14 Wybuch II wojny światowej

H6ny s. 109
14
Wybuch II wojny światowej
Cele lekcji
Wymagania ogólne
I. Chronologia historyczna.
Uczeń posługuje się podstawowym określeniem czasu historycznego: rok; przyporządkowuje fakty historyczne datom; oblicza upływ czasu między wydarzeniami historycznymi
i umieszcza je na linii chronologicznej.
II. Analiza i interpretacja historyczna.
Uczeń odpowiada na proste pytania postawione do tekstu źródłowego, mapy, ilustracji;
pozyskuje informacje z różnych źródeł oraz selekcjonuje je i porządkuje; stawia pytania
dotyczące przyczyn i skutków analizowanych wydarzeń historycznych.
III. Tworzenie narracji historycznej.
Uczeń tworzy krótką wypowiedź o postaci i wydarzeniu historycznym, posługując się poznanymi pojęciami; przedstawia własne stanowisko i próbuje je uzasadnić.
V. Współdziałanie w sprawach publicznych.
Uczeń współpracuje z innymi – planuje, dzieli się zadaniami i wywiązuje się z nich.
Wymagania szczegółowe
Po zakończonych zajęciach uczeń:
• zna daty: 1924–1953, 1929, 1938, III 1939, VIII 1939, 1 IX 1939, 3 IX 1939,
17 IX 1939; postacie: Adolfa Hitlera, Józefa Stalina; żądania Hitlera wysuwane wobec
Polski,
• rozumie pojęcia: pancernik, wielki kryzys, nazizm, rasizm, przemysł ciężki, łagry, pakt
o nieagresji, eksterytorialny, wojna błyskawiczna, wojna totalna, kampania wrześniowa;
dlaczego Adolf Hitler zdołał przejąć władzę w Niemczech; dlaczego sytuację na
zachodzie Europy po 3 września 1939 r. nazywano „dziwną wojną”,
• potrafi: opisać sytuację w Niemczech po I wojnie światowej; wskazać na mapie
państwa, które dokonały agresji na Polskę; podać charakterystyczne cechy polityki Stalina i Hitlera wobec własnych społeczeństw i państw podbitych; porównać siły zbrojne
II Rzeczypospolitej, Niemiec i ZSRR; opisać przebieg kampanii wrześniowej; wskazać
na mapie miejsca najważniejszych starć podczas kampanii wrześniowej.
Środki dydaktyczne
• podręcznik (s. 98–104),
• zeszyt ćwiczeń (s. 50–52),
• płyta CD Historia i społeczeństwo 6. Opowiadania z podręcznika,
• mapa ścienna Europy w okresie międzywojennym,
• karta pracy nr 14,
• schemat drzewa decyzyjnego,
• arkusze papieru i mazaki,
109
H6ny s. 110
• zdjęcia, mapy i dane statystyczne dokumentujące przebieg kampanii wrześniowej,
teksty źródłowe opisujące działania i postawy Polaków, Niemców i mieszkańców
państw Europy Zachodniej podczas walk, teksty historyczne dotyczące przebiegu
działań zbrojnych na ziemiach polskich.
Metody i techniki nauczania
opis, praca pod kierunkiem, drzewo decyzyjne, dyskusja, praca z tekstem źródłowym,
opowiadanie, praca z ilustracją.
Formy zajęć
praca indywidualna, praca zbiorowa, praca w grupach.
Czas zajęć
2 godziny lekcyjne.
Część I. Na drodze do wojny
Struktura i opis lekcji
I. Wprowadzenie
Podajemy temat i cele lekcji.
Prosimy uczniów o przypomnienie okoliczności zakończenia I wojny światowej oraz
skutków tego konfliktu dla mieszkańców Europy.
