ocena przydatności nowych enzymów restrykcyjnych sfaai oraz smii

advertisement
MED. DOŚW. MIKROBIOL., 2009, 61: 133 - 142
Katarzyna Zacharczuk, Rafał Gierczyński
OCENA PRZYDATNOŚCI NOWYCH ENZYMÓW
RESTRYKCYJNYCH SFAAI ORAZ SMII DO RÓŻNICOWANIA
IZOLATÓW YERSINIA ENTEROCOLITICA 4/O3 I 1B/O8 METODĄ
ELEKTROFOREZY W ZMIENNYM POLU ELEKTRYCZNYM (PFGE)
Zakład Bakteriologii NIZP – PZH w Warszawie
Kierownik: prof. dr hab. M. Jagielski
W pracy przeprowadzono ocenę przydatności wybranych enzymów restrykcyjnych: SfaAI, SfiI, SmaI oraz SmiI do różnicowania izolatów Yersinia
enterocolitica 4/O3 i 1B/O8 metodą REA – PFGE. Wykazano użyteczność
endonukleaz SfaAI oraz SfiI dla potrzeb genotypowania szczepów Y. enterocolitica
Gram-ujemne pałeczki, należące do gatunku Yersinia enterocolitica są czynnikiem
etiologicznym jersiniozy - ostrej, odzwierzęcej choroby występującej u ludzi oraz zwierząt.
Do zakażenia dochodzi głównie drogą pokarmową w wyniku spożycia skażonych tymi
bakteriami produktów spożywczych pochodzenia zwierzęcego, roślinnego a także wody.
Za główny rezerwuar szczepów patogennych dla człowieka uznawane są świnie (1, 11).
Jersinioza przybiera najczęściej charakter zatrucia pokarmowego, powodując stan zapalny
jelita cienkiego oraz węzłów chłonnych krezki. W wyniku zakażenia pałeczkami Y. enterocolitica mogą wystąpić również powikłania w postaci reaktywnego zapalenia
stawów, zespołu Reitera, rumienia guzowatego i innych zmian skórnych lub w obrębie tkanki łączne j. Chorobotwórcze dla człowieka szczepy Y. enterocolitica należą do
biotypów 1B, 2, 3, 4, 5 oraz niektórych, spośród blisko 60 grup serologicznych (O3; O:5,27;
O8; O9), podczas gdy większość szczepów niechorobotwórczych należy do biotypu 1A (1,
5). W Europie, a w szczególności w Polsce, od chorych najczęściej izolowane są pałeczki
z grupy O3 i biotypu 4 (bioserotyp 4/O3). Jednakże, od roku 2004 w kraju wykrywa się
również zakażenia ludzi wywoływane przez pałeczki Y. enterocolitica z grupy O8 i biotypu
1B (bioserotyp 1B/O8) (13). Szczepy tego bioserotypu charakteryzuje wysoka chorobotwórczość, dotychczas występowały one głównie w Ameryce Północnej (na obszarze USA)
i były izolowane sporadycznie w Japonii (1).
Dla potrzeb identyfikacji oraz typowania chorobotwórczych szczepów Y. enterocolitica
obok metod genotypowych (6), zastosowanie znajdują również techniki molekularne, w tym
najpowszechniej wykorzystywane są: PCR oraz PFGE ( Pulsed-Field Gel Electrophoresis
- elektroforeza w zmiennym polu elektrycznym) (5, 17). Wyniki PFGE umożliwiają analizę
polimorfizmu dużych fragmentów DNA generowanych poprzez trawienie kompletnego
134
Nr 2
K. Zacharczuk, R. Gierczyński
chromosomu tzw. rzadko tnącymi enzymami restrykcyjnymi (przeważnie NotI i XbaI).
