Projekt sprawozdania z realizacji rządowego programu popierania
advertisement
/projekt z dnia 14 lutego 2017 r./ Sprawozdanie z realizacji rządowego programu społecznego budownictwa czynszowego w 2016 r. wraz z oceną wdrożenia i rekomendacjami na kolejny rok Warszawa, luty 2017 r. Spis treści I. Podstawa prawna sporządzenia sprawozdania 3 II. Podstawy prawne funkcjonowania rządowego programu popierania budownictwa mieszkaniowego 3 III. Podstawowe informacje o programie 4 IV. Tryb udzielania finansowania zwrotnego w ramach realizacji rządowego programu popierania budownictwa mieszkaniowego 10 V. Efekty działania programu 14 1. Zgłoszone przez wnioskodawców zapotrzebowanie 14 2. Ocena wiarygodności kredytowej 21 3. Zaawansowanie zawierania umów kredytowych 24 Rekomendacje dla Rady Ministrów 25 VI. 2|Strona Podstawa prawna sporządzenia sprawozdania I. Podstawą prawną sporządzenia niniejszego sprawozdania jest delegacja zawarta w art. 15g ustawy z dnia 26 października 1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego (Dz. U. z 2017 r. poz. 79), która zobowiązuje ministra właściwego do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa do przedłożenia Radzie Ministrów, w terminie do dnia 31 marca każdego roku, sprawozdania z realizacji rządowego programu popierania budownictwa mieszkaniowego wraz z oceną wdrożenia i rekomendacjami na przyszły rok. Przepis art. 15g ustawy z dnia 26 października 1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego, został wprowadzony ustawą z dnia 10 września 2015 r. o zmianie ustawy o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1582), która reaktywowała program społecznego budownictwa czynszowego, realizowany do 2009 r. w ramach kredytów udzielanych przez Bank Gospodarstwa Krajowego ze środków Krajowego Funduszu Mieszkaniowego głównie przez towarzystwa budownictwa społecznego oraz spółdzielnie mieszkaniowe. Program społecznego budownictwa czynszowego w swoich zasadniczych ramach został określony w I połowie lat 90-tych1. Podstawy II. prawne funkcjonowania rządowego programu popierania budownictwa mieszkaniowego Podstawę prawną funkcjonowania rządowego programu popierania budownictwa mieszkaniowego stanowi: ustawa z dnia 26 października 1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego (Dz. U. z 2017 r. poz. 79), znowelizowana ustawą z dnia 10 września 2015 r. o zmianie ustawy o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1582), która weszła w życie w dniu 25 października 2015 r., rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 października 2015 r. w sprawie warunków i trybu finansowania zwrotnego w ramach realizacji przez Bank Gospodarstwa Krajowego rządowego programu popierania budownictwa mieszkaniowego oraz minimalnych wymagań dotyczących lokali powstałych przy udziale tego finansowania (Dz. U. z 2015 r., poz. 1720), które weszło w życie w dniu 31 października 2015 r. oraz tzw. „umowa trójstronna” zawarta w dniu 23 maja 2016 r. pomiędzy ministrem właściwym do spraw finansów publicznych, ministrem właściwym do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa a Bankiem Gospodarstwa Krajowego. Podstawę prawną zawarcia przedmiotowej umowy stanowi art. 15c ust. 4 ustawy 1 Rys historyczny – załącznik nr 1. 3|Strona z dnia 26 października 1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego. Program społecznego budownictwa czynszowego został uruchomiony w listopad zie 2015 r., kiedy to rozpoczęła się I edycja składania wniosków o udzielenie finansowania zwrotnego. III. Podstawowe informacje o programie Cel Podstawowym celem programu społecznego budownictwa czynszowego, realizowanego w oparciu o przepisy ustawy z dnia 26 października 1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego, jest zwiększenie dostępu do mieszkań na wynajem dla osób o umiarkowanych dochodach, poprzez dofinansowanie budowy co najmniej 30 tysięcy mieszkań. W ramach programu społecznego budownictwa czynszowego przyjęto model finansowania, w którym to Bank Gospodarstwa Krajowego udziela z własnych środków kredytów i gwarancji nabycia emisji obligacji oferowanych na preferencyjnych warunkach (kwota udzielonego finansowania zwrotnego ma wynieść 4,5 mld zł w okresie 10 edycji programu). Bank Gospodarstwa Krajowego udziela finansowania zwrotnego we własnym imieniu i na własny rachunek. Zgodnie z art. 15c ust. 2 ustawy z dnia 26 października 1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego, Bank Gospodarstwa Krajowego otrzymuje do oprocentowania kredytu lub obligacji dopłatę, wynoszącą 1,3 punktu procentowego powyżej stopy oprocentowania kredytu oferowanego inwestorowi. Szczegółowe warunki stosowania dopłat określa umowa zawarta w dniu 23 maja 2016 r. pomiędzy ministrem właściwym do spraw finansów publicznych, ministrem właściwym do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa a Bankiem Gospodarstwa Krajowego. Ustawa z dnia 10 września 2015 r. o zmianie ustawy o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego oraz niektórych innych ustaw, określiła w art. 9 ust. 1 maksymalne limity środków budżetu państwa, do wysokości których może zostać zasilony Fundusz Dopłat, przeznaczonych na dopłaty dla Banku Gospodarstwa Krajowego. Wynoszą one w sumie, dla zaplanowanych 10 edycji programu, 751,9 mln zł: 1) w 2016 r. – 1,5 mln zł; 2) w 2017 r. – 7,2 mln zł; 3) w 2018 r. – 12,8 mln zł; 4) w 2019 r. – 18,2 mln zł; 5) w 2020 r. – 346,2 mln zł; 6) w 2021 r. – 73,2 mln zł; 7) w 2022 r. – 73,2 mln zł; 4|Strona 8) w 2023 r. – 73,2 mln zł; 9) w 2024 r. – 73,2 mln zł; 10) w 2025 r. – 73,2 mln zł. Przyjęty model finansowania zakłada, że w pierwszych latach realizacji programu wydatki z budżetu państwa będą dotyczyły dopłat do oprocentowania przysługujące jedynie w danym roku. Dopiero od 2020 r. zakłada się przekazywanie dopłat dla całego okresu kredytowania (maksymalny okres kredytowania to 30 lat). W 2016 r. zaplanowane w ustawie budżetowej środki w kwocie 1,5 mln zł na realizację programu społecznego budownictwa czynszowego nie zostały uruchomione. Zgodnie z art. 33f ust. 4 ustawy z dnia 26 października 1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego, w przypadku wyodrębniania na własność lokali mieszkalnych wybudowanych przy wykorzystaniu kredytu udzielonego przez Bank Gospodarstwa Krajowego na podstawie wniosków złożonych do dnia 30 września 2009 r. (w ramach poprzedniego programu wsparcia społecznego budownictwa czynszowego realizowanego ze środków Krajowego Funduszu Mieszkaniowego), środki pochodzące ze spłaty przypadającej na lokal mieszkalny części umorzenia kredytu zasilają Fundusz Dopłat. Zgodnie z § 3 ust. 2 tzw. „umowy trójstronnej” z dnia 23 maja 2016 r. środki te zasilą rachunek programu. Środki zgromadzone w Funduszu Dopłat były wystarczające do zapewnienia realizacji programu w 2016 r., bez konieczności wykorzystania środków budżetu państwa, uzgodnionych w ustawie budżetowej. W 2017 r. również nie planuje się zasilenia Funduszu Dopłat środkami budżetu państwa na realizację programu. Środki zgromadzone w Funduszu Dopłat z tego tytułu są wystarczające do zapewnienia realizacji programu w 2017 r., bez konieczności wykorzystania środków budżetu państwa. Zasięg terytorialny programu: terytorium Polski (w zależności od lokalnych potrzeb beneficjentami mogą być zarówno duże, jak i małe miejscowości). Beneficjentami programu mogą być: towarzystwa budownictwa społecznego, spółdzielnie mieszkaniowe, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjne, w których gmina lub gminy dysponują odpowiednio ponad 50% głosów na zgromadzeniu wspólników lub na walnym zgromadzeniu, nie działające w formie towarzystwa budownictwa społecznego, zwane „spółkami gminnymi”. Warunkiem udzielenia finansowania zwrotnego jest zawarcie przez kredytobiorcę umowy z gminą właściwą miejscowo dla planowanego przedsięwzięcia inwestycyjno-budowlanego, określającej: 5|Strona 1. przewidywane formy partycypacji finansowej gminy w kosztach realizacji przedsięwzięcia inwestycyjno-budowlanego; 2. planowaną liczbę lokali mieszkalnych utworzonych w wyniku realizacji przedsięwzięcia inwestycyjno-budowlanego, których najemcami będą osoby wskazane przez gminę, w tym osoby będące aktualnie najemcami lokali mieszkalnych wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu gminy; 3. zobowiązanie, odpowiednio kredytobiorcy lub gminy, wskazujące minimalną liczbę lokali mieszkalnych utworzonych w wyniku realizacji przedsięwzięcia inwestycyjno-budowlanego, których najemcami będą osoby wychowujące przynajmniej jedno własne lub przysposobione dziecko, o którym mowa w art. 7 ust. 1a ustawy z dnia 27 września 2013 r. o pomocy państwa w nabyciu pierwszego mieszkania przez młodych ludzi (Dz. U. z 2015 r. poz. 1865, z późn. zm.), nie mniej jednak niż 50% wszystkich lokali utworzonych w wyniku realizacji przedsięwzięcia. Podstawowe założenia produktu kredytowego Banku Gospodarstwa Krajowego udzielanego w ramach programu. Przedmiotem finansowania jest budowa nowych lokali lub adaptacja pomieszczeń na lokale mieszkalne, których zasady najmu są zgodne z warunkami określonymi w ustawie z dnia 26 października 1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego. Bank