II. Rozwinięcie
Korzystając z metody opisu, informujemy, w jaki sposób klęska poniesiona przez
państwa centralne, a zwłaszcza Niemcy, odbiła się na sytuacji tych krajów po wojnie. Omawiamy postanowienia traktatu wersalskiego i wyjaśniamy, że wynikały one
z przekonania państw ententy, iż wyłącznie Niemcy są odpowiedzialne za wybuch
I wojny światowej i dlatego należy je jak najdotkliwiej ukarać. Następnie przybliżamy
uczniom sytuację panującą w Rosji Radzieckiej – wojnę domową zakończoną zwycięstwem komunistów, rozpoczęcie budowy państwa o ustroju komunistycznym oraz
podjętą przez władze radzieckie nieudaną próbę ekspansji na Europę Zachodnią. Opis
kończymy stwierdzeniem, że wydarzenia związane z tymi dwoma państwami, a także
polityka ich przywódców, dążących do zmiany porządku ustalonego po zakończeniu
I wojny światowej, doprowadziły do jednego z najtragiczniejszych wydarzeń w historii
ludzkości.
Rozdajemy karty pracy i informujemy, że zadaniem uczniów będzie uzupełnienie tabeli w zadaniu A dotyczącej Niemiec i ZSRR w okresie międzywojennym oraz działalności ich przywódców. Wyjaśniamy, że potrzebne informacje uczniowie znajdą w podrozdziałach Nazizm w Niemczech i „Słońce narodów” (podręcznik, s. 100–101).
Po upływie wyznaczonego czasu wybrane osoby odczytują wpisy z poszczególnych
rubryk tabeli. Następnie wieszamy na tablicy mapę ścienną Europy w okresie międzywojennym i pytamy, które kraje mogły czuć się najbardziej zagrożone działalnością
110
H6ny s. 111
Adolfa Hitlera i Józefa Stalina. Odpowiedzi dotyczące kierunków ekspansji III Rzeszy i ZSRR konfrontujemy z treścią podrozdziału Żądania Hitlera (podręcznik, s. 102).
Wskazujemy na mapie państwa zajęte przez III Rzeszę i wymieniamy żądania Hitlera
skierowane pod adresem Polski.
Rozdajemy uczniom schematy drzewa decyzyjnego (materiał dla nauczyciela) i wyjaśniamy, że ich zadaniem będzie wcielenie się w role polskich polityków, którzy muszą odpowiedzieć na żądania niemieckie. Wspólnie formułujemy cele i wartości, po
czym uczniowie pracują w parach, samodzielnie wypełniając schematy. Po upływie
wyznaczonego czasu odczytują możliwe decyzje oraz wynikające z nich pozytywne
i negatywne skutki.
W podsumowaniu tej części lekcji informujemy uczniów o okolicznościach zawarcia
paktu o nieagresji między III Rzeszą i ZSRR oraz o jego celach, a następnie prosimy
o wykonanie polecenia C (podręcznik, s. 104). Aby to zrobić, uczniowie analizują
tabelę w podrozdziale Żądania Hitlera (podręcznik, s. 102) z danymi na temat sił
wojskowych Polski, Niemiec oraz ZSRR i formułują wnioski dotyczące szans Polski
w ewentualnym konflikcie militarnym z tymi krajami.
III. Podsumowanie
Inicjujemy dyskusję wokół tezy: Polska jedną z ofiar traktatu wersalskiego.
Metody kontroli
Ćwiczenia 1 i 2 (zeszyt ćwiczeń, s. 50–51).
Praca domowa
Ćwiczenie (podręcznik, s. 104).
Część II. Kampania wrześniowa
Struktura i opis lekcji
I. Wprowadzenie
Podajemy temat i cele lekcji.
Przypominamy główne założenia ideologii nazizmu oraz najważniejsze wydarzenia związane z polityką Hitlera po 1938 r. Zwracamy uwagę na rosnące zagrożenie ze strony
III Rzeszy dla Polski i działania podejmowane w tej sytuacji przez rząd naszego kraju.
Następnie prosimy uczniów, aby zapoznali się z tekstem źródłowym w podręczniku
(s. 103) i odpowiedzieli na znajdujące się pod nim pytania. Wyjaśniamy, że rozkaz
wydany w sierpniu przez Hitlera doprowadził do wybuchu II wojny światowej, a także
określił politykę nazistowskich Niemiec wobec Polski i zapoczątkował pasmo zbrodni
dokonanych w naszym kraju, a później w innych państwach Europy.
