukturze asymetrycznego atomu węgla, występują one w postaci
dwóch optycznie czynnych enancjomerów .
57
Leczenie bólu dzisiaj…
Leki opioidowe
Leki opioidowe należą do leków stosowanych w bólach ostrych, jak i przewlekłych.
Mają innym mechanizm działania niż NLPZ.
Działają na receptory opioidowe typu m (mi), d (delta)oraz k (kappa), odkryte w 1973r.
m(mi)
k(kappa)
d(delta)
analgezja, depresja oddychania, zaburzenia regulacji temperatury,
euforia, zobojętnienie, uzależnienie, zwężenie źrenic
analgezja, uspokojenie, zwężenie źrenic, depresja oddychania,
uzależnienie
analgezja, depresja oddychania
Receptory opioidowe znajdują się w mózgu, rdzeniu kręgowym oraz w tkankach
obwodowych. (Z tego względu rozróżnia się mózgowe, rdzeniowe i obwodowe działanie
tych leków.)
58
Leczenie bólu dzisiaj…
Leki opioidowe – efekty działania
efekt analgetyczny (przeciwbólowy)
wywołują także działanie niepożądane:
wywołują sennośd
zmiana nastroju
depresja oddychania
nudności, wymioty
ograniczają sprawnośd psychofizyczną
osłabienie motoryki przewodu
pokarmowego
uzależnienie
59
Leczenie bólu dzisiaj…
Słabe leki opioidowe
Tramadol
Kodeina
Tramadol sam lub w połączeniu
z paracetamolem jest skuteczny
w leczeniu bólu o znacznym
natężeniu.
Kodeina (metylowa pochodna Morfiny)
jest metabolizowana w wątrobie.
Około 10% kodeiny ulega przemianie do
morfiny. Możliwe że tylko ta częśd leku
odpowiada za działanie analgetyczne.
60
Leczenie bólu dzisiaj…
Silne leki opioidowe
Morfina
Stosowana w bólu o dużym natężenia.
Przy podawaniu drogą doustną wchłania
się w 30-69%. Zapewnia dobrą kontrolę
bólów nowotworowych.
Czas jego działania wynosi 12 godzin.
Fentanyl
Stosowany w bólu o dużym natężeniu.
75-100 Razy silniejszy od morfiny.
Może byd stosowany przez skórnie
w postaci plastrów.
61
Leczenie bólu dzisiaj…
Enkefaliny
Morfina nie tworzy się w organizmie. Znosząc ból wykorzystuje receptory analgetyczne,
które są w OUN. Organizm tworzy swoje własne związki które działają na te receptory!!! I
działają jako naturalne środki przeciwbólowe.
W 1975r. Amerykanie Hughes i Kosterlitz wyizolowali z tkanek układu nerwowego peptydy
składające się z 5 aminokwasów. Łącza się one z receptorami opioidowymi , wykazując
działanie przeciwbólowe. Nazwano je enkefalinami (greckiego kephale – głowa)
Peptydy opioidowe wykazują własności przeciwbólowe,
ale również mogą wywoład euforię.
62
Leczenie bólu dzisiaj…
Enkefaliny
Pierwsze peptydy endogenne to Met-enkefalina i Leu-enkefalina
H-Tyr-Gly-Gly-Phe-Met-OH
H-Tyr-Gly-Gly-Phe-Leu-OH
Odkryto co najmniej 15 endogennych peptydów zawierających od 5 do 33
aminokwasów
Przypuszcza się, że enkefaliny są odpowiedzialne za analgezję wynikającą
z akupunktury
63
Leczenie bólu dzisiaj…
Enkefaliny
Biorą one udział w zaspakajaniu dobrego samopoczucia.
Peptydy opioidowe tworzą się pod wpływem wysiłku fizycznego zakooczonego
sukcesem, dotyku, przytulenia przez bliską osobę.