Gospodarstwa Krajowego udziela finansowania zwrotnego do wysokości nie większej niż 75% kosztów przedsięwzięcia inwestycyjno-budowlanego, w formie kredytu lub emisji obligacji. Finansowanie zwrotne jest udzielane na okres nie dłuższy niż 30 lat. Kredyt lub emisja obligacji może dotyczyć wyłącznie przedsięwzięcia inwestycyjno -budowlanego, które zostało rozpoczęte nie wcześniej niż w dniu 1 lipca 2015 r. oraz nie później niż w okresie 2 lat od dnia złożenia wniosku o udzielenie finansowania zwrotnego. W przypadku gdy zapotrzebowanie na finansowanie zwrotne wynikające z wniosków złożonych w danym roku przekracza limit środków finansowania zwrotnego, określony przez Bank Gospodarstwa Krajowego, łączna kwota finansowania zwrotnego udzielonego jednemu kredytobiorcy nie może przekroczyć 15% tych środków. Okres wypłaty kredytu albo środków z emisji obligacji nie może być dłuższy niż 24 miesiące, licząc od dnia zawarcia umowy kredytu albo umowy emisji obligacji. Bank Gospodarstwa Krajowego może odmówić udzielenia finansowania zwrotnego lub żądać, w całości lub w części, zwrotu udzielonego finansowania zwrotnego, w przypadku naruszenia przez kredytobiorcę warunków, na jakich jest udzielane finansowanie, w szczególności: 6|Strona 1. wykorzystania finansowania lub jego części niezgodnie z celem, na który zostało udzielone; 2. niedotrzymania z winy kredytobiorcy warunku, jakim jest zawarcie umowy z gminą; 3. zmiany przeznaczenia lokali wybudowanych przy udziale finansowania; 4. naruszenia przepisów lub niewypełnienia przez kredytobiorcę zobowiązań wynikających z tytułu świadczenia usług publicznych w rozumieniu przepisów Unii Europejskiej; 5. wskazania przez kredytobiorcę we wniosku o udzielenie finansowania fałszywych informacji lub niedotrzymania, z winy kredytobiorcy, zadeklarowanych we wniosku parametrów przedsięwzięcia inwestycyjno-budowlanego, wpływających na udzielenie finansowania, zgodnie z przepisami określającymi tryb udzielania finansowania. Finansowanie zwrotne udzielane przez Bank stanowi rekompensatę z tytułu świadczenia usług publicznych w rozumieniu przepisów prawa Unii Europejskiej. Wysokość oprocentowania kredytu lub obligacji w ramach realizacji rządowego programu popierania budownictwa mieszkaniowego jest równa preferencyjnej stopie procentowej, będącej podstawą ustalenia wysokości odsetek spłacanych przez kredytobiorcę, równej stopie WIBOR trzymiesięczny w rozumieniu art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 5 grudnia 2002 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów mieszkaniowych o stałej stopie procentowej (Dz. U. z 2014 r. poz. 711, z późn. zm.), obliczanej jako średnia arytmetyczna notowań w kwartale kalendarzowym, bez dni wolnych, mająca zastosowanie od pierwszego dnia kalendarzowego następnego kwartału. Tabela nr 1. Stopa WIBOR trzymiesięczny dla finansowania zwrotnego w poszczególnych kwartałach 2016 r. III kw. IV kw. I kw. II kw. Stopa WIBOR 3M 1,73% 1,69% 1,68% 1,71% Źródło: Dane BGK. Opracowanie: Departament Mieszkalnictwa, MIiB. W I kwartale 2017 r. przeciętna stopa WIBOR trzymiesięczny wynosi 1,73%. Możliwość składania przez towarzystwa budownictwa społecznego, spółdzielnie mieszkaniowe oraz spółki gminne wniosków w Banku Gospodarstwa Krajowego o udzielenie finansowania zwrotnego w ramach realizacji rządowego programu popierania budownictwa mieszkaniowego, wynika z przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 20 października 2015 r. w sprawie warunków i trybu finansowania zwrotnego w ramach realizacji przez Bank Gospodarstwa Krajowego rządowego programu popierania budownictwa mieszkaniowego oraz minimalnych wymagań dotyczących lokali powstałych przy udziale tego finansowania (Dz. U. z 2015 r., poz. 1720) , które weszło w życie w dniu 31 października 2015 r., na podstawie delegacji zawartej w art. 15b ust. 5 ustawy z dnia 26 października 1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 października 2015 r. w sprawie warunków i trybu finansowania zwrotnego (…), w przypadku gdy zgłoszone zapotrzebowanie przekroczy dostępne na daną edycję środki, wskazuje kryteria uwzględniające społeczne i techniczne uwarunkowania planowanej inwestycji, które decydują o wyborze przedsięwzięć inwestycyjno-budowalnych do 7|Strona finansowania. W przypadku zapotrzebowania przekraczającego limit środków przewidzianych w danej edycji, ocena będzie dokonywana w oparciu o wskazane w rozporządzeniu kryteria oceny punktowej, pozwalające na preferowanie przedsięwzięć wskutek: 1. większego niż wymagane 50% udziału rodzin z dziećmi wśród najemców, 2. realizacji przedsięwzięcia na obszarze objętym programem rewitalizacji lub miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, 3. deficytu mieszkań w gminie, 4. dotychczasowego stopnia korzystania z programu realizowanego ze środków Krajowego Funduszu Mieszkaniowego na terenie powiatu, 5. premiowania przedsięwzięć, w ramach których gmina kierować będzie do społecznego zasobu obecnych najemców lokali komunalnych, 6. premiowania przedsięwzięć polegających na remoncie lub zmianie sposobu użytkowania istniejącego budynku, 7. niższej partycypacji przyszłego najemcy w kosztach budowy lokalu mieszkalnego albo zróżnicowanego charakteru zasobu (budowa lokali użytkowych, niefinansowanych z preferencyjnego kredytu, ale pozwalających zmniejszyć obciążenia wynikające z zaciągniętego kredytu). Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 października 2015 r. w sprawie warunków i trybu finansowania zwrotnego (…) określa ponadto dodatkowe w stosunku do wskazanych w przepisach techniczno-budowlanych wymagania dotyczące lokali mieszkalnych na wynajem tworzonych z udziałem finansowania zwrotnego. Dotyczą one wyposażenia technicznego mieszkania. W lokalu mieszkalnym powstałym przy wykorzystaniu finansowania zwrotnego należy zainstalować gotowe do użytkowania urządzenia, tj. w łazience – wannę lub brodzik lub kabinę natryskowa, umywalkę oraz miskę ustępową, jeżeli w lokalu mieszkalnym nie ma wydzielonego ustępu, natomiast w pomieszczeniu kuchennym – kuchenkę z piekarnikiem gazową lub elektryczną. Towarzystwo budownictwa społecznego może wynająć lokal mieszkalny osobie fizycznej, jeżeli spełnia ona wymogi określone w ustawie z dnia 26 października 1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego. Jednym z takich wymogów są miesięczne dochody gospodarstwa domowego, które nie mogą przekraczać ustawowo określonego limitu. W wyniku dokonanej w 2015 r. nowelizacji ustawy z dnia 26 października 1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego nastąpiło określenie nowych progów dochodowych uprawniających do użytkowania lokalu mieszkalnego w zasobach towarzystw. Dokonano obniżenia progów dochodowych w przypadku lokali tworzonych w ramach nowego programu oraz w przypadku starego zasobu mieszkań, w sytuacji zawarcia kolejnych umów najmu w stosunku do lokali mieszkalnych wybudowanych z udziałem finansowego wkładu partycypanta (najemcy bądź osoby trzeciej). Takie rozwiązanie pozwala na skierowanie wsparcia do gospodarstw domowych faktycznie potrzebujących wsparcia w zaspokajaniu własnych potrzeb mieszkaniowych, czyli rodzin uzyskujących umiarkowane dochody, które nie pozwalają na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych we własnym 8|Strona zakresie na rynku komercyjnym. Ponadto jest ono zgodne z wynikami analizy dostępności mieszkań w Polsce oraz zaleceniami Banku Światowego. Dodatkowym warunkiem zamieszkania w lokalu towarzystwa budownictwa społecznego jest brak tytułu prawnego do innego lokalu w tej samej miejscowości (dotyczy to także osoby zgłoszonej do wspólnego zamieszkania). Towarzystwo budownictwa społecznego może także uzależnić zawarcie umowy najmu od wpłaty przez przyszłego najemcę kwoty partycypacji w kosztach budowy lokalu mieszkalnego. Umowa najmu może również przewidywać obowiązek wpłacenia przez najemcę kaucji zabezpieczającej pokrycie należności z tytułu najmu, istniejących w dniu opróżnienia lokalu. Wysokość stawek czynszu w zasobach towarzystw budownictwa społecznego na tle przeciętnych stawek rynkowych jest relatywnie niska. W obecnym stanie prawnym wysokość ta kształtuje się na poziomie 4% wartości odtworzeniowej, obliczonej według przepisów ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 1610) – w przypadku lokali wybudowanych przy wykorzystaniu kredytu udzielonego przez Bank Gospodarstwa Krajowego na podstawie wniosków o kredyt złożonych do dnia 30 września 2009 r. i 5% – w przypadku lokali mieszkalnych wybudowanych przy wykorzystaniu finansowania zwrotnego. Mimo podniesienia poziomu maksymalnej stawki czynszu w odniesieniu do mieszkań wybudowanych w ramach nowego programu, cel programu, czyli tworzenie lokali o umiarkowanych, niższych od komercyjnych czynszach, nadal jest zachowany. 