Panieńskie Skały i Las Wolski - Fundacja Rozwoju Gmin Polskich
advertisement
SPACERY PRZYRODNICZE PO KRAKOWIE SPACERY PRZYRODNICZE PO KRAKOWIE 2 MAPA POGLĄDOWA 4 6 3 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Rezerwat Przyrody Skołczanka i Bielańsko-Tyniecki Park Krajobrazowy Panieńskie Skały i Las Wolski Kompleks Łąk w Kostrzu Łąki w Toniach Aleja Waszyngtona i Sikornik Dolina Prądnika Zalew Zakrzówek i miejski odcinek Wisły Rezerwat Bonarka wraz ze stawami przy stacji PKP Bonarka oraz Kamieniołomem Liban Staw Płaszowski i Zalew Bagry Łąki Nowohuckie 3 2 3 4 5 10 5 2 1 REZERWAT PRZYRODY SKOŁCZANKA I BIELAŃSKO-TYNIECKI PARK KRAJOBRAZOWY 1 7 8 9 Bielańsko-Tyniecki Park Krajobrazowy leży w południowo-zachodniej części Krakowa. Obejmuje on większość obszaru Bramy Krakowskiej, z przełomem Wisły pod Tyńcem. Na zboczach jego wzgórz utworzono kilka rezerwatów przyrody: Bielańskie Skałki (rok utworzenia 1957, pow. 1,73 ha), Skałki Przegorzalskie (rok utworzenia 1959, pow. 1,38 ha) i Panieńskie Skały (rok utworzenia 1953, pow. 6,41 ha). Bielańsko-Tyniecki Park Krajobrazowy został założony w 1981 r. Lasy na jego terenie tworzą niewielkie kompleksy, z których największym jest Las Wolski (pow. 422 ha). W dolinie Wisły liczne są podmokłe łąki i starorzecza. Zobaczyć tu można m.in. odcięte starorzecze Wisły związane z budową Stopnia Wodnego Kościuszko, jak i gatunki roślin inwazyjnych: niecierpka gruczołowatego, klon jesionolistny, winobluszcz zaroślowy, kolczurkę klapowaną czy nawłoć późną. Występujące na tym obszarze zmiennowilgotne łąki, charakteryzuje wiele chronionych gatunków, takich jak: kosaciec syberyjski, mieczyk dachówkowaty, goryczka wąskolistna i kukułka szerokolistna. W Bielańsko-Tynieckim Parku Krajobrazowym znajduje się jeszcze Rezerwat Przyrody Skołczanka, którego flora roślin naczyniowych liczy około 300 gatunków (gł. kserotermicznych i ciepłolubnych). 20 gatunków objętych jest ochroną, w tym 14 ochroną całkowitą. Flora mszaków liczy 5 gatunków wątrobowców i 71 gatunków mchów. Obszar składa się z trzech zasadniczo odmiennych typów środowisk. Od północnej strony rozciągają się wilgotne zbiorowiska łąkowe z udziałem wiązówki błotnej, rdestu wężownika i krwiściąga lekarskiego. W tej części występują zagrożone i chronione gatunki motyli: modraszek nausitous, modraszek telejus, modraszek alkon, czerwończyk nieparek i czerwończyk fioletek oraz wilgociolubna subpopulacja skalnika driady – gatunku w tym regionie zwykle sucholubnego. Oprócz ciekawych ptaków jak dzięcioł czarny, obserwujemy też sarny i dziki. Południową część kompleksu zajmują lasy. Obejmują one drzewostany liściaste tworzące zespoły grądu z bukiem pospolitym, grabem pospolitym, dębem szypułkowym i bezszypułkowym. W runie tych lasów występują gatunki ściśle chronione: lilia złotogłów, kruszczyk szerokolistny czy paprotka zwyczajna. W drzewostanie boru mieszanego dominuje sosna zwyczajna i dąb szypułkowy. Trzecim typem środowisk są ciepłolubne zarośla i murawy kserotermiczne znajdujące się na samym szczycie wzniesienia. Ciepłolubne zarośla tworzą: śliwa tarnina, szakłak pospolity, głóg jednoszyjkowy, róża dzika i jałowiec pospolity. W zaroślach tych występuje m.in. chroniony gatunek naparstnicy zwyczajnej. Niezwykle cennymi zbiorowiskami rezerwatu są trawiasta murawa kserotermiczna z gatunkami roślin ściśle chronionych: sasanki łąkowej, rojownika pospolitego oraz murawa piaskowa z gatunkami charakterystycznymi: szczotlichą siwą i jasienieńcem piaskowym. Licznie występuje tu zagrożony gatunek motyla – skalnik driada, spotkać można także pazia królowej. Ogółem na omawianym terenie występuje ponad 50 gatunków motyli dziennych. Teren ten znalazł się na liście specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000. Warto również dodać, iż w lesie nieopodal ul. Obrońcy Tyńca znajduje się mogiła 500 Żydów rozstrzelanych przez hitlerowców w 1942 r. 1. Rezerwat Przyrody Skołczanka 2. Gąsienica pazia królowej 3. Skalnik driada 4. Pasikonik zielony 5. Wypławek biały w Źródle Świętojańskim PROPONOWANY PRZEBIEG SPACERU PRZYRODNICZEGO: Długość trasy: ok. 2 km Spacer zaczynamy od ul. Bolesława Śmiałego, skąd idziemy polną drogą do wzniesienia Biedzina. Koło Źródła Świętojańskiego skręcamy na południe w kierunku Skołczanki i ścieżką leśną docieramy do rezerwatu. Wychodzimy na polanę obejmującą wierzchowinę, skąd podziwiamy okoliczną panoramę pasma Sowińca. Następnie leśną ścieżką wychodzimy na szczyt Dużej Krowodrzy (Kowadzy), gdzie utworzono użytek ekologiczny obejmujący murawę kserotermiczną. Wycieczkę kończymy schodząc ścieżką w kierunku przystanku przy ul. Bolesława Śmiałego. 