II. Rozwinięcie
Dzielimy klasę na cztery grupy, a następnie rozdajemy instrukcje, arkusze papieru
i mazaki oraz materiały dodatkowe.
111
H6ny s. 112
Grupa I
Przedstawcie w formie kalendarium najważniejsze wydarzenia kampanii
wrześniowej. Wykorzystajcie informacje z podrozdziału Kampania wrześniowa
(podręcznik, s. 103–104) oraz materiały dodatkowe.
Grupa II Przygotujcie opis postaw Polaków, Niemców i mieszkańców państw Europy Zachodniej w czasie kampanii wrześniowej. Wykorzystajcie informacje
z podrozdziału Kampania wrześniowa (podręcznik, s. 103–104) oraz materiały dodatkowe.
Grupa III Przedstawcie metody walki zastosowane przez armię III Rzeszy podczas
kampanii wrześniowej. Wykorzystajcie informacje z podrozdziału Kampania
wrześniowa (podręcznik, s. 103–104) oraz materiały dodatkowe.
Grupa IV Przygotujcie materiał, w którym wyjaśnicie, dlaczego Polska poniosła klęskę
w kampanii wrześniowej. Wykorzystajcie informacje z podrozdziału Kampania wrześniowa (podręcznik, s. 103–104) oraz materiały dodatkowe.
Uczniowie pracują w grupach, a po upływie wyznaczonego czasu prezentują efekty
swojej pracy. W ramach wprowadzenia do prezentacji odczytujemy (podręcznik, s. 98–
–99) lub odtwarzamy z płyty CD opowiadanie 1 września, a następnie prosimy wybraną osobę o udzielenie odpowiedzi na pytania zamieszczone pod opowiadaniem.
Podczas prezentacji grupy I wskazujemy na mapie ściennej wymienione w kalendarium miejsca starć między wojskami polskimi i niemieckimi.
III. Podsumowanie
Pytamy uczniów o odczucia towarzyszące im podczas wykonywania zadania. Zachęcamy też do oceny omówionych wydarzeń i zjawisk.
Metody kontroli
Polecamy uczniom wykonać zadanie B w karcie pracy. Następnie prosimy chętne
osoby o podanie rozwiązania.
Praca domowa
Ćwiczenie 4 (zeszyt ćwiczeń, s. 52).
Materiał dla nauczyciela
Propozycja uzupełnienia drzewa decyzyjnego.
H6ny s. 113
CELE I WARTOŚCI
Zachowanie całości terytorium.
Utrzymanie niezależności państwa.
SKUTKI POZYTYWNE
• Uniknięcie konfliktu militarnego
z III Rzeszą.
• Uniknięcie losu zajętej przez Hitlera Czechosłowacji.
• Wykazanie się odwagą i nieuleganie żądaniom Hitlera.
• Zachowanie całości terytorium
dzięki wsparciu zachodnich sojuszników.
SKUTKI NEGATYWNE
• Okazanie słabości poprzez speł- • Możliwa wojna z III Rzeszą.
• Potencjalna utrata dostępu do
nianie żądań Hitlera.
Bałtyku, a nawet – niepodległoś• Możliwa utrata niezależności.
ci.
• Zmarnowanie wysiłku wielu po• Wiele zniszczeń i śmierć tysięcy
koleń walczących o niepodlegludzi.
łość kraju.
• Spełnienie żądań spowoduje pojawienie się kolejnych roszczeń.
• Możliwa utrata dostępu do Bałtyku.
• Straty gospodarcze.
MOŻLIWE ROZWIĄZANIA
Zgodzić się na nie.
Odrzucić je.
Hitler żąda od Polski
zgody na przyłączenie
Gdańska do III Rzeszy
oraz na budowę
eksterytorialnej autostrady i linii kolejowej
przez Pomorze Gdańskie.
Jak polscy politycy powinni
zareagować na te żądania?
SYTUACJA
WYMAGAJĄCA
PODJĘCIA DECYZJI
113