kalkulacja kosztów i opłacalność produkcji mleka

Temat 60: Obliczanie opłacalności produkcji mleka
Kalkulacja produkcji litra mleka dotyczy zdarzeń mających miejsce w oborze krów
mlecznych wraz z odchowem cieląt do końca 2 miesiąca życia.
Podział kosztów
Rozdział pt. "koszty i dochody" sprowadzić można w zasadzie do kosztów, bo
jedynym dochodem jest przychód z mleka. Rzeczą najistotniejszą i najtrudniejszą jest
"uchwycenie" wszystkich kosztów poniesionych na produkcję mleka. Dzieli się je na koszty
ponoszone niezależnie od poziomu produkcji, do nich zaliczamy:

amortyzację budynków służących bydłu;

amortyzację silosów, płyt gnojowych i zbiorników na gnojowicę;

amortyzację urządzeń do udoju;

amortyzację ciągników, samochodów i maszyn obsługujących stado krów mlecznych;

koszty eksploatacji, garażowania i ubezpieczenia maszyn związanych z fermą krów
mlecznych;

koszty napraw i remontów budynków i maszyn związanych z funkcjonowaniem stada;

koszt energii elektrycznej (główne odbiorniki to schładzalnik mleka, urządzenie do
mycia instalacji mlecznej i pompy podciśnienia);

koszty środków chemicznych służących do utrzymania higieny urządzeń udojowych;

tzw. koszty administracyjne, w które włączam rachunek telefoniczny, korespondencję,
materiały, biurowe, uczestnictwo w szkoleniach, ubrania robocze i środki czystości.
Druga grupa to koszty zależne od poziomu produkcji mleka, do których zaliczamy:
 koszty pasz

koszt pracy

koszty wody,

koszt analiz laboratoryjnych,

koszt oceny hodowlanej,

koszt leków i usług weterynaryjnych,

utylizacja padłych zwierząt,

koszt zabiegów inseminacyjnych i nasienia,

koszt odtworzenia stada (ten koszt jest często pomijany),

inne usługi
Cena odtworzenia stada.
Koszt odtworzenia stada to różnica pomiędzy wartością końcową, a początkową stada
z uwzględnieniem zakupu zwierząt do stada i sprzedaży zwierząt z obory oraz wartości
przekazanych cieląt po 2 miesiącu życia do wychowalni młodzieży. Musimy pamiętać, że
wprowadzona do stada jałówka to koszt rzędu 5.500 zł, ale już po wycieleniu jej wartość, to
wartość krowy pierwiastki (około 3.500 zł) plus wartość cielaka.
Ile kosztują własne pasze?
Emocje zawsze budzi określenie kosztów paszy. O ile ustalenie kosztów pasz z
zakupu nie nastręcza większych problemów (posiadamy przecież faktury lub rachunki), o tyle
ustalenie wartości pasz własnych, zwłaszcza objętościowych, przyprawia z reguły hodowców
o ból głowy. Za idealną uznać należy sytuację, gdy hodowca może precyzyjnie i szczegółowo
wyliczyć wszystkie koszty, jakie poniósł na pozyskanie kiszonki z jednego hektara i
dodatkowo ma precyzyjnie określoną ilość zakiszonego materiału. Niestety, takie przypadki
to rzadkość. Dlatego praktycy z nadzieją czekają na pomocną dłoń ze strony ekonomiki
rolnictwa i zaproponowanie metodyki kalkulacji wartości pasz objętościowych. To bardzo
istotne abyśmy stosowali tę samą metodykę liczenia kosztów produkcji pasz objętościowych,
bo tylko w takiej sytuacji mamy szansę porównania efektywności produkcji mleka pomiędzy
różnymi stadami. Póki co najpopularniejsze metody szacowania wartości (wyrażonej w
złotówkach, a nie wartości pokarmowej) pasz objętościowych to metody porównawcze,
polegające na:

porównaniu wartości przychodu z hektara pszenicy (~380 zł/t) z szacunkową ilością
pozyskanego z 1 ha materiału do zakiszania. Przykład: z hektara uzyskano 6 ton
pszenicy, co przy cenie 380 zł za tonę daje 2280 zł. Jednocześnie z ha kukurydzy
uzyskano 30 tony kiszonki. Tak więc 2280 : 30 = 76 zł za tonę kiszonki z kukurydzy.
Ale już przy plonie 7 ton pszenicy z hektara wartość tony kiszonki z kukurydzy osiąga
88,66 zł. Wartość tony kiszonki z kukurydzy czy każdej innej kiszonki zależy więc w
tej metodzie od 3 czynników - plonu zboża, jego ceny i plonu rośliny zakiszanej.