2 PANIEŃSKIE SKAŁY I LAS WOLSKI 1 Las Wolski, największy kompleks leśny Wielkiego Krakowa (419 ha), pokrywa zwartym płaszczem Zrąb Sowińca z najwyższym punktem w mieście – Kopcem Niepodległości im. Józefa Piłsudskiego (383,6 m n.p.m.), wybudowanym w latach 1934 – 1937. Las ten stał się formalnie miejskim terenem rekreacyjnym w 1917 r., kiedy to został zakupiony przez Kasę Oszczędności Miasta Krakowa i przekazany miastu. Okolice wzgórza Pustelnik w Lesie Wolskim zajmuje ogród zoologiczny, a na Srebrnej Górze na początku XVII w. stanął klasztor Kamedułów. Obszar posiada bardzo urozmaiconą rzeźbę terenu - liczne pagórki poprzecinane są głębokimi jarami, a w wielu miejscach znajdują się jurajskie wychodnie skalne oraz okresowe potoki. Dominującym zbiorowiskiem są grądy, czyli żyzne lasy z dominacją drzew liściastych, takich jak graby, jawory, lipy, dęby czy buki oraz buczyny. Najstarsze płaty mają wiek nawet ok. 150 lat. Runo leśne najpiękniej prezentuje się wczesną wiosną na przełomie marca i kwietnia, kiedy to kwitnie wiele gatunków roślin m.in. zawilec gajowy, kokorycz pusta czy chroniona przylaszczka pospolita. W maju i czerwcu spotkać moż- 4 2 na tu rzadką lilię złotogłów oraz konwalię majową. W kwietniu możemy też zaobserwować, latające w słoneczne dni, rudo zabarwione samce dużej pawicy – ćmy lotnicy zyski, kiedy to poszukują samic siedzących spokojnie na gałązkach, przez co bardzo trudnych do zauważenia na tle zeschłych liści. Na terenie Lasu Wolskiego występuje około 40 gatunków motyli dziennych, a liczba gatunków motyli nocnych jest ok. dziesięciokrotnie wyższa. Na szczególną uwagę zasługują rosnące tu także gatunki górskie (ich centrum występowania stanowią góry, a na nizinach mają tylko nieliczne stanowiska, zwykle w miejscach cienistych i wilgotnych, o klimacie zbliżonym do górskiego) takie jak: lepiężnik biały oraz żywiec gruczołowaty. Na terenie Lasu Wolskiego znajduje się rozległa sieć ścieżek o łącznej długości niemal 40 km – część z nich to wygodne trasy rowerowe. Mają one różny stopień trudności, od śliskich i stromych ścieżek naskalnych po łagodne, pokryte asfaltem leśne alejki. Znajduje się tutaj również kilka polan śródleśnych. Większość z nich, jak Polana Lea, nadaje się do wypoczynku. Las Wolski przecina także Szlak Twierdzy Kraków. Ponadto znajduje się tu wyjątkowo dużo miejsc atrakcyjnych pod względem przyrodniczym i kulturowym, a wśród nich rezerwat leśno-krajobrazowy Panieńskie Skały (6,41 ha) obejmujący głęboki wąwóz zwany Wolskim Dołem. Rezerwat ten został utworzony w 1953 r. a jego nazwa według legendy wzięła się od Panien Zwierzynieckich z pobliskiego zakonu Norbertanek, które podczas najazdu Tatarów w 1241 r. znalazły schronienie w szczelinach tutejszych skał. Ściany wąwozu zbudowane są z wapieni jurajskich, tworzących malownicze skały, a dnem płynie niewielki potok. Rezerwat Panieńskie Skały wraz ze wzgórzem Sikornik stanowią najbardziej na wschód wysuniętą cześć pasma Sowiniec położonego między dolinami Wisły i Rudawy. Rzeźba terenu jest urozmaicona – całe pasmo pocięte jest licznymi wąwozami i jarami zwanymi dołami (m.in. Wroni PROPONOWANY PRZEBIEG SPACERU PRZYRODNICZEGO: Długość trasy: ok. 4 km Spacer zaczynamy od ul. Leśnej koło przystanku MPK Baba Jaga. Idąc wzdłuż zielonego szlaku dochodzimy do rezerwatu Panieńskie Skały. Stąd kontynuujemy spacer szlakiem zielonym i udajemy się lasem w górę na kopiec Piłsudskiego, z którego podziwiamy okoliczną panoramę. Dalej leśnymi alejkami podążamy w kierunku klasztoru oo. Kamedułów. Wycieczkę kończymy wychodząc na Aleję Wędrowników w kierunku ul. Księcia Józefa. 5 3 4 Dół, Poniedziałkowy Dół). W wielu miejscach spod lessowej pokrywy wystają wapienie wieku górnojurajskiego tworzące malownicze pasma skałkowe, z których najcenniejsze objęto ochroną rezerwatową. Naturalny drzewostan rezerwatu budują dorodne buki, dęby i graby. Szczególnie pięknie prezentuje się tu na wiosnę runo leśne z obficie kwitnącymi: zawilcem gajowym, miodunką ćmą, kokoryczą pustą i konwalią majową. Najbardziej atrakcyjną częścią rezerwatu jest grupa skałek wapiennych znajdujących się w dolnej części Wolskiego Dołu. Na ocienionych skałkach rosną obficie mchy, a z półek skalnych zwisają kaskady liści chronionej paproci – paprotki zwyczajnej. Na rumoszu wapiennym u podnóża skałek rośnie kilka dorodnych jaworów, które można rozpoznać po łuszczącej się płatami korze. W rezerwacie panuje specyficzny 6 8 9 5 mikroklimat charakteryzujący się obniżoną temperaturą w stosunku do otoczenia i zwiększoną wilgotnością powietrza. Bogaty jest również świat zwierząt tego obszaru. Spośród kręgowców najliczniejszą grupę stanowią ptaki – oprócz wielu pospolitych leśnych gatunków można zaobserwować tu rzadkie w Polsce muchołówki białoszyje czy dzięcioły zielone. W rezerwacie często można spotkać także sarny oraz dziki. 1. 2. 3. 4. 5. 7 10 Rezerwat Panieńskie Skały Perłowiec malinowiec Samica lotnicy zyski Rudzik Wawrzynek wilczełyko 6. 7. 8. 9. 