Kolor skóry

Wykład 10
Komponenty atrakcyjności twarzy – pozostałe cechy
Kolor skóry
Van den Berghe i Frost (1986): analiza preferencji dla odcienia skóry w 51 populacjach:
9 w 4 populacjach brak wyraźnej preferencji,
9 w 47 populacjach istnieje preferencja dla jasnej skóry.
Preferowana jest stosunkowo jasna skóra (jak na daną populację), a nie skóra jak najjaśniejsza →
→ biali Europejczycy są nieatrakcyjni dla wielu populacji pierwotnych.
Preferencja dla jasnej skóry zwykle jest silniejsza w odniesieniu do ♀ niż ♂ lub dotyczy tylko ♀.
Ponadto, ładna skóra jest lekko zaczerwieniona (oznaka dobrego ukrwienia).
Preferencja dla jasnej skóry – nieadaptacyjna generalizacja
Człowiek jest zwierzęciem o dziennym trybie życia →
→ jasność jest postrzegana jako bardziej pozytywna niż ciemność →
→ w większości kultur biel i jasność symbolizują wiele pozytywnych zjawisk (ciepło, życie), a
ciemne odcienie – ich negatywne przeciwieństwa →
→ jasny kolor skóry (i włosów) jest postrzegany pozytywnie.
Czyli, preferencja dla jasnego ciała to nieadaptacyjna generalizacja preferencji dla obecności światła
Problem: dlaczego jasna skóra jest atrakcyjne przede wszystkim u kobiet?
Preferencja dla jasnej skóry – dobór naturalny
U ludów pierwotnych ♀ przez dużą część życia jest w ciąży (podobnie było u naszych przodków) →
→ w czasie ciąży wzrasta zapotrzebowanie na wapń (dla szkieletu rozwijającego się płodu) →
→ wchłanianie wapnia z przewodu pokarmowego jest stymulowane przez witaminę D →
→ do syntezy witaminy D potrzebne jest światło (ultrafiolet, UV) →
→ dostęp UV do skóry jest większy w przypadku jasnej skóry →
→ ♀ są jaśniejsze od ♂.
Intensywne światło UV jest szkodliwe
(np. niszczy kwas foliowy)
Dorośli więcej czasu przebywają na słońcu niż dzieci
dorośli są ciemniejsi niż dzieci.
Jasność skóry staje się więc cechą kobiecą i dziecięcą → ♂ preferują jasne ♀.
Preferencja dla jasnej skóry – dobór płciowy
♂ preferują u ♀ wyraźne oznaki młodości oraz kobiecości →
→ powstaje preferencja ♂ dla znacznej jasności skóry u ♀ (nadmierna dyskryminacja).
Jasny odcień skóry na dużych szerokościach geograficznych (szczególnie w Europie północnej i
wschodniej) nie wynika z niewielkiej ilości UV, lecz silnie działającej selekcji płciowej na ♀.
♀ jest ciemniejsza w czasie ciąży niż poza nią, a poza ciążą jest ciemniejsza w fazie niepłodnej
cyklu miesięcznego. Potwierdza to koncepcję doboru płciowego, bo:
9 ♀ przyciąga mężczyzn jasną skórą wtedy, gdy jest płodna,
9 ze względu na zapotrzebowania na wapń, ♀ powinna być jaśniejsza w czasie ciąży.
Czyli:
9 najpierw skóra ♀ była rozjaśniana przez dobór naturalny (zapotrzebowanie na wapń),
9 następnie skórę ♀ rozjaśniał dobór płciowy.
Geograficzne zróżnicowanie koloru skóry
Odcień skóry jako oznaka zamożności i pozycji społecznej
Obecnie w kulturze zachodniej jest moda na ciemną (opaloną) skórę.
Opalona skóra jest oznaką wysokiego statusu społeczno-ekonomicznego, bo:
9 osoby o wysokim statusie mają czas na opalanie się i pieniądze na wycieczki,
9 osoby o niskim statusie często pracują w pomieszczeniach bez światła słonecznego + nadgodziny.
Kilkaset lat temu w Europie preferowano kobiety o jasnej skórze, bo:
9 chłopki (niski status) spędzały dnie na słonecznym polu,
9 arystokratki (wysoki status) chroniły się przed słońcem w komnatach lub pod parasolem.