Metoda ta w polskim piśmiennictwie jest również określana skrótem REA-PFGE (9) dla
odróżnienia od analizy polimorfizmu kompletnych (nie trawionych enzymem restrykcyjnym) chromosomów. REA-PFGE uznawana jest za metodę referencyjną w genotypowaniu
szczepów Y. enterocolitica, należących do tego samego bioserotypu (subtypowanie), ze
względu na wysoką siłę dyskryminacji (potencjał różnicujący) oraz powtarzalność otrzymywanych wyników (2, 5, 6, 8, 11). Jednakże, ze względu na wysoki stopień podobieństwa
genetycznego izolatów tego samego bioserotypu izolowanych od chorych z określonego
obszaru (region geograficzny, kraj) przydatność REA-PFGE do subtypowania bywa często
ograniczona. Ponadto występowanie profili (wzorów restrykcyjnych) składających się z dużej
liczby nakładających się fragmentów DNA (prążków), z których jedynie kilka może być
przydatnych do określenia genotypu, również ogranicza efektywność tej metody (5). Mimo
podejmowanych prób dotychczas nie rozwiązano tego problemu (4, 5).
Ponieważ liczba i wielkość fragmentów restrykcyjnych w metodzie REA-PFGE zależy
od miejsca rozpoznawanego przez endonukleazę (długość i sekwencja nukleotydów) (16),
celem prezentowanej pracy była ocena przydatności nowych enzymów restrykcyjnych SfaAI
i SmiI do genotypowania pałeczek Y. enterocolitica. W świetle dostępnych danych piśmiennictwa oba te enzymy nie były dotychczas stosowane dla tych drobnoustrojów. Ponadto
ocenie poddano również enzymy: SfiI i SmaI, które jedynie sporadycznie wykorzystywano
w typowaniu Y. enterocolitica (5).
MATERIAŁ I METODY
S z c z e p y b a k t e r y j n e . W badaniach posłużono się reprezentatywnymi szczepami
Yersinia enterocolitica (n=10) z kolekcji zagranicznych i kolekcji Zakładu Bakteriologii
NIZP-PZH, reprezentujących bioserotypy 4/O3 i 1B/O8. Szczegółowe informacje dotyczące
pochodzenia badanych szczepów podano w Tabeli I.
Tabela I. Charakterystyka szczepów Y. enterocolitica użytych w pracy do oceny przydatności wybranych endonukleaz
Numer
szczepu
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Alternatywne
oznaczenie szczepu
WA-314
85/05
17451 IP
20232 IP
20175 IP
305/96
184/97
332/98
561/03
99/96
Kolekcja szczepów*
Grupa serologiczna
Biotyp
MPI
PZH
IP
IP
IP
PZH
PZH
PZH
PZH
PZH
O8
O8
O8
O8
O8
O3
O3
O3
O3
O3
1B
1B
1B
1B
1B
4
4
4
4
4
* PZH – (Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, Warszawa); MPI
- (Max von Pettenkofer-Institut für Hygiene und Medizinische Mikrobiologie der Ludwig Maximilians
Universität München, Monachium, Niemcy); IP - (Institut Pasteur, Paryż, Francja)
Nr 2
Enzymy restrykcyjne w różnicowaniu Y. enterocolitica
135
REA - PFGE.
P r z y g o t o w a n i e b l o c z k ó w . W celu uzyskania kompletnego DNA chromosomalnego,
komórki bakteryjne immobilizowano w żelu agarozowym. Szczepy bakteryjne namnażano na
podłożu stałym TSA przez 18 godz. w temp 27 ºC. Przygotowywano zawiesiny bakteryjne w
buforze TE (10 mM Tris-HCl, pH 8,0; 1 mM EDTA, pH 8,0), o gęstości 8-10 w skali McFarlanda. Do 0,20 ml rozpuszczonej, 1% agarozy (SeaKem Gold Agarose, Lonza) o temperaturze
45oC dodawano 0,25 ml zawiesiny bakteryjnej. Po wymieszaniu zawiesinę niezwłocznie
przenoszono (0,1 ml) do form do przygotowywania bloczków (Bio-Rad). Bloczki agarozowe
inkubowano w 5 ml buforu lizującego (50mM Tris-HCl, pH 8,0; 50mM EDTA, pH 8,0; 1%
N-Laurylosarkozyl (Sigma) z dodatkiem 25µl proteinazy K (20 mg/ml) (Sigma) w temp. 55
ºC przez 2 h. Bufor usuwano i bloczki dwukrotnie płukano w łaźni wodnej z wytrząsaniem
w temp. 50ºC w 10 ml wody dejonizowanej a następnie czterokrotnie w 10 ml buforu TE.
Bloczki przechowywano w chłodni w 1 ml buforu TE do momentu użycia.