10. Listkowiec cytrynek Przylaszczka pospolita Zawilec gajowy Żywiec gruczołowaty Zanokcica skalna 3 KOMPLEKS ŁĄK W KOSTRZU 6 4 ŁĄKI W TONIACH 7 3 2 1 Kompleks Łąk w Kostrzu położony jest w obrębie Bramy Krakowskiej, w rowie tektonicznym oddzielającym izolowane wzgórza wapienne Kostrza (259 m n.p.m.) i Pychowic (246 m n.p.m.) od Pagórów Skotnickich. Zajmuje obszar ok. 350 ha. W podłożu zalegają tu głównie iły, żwiry, gliny i różnego pochodzenia piaski. Z utworami tymi związane są gleby murszowate, murszaste, glejowe i czarne ziemie. Utrzymujący się przez znaczną część roku wysoki poziom wody gruntowej sprzyja rozwojowi różnego typu łąk wilgotnych, w tym bardzo rzadkich już w Polsce łąk trzęślicowych i zespołu wiązówki błotnej. Zwiedzając łąki w Kostrzu warto zatrzymać się przynajmniej na chwilę na nie zalesionych jeszcze stokach Zrębu Kostrza. Znajdują się tu niskie murawy z dużą ilością roślin kserotermicznych i ciepłolubnych. Do często spotykanych gatunków należą: czosnek skalny, goździk kartuzek, przetacznik kłosowy, tymotka Boehmera i pajęcznica gałęzista. 5 3 4 Najcenniejszym zbiorowiskiem łąkowym ze względu na wyjątkową różnorodność biologiczną jest zmiennowilgotna łąka trzęślicowa. Gatunkami charakterystycznymi dla tego typu łąki są podlegające ochronie: mieczyk dachówkowaty, kosaciec syberyjski, goryczka wąskolistna i goździk pyszny. Z innych rzadkich roślin chronionych można tu spotkać: pełnika europejskiego, zerwę kulistą, lipiennika Loesela, kruszczyka błotnego, kukułkę szerokolistną i kukułkę krwistą. Goryczka wąskolistna oraz pospolite tu jeszcze: rdest wężownik i krwiściąg lekarski są roślinami żywicielskimi dla bardzo rzadkich gatunków motyli. Na tym stosunkowo niewielkim obszarze występuje 60 gatunków motyli dziennych wobec 80 stwierdzonych na przeszło stukrotnie większym obszarze całego Krakowa i 154 współcześnie występujących w obrębie obecnych granic Polski. Występuje tu ponad jedna trzecia cześć gatunków motyli dziennych z 2 załącznika Dyrektywy Siedliskowej. Obok siebie można spotkać modraszka nausitousa i czerwończyka fioletka, a nawet modraszka alkona. Na kwietnych murawach porastających zbocze Góry Pychowickiej często zobaczymy pazia królowej. Stwierdzono tu także prawie 60 gatunków ptaków, w tym tak rzadkich na obszarze Krakowa jak bocian biały czy bekas. Kostrzańskie mokradła są siedliskiem życia rzadkich płazów, jak żaba moczarowa czy traszka grzebieniasta. Ze względu na wyjątkowe bogactwo florystyczne, dużą liczbę chronionych gatunków roślin, interesujący świat zwierząt, głównie owadów, Kompleks łąk w Kostrzu przewidziany został do ochrony w ramach obszarów Natura 2000. 1. Kompleks Łąk w Kostrzu widziany z Bodzowa 2. Czerwończyk fioletek 3. Paź królowej 4. Modraszek nausitous 5. Spacer po łąkach w Kostrzu 1 Łąki w Toniach to jeden z największych obszarów łąkowych (300 ha) w północnej części Krakowa (w obniżeniu rzeki Sudoł i jej dopływów) mający charakter rozległego obniżenia zajętego przez mozaikę łąk i niewielkich lasków w miejscach, gdzie od dawna zaniechano użytkowania. Występuje tu bogata i zróżnicowana flora oraz fauna. Do najciekawszych gatunków należy kosaciec syberyjski, rutewka wąskolistna, rdest wężownik i krwiściąg lekarski. Warto nadmienić, iż rdest i krwiściąg są roślinami żywicielskimi dla kilku gatunków rzadkich motyli z rodzajów czerwończyk i modraszek, które również występują na łąkach. 2 4 5 6 Do najciekawszych zwierząt żyjących na łąkach należą niewątpliwie ptaki. Szczególnie interesującym jest derkacz – gatunek zagrożony wyginięciem w skali Europy. Derkacza niezwykle trudno wypatrzeć, gdyż przybywa najczęściej w gęstej roślinności łąkowej skąd niechętnie wychodzi na otwartą przestrzeń. Zdradza go jednak charakterystyczny monotonny głos wydawany wiosną i latem zwłaszcza wieczorem i nocą: monotonne, dwusylabowe, twarde w brzmieniu „krex-krex” lub „der-der”. W wyższej roślinności oraz łąkowych krzewach kryją się słowiki, strumieniówki i świerszczaki. W pobliżu miejsc otwartych wiosną i latem spotkać można także dzierzbę gąsiorka. Ten niewielki ptak jest prawdziwym drapieżnikiem łowiącym nie tylko owady ale również drobne gryzonie, płazy czy jaszczurki. Drobne ofiary gąsiorek zjada „na miejscu” natomiast większe nabija na ciernie tworząc swoistą spiżarnię, z której korzysta w miarę potrzeb. Ponadto na łąkach można spotkać żerujące bociany białe, korzystające z obfitości występowania płazów, polujące myszołowy czy nawet kobuzy. Niestety obszar Łąk w Toniach jest obecnie silnie zagrożony. Z jednej strony teren ten podlega silnej presji budownictwa, a z drugiej – poważnym zagrożeniem jest postępująca sukcesja roślinności w wyniku zaprzestania gospodarczego użytkowania. Obszary otwarte są stopniowo zajmowane przez wysokie byliny (w tym inwazyjne gatunki takie jak rdestowiec ostrokończysty, nawłoć kanadyjska), później krzewy i w końcu drzewa. Światłożądne gatunki łąkowe wycofują się z powodu braku dogodnych siedlisk, a wraz z nimi znikają również gatunki zwierząt związane z łąkami. 