Van den Berghe i Frost (1986): preferencja dla jasnej skóry jest również w populacjach bez
stratyfikacji społecznej.
Odcień skóry a zdrowie
Powiązania koloru skóry ze zdrowiem są złożone i niejednoznaczne:
9 Intensywne światło UV jest szkodliwe dla zdrowia (np. niszczy kwas foliowy, wytwarza wolne
rodniki) → koło równika lepiej mieć ciemną skórę.
9 Światło UV jest potrzebne do produkcji witaminy D w skórze → daleko od równika lepiej mieć
jasną skórę, żeby nie mieć krzywicy.
9 Melanocyty i melanina (barwnik skóry) biorą udział w reakcjach odpornościowych → osoby o
ciemnej skórze mają mniej chorób skóry → ciemną skórę lepiej mieć w rejonach o dużym
zagrożeniu chorobami skóry.
9 Na jasnej skórze łatwiej dostrzec oznaki niektórych chorób (anemia, sinica, żółtaczka, zakażenia)
oraz starości → lepiej unikać osób o ciemnej skórze, bo mogą ukrywać swoje wady.
Ewolucja koloru skóry i preferencji – podsumowanie
1. Dobór naturalny sprawił, że:
9 ♀ są jaśniejsze niż ♂ (→ UV → witamina D → wapń dla płodu),
9 dzieci są jaśniejsze od dorosłych (bo mniej przebywają na słońcu).
2. Dobór płciowy: ♂ preferują u ♀ cechy kobiece i dziecięce → ♂ preferują jasną skórę u ♀.
3. Dobór płciowy jeszcze bardziej rozjaśnił ♀ oraz doprowadził do zmian jasności skóry u ♀
zależnie od stanu reprodukcyjnego (faza cyklu miesiączkowego, ciąża).
4. W populacjach, gdzie wysoki status społeczno-ekonomiczny wiąże się z większą ekspozycją na
słońce, może pojawić się preferencja dla ciemnej skóry.
Geny na kolor skóry działają u ♂ i ♀ → ewolucyjne rozjaśnianie ♀ pociągało za sobą rozjaśnianie ♂
Kolor włosów
Kolor włosów i kolor skóry mają częściowo wspólne uwarunkowania genetyczne →
→ ewolucyjne zmiany koloru skóry pociągają za sobą zmianę koloru włosów →
→ włosy są jaśniejsze u dzieci niż u dorosłych oraz u ♀ niż u ♂ →
→ jasne włosy są oznaką młodości i kobiecości; nadają twarzy młodszy wygląd →
→ ♂ preferują raczej jasne włosy u ♀.
Ciemne włosy są oznaką dorosłości i męskości → ♀ preferują raczej ciemne włosy u ♂.
Siwe włosy są oznaką zaawansowania wieku → obniżają atrakcyjność twarzy, ale tylko u ♀.
Kolor oczu i włosów
♂ preferują raczej jasne oczy u ♀, a ♀ częściej preferują ciemne oczy u ♂.
Jednak w niektórych populacjach istnieje duża różnorodność kolorów oczu i włosów (np. w Europie
północnej i wschodniej) i międzyosobnicze zróżnicowanie preferencji.
Mężczyznom podobają się ♀ o nietypowym kolorze oczu / włosów →
→ preferowane są rzadkie kolory tęczówki / włosów →
→ na kolor oczu i włosów działał dobór zależny od częstości.
9 ♂ preferują u ♀ kolor oczu i włosów swojej matki
9 ♀ preferują u ♂ kolor oczu i włosów swojego ojca
imprinting = wdrukowanie
Kolor oczu
Niebieski kolor oczu jest cechą recesywną →
→ jeżeli u niebieskookich partnerów urodzi się dziecko o oczach innych niż niebieskie to znaczy, że
♂ nie jest biologicznym ojcem tego dziecka →
→ niebieskooki ♂ może wykrywać brak ojcostwa, jeśli zwiąże się z niebieskooką ♀ →
→ niebieskoocy ♂ silnie preferują niebieskookie ♀.