9|Strona IV. Tryb udzielania finansowania zwrotnego w ramach realizacji rządowego programu popierania budownictwa mieszkaniowego Informacja o limicie środków finansowania zwrotnego Bank Gospodarstwa Krajowego, w terminie do dnia 1 marca każdego roku, publikuje w Biuletynie Informacji Publicznej informację o limicie środków finansowania zwrotnego, przeznaczonych na udzielanie kredytów lub emisję obligacji w danym roku, uwzględniając postanowienia umowy z dnia 23 maja 2016 r. oraz środki finansowania zwrotnego niewykorzystane w poprzednim roku, w przypadku gdy łączna kwota zapotrzebowania na finansowanie zwrotne, wynikająca z wniosków złożonych do Banku Gospodarstwa Krajowego w poprzednim roku przez kredytobiorców, którzy uzyskali pozytywną ocenę wiarygodności kredytowej, była niższa od dostępnego w poprzednim roku limitu środków finansowania zwrotnego. Informacja o limicie środków finansowania zwrotnego dostępnych dla I edycji programu społecznego budownictwa czynszowego, została opublikowana niezwłocznie po podpisaniu umowy określającej warunki stosowania dopłat (tj. umowy z dnia 23 maja 2016 r.). W dniu 9 czerwca 2016 r. Bank poinformował, że limit środków finansowania zwrotnego przeznaczonych na udzielanie kredytów lub emisję obligacji w ramach I edycji programu wynosi 450 mln zł. Składanie wniosków W ramach I edycji rządowego programu popierania budownictwa mieszkaniowego inwestorzy mogli składać wnioski od dnia 1 listopada 2015 r. do dnia 29 lutego 2016 r. Pierwsza edycja programu zainicjowanego w 2015 r., ze względu na wejście w życie przepisów ustawy z dnia 10 września 2015 r. o zmianie ustawy o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego oraz niektórych innych ustaw, dopiero w dniu 25 października 2015 r., została wyjątkowo przesunięta w stosunku do pozostałych 9 edycji, które będą odbywać się we wrześniu każdego roku ( od dnia 1 do dnia 30 września). Wniosek o udzielenie finansowania zwrotnego jest składany jednocześnie w postaci papierowej i elektronicznej w Banku Gospodarstwa Krajowego. Za datę wpływu wniosku do Banku uznaje się datę późniejszą z dwóch ww. dat. Przy czym za datę złożenia wniosku w postaci papierowej za pośrednictwem operatora pocztowego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe (Dz. U. z 2016 r. poz. 1113, z późn. zm.), uznaje się dzień nadania wniosku przesyłką rejestrowaną w placówce tego operatora. Wnioskodawcy, zobligowani zostali na podstawie § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 20 października 2015 r. w sprawie warunków i trybu finansowania zwrotnego (…), do dołączenia do 10 | S t r o n a wniosku w postaci papierowej na etapie jego złożenia kompletu dokumentów, o których mowa w niniejszym paragrafie. Są to m.in. prawomocna decyzja o pozwoleniu na budowę albo zgłoszenie właściwemu organowi robót budowlanych, do którego nie wniesiono sprzeciwu, odpis z Krajowego Rejestru Sądowego, umowa albo statut spółki, albo statut spółdzielni i inne, o których mowa w ww. paragrafie, w tym również poświadczona za zgodność z oryginałem kopia umowy z gminą właściwą miejscowo dla planowanego przedsięwzięcia inwestycyjno-budowlanego. Zgodnie z art. 15a ust. 3 ustawy z dnia 26 października 1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego, warunkiem udzielenia finansowania zwrotnego jest zawarcie przez inwestora umowy z gminą właściwą miejscowo dla planowanego przedsięwzięcia inwestycyjno-budowlanego. Poświadczoną za zgodność z oryginałem kopię umowy inwestor dołącza do wniosku o udzielenie finansowania zwrotnego. Umowa ta powinna określać m.in. planowaną liczbę lokali mieszkalnych utworzonych w wyniku realizacji przedsięwzięcia inwestycyjno-budowlanego, których najemcami będą osoby wskazane przez gminę oraz zobowiązanie, odpowiednio kredytobiorcy lub gminy, wskazujące minimalną liczbę lokali mieszkalnych utworzonych w wyniku realizacji przedsięwzięcia inwestycyjnobudowlanego, których najemcami będą osoby wychowujące przynajmniej jedno własne lub przysposobione dziecko, o którym mowa w art. 7 ust. 1a ustawy z dnia 27 września 2013 r. o pomocy państwa w nabyciu pierwszego mieszkania przez młodych ludzi (Dz. U. z 2015 r. poz. 1865, z późn. zm.), nie mniej jednak niż 50% wszystkich lokali utworzonych w wyniku realizacji przedsięwzięcia. Rejestracja wniosku Bank Gospodarstwa Krajowego jest zobowiązany do sprawdzenia w terminie 21 dni od dnia wpływu wniosku, czy wnioskodawca spełnia warunki dotyczące finansowania zwrotnego, o których mowa w ustawie z dnia 26 października 1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego oraz czy wniosek spełnia wymagania, o których mowa w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 20 października 2015 r. w sprawie warunków i trybu finansowania zwrotnego (…). Jeżeli wnioskodawca i wniosek spełnia wszystkie wymagania, o których mowa w ustawie i rozporządzeniu, podlega on rejestracji. Jeżeli wniosek nie spełnia wymagań formalnych, Bank wzywa kredytobiorcę do uzupełnienia wniosku, wskazując jednocześnie zakres uzupełnienia oraz termin na uzupełnienie wniosku, nie dłuższy niż 21 dni od dnia doręczenia wezwania, nie później jednak niż do dnia 15 listopada roku, w którym został złożony wniosek (w przypadku I edycji programu termin ten został określony na dzień 31 marca 2016 r.). Jeżeli wniosek o udzielenie finansowania zwrotnego został złożony z pominięciem terminu, bądź nie został uzupełniony w terminie wskazanym przez Bank, podlega on zwrotowi bez rozpoznania. 11 | S t r o n a Ocena wiarygodności kredytowej Kredytobiorca, którego wniosek został zarejestrowany, podlega ocenie wiarygodności kredytowej, również w zakresie oceny sytuacji ekonomiczno-finansowej, a także zdolności do spłaty zadłużenia z tytułu udzielonego finansowania zwrotnego oraz zasad i jakości gospodarowania zasobem mieszkaniowym, w terminie do dnia 30 listopada roku, w którym został złożony wniosek (w przypadku I edycji programu termin ten został przesunięty na dzień 15 kwietnia 2016 r.). Informację o negatywnej ocenie wiarygodności kredytowej Bank Gospodarstwa Krajowego przekazuje kredytobiorcy na piśmie wraz z uzasadnieniem, w terminie 14 dni od dnia dokonania oceny. Oceny wiarygodności kredytowej, Bank Gospodarstwa Krajowego dokonuje na podstawie dokumentów, tj. m.in. bilans i rachunek zysków i strat za ostatni rok obrachunkowy, sprawozdanie o przychodach, kosztach i wyniku finansowym oraz o nakładach na środki trwałe za ostatni okres sprawozdawczy, informacja dotycząca wysokości należności czynszowych i terminowości ich regulowania za ostatni okres sprawozdawczy i innych, o których mowa w § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 20 października 2015 r. w sprawie warunków i trybu finansowania zwrotnego (…). Dokumenty powinny być sporządzone na formularzach udostępnionych przez Bank. Kryteria oceny wniosków Jeżeli w danym roku zapotrzebowanie na finansowanie zwrotne wynikające z wniosków złożonych przez kredytobiorców, którzy uzyskali pozytywną ocenę wiarygodności kredytowej, przekracza wysokość kwoty przeznaczonej na udzielanie finansowania zwrotnego w danym roku w ramach określonego limitu środków, Bank Gospodarstwa Krajowego dokonuje wyboru przedsięwzięć inwestycyjno-budowlanych na podstawie kryteriów oceny wniosków określonych w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 20 października 2015 r. w sprawie warunków i trybu finansowania zwrotnego (…), zwanych „oceną punktową”. Lista rankingowa wniosków Na podstawie oceny punktowej Bank Gospodarstwa Krajowego sporządza listę rankingową wszystkich wniosków, uszeregowanych w kolejności od największej do najmniejszej liczby uzyskanych punktów. Decyzja o udzieleniu finansowania zwrotnego jest podejmowana przez Bank z uwzględnieniem pozycji wniosku na liście rankingowej, przy czym całkowita wartość finansowania zwrotnego wynikająca z wniosków, w przypadku których Bank Gospodarstwa Krajowego podejmuje decyzję o udzieleniu finansowania zwrotnego, nie może przekroczyć limitu środków. W przypadku dwóch lub więcej wniosków o równej ogólnej liczbie punktów, zajmujących ostatnią pozycję na liście rankingowej w ramach limitu środków, decyzja o udzieleniu finansowania zwrotnego może być podjęta w odniesieniu do wniosku, który uzyskał kolejno wyższą liczbę punktów w trakcie oceny punktowej na podstawie następujących kryteriów: 12 | S t r o n a 1. adresowanie nowych mieszkań do osób wychowujących dzieci; 2. partycypacja najemcy; 3. program w zakresie rewitalizacji; 4. deficyt mieszkań w gminie. W przypadku niepodjęcia decyzji w ww. trybie, wyboru wniosku, wobec którego może zostać podjęta decyzja o udzieleniu finansowania zwrotnego, dokonuje się w drodze losowania. W terminie do dnia 31 grudnia roku (w przypadku I edycji – do dnia 30 kwietnia 2016 r.), w którym zostały złożone wnioski, Bank Gospodarstwa Krajowego podaje do wiadomości publicznej w Biuletynie Informacji Publicznej informację o wynikach oceny punktowej wraz z listą rankingową. W przypadku niedokonywania przez Bank Gospodarstwa Krajowego oceny punktowej, w ww. terminie, Bank podaje do wiadomości publicznej w Biuletynie Informacji Publicznej listę wniosków złożonych przez kredytobiorców, którzy uzyskali pozytywną ocenę wiarygodności kredytowej. Lista wniosków złożonych przez kredytobiorców, którzy uzyskali pozytywną ocenę wiarygodności kredytowej w ramach I edycji programu została opublikowana na BIP BGK w dniu 28 kwietnia 2016 r., a w ramach II edycji programu – w dniu 29 grudnia 2016 r. (informacja o wnioskodawcach, których wnioski uzyskały pozytywną ocenę wiarygodności kredytowej została zamieszczona na str. 21 i 23 niniejszego sprawozdania). W terminie od dnia 1 stycznia do dnia 28 lutego roku następującego po roku, w którym zostały złożone wnioski (w przypadku I edycji programu do dnia 30 kwietnia 2016 r.), Bank Gospodarstwa Krajowego informuje kredytobiorców, którzy spełnili warunki do uzyskania finansowania zwrotnego, o których mowa w przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 20 października 2015 r. w sprawie warunków i trybu finansowania zwrotnego (…), o terminie złożenia dokumentów niezbędnych do podjęcia decyzji kredytowej. 