1. Łąka ostrożeniowa 2. Dzierzba gąsiorek 3. Odorek zieleniak na krwiściągu lekarskim 4. Kosaciec syberyjski 5. Pełnik europejski 6. Ropucha szara PROPONOWANY PRZEBIEG SPACERU PRZYRODNICZEGO: PROPONOWANY PRZEBIEG SPACERU PRZYRODNICZEGO: Długość trasy: ok. 4 km Długość trasy: ok. 5 km Spacer zaczynamy od ul. Gronostajowej koło III Kampusu UJ i następnie kontynuujemy wzdłuż lasu ul. Zakrzowiecką. Ścieżką schodzimy z drogi i wychodzimy na wierzchowinę Góry Pychowickiej. Następnie wzdłuż lasu idziemy drogą polną na zachód w kierunku ul. Tynieckiej. Przy wapiennym stoku schodzimy w dół i dalej ścieżką wśród mozaiki łąk i szuwarów na południowy zachód do ul. Winnickiej. Spacer zaczynamy w rejonie starego artyleryjskiego fortu „44 Tonie” znajdującego się przy ul. Jurajskiej. Przebiega przy nim znakowany czarny Szlak Twierdzy Kraków. W rejonie fortu można zaobserwować interesującą faunę związaną z laskiem oraz pobliskimi polami i ugorami. Idąc wzdłuż czarnego szlaku dochodzimy do ul. Łokietka skąd skręcamy na ul. Gaik. Po krótkim spacerze po stronie lewej otwierają się widoki na północny fragment kompleksu łąk. W okolicach ul. Jasnogórskiej odbijamy w lewo na nieutwardzoną drogę wiodącą początkowo przez laski brzozowo-osikowe, a następnie wychodzącą na otwarte tereny łąkowe. Warto zabrać ze sobą wodoszczelne obuwie, gdyż fragmenty trasy mogą być zalane po większych opadach. Spacer kończymy w rejonie ul. Stelmachów, skąd można dojść na Azory lub Prądnik Biały. 5 ALEJA WASZYNGTONA I SIKORNIK 1 Aleja Waszyngtona przecina południowo-wschodnie stoki wzgórza Sikornik (zwanego także Wzgórzem Św. Bronisławy) – wzniesienia liczącego około 330 m n. p. m., położonego we wschodniej części Pasma Sowińca. Od głównej części oddziela ją obniżenie terenu zwane Przełęczą Przegorzalską. W podłożu wyróżniają się płytko zalegające wapienie wieku górno jurajskiego, wychodzące lokalnie spod cienkiej pokrywy na powierzchnię. Rzeźba terenu jest urozmaicona, występują tu liczne wąwozy i parowy. W miejscu dzisiejszej Alei Waszyngtona pierwotnie znajdował się trakt prowadzący na Wzgórze Św. Bronisławy. Po wzniesieniu Kopca Kościuszki w 1823 r. wzrosło znaczenie traktu jako prowadzącego do pomnika wielkiego bohatera narodowego. W latach 40-tych XIX w. za sprawą fundacji braci Ciesielskich (zamożnych obywateli z Lubelskiego) przeprowadzono prace brukarskie. Dzisiejszy charakter Aleja Waszyngtona zyskała w drugiej połowie XIX w., podczas prac związanych z budową fortu Kościuszko i okolicznych elementów twierdzy Kraków. W obecnym kształcie najcenniejszym przyrodniczo elementem alei są wartościowe, pomnikowe drzewa rosnące wzdłuż traktu, z których wiele pamięta jeszcze wiek XIX. Kilka drzew ma w pierśnicy obwód przekraczający 4 metry. Jako pomniki przyrody objęto ochroną w 2003 r. 26 najokazalszych drzew, w tym 2 lipy drobnolistne, 7 klonów zwyczajnych, 8 jesionów 8 9 2 3 4 Wierzchowinę wzniesienia zajmują zbiorowiska otwarte. Występuje tutaj ponad 400 gatunków motyli (w tym tzw. „ciem” i ponad 45 gatunków motyli dziennych) oraz ponad 100 gatunków chrząszczy, w tym kilka chronionych biegaczy. Z bardziej okazałych motyli można spotkać pazia królowej, a jeszcze w latach 60-tych XX w. występował na Sikorniku paź żeglarz – jeden z naszych najpiękniejszych motyli. Przez obszar Sikornika przebiega kilkanaście ścieżek, w tym szlaki turystyczne. wyniosłych oraz 9 kasztanowców. Stare, dziuplaste drzewa są znakomitym miejscem lęgowym dla ptaków, takich jak sikory i szpaki, zaś na rozłożystych konarach i załomach kory gniazdują kosy i kwiczoły. Również wnętrza murów Kopca Kościuszki stanowią doskonale warunki lęgowe dla ptaków. Gniazdują tu kawki i kopciuszki, a najciekawsze są sokoły pustułki, których kilka par gniazduje tu corocznie. Północne i zachodnie stoki Sikornika porastają lasy liściaste o charakterze grądów, w których dominującym gatunkiem jest lipa. W okolicy Krakowa niewiele jest grądów lipowych w takiej postaci, dlatego warto się tutaj wybrać. Do niedawna na południowych stokach występowały murawy kserotermiczne - ciepłolubne zbiorowiska roślin o stepowym charakterze. Obecnie, wskutek zaniechania użytkowania (brak wypasu i koszenia), miejsca te silnie zarastają krzewami, głównie głogami oraz dereniem świdwą. Poważnym problemem są również rozrastające się tu obce gatunki inwazyjne, jak np. nawłoć kanadyjska czy rdestowiec ostrokończysty. Na wiosnę w runie można spotkać wiele ciekawych roślin, na przykład zawilce gajowe, czworolisty, a nawet różowo kwitnącego wawrzynka wilczełyko. Północne zbocze pasma obfituje w wychodnie skalne tworzące niecki, szczeliny i ściany, dochodzące do kilkunastu metrów wysokości. Przez otwarcia w poszyciu leśnym rozciąga się stąd widok na północną część Krakowa. 6 PROPONOWANY PRZEBIEG SPACERU PRZYRODNICZEGO: Długość trasy: ok. 4 km Spacer zaczynamy Aleją Waszyngtona wiodącą w kierunku Kopca Kościuszki i dalej leśną ścieżką w kierunku zachodnim. Po około kilometrze wychodzimy z lasu i dalej znowu idziemy Aleją Waszyngtona, biegnącą szczytem wzniesienia. Tu warto poświęcić chwilę na podziwianie panoramy Krakowa. Dochodzimy do przełęczy Przegorzalskiej i wracamy Aleją Waszyngtona w kierunku Kopca Kościuszki. 9 10 1. 2. 3. 4. 5. 6. 5 Aleja Waszyngtona Las na Sikorniku Pustułka Kwiczoł Dzięcioł duży Kos 7 7. 8. 9. 10. 11. 