Kolor oczu ♂ (genotyp)
Kolor oczu ♀ (genotyp)
Kolor oczu dziecka (genotyp)
niebieski (NN)
niebieski (NN)
niebieski (NN)
brązowy → brak ojcostwa!
niebieski (NN)
brązowy (BB lub BN)
brązowy (BN) lub niebieski (NN)
brązowy (BB lub BN)
niebieski (NN)
brązowy (BN) lub niebieski (NN)
brązowy (BB lub BN)
brązowy (BB lub BN)
brązowy (BN lub BN) lub niebieski (NN)
Nie ma analogicznej preferencji u ♀, bo ♀ zawsze jest pewna swojego macierzyństwa.
Kolor warg
Wyraźnie czerwone wargi u ♀ sygnalizują:
9 dobre krążenie,
9 brak anemii,
9 wysoki poziom estrogenu,
czyli zdrowie i płodność → ♂ preferują czerwone wargi u ♀.
9 młodość,
Skóra jest jaśniejsza u ♀ niż u ♂ →
→ kontrast pomiędzy kolorem skóry a kolorem oczu i warg jest większy u ♀ niż u ♂ →
→ kontrast ten jest cechą płciową →
→ eksperymentalne zwiększenie kontrastu (przyciemnienie oczu i warg):
9 podwyższa atrakcyjność twarzy ♀,
9 obniża atrakcyjność twarzy ♂.
Kontrast twarzy – ilustracja
Włosy na głowie – długość i jakość
Zdrowe włosy są lśniące oraz silne. Są one oznaką:
9 ogólnego zdrowia,
9 młodego wieku,
9 młodości biologicznej (jakość włosów ♀ spada po ciąży),
9 zadbania (→ statusu ekonomicznego).
Zdrowe włosy warto pokazywać → mieć je długie i rozpuszczone → ♀ o zdrowych włosach noszą je
dłuższe.
Noszenie długich włosów:
9 kosztowne w sensie metabolicznym,
9 kosztowne w sensie czasu i środków potrzebnych, by o nie dbać.
Zatem długie włosy (o ile są zdrowe) sygnalizują jakość biologiczną i status ekonomiczny.
Włosy na głowie – atrakcyjność
Eksperymenty z komputerowo dołączanymi fryzurami do twarzy kobiecych:
♂ preferują twarze ♀:
9 z włosami długimi niż krótkimi,
9 z włosami rozpuszczonymi niż spiętymi w kok na szczycie głowy.
Czyli ♂ preferuje:
9 oznaki jakości biologicznej,
9 fryzurę ułatwiającą ocenę jakości biologicznej.
Pancer (1978): ♀ negatywnie odbierają długie włosy u ♂.
Postrzeganie to jest zapewne silnie uwarunkowana kulturowo i zmienna historycznie.
Łysina (1)
Łysina, częściowa i całkowita, obniża atrakcyjność.
Dlaczego więc nie zanikła w procesie ewolucji?
Łysi ♂ sprawiają wrażenie:
9 mało agresywnych,
9 starszych,
9 dojrzałych społeczne.
Łysina sygnalizuje brak motywacji reprodukcyjnych →
→ hamuje to konkurencyjne i agresywne zachowania ze strony młodszych ♂ →
→ łysy ♂ może „spokojnie” inwestować w swoje potomstwo i wnuków.
Łysina (2)
Łysienie jest więc procesem adaptacyjnym, bo sprzyja przetrwaniu i reprodukcji osobników
potomnych.
Łysina: obniża atrakcyjność, ale podnosi fitness (wartość przystosowawczą).
Konkurencja wewnątrzpłciowa u ♀ jest słabsza niż u ♂ i nie ma charakteru przemocy →
→ łysina wyewoluowała tylko u ♂.
Owłosienie twarzy (1)
Testosteron → włosy na twarzy → tylko u dorosłych ♂ →
→ bezwłosa twarz sygnalizuje młodość i kobiecość → owłosienie twarzy u ♀ obniża atrakcyjność.
Po co mężczyznom broda?
Funkcja termoizolacyjna? Nie, bo:
9 dlaczego tylko u ♂
9 dlaczego tylko w dolnej części twarzy?
Poza tym broda to siedlisko pasożytów.
Zatem: posiadanie brody i wąsów nie poprawia zdrowia ani przeżywalności.