13 | S t r o n a V. 1. Efekty działania programu Zgłoszone przez wnioskodawców zapotrzebowanie I edycja programu Pierwsza edycja programu zainicjowanego w 2015 r., ze względu na wejście w życie przepisów ustawy z dnia 10 września 2015 r. o zmianie ustawy o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego oraz niektórych innych ustaw, dopiero w dniu 25 października 2015 r., została wyjątkowo przesunięta w stosunku do pozostałych 9 edycji, które będą odbywać się we wrześniu każdego roku, tak aby umożliwić inwestorom złożenie wniosków wcześniej niż dopiero we wrześniu 2016 r. na inwestycje już przygotowane do realizacji. Nabór wniosków o udzielenie finansowania zwrotnego w ramach I edycji programu społecznego budownictwa czynszowego rozpoczął się w dniu 1 listopada 2015 r., a zakończył się w dniu 29 lutego 2016 r. W ramach I edycji programu inwestorzy złożyli 59 wniosków, z czego 55 wniosków złożyły towarzystwa budownictwa społecznego (93,2% ogółu wniosków), w tym 53 wnioski towarzystwa z przewagą kapitału JST, 2 wnioski towarzystwa z przewagą kapitału prywatnego, 3 wnioski – spółki gminne (5,1% ogółu wniosków), natomiast 1 wniosek złożyła spółdzielnia mieszkaniowa (1,7% ogółu wniosków). Wykres nr 1. Liczba wniosków wg rodzaju wnioskodawcy – I edycja programu. Liczba wnioków wg rodzaju wnioskodawcywszystkie wnioski I edycji 2 1 3 53 spółdzielnia mieszkaniowa spółka gminna towarzystwo budownictwa społecznego (z przewagą kapitału JST) towarzystwo budownictwa społecznego (z przewagą kapitału prywatnego) Źródło: Dane statystyczne BGK. Opracowanie: Departament Mieszkalnictwa, MIiB. 14 | S t r o n a W ramach I edycji programu społecznego budownictwa czynszowego inwestorzy wnioskowali o finansowanie zwrotne w wysokości 374 000 524,32 zł, przy czym łączna wartość planowanych przedsięwzięć inwestycyjno-budowlanych wyniosła 591 242 132,97 zł. Wnioskodawcy założyli, że dzięki uzyskaniu wnioskowanego wsparcia będą w stanie wybudować łącznie 2 996 lokali mieszkalnych, o łącznej powierzchni 153 733,99 m². Tabela nr 2. Zestawienie wnioskowanej kwoty finansowania/wartości planowanego przedsięwzięcia/liczby i powierzchni lokali mieszkalnych, wg rodzaju wnioskodawcy – podsumowanie I edycji programu (dot. wszystkich złożonych wniosków). Wartość Liczba lokali Powierzchnia lokali Rodzaj Wnioskowana kwota planowanego mieszkalnych mieszkalnych [m²] wnioskodawcy finansowania przedsięwzięcia Spółdzielnia 2 764 459,80 zł 4 353 480,00 zł 22 1 088,37 mieszkaniowa Spółka gminna 8 198 874,04 zł 12 627 963,80 zł 81 3 182,13 Towarzystwo budownictwa społecznego (z 338 260 802,89 zł 537 366 082,60 zł 2 728 140 239,51 przewagą kapitału JST) Towarzystwo budownictwa społecznego (z 24 776 387,59 zł 36 894 606,57 zł 165 9 223,98 przewagą kapitału prywatnego) Razem: 374 000 524,32 zł 591 242 132,97 zł 2 996 153 733,99 Źródło: Dane statystyczne BGK. Opracowanie: Departament Mieszkalnictwa, MIiB. Zgodnie z ustawą z dnia 26 października 1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego, warunkiem udziału w programie jest zawarcie umowy pomiędzy inwestorem a gminą właściwą miejscowo dla planowanego przedsięwzięcia inwestycyjno-budowlanego, wpisując tym samym nowy program w lokalną politykę mieszkaniową samorządów terytorialnych. Umowa ta ma zawierać oprócz przewidywanych form partycypacji finansowej gminy w kosztach realizacji przedsięwzięcia inwestycyjno-budowlanego, planowaną liczbę lokali mieszkalnych, których najemcami będą osoby wskazane przez gminę, w tym osoby będące aktualnie najemcami lokali mieszkalnych wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu gminy, a także minimalną liczbę lokali mieszkalnych, których najemcami będą osoby wychowujące przynajmniej jedno własne lub przysposobione dziecko. Poniższe tabele nr 3 i 4 obrazują w stosunku do I edycji programu rodzaj i wysokość partycypacji finansowej gmin w przedsięwzięciu planowanym do realizacji przez wnioskodawców (tbs, spółki gminne i spółdzielnie mieszkaniowe) w stosunku do kosztów przedsięwzięcia. Tabela nr 3. Wnioski wg rodzaju partycypacji gminy – podsumowanie I edycji programu (dot. wszystkich złożonych wniosków). Brak Finansowa Nr edycji Tylko finansowa Tylko rzeczowa partycypacji i rzeczowa 1 16 16 13 14 Źródło: Dane statystyczne BGK. Opracowanie: Departament Mieszkalnictwa, MIiB. 15 | S t r o n a Tabela nr 4. Wnioski wg wysokości partycypacji gminy w stosunku do kosztów przedsięwzięcia – podsumowanie I edycji programu (dot. wszystkich wniosków). Nr edycji <10%* 10-20%* 20-30%* 30-40%* >40%* 1 35 15 6 2 1 * podziały lewostronne domknięte. Źródło: Dane statystyczne BGK. Opracowanie: Departament Mieszkalnictwa, MIiB. W ramach I edycji programu społecznego budownictwa czynszowego wnioskodawcy zobowiązali się przeznaczyć 1 679 lokali mieszkalnych dla rodzin z dziećmi (co stanowi 55,8% z wszystkich 2 996 lokali mieszkalnych). Gminy natomiast zgłosiły zapotrzebowanie na 108 lokali mieszkalnych, z docelowym przeznaczeniem również dla najemców będących aktualnie najemcami lokali mieszkalnych wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu gminy (co stanowi 3,6% z wszystkich 2 996 lokali mieszkalnych). Poniższa tabela nr 5 obrazuje, jaka liczba lokali mieszkalnych przewidzianych dla rodzin z dziećmi i osób wskazanych przez gminę została zadeklarowana w złożonych wnioskach przez poszczególne kategorie wnioskodawców. Tabela nr 5. Zestawienie liczby lokali mieszkalnych przewidzianych dla rodzin z dziećmi/osób wskazanych przez gminy – podsumowanie I edycji programu (dot. wszystkich złożonych wniosków). Liczba lokali mieszkalnych Rodzaj Liczba lokali mieszkalnych dla osób przewidzianych dla rodzin wnioskodawcy wskazanych przez gminy z dziećmi Spółdzielnia 15 2 mieszkaniowa Spółka gminna 55 6 Towarzystwo budownictwa społecznego (z 1 509 91 przewagą kapitału JST) Towarzystwo budownictwa społecznego (z 100 9 przewagą kapitału prywatnego) Razem: 1 679 108 Źródło: Dane statystyczne BGK. Opracowanie: Departament Mieszkalnictwa, MIiB. Lokalizacja przedsięwzięcia W ramach programu społecznego budownictwa czynszowego wnioski o udzielenie finansowania zwrotnego mogą składać towarzystwa budownictwa społecznego, spółdzielnie mieszkaniowe oraz spółki gminne działające na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. W zależności od lokalnych potrzeb beneficjentami mogą być zarówno duże, jak i małe miejscowości. W ramach I edycji programu wnioski o finansowe wsparcie wpłynęły od podmiotów planujących realizację przedsięwzięcia na obszarze 14 województw. Najwięcej wniosków złożyli wnioskodawcy planujący realizację przedsięwzięcia na obszarze województwa śląskiego – 11 spośród wszystkich 59 złożonych wniosków (co stanowi 18,6% ogółu), deklarując tym samym budowę 508 mieszkań. Najmniej, bo po 1 wniosku (co stanowi 1,7% ogółu) na obszarze województwa małopolskiego, 16 | S t r o n a podlaskiego i pomorskiego, deklarując odpowiednio budowę 6, 32 i 24 mieszkań. W sumie do Banku Gospodarstwa Krajowego złożonych zostało 59 wniosków, w których wnioskodawcy zadeklarowali budowę 2 996 mieszkań. Mapa nr 1. obrazująca liczbę wniosków złożonych w poszczególnych województwach i liczbę lokali mieszkalnych – podsumowanie I edycji programu (dot. wszystkich złożonych wniosków). 59 - liczba wniosków 1/24 5/596 2/68 1/32 4/146 2996 - liczba lokali mieszkalnych 7/479 6/306 5/196 3/90 8/366 2/57 11/508 1/6 3/122 2 Najwięcej wniosków dotyczyło inwestycji zaplanowanych do realizacji w miastach liczących od 20 do 100 tysięcy mieszkańców, tj. 28 wniosków (47,5% ogółu), najmniej, tj. 10 wniosków (16,9% ogółu) – w miastach do 20 tysięcy mieszkańców, pozostałe 21 (35,6% ogółu) wniosków dotyczyło miast powyżej 100 tysięcy mieszkańców Rodzaj przedsięwzięcia Finansowanie zwrotne jest udzielane na przedsięwzięcia inwestycyjno-budowlane mające na celu budowę lokali mieszkalnych na wynajem. Przy czym pojęcie budowy należy rozumieć szeroko, obejmuje ono również odbudowę, rozbudowę, nadbudowę obiektu budowlanego, a także przebudowę budynków lub ich części na cele mieszkalne, jak również remont czy zmianę sposobu użytkowania budynku w celu utworzenia lokali mieszkalnych. 51 złożonych w ramach I edycji programu wniosków dotyczyło budowy lokali mieszkalnych (86,4% ogółu), 5 wniosków przebudowy (8,5% ogółu), 1 – remontu(1,7% ogółu), a 2 wnioski zmiany sposobu użytkowania budynku w celu utworzenia lokali mieszkalnych (3,4% ogółu). 