8 11 Sójka Szpak Wiewiórka Kowal bezskrzydły Ślinik luzytański 6 DOLINA PRĄDNIKA 1 Użytek ekologiczny Dolina Prądnika położony jest w północnej części Krakowa między Witkowicami a Prądnikiem Białym wzdłuż rzeki Prądnik. Użytek ten, obejmujący powierzchnię 14,145 ha, powstał w 2008 r. w celu zachowania naturalnie meandrującego koryta rzeki Prądnik, będącego siedliskiem wielu chronionych gatunków roślin i zwierząt. Rzeka Prądnik przepływa przez stosunkowo rozległą dolinę utworzoną przez ostatnie 10 tys. lat przez rzekę zmieniającą swój bieg. Pod względem przyrodniczym najcenniejszy jest fragment o długości około 2 km, rozciągający się między Witkowicami a Prądnikiem Białym. 10 2 3 W Dolinie Prądnika stwierdzono ponad 40 lęgowych gatunków ptaków m.in. pliszki górskie. Te rzadkie na nizinach ptaki gniazdują lokalnie na terenie Jury Krakowsko-Częstochowskiej m.in. w Dolinie Prądnika w Ojcowie. Znacznie rzadziej trafia się tu pluszcz – mieszkaniec górskich strumieni, potrafiący sprawnie pływać i nurkować w poszukiwaniu pokarmu. Pluszcze gniazdują także nad Prądnikiem w okolicach Ojcowa, skąd prawdopodobnie pochodzą zalatujące pod Kraków osobniki. W stromych skarpach strumieni kopie norki na gniazdo jeszcze jeden bardzo interesujący ptak – pięknie ubarwiony zimorodek, specjalista w łowieniu drobnych ryb, na które czatuje siedząc nieruchomo na nadwodnych gałęziach. Poza nimi spotykane są: pełzacze, kowaliki, kwiczoły, dzięcioły, sikory, raniuszki czy słowiki, których piękny śpiew można usłyszeć w pogodne wieczory oraz majowe i czerwcowe noce. Bardzo bogato prezentuje się fauna owadów – na tym stosunkowo krótkim odcinku stwierdzono aż 45 gatunków motyli dziennych, co stanowi łącznie 30% gatunków występujących na terenie Polski i ponad połowę całej fauny motyli stwierdzonych na terenie Krakowa. W granicach obszaru istnieje populacja czerwończyka nieparka – gatunku wyszczególnionego w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej. Dzięki licznie występującym w runie pokrzywom, miejsce to jest ostoją rozrodu większości naszych najpiękniejszych motyli – rusałek. Licznie występuje tutaj rusałka pawik, rusałka admirał, rusałka pokrzywnik, rusałka ceik czy rusałka kratkowiec, charakteryzująca się niebywałym dymorfizmem sezonowym polegającym na tym, że osobniki pokolenia wiosennego są rude w czarną kratkę, a te wy- PROPONOWANY PRZEBIEG SPACERU PRZYRODNICZEGO: Długość trasy: ok. 2 km (trasa skrócona, linia ciągła) lub ok. 4,5 km (trasa pełna, linia przerywana) Spacer zaczynamy na Prądniku Białym w okolicach ul. Opolskiej. Z ul. Górnickiego, przechodząc przez mostek nad Prądnikiem, idziemy do XIX wiecznego dworku mieszczącego obecnie Centrum Kultury, a następnie alejkami Parku Kościuszki mijamy dopływ Prądnika – Bibiczankę i wchodzimy na teren użytku ekologicznego Dolina Prądnika. Przemieszczamy się wzdłuż koryta ścieżką w łęgu nadrzecznym, okrążamy zabudowę i wychodzimy na szeroką równinę Doliny Prądnika. Następnie znowu wchodzimy na teren użytku i przemieszczamy się ścieżką wzdłuż koryta, podziwiając meandry. Dalej wychodzimy polną drogą na teren uprawy nasiennej. Spacer kończymy w rejonie ul. Zielone Wzgórza koło Witkowic. Można tutaj zakończyć spacer idąc na pętlę autobusową w Witkowicach, albo kontynuować okrążając Dolinę Prądnika i minąwszy po drodze pozostałości prochowni w Witkowicach powrócić w okolice Parku Kościuszki. 11 4 lęgające się latem są czarne z białą przepaską biegnącą środkiem skrzydła. W Dolinie Prądnika zaobserwowano ok. 20 gatunków ssaków. Do najciekawszych należą: bóbr, wydra oraz nietoperz – borowiec wielki. Na brzegach rzeki Prądnik występują miejscami dobrze zachowane fragmenty lasów łęgowych, które występowały wzdłuż dolin rzecznych na terenie całej Polski. Obecnie są jednak rzadko spotykane. Budują je takie drzewa jak olsza czarna, wierzba krucha i biała, jesion wyniosły, topola czarna czy wiąz. Są to zbiorowiska o niezwykle bogatej i bujnej roślinności, nierzadko przypominającej dżunglę ze względu na znaczny udział pnączy. Wśród nich dominuje kielisznik zaroślowy oraz chmiel zwyczajny. W ostatnich latach w siedliskach tego typu rozprzestrzenia się coraz szerzej kolczurka klapowana pochodząca z Ameryki Północnej, a sprowadzona do Europy jako roślina ozdobna. W warstwie krzewów często występuje bez czarny, chroniona kalina koralowa oraz trzmieliny. W runie dominują pokrzywy, ostrożeń warzywny oraz niecierpki, a wśród nich nasz rodzimy niecierpek pospolity oraz azjatyckiego pochodzenia – niecierpek drobnokwiatowy i gruczołowaty. Obecnie do zagrożeń przyrody krakowskiego odcinka Doliny Prądnika zaliczyć można, prócz wycinki drzew, wkraczanie ekspansywnych gatunków roślin, takich jak: nawłoć kanadyjska czy barszcz Sosnowskiego, które wypierają rodzime gatunki i powodują znaczne zmiany siedliskowe. 