Owłosienie twarzy (2)
Twarz ♂ ma większą dolną część
niż twarz ♀ i dziecka
Obecność brody daje wrażenie
większej dolnej części twarzy
♂ z brodą są postrzegani jako:
starsi, bardziej męscy, dominujący, agresywni i groźni.
Czyli: obecność brody daje takie same wrażenie jak zmaskulinizowany kształt twarzy →
→ atrakcyjność powinna zależeć od zarostu twarzy tak samo jak od maskulinizacji proporcji →
→ najatrakcyjniejszy powinien być niewielki zarost.
5 badań: broda podwyższa atrakcyjność.
5 badań: broda obniża atrakcyjność.
2 badania: ♀ wolą krótki zarost niż brodę oraz niż skórę gładko wygoloną.
Owłosienie twarzy (3)
Preferencja ♀ dla krótkiego zarostu ♂ to kompromis między szukaniem:
9 dojrzałego i dzielnego partnera,
9 pro-rodzinnego partnera.
Każdy ♂ sam decyduje o tym, czy nosi brodę czy nie.
W ten sposób sygnalizuje swoje usposobienie: łagodność vs wojowniczość.
Pracownicy obsługi klienta są ogoleni → sugerowanie łagodności i ogłady.
Członkowie gangów często mają brodę → sugerowanie siły fizycznej i psychicznej.
Siwa broda: sygnalizuje starość → niską konkurencyjność reprodukcyjną ♂.
Stan skóry a wiek
Z wiekiem:
9 spada tempo regeneracji naskórka
9 skóra twarzy matowa, sucha, wiotka
9 spada aktywność gruczołów łojowych
9 zmarszczki, bruzdy
9 zmniejsza się ilość elastyny i kolagenu
9 policzki się zapadają, worki tłuszczowe
9 cienieje podskórna tkanka tłuszczowa
9 kości twarzy wyraźniejsze
Są to oznaki zaawansowanego wieku → obniżają atrakcyjność:
9 głównie u ♀,
9 nawet u stosunkowo młodych osób.
Stan skóry a zdrowie
Zmiany skórne będące oznakami choroby obniżają atrakcyjność twarzy:
9 trądzik (krosty, pryszcze),
9 plamy, torbiele, brodawki, znamiona,
9 guzy nowotworowe,
9 rany, blizny.
Niezbyt zdrowo wyglądająca skóra (wycinek skóry) → mniejsza atrakcyjność twarzy.
Zmiany skórne (np. znamię) silniej szpecą, gdy leżą blisko linii pośrodkowej twarzy (np. pod okiem,
przy nosie, na wardze), a słabiej, gdy np. wyniosłości policzkowej lub gałęzi żuchwy.
Komputerowe uśrednianie skóry (łączenie skór od różnych osób) →
→ twarz o skórze czystej (= bez brodawek, pryszczy itp.) i gładkiej (tzn. bez zmarszczek) →
→ większa atrakcyjność.
Komputerowe wygładzanie skóry – Wiktor Juszczenko (12-2004)
Niejednorodność rozmieszczenia koloru skóry – ilustracje
Niejednorodność rozmieszczenia koloru skóry
Niejednorodność koloru wynika z niejednorodności:
9 melaniny (najsilniej),
9 hemoglobiny,
9 kolagenu (najsłabiej).
Niejednorodność koloru narasta z wiekiem i jest stymulowana przez światło (fotostarzenie) →
→ jest oznaką wieku i gorszego zdrowia.
Osoby o niejednorodnym rozkładzie koloru skóry wydają się starsze i mniej zdrowe →
→ mniej atrakcyjne.
Gładkość skóry wpływa na atrakcyjność twarzy głównie poprzez odmładzanie twarzy.
Jednorodność rozkładu koloru – poprzez nadawanie jej zdrowego wyglądu.
Trądzik młodzieńczy (1)
Okres dojrzewania płciowego → wzrost stężenia androgenów →
→ gruczoły łojowe produkują dużo łoju →
→ komórki naskórka (keratenocyty) blokują przewód wyprowadzający gruczołu łojowego →
→ w przewodzie gromadzi się łój → bakterie się nim żywią i namnażają →
→ reakcja immunologiczna → zapalenie → ropa.