Tr a w i e n i e i m m o b i l i z o w a n e g o D N A . Immobilizowane DNA bakteryjne (1/3
bloczka agarozowego) inkubowano przez okres 10-15 min w 0,16 ml odpowiedniego dla
danej endonukleazy buforu reakcyjnego dostarczonego przez producenta enzymu i zgodnie
z jego zaleceniami. Bufor reakcyjny usuwano. Do próbówek z bloczkami dodawano 0,16
ml mieszaniny buforu reakcyjnego i odpowiedniego enzymu (SfaAI, SfiI, SmaI lub SmiI)
w ilości odpowiadającej 20 jednostkom. Trawienie prowadzono przez 18 h w temperaturze
zalecanej przez producenta enzymu (Fermentas, Litwa). Po zakończeniu trawienia usuwano
bufor reakcyjny i do probówek dodawano 0,2 ml buforu (1x) Loading Dye Solution (Fermentas, Litwa), a następnie inkubowano nie krócej niż przez 15 min.
Rozdział fragmentów restrykcyjnych genomowego DNA metodą
P F G E . Rozdział elektroforetyczny fragmentów restrykcyjnych genomowego DNA badanych szczepów prowadzono w zmiennym polu elektrycznym (Clamped Homogeneous
Electric Field) przy użyciu systemu CHEF-DR II (Bio-Rad, USA). Wybarwione bloczki
zawierające imobilizowane fragmenty restrykcyjne umieszczano na zębach grzebienia do
formowania dołków w żelu agarozowym, a następnie grzebień wstawiano do tacy do formowania żelu (Bio-Rad) i zalewano 1% roztworem agarozy (Agarose Prona Plus, E.U) w 0,5 x
TBE (45 mM Tris, 45 mM kwas borowy, 1,0 mM EDTA pH 8,3) o temperaturze w zakresie
54-56oC. Po żelifikacji usuwano grzebień, a żel umieszczano w komorze elektroforetycznej
i zalewano 1,7 l buforu elektroforetycznego (0,5 x TBE). Rozdział elektroforetyczny rozpoczynano niezwłocznie po schłodzeniu buforu do temperatury rozdziału wynoszącej 14
o
C. Czas elektroforezy wynosił 24 h, okres pulsu oscylował w zakresie od 5 (initial) do 24 s
(final switch time) przy natężeniu pola elektrycznego 6,0 V/cm. Jako marker masy molekularnej zastosowano Lambda Ladder PFGE Marker (New England, Biolabs). Po zakończeniu
elektroforezy żel poddawano płukaniu z umiarkowanym wytrząsaniem w roztworze bromku
etydyny 0,5 mg/l przez 30 min, a następnie w wodzie dejonizowanej przez okres nie krótszy
niż 45 min i fotografowano w świetle UV (254 nm).
WYNIKI
W pracy oceniano przydatność enzymów restrykcyjnych: SmaI, SmiI, SfaAI, SfiI w analizie makrorestrykcyjnej genomowego DNA szczepów Y. enterocolitica z zastosowaniem
elektroforezy w zmiennym polu elektrycznym (Ryc. 1A, 1B).
136
K. Zacharczuk, R. Gierczyński
Nr 2
Ryc. 1A. Profile REA-PFGE uzyskane po trawieniu genomowego DNA szczepów Yersinia enterocolitica 1B/O8 i 4/O3 endonukleazami: SfiI i SfaAI . Numery ścieżek odpowiadają
poszczególnym szczepom (Tabela I). M – marker wielkości DNA. Wielkość fragmentów
DNA wyrażono w tysiącach par zasad (kpz).
Ryc. 1B. Profile REA-PFGE uzyskane po trawieniu genomowego DNA szczepów Yersinia enterocolitica 1B/O8 i 4/O3 endonukleazami: SmiI i SmaI. Numery ścieżek odpowiadają
poszczególnym szczepom (Tabela I). M – marker wielkości DNA. Wielkość fragmentów
DNA wyrażono w tysiącach par zasad (kpz).
Nr 2
Enzymy restrykcyjne w różnicowaniu Y. enterocolitica
137
Wyniki typowania metodą PFGE analizowano przy użyciu programu Gel Compar II
Version 5.10 (Applied Maths, Saint-Matris-Latem, Belgium). Podobieństwo genetyczne
szczepów przedstawiono w postaci dendrogramów utworzonych z wykorzystaniem metody
klasteryzacji UPMGA (Unweighted Pair Group Method using arithmetic Averages) oraz
współczynnika podobieństwa Dice (1.%) (10) (Ryc. 2).