17 | S t r o n a Przedsięwzięcia uwzględniające cele rewitalizacyjne W ramach I edycji programu inwestorzy złożyli 5 wniosków (8,5% ogółu) dotyczących przedsięwzięć, które będą realizowane na obszarze objętym programem w zakresie rewitalizacji oraz kolejne 5 wniosków (8,5% ogółu), gdzie przedsięwzięcie wynika z programu w zakresie rewitalizacji, tj. służy realizacji celów rewitalizacyjnych wpisanych w program w zakresie rewitalizacji. II edycja programu Nabór wniosków o udzielenie finansowania zwrotnego w ramach II edycji programu rozpoczął się w dniu 1 września 2016 r., a zakończył się w dniu 30 września 2016 r. W ramach II edycji programu inwestorzy złożyli 40 wniosków o udzielenie finansowania zwrotnego. 38 wniosków złożyły towarzystwa budownictwa społecznego (95% ogółu wniosków), w tym 35 wniosków towarzystwa z przewagą kapitału JST, 3 wnioski towarzystwa z przewagą kapitału prywatnego i 2 wnioski – spółki gminne (5% ogółu wniosków). Do II edycji programu nie przystąpiły spółdzielnie mieszkaniowe. Wykres nr 2. Liczba wniosków wg rodzaju wnioskodawcy – II edycja programu. Liczba wniosków wg rodzaju wnioskodawcywszystkie wnioski II edycji 3 2 35 spółka gminna towarzystwo budownictwa społecznego (z przewagą kapitału JST) towarzystwo budownictwa społecznego (z przewagą kapitału prywatnego) Źródło: Dane statystyczne BGK. Opracowanie: Departament Mieszkalnictwa, MIiB. W ramach II edycji programu społecznego budownictwa czynszowego inwestorzy wnioskowali o finansowanie zwrotne w wysokości 188 490 250,56 zł, przy czym łączna wartość planowanych przedsięwzięć inwestycyjno-budowlanych wyniosła 315 692 820,08 zł. Wnioskodawcy założyli, że dzięki uzyskaniu wnioskowanego wsparcia będą w stanie wybudować łącznie 1 623 lokale mieszkalne, o łącznej powierzchni 83 457,69 m². 18 | S t r o n a Tabela nr 6. Zestawienie wnioskowanej kwoty finansowania/wartości planowanego przedsięwzięcia/liczby i powierzchni lokali mieszkalnych, wg rodzaju wnioskodawcy – podsumowanie II edycji programu (dot. wszystkich złożonych wniosków). Wartość Liczba lokali Powierzchnia Rodzaj Wnioskowana kwota planowanego mieszkalnych lokali wnioskodawcy finansowania przedsięwzięcia mieszkalnych [m²] Spółka gminna 10 261 359,00 zł 18 025 832,00 zł 79 3 818,36 Towarzystwo budownictwa społecznego (z 159 678 891,56 zł 267 458 507,10 zł 1 418 72 913,96 przewagą kapitału JST) Towarzystwo budownictwa społecznego (z 18 550 000,00 zł 30 208 480,98 zł 126 6 725,37 przewagą kapitału prywatnego) Razem: 188 490 250,56 zł 315 692 820,08 zł 1 623 83 457,69 Źródło: Dane statystyczne BGK. Opracowanie: Departament Mieszkalnictwa, MIiB. Poniższe tabele nr 7 i 8 obrazują w stosunku do II edycji programu rodzaj i wysokość partycypacji finansowej gmin w przedsięwzięciu planowanym do realizacji przez wnioskodawców (tbs, spółki gminne i spółdzielnie mieszkaniowe) w stosunku do kosztów przedsięwzięcia. Tabela nr 7. Wnioski wg rodzaju partycypacji gminy – podsumowanie II edycji programu. Brak Nr edycji Tylko finansowa Tylko rzeczowa partycypacji 2 10 10 6 Źródło: Dane statystyczne BGK. Opracowanie: Departament Mieszkalnictwa, MIiB. Finansowa i rzeczowa 14 Tabela nr 8. Wnioski wg wysokości partycypacji gminy w stosunku do kosztów przedsięwzięcia – podsumowanie I i II edycji programu. Nr edycji <10%* 10-20%* 20-30%* 30-40%* >40%* 2 21 11 6 1 1 * podziały lewostronne domknięte. Źródło: Dane statystyczne BGK. Opracowanie: Departament Mieszkalnictwa, MIiB. W ramach II edycji programu społecznego budownictwa czynszowego wnioskodawcy zobowiązali się przeznaczyć 922 lokale mieszkalne dla rodzin z dziećmi (56,8% ogółu). Gminy natomiast zgłosiły zapotrzebowanie na 69 lokali mieszkalnych, z docelowym przeznaczeniem również dla najemców będących aktualnie najemcami lokali mieszkalnych wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu gminy (4,3% ogółu). Poniższa tabela nr 9 obrazuje, jaka liczba lokali mieszkalnych przewidzianych dla rodzin z dziećmi i osób wskazanych przez gminę została zadeklarowana w złożonych wnioskach przez poszczególne kategorie wnioskodawców. Tabela nr 9. Zestawienie liczby lokali mieszkalnych przewidzianych dla rodzin z dziećmi/osób wskazanych przez gminy – podsumowanie II edycji programu (dot. wszystkich złożonych wniosków). Liczba lokali mieszkalnych Liczba lokali mieszkalnych dla Rodzaj wnioskodawcy przewidzianych dla rodzin z osób wskazanych przez gminy dziećmi Spółka gminna 43 0 Towarzystwo budownictwa społecznego (z przewagą kapitału 791 69 JST) Towarzystwo budownictwa 88 0 19 | S t r o n a społecznego (z przewagą kapitału prywatnego) Razem: 922 Źródło: Dane statystyczne BGK. Opracowanie: Departament Mieszkalnictwa, MIiB. 69 Lokalizacja przedsięwzięcia W ramach II edycji programu wnioski o finansowe wsparcie wpłynęły od podmiotów planujących realizację przedsięwzięcia na obszarze 12 województw. Najwięcej wniosków – 12 złożyli wnioskodawcy planujący realizację przedsięwzięcia na obszarze województwa śląskiego (30% ogółu), deklarując tym samym budowę 625 mieszkań. Najmniej, bo po 1 wniosku wnioskodawcy planujący budowę na obszarze województwa lubelskiego, małopolskiego, pomorskiego i zachodniopomorskiego (2,5% ogółu), deklarując odpowiednio budowę 36, 9, 22 i 48 mieszkań. W sumie do Banku Gospodarstwa Krajowego złożonych zostało 40 wniosków, w których wnioskodawcy zadeklarowali budowę 1 623 mieszkań. Spośród wszystkich ww. wniosków pozytywną ocenę wiarygodności kredytowej uzyskały wnioski od podmiotów planujących realizację przedsięwzięcia na obszarze wszystkich 12 województw. Przy czym Bank Gospodarstwa Krajowego negatywnie ocenił 4 spośród 40 wniosków, co oznacza że pozytywną ocenę wiarygodności kredytowej uzyskało 36 wniosków. Mapa nr 2. obrazująca liczbę wniosków złożonych w poszczególnych województwach i liczbę lokali mieszkalnych – podsumowanie II edycji programu (dot. wszystkich wniosków). 40 - liczba wniosków 1/22 1/48 1 623 - liczba lokali mieszkalnych 3/67 3/103 4/202 3/84 2/67 5/250 1/36 12/625 4/110 1/9 Najwięcej wniosków dotyczyło inwestycji zaplanowanych do realizacji w miastach liczących od 20 do 100 tysięcy mieszkańców, tj. 16 wniosków (40% ogółu), najmniej, tj. 10 wniosków (25% ogółu) – w miastach powyżej 100 tysięcy mieszkańców, pozostałe 14 wniosków (35% ogółu) dotyczyło miast do 20 tysięcy mieszkańców. 20 | S t r o n a Rodzaj przedsięwzięcia 38 złożonych w ramach II edycji programu wniosków dotyczyło budowy lokali mieszkalnych (95% ogółu), 1 wniosek przebudowy (2,5% ogółu) i 1 wniosek zmiany sposobu użytkowania budynku w celu utworzenia lokali mieszkalnych (2,5% ogółu). Przedsięwzięcia uwzględniające cele rewitalizacyjne W ramach II edycji programu inwestorzy złożyli 2 wnioski (5% ogółu), gdzie przedsięwzięcie wynika z programu w zakresie rewitalizacji, tj. służy realizacji celów rewitalizacyjnych wpisanych w program w zakresie rewitalizacji. 2. Ocena wiarygodności kredytowej I edycja programu Kredytobiorca, którego wniosek został zarejestrowany, podlega ocenie wiarygodności kredytowej. W ramach I edycji programu społecznego budownictwa czynszowego 53 wnioski uzyskały pozytywną ocenę wiarygodności kredytowej. 1 wniosek spółdzielni mieszkaniowej (1,9% ogółu wniosków), 2 wnioski spółki gminnej (3,8% ogółu wniosków) oraz 50 wniosków towarzystw budownictwa społecznego, w tym 48 wniosków towarzystwa z przewagą kapitału JST, 2 wnioski towarzystwa z przewagą kapitału prywatnego (94,3% ogółu wniosków). Oznacza to, że negatywną ocenę wiarygodności kredytowej otrzymał 1 wniosek spółki gminnej oraz 5 wniosków złożonych przez towarzystwa budownictwa społecznego. Tabela nr 10. Lista wniosków złożonych przez kredytobiorców, którzy uzyskali pozytywną ocenę wiarygodności kredytowej – podsumowanie I edycji programu. Nadany przez L.p Bank numer Wnioskodawca wniosku 1. 1/I/2016 Warmińskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. 2. 2/I/2016 Towarzystwo Budownictwa Społecznego Ząbkowice Śląskie sp. zo.o. 3. 3/I/2016 Trzcianeckie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. 4. 4/I/2016 Towarzystwo Budownictwa Społecznego Bielawa sp. z o.o. 5. 5/I/2016 Towarzystwo Budownictwa Społecznego w Radomsku sp. z o.o. 6. 6/I/2016 Żywieckie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. 7. 9/I/2016 Świeckie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. 8. 10/I/2016 Chojnickie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. 11/I/2016 Towarzystwo Budownictwa Społecznego – Przedsiębiorstwo Mieszkaniowe Sp. z o.o. 9. w Krośnie 10. 12/I/2016 Miejskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. w Koninie 11. 13/I/2016 Ostrołęckie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. 12. 14/I/2016 Tomaszewskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. 13. 15/I/2016 Wyszkowskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. 14. 16/I/2016 Wojskowe Towarzystwo Budownictwa Społecznego „Kwatera” Sp. z o.o. 15. 17/I/2016 Wojskowe Towarzystwo Budownictwa Społecznego „Kwatera” Sp. z o.o. 16. 18/I/2016 Wojskowe Towarzystwo Budownictwa Społecznego „Kwatera” Sp. z o.o. 17. 19/I/2016 Towarzystwo Budownictwa Społecznego Dombud sp. z o.o. 18. 20/I/2016 Towarzystwo Budownictwa Społecznego Dombud sp. z o.o. 19. 22/I/2016 Stargardzkie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. 20. 