Trądzik młodzieńczy to nie (typowa) choroba, lecz funkcjonalne zjawisko:
obniża atrakcyjność →
→ zniechęca potencjalnych partnerów seksualnych aż do czasu osiągnięcia dojrzałości psychicznej
Zatem: trądzik u młodzieży to kolejna (po łysinie u starców) cecha, która jest przystosowawcza,
mimo obniżania atrakcyjności.
Trądzik młodzieńczy (2)
Argumenty za adaptacyjną interpretacją trądziku:
9 u człowieka po dojrzewaniu płciowym zachodzi jeszcze dojrzewanie psychiczne,
zatem: przedwczesne rodzicielstwo → gorszej jakości opieka → gorszy rozwój dziecka,
9 pełny rozwój kory przedczołowej (osiągnięcie dojrzałości psychicznej) zbiega się w czasie
z samoistnym ustąpieniem trądziku (ok. 24 lata),
9 natężenie trądziku bardziej zależy od wieku biologicznego niż kalendarzowego,
9 trądzik wywołują bakterie, ale nie jest on zakaźny,
9 trądzik występuje głównie tam, gdzie jest dobrze widoczny (przód twarzy), mimo że gdzie indziej
jest równie dużo gruczołów łojowych (np. sklepienie głowy),
9 w wieku >25 lat poziom androgenów, ilość bakterii, łoju i czopów w kanalikach skóry są takie
same jak wcześniej, ale trądziku już raczej nie ma (zdarza się np. przy stresie – wtedy znowu
„odstrasza”),
9 w nielicznych populacjach nie ma trądziku – ale jest tam opóźnione dojrzewanie płciowe.
Czyli: w toku ewolucji powstały warunki dla rozwoju bakterii odpowiedzialnych za trądzik, by
zapobiegać reprodukcji osobników niedojrzałych psychicznie.
Wyraz twarzy
Wyraz twarzy sygnalizujący zainteresowanie i przychylność → twarz jest atrakcyjniejsza.
Na twarzach bez uśmiechu, atrakcyjność twarzy jest podnoszona przez:
9 ogólnie pozytywny wyraz twarzy ♂ i ♀,
9 postrzeganą uprzejmość ♂,
9 postrzegane (i faktyczne) lubienie dzieci przez ♂,
9 usta z kącikami skierowanymi w górę (podobieństwo do uśmiechu),
Wyraz twarzy – uśmiech
Obecność uśmiechu → większa atrakcyjność twarzy ♂ i ♀.
Piękny uśmiech:
9 odsłania dużo górnych zębów, ale nie pokazuje dziąseł,
9 zęby jasne (białe?), proporcjonalne, prosto ustawione, przylegające do siebie,
9 górny łuk zębów równoległy do brzegu wargi dolnej,
9 górne siekacze nie dotykają wargi dolnej.
Powoli powstający uśmiech jest atrakcyjniejszy od szybko powstającego (szczerość uśmiechu).
Szeroki, otwarty uśmiech jest oznaką dominacji → jest atrakcyjny tylko u ♂.
Czyli: uśmiech to oznaka nastawienia, a pokazane zęby to oznaka jakości biologicznej.
Atrakcyjność uśmiechu – ilustracje
Wyraz twarzy – spojrzenie
Spojrzenie to oznaka zainteresowania.
Osoba jest atrakcyjniejsza, gdy:
9 patrzy na nas, a nie w bok,
9 skierowała wzrok na nas, a nie – przestała się na nas patrzeć.
Spojrzenie na wprost (na sędziego) → uśmiech uatrakcyjnia (uśmiech ma wartość nagradzającą).
Spojrzenie w bok (na kogoś innego?) → uśmiech obniża atrakcyjność (uśmiech rozczarowuje).
Spojrzenie na wprost (na sędziego) uatrakcyjnia tylko, gdy twarz ma miły wyraz.
Spojrzenie z niemiłym wyrazem twarzy → oznaka zainteresowania, ale negatywnego.
Czyli: Oznaka pozytywnego zainteresowania (spojrzenie + uśmiech) → szansa na nawiązanie
pozytywnego kontaktu z tą osobą → taka twarz jest atrakcyjna.