porównaniu wartości przychodu z hektara pszenicy (380 zł/t) przeliczonego na
jednostkę energii NEL (energia NEL to najbardziej deficytowy składnik dawki
pokarmowej) i odniesieniu tej wartości do pozyskanej ilości energii w zakiszanym
materiale. Przykład: z hektara uzyskano 6 ton pszenicy co przy cenie 380 zł za tonę
daje 2280 zł. Skoro 1 kg s.m. pszenicy niesie ze sobą średnio 1,85 Mcal NEL to z
hektara pszenicy osiągamy ~9768 Mcal NEL (6000 kg x 0,88 x 1,85). Tak więc 1
Mcal ma wartość 0,23 zł. Hektar kukurydzy daje zwykle około 14 ton s.m. kiszonki.
Wartość energii w 1 kg s.m. kiszonki z kukurydzy to 1,4 Mcal NEL. Tak więc z ha
s.m. kukurydzy uzyskujemy 19600 Mcal NEL co daje ~ 4508 zł. W przeliczeniu na
energię 1 tona s.m. kiszonki z kukurydzy powinna kosztować 322 zł. W przypadku
kiszonki o zawartości suchej masy 35 proc. cena za tonę brutto kukurydzy osiągnęłaby
~ 112,7 zł.

porównaniu wartości przychodu z hektara pszenicy ( 380 zł/t) przeliczonego na ilość
białka ( białko to najkosztowniejszy składnik dawki pokarmowej) i odniesieniu tej
wartości do pozyskanej ilości białka w zakiszanym materiale. Przykład:
- z hektara uzyskano 6 ton pszenicy co przy cenie 380 zł za tonę daje 2280 zł. Skoro 1
kg s.m. pszenicy niesie ze sobą średnio 135 g b.o. to z hektara pszenicy osiągamy ~
713 kg białka ogólnego. Jeden kg białka powinien więc kosztować 3,20 zł.
Hektar kukurydzy daje zwykle około 14 ton s.m. kiszonki. Średnia zawartość białka w
1 kg s.m. kiszonki z kukurydzy to 90 g. Tak więc z ha s.m. kukurydzy uzyskujemy
1.260 kg białka co daje ~ 4032 zł. W przeliczeniu na białko ogólne 1 tona s.m.
kiszonki z kukurydzy powinna kosztować 288 zł. W przypadku kiszonki o zawartości
suchej masy 35 proc. cena za tonę kukurydzy osiągnęłaby ~ 100,8 zł.
KALKULACJA KOSZTÓW I OPŁACALNOŚĆ PRODUKCJI MLEKA
wartość
ilość
produkcja główna - mleko
l
3500
3325,00
produkcja uboczna - brakowanie
krowa
kg
93,3
2,30
214,59
ciele
kg
50
5,70
285,00
produkcja - razem
3824,59
koszty bezpośrednie
1. koszt odnowienia stada
zł
400,00
2. pasze – razem
zł
718,52
mieszanka treściwa 14% dt
1,00
73,00
73,00
mieszanka treściwa 18% dt
śruta zbożowa własna
dt
2,00
35,90
71,80
zielonka
dt
80,00
2,28
182,40
siano
dt
13,00
10,04
130,52
kiszonka z kukurydzy
dt
60,00
3,03
181,80
premix
dt
0,25
260,00
65,00
lizawka
szt
2,00
7,00
14,00
3. inne koszty – razem
zł
370,00
opieka weterynaryjna
zł
150,00
inseminacja
zł
75,00
środki myjąco-dezynfek. zł
120,00
korekcja racic
zł
15,00
bielenie
zł
10,00
koszty bezpośrednie - razem
1488,52
koszty pośrednie
1. koszty maszyn
h
5,00
39,67
198,35
2. przygotowanie pasz własnych – razem
652,01
zielonka
dt
80
1,28
102,40
siano
dt
13
11,77
153,01
kiszonka z kukurydzy dt
60,00
6,61
396,60
koszty pośrednie - razem zł
850,36
zł
koszty ogółem
2338,88
koszty ogół. produkcji 1 l zł
0,67
dochód rolniczy
(3824,59-2338,88)
1485,71
0,95 zł/l – 0,67 zł/l = 0,28 zł/l
I. 3500l x 0,28 zł/l = 980 zł od jednej krowy na rok
II. 4500l x 0,28 zł/l = 1260 zł od jednej krowy na rok
4500
II
cena
jednost
kowa
0,95
93,3
50
2,30
5,70
Wyszczególnienie
J.m.
ilość
I
cena
jednost
kowa
0,95
1,00
1,00
3,00
100,00
15,00
70,00
0,30
2,00
73,00
80,00
35,90
2,28
10,04
3,03
260,00
7,00
6,00
39,67
100
15
70,00
1,14
12,99
6,61
(4774,59-3004,64)
wartość
4275,00
214,59
285,00
4774,59
666,67
943,40
73,00
80,00
107,70
228,00
150,60
212,10
78,00
14,00
385,00
150,00
90,00
120,00
15,00
10,00
1995,07
238,02
771,55
114,00
194,85
462,70
1009,57
3004,64
0,67
1769,95