Ryc. 2.
Porównanie topologii dendrogramów genetycznego podobieństwa szczepów Yersinia enterocolitica 1B/O8 i 4/O3 uzyskanych w wyniku analizy profili REA-PFGE otrzymanych
dla ocenianych endonukleaz: SfiI, SfaAI, SmiI i SmaI. Numery gałęzi dendrogramów
odpowiadają poszczególnym szczepom (Tabela I). Oś rzędnych przedstawia skalę podobieństwa genetycznego wyrażonego w procentach.
Przeprowadzone badania wykazały występowanie dwóch głównych grup wzorów restrykcyjnych (profili) genomowego DNA badanych izolatów. Podział ten dotyczył profili
otrzymanych z każdym z użytych w badaniach enzymów restrykcyjnych. Każda grupa
odpowiadała jednemu z dwóch użytych w badaniach bioserotypów Y. enterocolitica (1B/
O8 i 4/O3). Stopień zróżnicowania profili PFGE szczepów obu bioserotypów mieścił się
w zakresie 34-54% w zależności od użytego enzymu restrykcyjnego odpowiednio: 34%
(SmiI) > 36% (SfaAI) >42% (SfiI) > 54% (SmaI) (Ryc. 2).
138
K. Zacharczuk, R. Gierczyński
Nr 2
Rozkład i liczba fragmentów restrykcyjnych DNA (prążków) w uzyskanych profilach
PFGE zależała od użytej endonukleazy. Uzyskane profile PFGE badanych izolatów Y.
enterocolitica składały się z fragmentów DNA o wielkości nie przekraczającej 400 kpz.
Obserwowano dużą liczbę fragmentów DNA o wielkości poniżej 50 kpz, które charakteryzowało bardzo bliskie położenie względem siebie (nakładanie się prążków). Fragmenty
te nie były przydatne w analizie podobieństwa. Analizie poddano jedynie prążki o drodze
migracji krótszej niż ta jaką przebył najmniejszy prążek markera wielkości DNA (48.5 kpz)
(Ryc.1A i B).
Użycie enzymu SfaAI do restrykcyjnej analizy genomowego DNA badanych szczepów
pozwoliło na uzyskanie złożonych profili PFGE, które charakteryzowały się obecnością od
16 do 20 (grupa serologiczna O8) oraz 17-18 (grupa serologiczna O3) prążków (Ryc. 1A)
Wielkość uzyskanych fragmentów restrykcyjnych mieściła się w zakresie od 50 do 350 kpz.
W przypadku kolejnego użytego enzymu - SfiI dla badanych szczepów z grupy serologicznej
O3 otrzymano 11-12 prążków, natomiast dla grupy O8 liczba ta wyniosła 13-14 (Ryc. 1A).
Zakres wielkości uzyskanych fragmentów restrykcyjnych wynosił od 50 do 250 kpz. Trawienie SmiI i SmaI prowadziło do uzyskania profili składających się z od 8 do11 prążków
w obu grupach badanych szczepów, przy czym zakres wielkości uzyskanych fragmentów
restrykcyjnych dla obu tych enzymów wynosił 50-250 kpz (Ryc. 1B).
Profile PFGE otrzymane po użyciu enzymów SmiI oraz SmaI charakteryzowały się
nierównomiernym rozkładem prążków. Większość fragmentów DNA (ok.70%) tworzących te
profile, miała wielkość od 50 do 100 kpz, co prowadziło do kumulowania się prążków, które
były położone blisko siebie, a nawet się nakładały. Pozostałe, pojedyncze prążki mieściły
się w przedziale 100-250 kpz i były wyraźnie rozdzielone (Ryc. 1B). Natomiast, profile
uzyskane w wyniku trawienia endonukleazami SfaAI lub SfiI charakteryzował względnie
równomierny rozkład prążków (Ryc. 1A).