Spojrzenie a atrakcyjność – ilustracje
Wielkość źrenic
Rozszerzone źrenice (przy normalnym oświetleniu) są oznaką zainteresowania →
→ dla obserwatora oznacza to możliwość kontaktu – w tym kontaktu erotycznego.
Retusz wielkości źrenic na zdjęciu twarzy: duże / średnie / małe:
9 ♂ preferują u ♀ duże źrenice,
9 ♀ preferują u ♂ średnie źrenice,
9 ♀ otwarte na przelotny seks preferują u ♂ duże źrenice.
Dymorfizm ruchów twarzy a atrakcyjność
Morrison 2007: analiza ruchów rzeczywistych twarzy ♂ i ♀ (głowy, oczu, warg i in.):
9 ♀ wykonują więcej ruchów niż ♂,
9 ruchy osób nadano komputerowemu schematowi twarzy (bez płci):
ƒ osoby oglądające animację odgadują płeć „dawcy” ruchów (57% trafień)
ƒ animacje utworzone z twarzy ♀ są tym atrakcyjniejsze im bardziej są kobiece (w sensie
rozpoznawalności ich płci),
ƒ atrakcyjność animacji utworzonych z twarzy ♂ nie zależy od ich męskości.
Zatem:
9 „kobiecość” ruchów twarzy ♀ podwyższa atrakcyjność,
9 „męskość” ruchów twarzy ♂ nie wpływa na atrakcyjność.
Atrakcyjność twarzy statycznej a twarzy dynamicznej
Twarz statyczna – na zdjęciu.
Twarz dynamiczna – na filmie lub na żywo.
Korelacja atrakcyjności statycznej z dynamiczną:
Twarze ♂
Diener 1995
Rubenstein 2005
Lander 2008
Penton-Voak 2008
Twarze ♀
≈ 0,65 (łączna analiza płci)
×
0,2
–0,08
0,36
≈ 0,25
≈ 0,70
Czyli, korelacja atrakcyjności twarzy statycznej i dynamicznej:
9 u ♀ – istnieje, ale nie wiadomo jak silna jest,
9 u ♂ – nie istnieje lub jest słaba.
Która atrakcyjność jest trafna – twarzy statycznej czy dynamicznej?
W rzeczywistości oglądamy osoby raczej w ruchu niż na zdjęciu.
W przeszłości ewolucyjnej nie było zdjęć → partnera życiowego lub seksualnego wybierano na
podstawie jego wyglądu w ruchu.
Czyli: badanie atrakcyjności twarzy dynamicznej jest ekologicznie trafne (realistyczne).
Korelacje atrakcyjności głosu z atrakcyjnością twarzy (ocenia płeć przeciwna; Lander 2008):
♂
♀
Twarz statyczna
0,08
0,41
Twarz dynamiczna
0,46
0,44
Czyli: u ♂ twarz w ruchu może umożliwiać trafniejszą ocenę ogólnej jakości biologicznej.
Wniosek: warto prowadzić badania nad atrakcyjnością twarzy w ruchu.
Atrakcyjność twarzy z profilu
Atrakcyjność profilu:
9 rzadko badana przez biologów i psychologów (w relacjach społecznych raczej twarze en face),
9 często badana przez ortodontów i chirurgów szczękowych (widać położenie szczęk i zębów).
Cechy atrakcyjnego profilu:
9 gładka skóra,
9 przeciętne proporcje,
9 ortognatyzm (szczęka i żuchwa tak samo wysunięte),
9 wydatne cechy żeńskie u ♀:
ƒ wydatne, wysunięte, wywinięte wargi,
ƒ niezbyt wysunięta bródka i nos,
ƒ nieco zadarty i wklęsły nos (cechy dziecięce)
9 umiarkowane cechy męskie u ♂.
Podsumowanie
Cechy atrakcyjnej twarzy:
9 przeciętne proporcje,
9 symetria,
9 wyraźne cechy płciowe u ♀, a umiarkowane u ♂:
ƒ proporcje,
ƒ kolor skóry, włosów,
ƒ owłosienie twarzy,
9 młody wygląd (gł. u ♀),
9 gładka, czysta skóra,
9 miły wyraz twarzy, uśmiech, spojrzenie.
Na atrakcyjność twarzy składa się wiele komponentów.
Większość z tych komponentów ma obiektywną naturę i jest mierzalna.