23/I/2016 Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. w Bartoszycach 21 | S t r o n a Świdnickie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. Jaworznickie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. Prudnickie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. Zakład Gospodarki Miejskiej – Towarzystwo Budownictwa Społecznego Sp. z o.o. w 24. Jelczu - Laskowicach 25. 28/I/2016 Spółdzielnia Mieszkaniowa Lokatorsko-Własnościowa w Trzciance 26. 29/I/2016 Miejski Zarząd Budynków sp. z o.o. w Wałbrzychu 27. 30/I/2016 Katowickie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. 31/I/2016 Międzygminne Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. w Tarnowskich 28. Górach 32/I/2016 Międzygminne Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. w Tarnowskich 29. Górach 30. 34/I/2016 Bydgoskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. 31. 35/I/2016 Bydgoskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. 32. 36/I/2016 Raciborskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. 33. 37/I/2016 Raciborskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. 34. 38/I/2016 Gryfińskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. 35. 39/I/2016 Towarzystwo Budownictwa Społecznego „Prawobrzeże” sp. z o.o. 36. 40/I/2016 Towarzystwo Budownictwa Społecznego „Prawobrzeże” sp. z o.o. 37. 41/I/2016 Towarzystwo Budownictwa Społecznego „Prawobrzeże” sp. z o.o. 38. 42/I/2016 Komunalne Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. w Zielonej Górze 39. 43/I/2016 Komunalne Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. w Zielonej Górze 40. 44/I/2016 Komunalne Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. w Zielonej Górze 41. 45/I/2016 Towarzystwo Budownictwa Społecznego Wrocław sp. z o.o. 42. 46/I/2016 Opolskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. 43. 47/I/2016 Towarzystwo Budownictwa Społecznego „Zieleń Miejska” sp. z o.o. w Pruszkowie 44. 48/I/2016 Katowickie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. 45. 49/I/2016 Towarzystwo Budownictwa Społecznego „TBS” sp. z o.o. w Kamiennej Górze 46. 50/I/2016 Towarzystwo Budownictwa Społecznego „TBS” sp. z o.o. w Kamiennej Górze 47. 51/I/2016 Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych sp. z o.o. w Hajnówce 48. 52/I/2016 Oświęcimskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. 49. 53/I/2016 Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. w Kutnie 50. 54/I/2016 Miejskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. w Płocku 51. 56/I/2016 Jarocińskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. 52. 57/I/2016 Jarocińskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. 53. 58/I/2016 Jarocińskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. Źródło: Dane statystyczne BGK. Opracowanie: Departament Mieszkalnictwa, MIiB. 21. 22. 23. 24/I/2016 25/I/2016 26/I/2016 27/I/2016 W ramach I edycji programu społecznego budownictwa czynszowego, z uwagi na fakt, że zapotrzebowanie na finansowanie zwrotne wynikające z wniosków złożonych przez kredytobiorców, którzy uzyskali pozytywną ocenę wiarygodności kredytowej, nie przekroczyło wysokości kwoty przeznaczonej na udzielanie finansowania zwrotnego w danym roku w ramach limitu środków, Bank Gospodarstwa Krajowego nie dokonywał wyboru przedsięwzięć inwestycyjno-budowlanych w oparciu o „oceną punktową”. W ramach I edycji programu społecznego budownictwa czynszowego wnioski, które uzyskały pozytywną ocenę wiarygodności kredytowej opiewały łącznie na kwotę 355 446 875,77 zł, przy czym łączna wartość planowanych przedsięwzięć inwestycyjno-budowlanych została oszacowana na kwotę 564 662 889,15 zł. Zakwalifikowane przedsięwzięcia dotyczą budowy 2 835 lokali mieszkalnych, o łącznej powierzchni 146 557,76 m². 22 | S t r o n a II edycja programu W ramach II edycji programu społecznego budownictwa czynszowego 36 wniosków uzyskało pozytywną ocenę wiarygodności kredytowej, 2 wnioski spółki gminnej (5,6% ogółu) oraz 34 wnioski towarzystw budownictwa społecznego, w tym 31 wniosków towarzystwa z przewagą kapitału JST, 3 wnioski towarzystwa z przewagą kapitału prywatnego (94,4% ogółu). Oznacza to, że negatywną ocenę wiarygodności kredytowej otrzymały 4 wnioski złożone przez towarzystwa budownictwa społecznego. Tabela nr 11. Lista wniosków złożonych przez kredytobiorców, którzy uzyskali pozytywną ocenę wiarygodności kredytowej – podsumowanie II edycji programu. Nadany przez L.p Bank numer Wnioskodawca wniosku 1. 1/II/2016 Rypińskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. 2. 2/II/2016 Rypińskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. zo.o. 3. 3/II/2016 Jaworznickie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. 4. 4/II/2016 Jaworznickie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. 5. 5/II/2016 Jaworznickie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. 6/II/2016 Zakład Gospodarki Mieszkaniowej – Towarzystwo Budownictwa Społecznego 6. w Częstochowie sp. z o.o. 7. 7/II/2016 Towarzystwo Budownictwa Społecznego „Motława” sp. z o.o. 8. 8/II/2016 Złotowskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. 9. 9/II/2016 Trzcianeckie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. 10/II/2016 Zakład Gospodarki Miejskiej – Towarzystwo Budownictwa Społecznego Sp. z 10. o.o. w Jelczu - Laskowicach 11. 11/II/2016 Żagańskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. 12. 12/II/2016 Bydgoskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. 13. 13/II/2016 Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. w Piotrkowie Trybunalskim 14. 16/II/2016 Komunalne Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Karczewie sp. z o.o. 15. 17/II/2016 Towarzystwo Budownictwa Społecznego „TBS” sp. z o.o. w Kamiennej Górze 16. 18/II/2016 Tarnobrzeskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. 17. 19/II/2016 Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. w Zamościu 18. 20/II/2016 Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. w Motławie 21/II/2016 Zarząd Budynków Miejskich – Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z 19. o.o. w Zabrzu 22/II/2016 Miejski Zarząd Budynków Mieszkalnych – Towarzystwo Budownictwa 20. Społecznego sp. z o.o. w Sosnowcu 21. 23/II/2016 Mosińskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. 22. 24/II/2016 Towarzystwo Budownictwa Społecznego w Łęczycy sp. z o.o. 23. 25/II/2016 Towarzystwo Budownictwa Społecznego Pułtusk sp. z o.o. 24. 26/II/2016 Oświęcimskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. 25. 27/II/2016 Towarzystwo Budownictwa Społecznego DOMBUD sp. z o.o. 26. 28/II/2016 Towarzystwo Budownictwa Społecznego DOMBUD sp. z o.o. 27. 29/II/2016 Towarzystwo Budownictwa Społecznego DOMBUD sp. z o.o. 28. 30/II/2016 Towarzystwo Budownictwa Społecznego Głogów sp. z o.o. 29. 31/II/2016 Dzierżonowskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. 30. 32/II/2016 Towarzystwo Budownictwa Społecznego Wrocław sp. z o.o. 31. 33/II/2016 Lokum sp. z o.o. w Świnoujściu 32. 34/II/2016 Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. w Ropczycach 33. 35/II/2016 Jastrzębskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. 36/II/2016 Regionalne Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. w Zielonej 34. Górze 35. 37/II/2016 Regionalne Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. w Zielonej 23 | S t r o n a Górze 36. 38/II/2016 Gminne Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o w Lesznie Źródło: Dane statystyczne BGK. Opracowanie: Departament Mieszkalnictwa, MIiB. W ramach II edycji programu społecznego budownictwa czynszowego wnioski, które uzyskały pozytywną ocenę wiarygodności kredytowej, opiewały łącznie na kwotę 163 559 132,06 zł, przy czym łączna wartość planowanych przedsięwzięć inwestycyjno-budowlanych została oszacowana na kwotę 281 836 545,12 zł. Zakwalifikowane przedsięwzięcia dotyczą budowy 1 391 lokali mieszkalnych, o łącznej powierzchni 71 250,63 m². 3. Zaawansowanie zawierania umów kredytowych Wg danych uzyskanych z Banku Gospodarstwa Krajowego, na dzień 20 stycznia 2017 r. liczba wniosków, dla których została podpisana umowa kredytu wynosi 9. Wnioski te zostały złożone przez towarzystwa budownictwa społecznego (z przewagą kapitału JST). Kwota udzielonego finansowania zwrotnego wynosi 54 767 475,26 zł, przy wartości planowanych przedsięwzięć na poziomie 91 952 550,01 zł. Inwestorzy planują wybudować w ramach uzyskanego wsparcia 473 lokale mieszkalne, o łącznej powierzchni 23 407,26 m². W umowach zawartych z gminą przewidziano budowę 251 lokali mieszkalnych dla rodzin z dziećmi (53,1% ogółu), natomiast liczba lokali mieszkalnych dla osób wskazanych przez gminę wynosi 6 (1,3% ogółu). Wnioskodawcy zadeklarowali budowę lokali mieszkalnych na terenie 6 województw: 1. 2. 3. 4. 5. 6. dolnośląskiego, lubuskiego, łódzkiego, mazowieckiego, śląskiego, wielkopolskiego. Mapa nr 3. obrazująca liczbę wniosków, dla których została podpisana umowa kredytowa, złożonych w poszczególnych województwach i liczbę lokali mieszkalnych – podsumowanie I edycji programu. 