Zastosowanie enzymu SfiI umożliwiło zróżnicowanie wszystkich badanych szczepów,
pozwalając na wyróżnienie 10 genotypów. Stwierdzony stopień zróżnicowania uzyskanych
profili PFGE dla powyższego enzymu wynosił odpowiednio 17% dla grupy serologicznej O8
oraz 20% Y. enterocolitica O3 (Ryc. 2). Najwyższy stopień różnicowania (26%) w obrębie
grupy serologicznej O8 stwierdzono dla enzymu SfaAI. Jednak w przypadku szczepów Y.
enterocolitica O3 obserwowane zróżnicowanie było znacząco niższe (8%), wśród 5 izolatów
wyodrębniono 4 profile wykazujące od 92 do 100% podobieństwa genetycznego (Ryc. 2).
Dwa szczepy oznaczone numerami: 6 oraz 9 reprezentowały ten sam profil PFGE. Użycie
enzymu SmiI, pozwoliło na wyróżnienie 9 profili PFGE pośród 10 badanych szczepów.
Stopień zróżnicowania szczepów wynosił 9% i 18% odpowiednio dla grupy serologicznej
O3 i O8 (Ryc.2). Dwa szczepy Y. enterocolitica O3 o numerach 6 i 7, charakteryzowały się
identycznym wzorem restrykcyjnym. Typowanie badanych szczepów z użyciem enzymu
SmaI umożliwiło zróżnicowanie wszystkich szczepów Y. enterocolitica O8 na poziomie 86%
podobieństwa genetycznego (14% zróżnicowania) (Ryc. 2). Natomiast wśród 5 szczepów
O3 wyróżniono 4 profile DNA stwierdzając niższy poziom zróżnicowania (11%).
DYSKUSJA
Restrykcyjna analiza immobilizowanego, chromosomalnego DNA i rozdział uzyskanych
fragmentów w zmiennym polu elektrycznym (REA-PFGE) uważana jest za ‘’złoty standard’’
Nr 2
Enzymy restrykcyjne w różnicowaniu Y. enterocolitica
139
w genotypowaniu molekularnym wielu drobnoustrojów, np.: Escherichia coli, Campylobacter sp., Salmonella sp., Shigella sp., Streptococcus sp. jak również Y. enterocolitica
(9, 12). Istotnym elementem decydującym o efektywności metody REA-PFGE jest dobór
odpowiedniego enzymu restrykcyjnego. Większość laboratoriów dla potrzeb genotypowania
izolatów Yersinia enterocolitica stosuje endonukleazy: NotI oraz XbaI. Używano również
enzymów: XhoI, ApaI, SpeI, BlnI, SstI, NheI (3, 4, 6, 11). Jednakże enzymy te okazały
się mało przydatne w genotypowaniu Y. enterocolitica, zwłaszcza izolatów należących do
bioserotypu 4/O3.
Szczepy Y. enterocolitica 4/O3 występują endemicznie w Polsce i są głównym etiologicznym czynnikiem jersiniozy. Ponadto stosunkowo niedawno pojawiły się w kraju
zakażenia pałeczkami Y. enterocolitica należącymi do bioserotypu 1B/O8 (14). Szczepy
z tego bioserotypu charakteryzują się wysoką chorobotwórczością. Obecnie wzrost liczby
zakażeń u ludzi wywoływanych przez Y. enterocolitica 1B/O8 stanowi narastający problem
w kraju. Dla pełnego poznania dróg szerzenia się zakażeń powodowanych przez te dwie
grupy pałeczek Y. enterocolitica konieczne jest określenie stopnia pokrewieństwa izolatów
wyosobnianych od chorych oraz prawdopodobnie pochodzących z jednego źródła. Metoda
REA-PFGE, polecana do typowania tych drobnoustrojów posiada jednak ograniczoną
zdolność różnicowania izolatów należących do tego samego bioserotypu, wyosobnianych
w tym samym regionie geograficznym (5). Aby zwiększyć siłę różnicowania REA-PFGE
zalecany jest dobór odpowiedniego (generującego profile zawierające powyżej 9 rozróżnialnych prążków (15)) enzymu restrykcyjnego, lub wykorzystanie łącznej siły różnicującej
2 lub 3 różnych enzymów (4,5), co wiąże się z koniecznością wykonania odpowiednio
2 lub 3 odrębnych analiz dla każdego badanego izolatu. To zaś znacząco podnosi koszt
i pracochłonność analiz. Z tych przyczyn, wariant ten został pominięty w podjętych badaniach. Ograniczono się do poszukiwania optymalnego enzymu restrykcyjnego. W tym
celu dokonano doboru i oceny efektywności innych niż wyżej wspomniane endonukleaz