Uścisk zamiast Narkotyku
64
Bibliografia…
1. J. Niżnikiewicz, „Wszystko o bólu”, Tower Press, Gdaosk 2004;
2. R.B. Silverman, „Chemia organiczna w projektowaniu leków”, WNT 2004;
3. G.L. Patrick, „Chemia medyczna”, WNT Warszawa 2003;
4. H. Hart, L.E. Craine, D.J. Hart, „Chemia organiczna” PZWL Warszawa 1999;
WWW
5. http://www.zdrowie.med.pl/bol/bol.html#1;
6. http://nauka.gadzetomania.pl/2013/10/04/zycie-bez-bolu-jest-bardzo-trudne-poznaj- ludziktorych-nigdy-nic-nie-boli;
7. http://www.farmacjaija.pl/zdrowie/raport/istota-bolu-i-jego-leczenie.html;
8. http://chorobyrzadkie.blogspot.com/2013/04/analgezja-wrodzona-cakowite.html;
9. http://www.nursing.com.pl/plk/bol.pdf;
10. http://www.ulgawbolu.pl/?show=info&info=oBolu;
11. http://www.czytelniamedyczna.pl/1628,historia-i-leczenie-bolu-przewleklego.html;
12. http://www.leki-informacje.pl/188,leki_przeciwbolowe_8211_cz_1.html;
13. http://www.biotechnolog.pl/aspiryna-od-poznania-do-lotu-na-ksiezyc;
14. http://rozanski.li/?p=99;
15a. http://www.pum.edu.pl/__data/assets/file/0017/70442/OTRZYMYWANIE-Aspiryny-cwiczenie-7Kalisz.pdf;
65
15b. http://www.scholaris.pl/
Bibliografia…
Rysunki:
16. http://www.ndr.de/ratgeber/gesundheit/schmerz/mythosaspirin101.html;
17. http://archives.deccanchronicle.com/130122/lifestyle-health-workplace/article/taking-aspirinsignificantly-increases-risk-blindness;
18. http://catalog.flatworldknowledge.com/bookhub/reader/3728?e=zimmerman_1.0-ch01_s04;
19. file:///C:/Users/ZbigMal/Desktop/WYK%C5%81AD%20ACCh/
MATERIA%C5%81Y%20WYK%C5%81AD/Sokolowska05%20-%20BioInfoArticles.htm;
20. http://www.82nd.pl/index.php/imprezym/140-dday2012r.html;
21. http://tarot.net.pl/refleksologia-rady-na-bol-glowy-i-migrene/;
22. http://www.abcmigrena.pl/co-to-jest-klasterowy-bol-glowy-1;
23. http://mezczyzna-i-zdrowie.wieszjak.polki.pl/dolegliwosci/295892,Bol-reki-co-to-moze-byc.html;
24. http://www.swiat-zdrowia.pl/artykul/znalezc-zrodlo-bolu-rozmowa-z-neurologiem-zdzislawemwacheckim;
25. http://bolace-nogi.blogspot.com/;
26. http://www.groupon.pl/oferty/katowice/AMED/6328490;
27. http://ek.pl/artykul/490/sposob-na-drobne-oparzenia/;
28. http://pierwsza-pomoc.wieszjak.polki.pl/urazy-i-zlamania/287985,Zespol-ciesni-nadgarstka-jakpomoc.html;
29. http://zdrowie.gazeta.pl/Zdrowie/1,105912,11924779,Bol_nie_musi_ograniczac.html;
30. http://zdrowie.gazeta.pl/Zdrowie/1,101580,11652473,Lumbago.html#TRrelSST;
31. http://dooktor.pl/wp-content/uploads/2013/08/b%C3%B3l-g%C5%82owy-dziecko1.jpg;
32. http://www.sweetdeal.pl/deal/Koszalin/odkryj-ruch-bez-bolu-39-zl-zamiast-80-zl-za-zabieg-fala;
66
33. http://pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna
Dziękuję za uwagę
Pokazy eksperymentów
67