9 - liczba wniosków 1/36 3/130 1/24 1/10 2/189 1/84 24 | S t r o n a 473 - liczba lokali mieszkalnych Tabela nr 12. Zestawienie liczby lokali mieszkalnych przewidzianych dla rodzin z dziećmi/osób wskazanych przez gminy, wg kryterium lokalizacji przedsięwzięcia – województwo – podsumowanie I edycji programu (dot. wniosków dla których została podpisana umowa kredytu). Liczba lokali mieszkalnych Lokalizacja przedsięwzięcia Liczba lokali mieszkalnych dla przewidzianych dla rodzin z województwo osób wskazanych przez gminy dziećmi Dolnośląskie 95 3 Lubuskie 65 0 Łódzkie 8 1 Mazowieckie 24 0 Śląskie 42 0 Wielkopolskie 17 2 Razem 251 6 Źródło: Dane statystyczne BGK. Opracowanie: Departament Mieszkalnictwa, MIiB. Pierwsze mieszkania z nowego programu społecznego budownictwa czynszowego, na budowę których przeznaczone zostały środki finansowe udzielone w ramach I edycji programu, mogą zostać ukończone już w pierwszym kwartale 2017 r. Również efekty działania programu w ramach II edycji mogą być widoczne już w czwartym kwartale 2017 r. Tabela nr 13. Planowany termin realizacji inwestycji. * podziały lewostronne domknięte. Kwartał i rok planowanej realizacji inwestycji* Nr edycji Q1 '17 Q2 '17 Q3 '17 Q4 '17 Q1 '18 Q2 '18 Q3 '18 Q4 '18 Q1 '19 Q2 '19 Q3 '19 Q4 '19 Q1 '20 Q2 '20 Q3 '20 Q4 '20 1 1 2 7 16 5 7 6 8 2 1 4 0 0 0 0 0 2 0 0 0 2 2 8 6 15 1 4 0 0 1 0 0 1 7 15 12 23 3 5 4 0 1 0 0 1 Razem 2 7 18 1 Źródło: Dane statystyczne BGK. VI. Rekomendacje dla Rady Ministrów Stanowiący podstawowy komponent przyjętego przez Radę Ministrów w dniu 27 września 2016 r. Narodowego Programu Mieszkaniowego (dalej: „NPM”), pakiet „Mieszkanie+” obejmuje trzy wzajemnie uzupełniające się filary gwarantujące wsparcie dla realizacji inwestycji mieszkaniowych w Polsce. Jednym z nich jest instrument budowy mieszkań na wynajem o umiarkowanych cenach i czynszach (w tym mieszkań z opcją dojścia do własności lokalu przez najemcę) na zasadach rynkowych, w szczególności przy wykorzystaniu nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa. Drugi z instrumentów realizującego założenia pakietu „Mieszkanie+”, pn.: Uruchomienie zintegrowanego programu wsparcia czynszowego, uwzględniającego dostępne instrumenty społecznego wsparcia i budownictwa efekty zmian planowanych w otoczeniu regulacyjnym, stanowią rozwiązania mające na celu zwiększenie liczby budowanych mieszkań dla najmniej zarabiających w ramach budownictwa gminnego oraz realizowanego we współpracy z gminą np. przez towarzystwa budownictwa społecznego lub spółdzielnie mieszkaniowe. Trzeci filar ma na celu wsparcie systematycznego oszczędzania na mieszkanie poprzez indywidualne konta oszczędnościowe. 25 | S t r o n a W ramach II filaru wsparciem zostanie objęte budownictwo komunalne, społeczne i spółdzielcze. Inwestorami, w zależności od planowanego instrumentu wsparcia, będą: samorządy terytorialne i organizacje pożytku publicznego – w ramach programu wsparcia tworzenia mieszkań komunalnych, lokali socjalnych, mieszkań chronionych oraz noclegowni i domów dla bezdomnych, towarzystwa budownictwa społecznego, spółdzielnie mieszkaniowe, spółki gminne – w ramach programu preferencyjnych kredytów udzielanych przez Bank Gospodarstwa Krajowego, inwestorzy budownictwa społecznego współpracujący z samorządami gminnymi – w ramach nowego instrumentu wsparcia budownictwa na wynajem adresowanego do gospodarstw domowych o niskich i przeciętnych dochodach. Aby umożliwić realizację ww. wsparcia konieczne jest uporządkowanie i uzupełnienie rozwiązań wspierających budowę mieszkań na wynajem w segmencie lokali o niskich i średnich czynszach, użytkowanych na zasadach docelowego najmu. Jednym z proponowanych działań w tym zakresie jest nowelizacja ustawy z dnia 26 października 1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego, która stanowi jednocześnie rekomendacje dla Rady Ministrów w zakresie dalszego funkcjonowania programu społecznego budownictwa czynszowego reaktywowanego w 2015 r. Opracowany dotychczas w Ministerstwie Infrastruktury i Budownictwa projekt ustawy o zmianie ustawy o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego oraz niektórych innych ustaw decyzją Zespołu do spraw Programowania Prac Rządu podjętą na posiedzeniu w dniu 15 lipca 2016 r., został wpisany do Wykazu prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów pod nr UD 98. Projekt poddany został konsultacjom publicznym, a następnie uzyskał pozytywną opinię Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego na posiedzeniu plenarnym w dniu 25 stycznia 2017 r. Celem proponowanych rozwiązań jest poprawa zasad realizacji wdrożonego na gruncie ustawy z dnia 10 września 2015 r. o zmianie ustawy o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego oraz niektórych innych ustaw programu wsparcia budownictwa społecznych mieszkań czynszowych w oparciu o preferencyjny kredyt Banku Gospodarstwa Krajowego. Projekt nowelizacji ustawy o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego oraz niektórych innych ustaw, zachowując spójność z założeniami Narodowego Programu Mieszkaniowego, stanowi również wynik analizy przeprowadzonej po zakończeniu pierwszej edycji składania wniosków, w tym również na podstawie informacji przekazanych przez inwestorów społecznego budownictwa czynszowego oraz Bank Gospodarstwa Krajowego. Projektowane rozwiązania będą miały na celu ułatwienie inwestorom realizacji przedsięwzięć inwestycyjno-budowlanych, także poprzez dopuszczenie do realizacji w ramach programu mieszkań spółdzielczych lokatorskich. Ponadto zmiany w ustawie ułatwią gospodarowanie powstałym zasobem i mają się przyczynić do zwiększenia zainteresowania uczestnictwem w programie, m. in. poprzez: 26 | S t r o n a – złagodzenie warunku wynajęcia minimum 50% lokali mieszkalnych utworzonych w wyniku realizacji przedsięwzięcia inwestycyjno-budowlanego osobom wychowującym dzieci, jako zobowiązania wynikającego z ustawy, który w dużej mierze stanowił barierę uczestnictwa w programie dla inwestorów realizujących przedsięwzięcia dla społeczności lokalnych o niższym udziale rodzin z dziećmi, – objęcie możliwością uzyskania finansowego wsparcia przez spółdzielnie mieszkaniowe realizacji lokali zamieszkiwanych w oparciu o spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu, w celu aktywizacji sektora spółdzielczości mieszkaniowej, – podwyższenie poziomu partycypacji z 25 do 30% kosztów przedsięwzięcia, w celu ułatwienia montażu finansowego przedsięwzięcia, – podwyższenie limitu dochodów uprawniających do najmu lokalu mieszkalnego, – uelastycznienie zasady proporcjonalnego podwyższenia czynszu w przypadku przekroczenia przez najemcę określonych w ustawie progów dochodowych, – doprecyzowanie wzoru do obliczenia kwoty zwracanej partycypacji. Konsekwencją zmiany przepisów ustawy z dnia 26 października 1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego, będzie konieczność dostosowania do jej nowego brzmienia przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 20 października 2015 r. w sprawie warunków i trybu finansowania zwrotnego (…). Zmiany w tym zakresie będą polegały m.in. na uporządkowaniu rozwiązań prawnych odnośnie procedury ubiegania się o finansowanie zwrotne, czy też kryteriów oceny punktowej (m.in. w związku ze złagodzeniem warunku wynajęcia minimum 50% lokali mieszkalnych osobom wychowującym dzieci). Zgodnie z rekomendacją Rady Ministrów, podjętą w uchwale Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 4 listopada 2016 r. w sprawie ustawy o wsparciu kobiet w cięży i rodzin „Za życiem”, w ramach rządowego programu wsparcia społecznego budownictwa czynszowego w II filarze programu „Mieszkanie+” proponuje się dodatkowe wsparcie na budowę mieszkań dla rodzin z dzieckiem posiadającym zaświadczenie, o którym mowa w art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem” (Dz. U. z 2016 r. poz. 1860). W ramach nowelizacji rozporządzenia wykonawczego do ustawy z dnia 26 października 1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego, proponuje się przy ocenie wg kryteriów dodanie preferencji dla takich przedsięwzięcia, w postaci dodatkowych punktów. Mając na uwadze powyższe Ministerstwo Infrastruktury i Budownictwa, rekomenduje: 1. kontynuację realizacji programu społecznego budownictwa czynszowego, przy założeniu 2. przyjęcia projektu ustawy o zmianie ustawy o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego oraz niektórych innych ustaw przez Radę Ministrów jeszcze w I kwartale 2017 r., a następnie 3. podjęcie prac mających na celu nowelizację rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 20 października 2015 r. w sprawie warunków i trybu finansowania zwrotnego (…). 