w genotypowaniu szczepów Y. enterocolitica 4/O3 i 1B/O8 metodą REA-PFGE. Ocenie
poddano następujące endonukleazy: SfaAI, SfiI, SmaI i SmiI. Głównym kryterium przy
wyborze enzymu była długość sekwencji rozpoznawanej przez daną endonukleazę. Autorzy
większości prac w których typowano izolaty Y. enterocolitica metodą REA-PFGE stosowali enzymy, które rozpoznawały sekwencje nukleotydów o długości 6 pz (XbaI) lub 8 pz
(NotI). Jednak mimo stosowania tych tzw. „rzadko-tnących” (16) endonukleaz, uzyskiwano
profile o bardzo dużej liczbie prążków, co utrudniało interpretację wyników (5). Ponieważ
występuje odwrotna zależność pomiędzy długością sekwencji rozpoznawanej przez endonukleazę a liczbą generowanych fragmentów restrykcyjnych, dlatego do badań własnych
wybrano endonukleazy, których długość sekwencji rozpoznawanej wynosiła: 13 (SfiI), 8
(SmiI, SfaAI) oraz w pojedynczym przypadku 6 (SmaI) par zasad (16).
Dendrogramy uzyskane w wyniku analizy podobieństwa wzorów restrykcyjnych
wszystkich ocenianych endonukleaz pokazują obecność dwóch głównych grup profili
PFGE odpowiadających dwóm obecnie wyróżnianym podgatunkom: Y. enterocolitica
subsp. paleartica (szczepy 4/O3) i Y. enterocolitica subsp. enterocolitica (szczepy 1B/O8).
Jest to zgodne z obserwacjami innych autorów świadczącymi o istnieniu korelacji pomiędzy profilem REA-PFGE a przynależnością szczepów Y. enterocolitica izolowanych
z materiału klinicznego do określonej grupy serologicznej, biotypu bądź bioserotypu (2, 7,
11, 12). W tym świetle, uzyskane w badaniach własnych wyniki wskazują, że wszystkie
140
K. Zacharczuk, R. Gierczyński
Nr 2
z ocenianych w pracy endonukleaz mogą służyć do różnicowania szczepów Y. enterocolitica
obu podgatunków.
Według zaproponowanych przez Tenovera i wsp. (15) kryteriów oceny pokrewieństwa
szczepów bakteryjnych, rzetelna interpretacja profili PFGE jest możliwa tylko wtedy, gdy
zawierają one co najmniej 10 rozróżnialnych prążków. Powyższy wymóg został spełniony
dla enzymów SfiI oraz SfaAI, które generowały profile składające się odpowiednio z 11-14
oraz 16-20 prążków w zależności od grupy serologicznej. W przypadku użycia restryktazy
SfiI mniejsza liczba prążków może wynikać z długości sekwencji rozpoznawanej przez ten
enzym, która jest znacznie dłuższa niż ta rozpoznawana przez SfaAI. Odpowiednia liczba
oraz równomierny rozkład fragmentów restrykcyjnych jest parametrem pozwalającym na
analizę profili PFGE zgodnych z powyższymi zaleceniami. Natomiast powstała po enzymatycznym trawieniu SmaI bądź SmiI duża liczba nakładających się prążków o wielkości
poniżej 100 kpz, powodowała występowanie profili PFGE, przy analizie których decydującą
rolę miały jedynie pojedyncze, dobrze rozdzielone fragmenty restrykcyjne. Z tego względu
efektywność SmiI, a zwłaszcza SmaI w procesie subtypowania jest ograniczona.
Jak już wspomniano, zlewanie się ze sobą prążków o zbliżonej wielkości znacznie utrudnia interpretację wyników REA-PFGE. W odróżnieniu od innych drobnoustrojów (Klebsiella
sp., Salmonella sp.) wzory restrykcyjne szczepów Y. enterocolitica, charakteryzują się dużą
ilością fragmentów DNA. Dla NotI uzyskiwano ponad 40 prążków (7, 11), z których zdaniem
Saken i wsp. (12) do dalszych analiz nadają się jedynie te o wielkości powyżej 100 kpz. Jak
wynika z elektroforegramu przedstawionego przez tych autorów, wzory restrykcyjne badanych szczepów Y. enterocolitica zawierały mniej niż 15 prążków spełniających powyższe
kryterium. Podobnie ograniczoną liczbę prążków przydatnych w typowaniu REA-PFGE
autorzy ci stwierdzili dla endonukleaz: XbaI, SstI oraz NheI (12).