10 5 7 6 8 9 Okolica obfituje w zabytki i miejsca historyczne. Gościły tu takie postacie jak Jan Długosz, Jan Kochanowski, Henryk Walezy, Jan Zamoyski czy Tadeusz Kościuszko. W 1547 r. wybudowano tu rezydencję biskupów krakowskich. Została ona zniszczona w połowie XVII w. podczas potopu szwedzkiego, następnie odbudowana i znów zniszczona podczas konfederacji barskiej. Później rezydencję tą Austriacy sprzedali prywatnym właścicielom, którzy na początku XIX w. zbudowali tu dworek, gdzie obecnie znajduje się centrum kultury „Dworek Białoprądnicki”. W granicach użytku ekologicznego przebiega kilka ścieżek do turystyki pieszej, z tego dwie po obu stronach rzeki. Na obszarze bezpośrednio przylegającym do użytku można również wygodnie podróżować rowerem. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 11 Las łęgowy Chmiel zwyczajny Krwawnica pospolita Ostrożeń warzywny Gąsienice rusałki kratkowca Rusałka kratkowiec 7. 8. 9. 10. 11. Nawłoć kanadyjska Pluszcz Zimorodek Zięba Pliszka górska 7 ZALEW ZAKRZÓWEK I MIEJSKI ODCINEK WISŁY 2 4 3 5 12 8 REZERWAT BONARKA WRAZ ZE STAWAMI PRZY STACJI PKP BONARKA ORAZ KAMIENIOŁOMEM LIBAN 1 Zalew Zakrzówek i miejski odcinek Wisły, położony w zachodniej części Krakowa, cechuje duże bogactwo siedlisk, a co za tym idzie ogromna różnorodność flory i fauny. Na stosunkowo niewielkiej powierzchni sąsiadują ze sobą skaliste pagórki, lasy, murawy kserotermiczne, 1 Zalew Zakrzówek 2. Samiec mandarynki wśród innych kaczek i mew 3. Kawka „zaczepiająca” samicę świstuna 4. Goździk kartuzek 5. Sasanka łąkowa fragmenty łąk i zarośli nadrzecznych oraz dolina rzeczna. Okolice Zalewu Zakrzówek to malownicze wzgórza z licznymi wychodniami górnojurajskich skał wapiennych. Obserwujemy tu zjawiska krasowe czyli rozpuszczania skał wapiennych przez wodę. Dzięki temu w parku Skały Twardowskiego podziwiamy liczne jaskinie. Największą z nich jest Grota Twardowskiego o łącznej długości korytarzy około 300 m. Zalew jest pozostałością po dawnym kamieniołomie wapienia, eksploatowanym na potrzeby Krakowskich Zakładów Sodowych „Solvay”. Po zamknięciu zakładu w 1990 r. wyrobisko zaczęło samorzutnie napełniać się wodą (w najgłębszym miejscu głębokość wynosi 32 m). Wodę cechuje znaczna przejrzystość, sięgająca nawet 15 m. W dolnej części zbiornika widoczność drastycznie spada w wyniku nagromadzenia odpadów organicznych i mineralnych – jest to tzw. „bełt”. Szczególnie interesującym siedliskiem występującym w rejonie zalewu są zachowane płaty muraw kserotermicznych czyli zbiorowisk ciepło- i światłolubnych roślin, rozwijające się w miejscach otwartych, najczęściej na podłożu zasobnym w węglan wapnia. Rosną tu m.in. goździk kartuzek, czosnek skalny, sasanka łąkowa, chaber driakiewnik, pięciornik piaskowy czy macierzanka austriacka. Niestety, do swego trwania murawy wymagają ekstensywnej gospodarki człowieka, takiej jak wypas czy koszenie, gdyż inaczej ulegają sukcesji, przekształcając się w zbiorowiska krzewów, a w konsekwencji w las. Równie interesującym rejonem jest Miejski odcinek Wisły. Miejsce to jest szczególnie godne polecenia w okresie od jesieni do wczesnej wiosny, ze względu na dużą liczbę zimujących ptaków. Najczęściej spotyka się tu łabędzie nieme, kaczki krzyżówki, głowienki, czernice, łyski i mewy śmieszki, które bardzo chętnie korzystają z dokarmiania ludzi. Nieco rzadziej trafiają się kormorany, perkozy, gęsi, mewy pospolite i białogłowe oraz kilka gatunków kaczek: świstuny, cyraneczki, ogorzałki czy gągoły. Czasem dostrzec można przepływające bobry, które bytują m.in. nad Wilgą. Były tu też obserwowane wielkie rzadkości w skali kraju, takie jak pelikan różowy czy mewa delawarska. Przez kilka lat w okolicach Wawelu i Kazimierza obserwowano kolorowe kaczki mandarynki. Warto też zwrócić uwagę na wawelskie wieże, gdyż co pewien czas trafiają się tu bardzo rzadkie sokoły wędrowne. 1 Rezerwat przyrody nieożywionej Bonarka położony jest w południowej części Krakowa, w obrębie Krzemionek Podgórskich. Zajmuje powierzchnię 2,29 ha i jest częścią dawnego kamieniołomu, w którym w latach 18851929 wydobywano margle senonu. Obserwujemy w nim odsłonięcia erozyjne dna morza górno kredowego ukształtowane wskutek erozji (abrazji) wywołanej przez fale morskie w strefie brzegowej oraz progi uskokowe przecinające tę powierzchnię. W rezerwacie widoczne są także odsłonięcia skał jurajskich, kredowych i trzeciorzędowych, na których obserwujemy procesy sukcesji pierwotnej. Wędrując na północ wzdłuż rezerwatu obserwować można roślinność ruderalną porastającą dawne ogródki działkowe. Występują tu też licznie rośliny inwazyjne: klon jesionolistny, winobluszcz zaroślowy, orzech włoski, nawłoć późna czy żółto kwitnący rukiewnik wschodni. Po prawej stronie drogi widnieje zarastająca przez krzewy łąka rajgrasowa z elementami roślinności kserotermicznej: szałwią łąkową, chabrem driakiewnikiem i driakwią żółtawą. Za Łysą Górą, z ruinami dawnego magazynu prochu, znajduje się ogrodzone wyrobisko Kamieniołomu i Wapienników Liban. Jest to doskonałe miejsce, z widokiem od południowego zachodu, na Kopiec Krakusa. Eksploatacja gruboławicowych wapieni była prowadzona w tym kamienioło1. Kamieniołom Liban 2. Staw przy stacji PKP Bonarka 13 2 mie do 1986 