27 | S t r o n a Załącznik nr 1 Rys historyczny Program społecznego budownictwa czynszowego miał być odpowiedzią na zjawiska kryzysowe zauważalne po transformacji ustrojowej, związane z upadkiem dotychczasowego systemu wspierania budownictwa mieszkaniowego opartego na preferencjach finansowanych ze środków publicznych, przede wszystkim skierowanym do spółdzielni mieszkaniowych. W celu przezwyciężenia negatywnych tendencji występujących w sektorze mieszkaniowym władze publiczne przedstawiły szereg propozycji regulacyjnych i finansowych, z których część dotyczyła wykreowania w Polsce, w oparciu o doświadczenia zachodnioeuropejskie, sektora społecznych mieszkań czynszowych. Na podstawie ustawy z dnia 26 października 1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego (Dz. U. z 2017 r., poz. 79): 1) określono podstawy działania towarzystw budownictwa społecznego – przedsiębiorstw działających w formule „not-for-profit”, których głównym zadaniem miało być budowanie domów mieszkalnych i ich eksploatacja na zasadach najmu; 2) określono kryteria dostępu do nowobudowanych mieszkań, z podstawową rolą limitów dochodowych; 3) stworzono system finansowania nowych inwestycji, za pośrednictwem Krajowego Funduszu Mieszkaniowego (KFM), obsługiwanego przez Bank Gospodarstwa Krajowego. Począwszy od 1996 r., Prezes Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast, a następnie minister właściwy do spraw budownictwa, lokalnego planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa zatwierdził 395 statutów TBS-ów. W przypadku 232 powstałych towarzystw gmina była większościowym udziałowcem (58,8% z ogólnej liczby powstałych towarzystw). Poniżej znajduje się tabela przedstawiająca terytorialny rozkład powstałych od 1996 r. TBS-ów: Tabela nr 1. Liczba towarzystw budownictwa społecznego powstałych od 1996 r. Województwo 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. mazowieckie wielkopolskie śląskie dolnośląskie pomorskie małopolskie zachodnio-pomorskie kujawsko-pomorskie warmińsko-mazurskie łódzkie lubelskie lubuskie podkarpackie opolskie świętokrzyskie podlaskie Suma Źródło: Opracowanie MIiB. TBS-y powstałe od 1996 r. 56 41 46 34 31 31 30 24 18 23 10 10 14 13 8 6 395 Spośród 395 powstałych towarzystw: 378 to spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, 11 to spółki akcyjne, a 6 to spółdzielnie osób prawnych. Wg danych, którymi dysponuje MIiB, aktualnie istnieją 243 towarzystwa budownictwa społecznego (w tym jedna spółdzielnia osób prawnych, 4 spółki akcyjne, oraz 238 spółek z o.o.). W przypadku 189 działających towarzystw gmina jest większościowym udziałowcem (77% działających towarzystw), z czego w przypadku 169 gmina posiada 100% udziałów (70% działających towarzystw). Zgodnie z art. 27 ustawy z dnia 26 października 1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego, przedmiotem działania towarzystwa jest budowanie domów mieszkalnych i ich eksploatacja na zasadach najmu. Ponadto towarzystwo może: 1. nabywać lokale mieszkalne i budynki mieszkalne oraz niemieszkalne, w celu rozbudowy, 2. nadbudowy i przebudowy, w wyniku której powstaną lokale mieszkalne; 3. przeprowadzać remonty i modernizację obiektów przeznaczonych na zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych na zasadach najmu; 4. wynajmować lokale użytkowe znajdujące się w budynkach towarzystwa; 5. sprawować na podstawie umów zlecenia zarząd nieruchomościami mieszkalnymi i niemieszkalnymi niestanowiącymi jego własności; 6. sprawować zarząd nieruchomościami wspólnymi stanowiącymi w ułamkowej części jego współwłasność; 7. prowadzić inną działalność związaną z budownictwem mieszkaniowym i infrastrukturą towarzyszącą, w tym budować lub nabywać budynki w celu sprzedaży znajdujących się w tych budynkach lokali mieszkalnych lub lokali o innym przeznaczeniu. Tabela nr 2. Liczba towarzystw budownictwa społecznego aktualnie działających, wg województw. Województwo 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. mazowieckie wielkopolskie śląskie dolnośląskie pomorskie małopolskie zachodnio-pomorskie kujawsko-pomorskie warmińsko-mazurskie łódzkie lubelskie lubuskie podkarpackie opolskie świętokrzyskie podlaskie Suma Źródło: Opracowanie MIiB. 2|Strona TBS-y działające, wg stanu na dzień 15 stycznia 2014 r. 29 27 23 22 22 21 18 16 15 15 8 7 8 5 4 3 243 Grupy docelowe najemców lokali w systemie TBS wyznaczały dwa podstawowe kryteria, określone w ustawie: 1) brak tytułu prawnego do innego lokalu (z wyjątkiem osób migrujących do innej miejscowości w poszukiwaniu pracy); 2) dochody gospodarstwa domowego mieszczące się w limitach określonych w ustawie. Szczegółowe kryteria i tryb przeznaczania mieszkań dla konkretnych najemców określały dokumenty statutowe poszczególnych towarzystw. Podstawą funkcjonowania systemu społecznego budownictwa czynszowego było wsparcie udzielane ze środków publicznych. Najważniejszym źródłem tego wsparcia były preferencyjne kredyty udzielane ze środków Krajowego Funduszu Mieszkaniowego. Kredyty były udzielane początkowo do wysokości 50%, a następnie 70% kosztów inwestycji. Oprocentowanie wynosiło w ostatnich latach 3,5% w skali roku, zaś część odsetek nie była spłacana na bieżąco tylko kapitalizowana i doliczana do salda kredytu. Powodowało to, że w początkowym okresie spłaty kredyt mógł być obsługiwany przez inwestora z bieżących wpływów czynszowych. Jednocześnie jednak wydłużał się okres spłaty kredytu. Zakładano, że parametry kredytu powinny być określone tak, aby jego wymagalność nie przekraczała 35 lat, jednak w przypadku kredytów udzielanych w pierwszych latach funkcjonowania systemu okres spłaty może sięgać nawet 50-80 lat. Należy zaznaczyć, że ze środków KFM na podobnych zasadach kredyty mogły zaciągać również spółdzielnie mieszkaniowe, budujące mieszkania objęte spółdzielczym lokatorskim prawem lub mieszkania na wynajem. Krajowy Fundusz Mieszkaniowy był przez cały okres funkcjonowania dotowany ze środków budżetu państwa. W sumie w latach 1995-2009 przekazano z budżetu państwa do Funduszu kwotę 4,3 mld zł. Dodatkowo Skarb Państwa poręczał i gwarantował kredyty zaciągane na dofinansowanie KFM w międzynarodowych instytucjach finansowych (Bank Rozwoju Rady Europy, Europejski Bank Inwestycyjny). W latach 1995-2010 ze środków publicznych Bank Gospodarstwa Krajowego udzielił 1 789 kredytów na kwotę ok. 7 mld zł, z czego 1 368 kredytów na kwotę blisko 5,8 mld zł udzielono towarzystwom budownictwa społecznego, a 421 kredytów na kwotę ok. 1,2 mld zł udzielono spółdzielniom mieszkaniowym, w związku z budową 93 774 lokali mieszkalnych. Rządowy system wsparcia inwestycji towarzystw budownictwa społecznego i spółdzielni mieszkaniowych został gruntownie przemodelowany w 2009 r. Ustawą z dnia 2 kwietnia 2009 r. o zmianie ustawy o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne, ustawy o Banku Gospodarstwa Krajowego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 65, poz. 545) zlikwidowano Krajowy Fundusz Mieszkaniowy, a dalsze wspieranie sektora budownictwa społecznego powierzono Bankowi Gospodarstwa Krajowego, mającemu udzielać w ramach działalności własnej preferencyjnych kredytów, odpowiadając za realizację programów rządowych popierania budownictwa mieszkaniowego. W celu realizacji tych programów minister właściwy do spraw finansów publicznych miał przekazywać z budżetu państwa środki na zwiększenie funduszu statutowego BGK. W 2010 r. przekazano na tych zasadach kwotę 7 mln zł. Na podstawie 3|Strona znowelizowanej w 2009 r. ustawy nie została jednak uruchomiona akcja kredytowa, m.in. ze względu na brak możliwości uzgodnienia wydania przepisów wykonawczych do ustawy. Przeprowadzona w 2014 r. przez ówczesne Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju ocena dostępności mieszkań, potwierdziła występowanie luki w dostępie do instrumentów wsparcia mieszkalnictwa, a także do rynkowych możliwości zaspokajania potrzeb mieszkaniowych osób o niskich i średnich dochodach. Stąd podjęto decyzję o konieczności reaktywowania finansowania budownictwa społecznego, jako formuły użytkowania mieszkań adresowanej do zidentyfikowanych grup docelowych wyłączonych obecnie z możliwości zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych na rynku, a jednocześnie pozbawionych oparcia w funkcjonujących programach wsparcia mieszkalnictwa. Przeprowadzone analizy wskazały, że dostępność kredytów mieszkaniowych na zakup własnego mieszkania oraz dostępność mieszkań na wynajem na rynku komercyjnym jest bardzo podobna (miesięczny czynsz za wynajem mieszkania o danej powierzchni jest zbliżony do raty spłaty kredytu zaciągniętego na jego zakup). Kredyt mieszkaniowy na zasadach komercyjnych mogą zaciągnąć osoby najzamożniejsze, których dochody mieszczą się w ok. VIII-X decylu rozkładu wynagrodzeń. Funkcjonowanie programu „Mieszkanie dla młodych” i dostępny w jego ramach instrument wsparcia (dofinansowanie wkładu własnego) powoduje, że dostępność ta się zwiększa i o kredyt może się ubiegać dodatkowe 10% osób. Uwzględniając powyższe, odniesienie rynkowych możliwości zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych do instrumentów władz publicznych mających na celu pomoc w zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych wskazuje, ze wypełnienie luki adresowania instrumentów wsparcia powinno koncentrować nowe działania na inicjatywach wspierających mieszkania na wynajem o umiarkowanych, niższych od rynkowych czynszach. W związku z powyższym, jednym z podstawowych celów nowelizacji ustawy z dnia 26 października 1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego, przeprowadzonej w 2015 r., było określenie warunków umożliwiających społecznego budownictwa na wynajem. 4|Strona uruchomienie rządowego programu popierania