W przeprowadzonych badaniach własnych stwierdzono, że najlepsze rezultaty różnicowania szczepów Y. enterocolitica 1B/O8 uzyskano stosując enzym restrykcyjny SfaAI.
Stopień zróżnicowania wynosił 26%, co w porównaniu z pozostałymi enzymami ocenianymi
w tej pracy, wskazuje, iż endonukleaza SfaAI może być szczególnie przydatna w typowaniu szczepów Y. enterocolitica 1B/O8. Natomiast, dla potrzeb określenia pokrewieństwa
genetycznego szczepów 4/O3 wskazane wydaje się być stosowanie enzymu SfiI (stopień
zróżnicowania - 20%). Celowość stosowania odrębnych endonukleaz w genotypowaniu izolatów Y. enterocolitica należących do różnych podgatunków uzasadniają też wyniki innych
autorów wskazujące, że szczepy z bioserotypu 4/O3 są bardziej genetycznie homogenne
niż szczepy 1B/O8 (2, 5, 11, 12).
REA-PFGE jest metodą pracochłonną i czasochłonną, wymaga kosztownej aparatury
oraz specjalistycznego oprogramowania komputerowego do analiz otrzymanych wyników.
Mimo tych wad jest ona polecana jako standard w genotypowaniu Y. enterocolitica (4, 7,
11). Wyniki badań własnych wskazują, że endonukleazy SfaAI i SfiI mogą być użyteczne
w różnicowaniu izolatów Y. enterocolitica. Enzymy te mogą być przydane, gdy zachodzi
konieczność potwierdzenia genetycznej homogenności badanych izolatów - np. w epidemiologicznym dochodzeniu rozproszonych ognisk zakażeń pokarmowych, co wymaga użycia
kilku różnych endonukleaz.
Uznanie enzymów restrykcyjnych: SfaAI oraz SfiI za przydatne dla celów typowania
izolatów Y. enerocolitica metodą REA-PFGE stanowi podstawę do dalszych badań mających
na celu optymalizację parametrów rozdziału elektroforetycznego.
Nr 2
Enzymy restrykcyjne w różnicowaniu Y. enterocolitica
141
Autorzy pracy dziękują pani dr n. med. Jolancie Szych z Zakładu Bakteriologii NIZP
– PZH w Warszawie za udostępnienie szczepów Y. enterocolitica.
K Za c h a r c z u k , R Gi e rc z yński
ASSESSMENT OF NEW RESTRICTION ENZYMES: SFAAI AND SMII FOR THE
DIFFERENTIATION OF Y. ENTEROCOLITICA BIOSEROTYPE 4/O3 AND 1B/O8 CLINICAL
ISOLATES BY PULSED – FIELD GEL ELECTROPHORESIS (PFGE)
SUMMARY
Endonucleases SfaAI and SmiI have not been yet applied for Y. enterocolitica genotyping. Our
goal was to evaluate usefulness of these endonucleases and two other rarely used (SfiI and SmaI) ones
for the differentiation of Y. enterocoilitica clinical isolates by PFGE. Reference strains used in this
study belong to the major agents of human yersiniosis in Poland, the bioserotype 4/O3 (n=5), and to
the highly pathogenic bioserotype 1B/O8 (n=5) that has recently emerged in Poland. Our data indicated that all the tested enzymes are useful for distinguishing Y. enterocolitica strains of bioserotypes
4/O3 and 1B/O8 which are the most common representatives of the two Y. enterocolitica subspecies:
palearctica and enterocolitica, respectively. Hovewer, only two enzymes: SfaAI and SfiI completely
differentiated strains belonging to the same bioserotype. The discrimination power of these two enzymes varied depending on the bioserotype. SfaAI and SfiI were found to be the most discriminatory
for Y. enterocolitica 1B/O8 and 4/O3, respectively. In conclusion, SfaAI and SfiI appear to be useful
for the PFGE-subtyping of Y. enetrocolitica isolates to aid epidemiological investigations of foodpoisoning or dispersed-outbreaks.