r. Na jego dnie widoczne są stawki i spontaniczna roślinność krzewiasta, stanowiąca siedlisko licznych ptaków. Zauważyć tu można pływające kokoszki wodne, łyski i kaczki krzyżówki. Wokół zboczy kamieniołomu można spotkać krążące pustułki i kilka gatunków płazów i ssaków. Flora całych Krzemionek Podgórskich liczy około 550 gatunków, w tym 13 gatunków chronionych ściśle (m.in. dziewięćsił bezłodygowy i rojownik pospolity) lub częściowo (bluszcz pospolity i pierwiosnek lekarski). Natomiast nad stawem przy C.H. Bonarka spotkać można kaczki krzyżówki, czernice, kokoszki wodne, perkozki, a nawet perkozy dwuczube. Pojawia się tu też rzadka czapla bączek. Krzemionki Podgórskie objęte były osadnictwem już od paleolitu. Od średniowiecza eksploatowano tu kamieniołomy wapienia dostarczające kamienia budowlanego dla Krakowa. W latach 1784-1915 teren ten w większości należał do samodzielnego miasta Podgórza. W czasie II wojny światowej do stycznia 1945 r. działał tu utworzony przez niemieckiego okupanta obóz Płaszów, który był częścią nazistowskiego systemu Zagłady Żydów. Płaszów najpierw był obozem pracy przymusowej, a następnie koncentracyjnym. Ocenia się, że na jego terenie stracono od 8 do 10 tys. osób. 3. Pierwiosnek lekarski 4. Kruszczyk błotny 3 4 PROPONOWANY PRZEBIEG SPACERU PRZYRODNICZEGO: PROPONOWANY PRZEBIEG SPACERU PRZYRODNICZEGO: Długość trasy: ok. 6 km Długość trasy: ok. 4 km Spacer zaczynamy w okolicach starej pętli autobusowej przy ul. Twardowskiego. Idziemy ul. Wyłom skąd mamy możliwość podziwiania ścian kamieniołomu oraz Zalewu Zakrzówek. Warto na chwilę odbić z drogi w którąś z bocznych ścieżek prowadzących w pobliże kamieniołomu, aby zobaczyć murawy kserotermiczne oraz płaty szuwarów i ramienic w nieczynnym wyrobisku. Stamtąd kontynuujemy spacer ul. Ruczaj i Zielną aż dochodzimy do Skał Twardowskiego. Warto poświęcić chwilę na odwiedzenie legendarnej Groty Twardowskiego. Następnie aleją Elvisa Presleya i ul. Pietrusińskiego i Zielińskiego dochodzimy do rzeki Wisły. Dalej idziemy wzdłuż Wisły pod Wawel, gdzie szczególnie w okresie zimy warto poobserwować setki zimujących ptaków wodnych. Spacer rozpoczynamy przy ul. Kamieńskiego, przy skrzyżowaniu z ul. Swoszowicką. Przechodzimy ok. 400 m na północ wgłąb ul. Swoszowickiej w kierunku Łysej Góry docierając do skraja kamieniołomu Liban. Następnie zawracamy do Rezerwatu Bonarka. Po zwiedzeniu rezerwatu przechodzimy na drugą stronę ul. Kamieńskiego w kierunku Centrum Handlowego Bonarka. Mijamy centrum po wschodniej stronie i wychodzimy wprost na duży staw (ul. Puszkarska). Przechodzimy w prawo wzdłuż brzegu stawu do jego zachodniego skraja, a następnie skręcamy na południe wzdłuż zachodniego brzegu stawu i obchodzimy go naokoło, wychodząc z powrotem do ul. Puszkarskiej. Od strony wschodniej do tego stawu przylega jeszcze jeden mniejszy staw. 9 STAW PŁASZOWSKI I ZALEW BAGRY 1 Staw Płaszowski i Zalew Bary są zbiornikami powyrobiskowymi po eksploatacji gliny i piasku. Znajdują się one w południowej części Krakowa po północnej stronie linii kolejowej Kraków – Tarnów. Zalew Bagry jest największym zbiornikiem wodnym na terenie Krakowa (ok. 31,4 ha – powierzchnia lustra wody). Do jednych z większych należy też Staw Płaszowski (ok. 13,5 ha). Ze względu na występowanie, przynajmniej wzdłuż części brzegów, roślinności szuwarowej obydwa zbiorniki stwarzają dogodne miejsca lęgowe dla ptaków wodnych. Są także miejscem przebywania ptaków migrujących wzdłuż doliny Wisły, a także, gdy zbiorniki nie są zamarznięte, przebywają tu licznie zimujące ptaki wodne. Do obserwacji ptaków szczególnie godny polecenia jest Staw Płaszowski. Ze względu na częstą obecność ludzi ptaki tutaj są mało płochliwe i udaje się oglądać je z mniejszej odległości niż na terenach pozamiejskich. Możemy zobaczyć tu też kaczki krzyżówki, kaczki czernice i głowienki, dwa gatunki chruścieli – łyskę i kokoszkę wodną oraz perkoza dwuczubego. W szuwarach usłyszymy śpiew trzciniaka i trzcinniczka, a na sąsiednich łąkach potrzosa. Zbiornik Bagry ze względu na swoje duże rozmiary stwarza warunki do zatrzymywania się dużych ptaków wodnych, które mają znacznie większy dystans ucieczki i zwykle nie zatrzymują się na zbiornikach mniejszych. 2 4 3 5 14 W okresie przelotów możemy tutaj obserwować nury – czarnoszyjego i rdzawoszyjego oraz gęsi. Będą to głównie gęsi zbożowe i gęgawe. Natomiast na nocleg ściągają tu wieczorem (do centralnej części zbiornika) liczne stada mew śmieszek, mew pospolitych i mew białogłowych oraz czasami mew srebrzystych. Na obydwu zbiornikach występują łabędzie nieme. Najczęściej jednak gnieżdżą się na Stawie Płaszowskim. Rodziny z młodymi możemy obserwować od końca maja do końca września. Niewątpliwie najcenniejszym gatunkiem występującym na obydwu zbiornikach jest nasza najmniejsza czapla europejska – bączek. Ten nieduży ptak wielkości gołębia prowadzi skryty tryb życia w trzcinowiskach, ale w okresie od końca czerwca i początku lipca, gdy karmi młode, często przelatuje do sąsiednich kęp trzcin i wtedy możemy go łatwo obserwować. Zbiorniki te, przez swoją wielkość i częściową dostępność brzegów, nadają się do celów rekreacyjnych i mają duże walory widokowe. Zbiornik Bagry jest jedynym miejscem, gdzie w Krakowie uprawia się żeglarstwo. 