PIŚMIENNICTWO
1. Bottone EJ. Yersinia enterocolitica: overview and epidemiologic correlates. Microb Infect 1999;
1: 323-33.
2. Buchrieser C, Weagant SD, Kaspar CW. Molecular characterization of Yersinia enterocolitica by
pulsed - field electrophoresis and hybrdization of DNA fragments to ail and pYV probes. Appl
Environ Microbiol 1994; 60: 4371- 9.
3. Filetici E, Anastasio MP, Pourshaban M, Fantasia M. Genotypic and phenotypic characteristic
of Yersinia spp. Isolates from food and man. Food Microbiol 2000; 17: 261- 7.
4. Fredriksson-Ahoma M, Autio T, Korkeala H. Efficient subtyping of Yersinia enterocolitica bioserotype 4/O:3 with pulsed field electrophoresis. Lett Appl Microbiol 1999; 29: 308- 12.
5. Fredriksson-Ahoma M, Stolle A, Korkeala H. Molecular epidemiology of Yersinia enterocolitica
infections. FEMS Immunol Med Microbiol 2006; 47: 315- 29.
6. Gierczyński R. Ocena przydatności wybranych markerów wirulencji do identyfikowania chorobotwórczych szczepów pałeczek Yersinia enterocolitica I. Fenotypowe markery związane z
plazmidem pYV. Med Dośw Mikrobiol 2000; 52: 25-34.
7. Iteman I, Guiyoule A, Carniel E. Comparison of three molecular methods for typing and subtyping pathogenic Yersinia enterocolitica. J Med Microbiol 1996; 45: 48-56.
8. Jones TF, Bukingham SC, Bopp ChA, Ribot E i inni. From pig to pacifier: chitterling – associated
yersiniosis outbreak among black infants. Emerg Infect Dis 2003; 9: 1007- 9.
9. Krawczyk B, Kur J. Diagnostyka molekularna w mikrobiologii. Rozdział 11.3. Analiza restrykcyjna chromosomalnego DNA połączona z elektroforezą pulsową. Wydawnictwo Politechniki
Gdańskiej, Gdańsk 2008: 79-81.
142
K. Zacharczuk, R. Gierczyński
Nr 2
10. Krawczyk B, Kur J. Diagnostyka molekularna w mikrobiologii. Rozdział 15. Statystyczna analiza
danych typowania genetycznego. Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej, Gdańsk 2008: 13642.
11. Nadjenski H, Iteman I, Carniel E. Efficient subtyping Yersinia enterocolitica strains by pulsed
field electrophoresis. J Clin Microbiol 1994; 32: 2913- 20.
12. Saken E, Roggenkamp A, Aleksic S, Heesemann J. Characterisation of pathogenic Yersinia enterocolitica serogroups by pulsed-field gel electrophoresis of genomic NotI restriction fragments.
J Med Microbiol 1994; 41: 329- 38.
13. Schubert S, Bockemuhl J, Brendler U, Heesemann J. First isolation of virulent Yersinia enterocolitica O8, biotype 1B in Germany. Eur J Clin Microbiol Infect Dis 2003; 22: 66- 8.
14. Rastawicki W, Szych J, Gierczyński R, Rokosz N. A dramatic increase of Yersinia enterocolitica
serogrup O:8 infections in Poland. Eur J Clin Microbiol Infect Dis 2009, 47: 1225 – 8.
15. Tenover FC, Arbeit RD, Goering RV, Mickelsen PA i inni. Interpreting chromosomal DNA restriction patterns produced by pulsed-field electrophoresis: criteria for bacterial strain typing. J Clin
Microbiol 1995; 33: 2233- 9.
16. Węgleński P i inni. Genetyka molekularna. Rozdział 6.2. Enzymy restrykcyjne. Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa 1995: 159- 60.
17. Wojciech L, Staroniewicz Z, Jakubczak A, Ugorski M. Typing of Yersinia enterocolitica isolates
by ITS profiling, REP- and ERIC-PCR. J Vet Med B 2004; 51: 238-144.
Otrzymano: 1 VI 2009 r.
Adres Autora: 00-791 Warszawa, ul. Chocimska 24, Zakład Bakteriologii NIZP-PZH
Download