1. Widok na Zalew Bagry 2. Samiec czernicy 3. Samica i samiec kaczki krzyżówki 4. Łabędź niemy 5. Kaczka łyska PROPONOWANY PRZEBIEG SPACERU PRZYRODNICZEGO: Długość trasy: ok. 6,5 km Spacer zaczynamy od ul. Powstańców Wielkopolskich w miejscu, gdzie zaczyna się zabudowa. Następnie przechodzimy wzdłuż brzegu północno-wschodniego aż do końca zbiornika, potem skręcamy w stronę linii kolejowej i przechodzimy dalej na południe wzdłuż linii kolejowej (ul. Żołnierska) do północnego skraju Zbiornika Bagry. Następnie przemieszczamy się wzdłuż brzegu zbiornika od strony linii kolejowej na południe i wracamy wzdłuż przeciwległego brzegu z powrotem do Stawu Płaszowskiego. Powracamy do ul. Powstańców Wielkopolskich idąc wzdłuż zachodniego brzegu Stawu Płaszowskiego przy linii kolejowej. 10 ŁĄKI NOWOHUCKIE 15 2 1 4 Łąki Nowohuckie położone są w południowo-wschodniej części Krakowa, w obniżeniu pradoliny Wisły należącej do zachodniego krańca Kotliny Sandomierskiej. W 2003 r. objęto ten teren ochroną w formie użytku ekologicznego (57,17 ha). Obszar użytku znajduje się w zasięgu korytarza ekologicznego rzeki Wisły, wchodzącego w skład Sieci Ekologicznej Econet. Znalazł się on również na liście specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000. Rośnie tu ok. 370 gatunków roślin tworzących 20 zbiorowisk. W miejscach najwilgotniejszych rośnie szuwar trzcinowy, szuwary złożone z wysokich turzyc i malowniczo wyglądający szuwar z kosaćcem żółtym. Na miejscach o wysokim poziomie wody gruntowej rozwinęły się łąki wilgotne. Rozpoznać je można bez trudu po nadających im koloryt kwiatostanach rdestu wężownika, krwiściągu lekarskiego i ostrożenia łąkowego. Z innych interesujących roślin rosną tu kozłek lekarski i rutewka wąskolistna. Miejsca umiarkowanie wilgotne zajmują łąki świeże z dużą liczbą gatunków traw i bylin dwuliściennych. Na stromych skarpach rosną liczne podrosty drzew i krzewów oraz pospolite rośliny ruderalne. Występują też płaty zbiorowisk z wiązówką błotną. Na terenie użytku stwierdzono także ponad 50 gatunków motyli dziennych, co stanowi jedną trzecią wszystkich motyli dziennych występujących na terenie całej Polski. Na rdeście wężowniku żerują gąsienice rzad- 3 5 6 kiego obecnie czerwończyka fioletka, zagrożonego wyginięciem gatunku ujętego w II załączniku Dyrektywy Siedliskowej oraz chronionego w Polsce. Z kolei na krwiściągu lekarskim licznie spotykamy dwa kolejne zagrożone gatunki modraszków, tj. modraszka nausitousa i modraszka telejusa. Zróżnicowana mozaika siedlisk stwarza różnorodne miejsca lęgowe dla ptaków (stwierdzono tu 78 gatunków). Niewielkie oczko wodne przyciąga kaczki. Wszelkie inne gatunki najlepiej obserwować spacerując południową granicą użytku. Tutaj zobaczyć można dzierzby gąsiorki, pokląskwy, kląskawki, potrzosy oraz usłyszeć trzciniaki, trzcinniczki, łozówki czy rokitniczki. Najcenniejszymi gatunkami są dwa gatunki chronione Dyrektywą Ptasią Unii Europejskiej, tj. czapla bączek i derkacz. Pojawia się tu także błotniak stawowy - ptak drapieżny gnieżdżący się na ziemi. Najczęściej nad łąkami zauważymy polującą pustułkę, zwisającą w locie trzepocącym nad łąkami. Łąki Nowohuckie są cenną ostoją nie tylko dla roślin, owadów i ptaków, ale także płazów. Siedliska rozrodcze ma tutaj m.in. traszka zwyczajna, ropucha szara i kumak nizinny. Łąki są zbiorowiskami półnaturalnymi i utrzymanie ich zależy wyłącznie od gospodarki człowieka, głównie systematycznego koszenia. Przed utworzeniem użytku ekologicznego rozwijała się tu w nadmiarze bardzo ekspansywna trzcina. Już pierwsze zabiegi, polegające na koszeniu wyznaczonych powierzchni, przyniosły pozytywne rezultaty. 1. Łąki Nowohuckie mroźnym porankiem 2. Łąki Nowohuckie na tle Elektrociepłowni Kraków-Łęg 3. Mazurki 4. Modraszek nieparek 5. Rusałka pokrzywnik 6. Czerwończyk fioletek na rdeście wężowniku PROPONOWANY PRZEBIEG SPACERU PRZYRODNICZEGO: Długość trasy: ok. 3 km Spacer rozpoczynamy od Nowohuckiego Centrum Kultury znajdującego się przy alei Jana Pawła II. Tuż za budynkiem, po jego zachodniej stronie, znajduje się główna ścieżka prowadząca w poprzek łąk. Dla komfortowego przejścia warto założyć gumowe obuwie, gdyż często jest tu kilka miejsc podmokłych. Obok Szpitala im. Stefana Żeromskiego skręcamy w drogę polną i dalej idziemy utwardzoną drogą na wale po południowej stronie użytku. Po drodze mijamy dwie kładki widokowe. Przechodzimy tą ścieżką do końca łąk i następnie skręcamy na północ, wychodząc na skarpę stanowiącą północną granicę użytku przy Nowohuckim Centrum Kultury. FUNDACJA ROZWOJU GMIN POLSKICH Adres siedziby: ul. Mazowiecka 104A/36, 30-023 Kraków Adres biura: ul. Juliusza Lea 5a/4, 30-046 Kraków tel. +48 791 934 343, +48 600 446 561 e-mail: [email protected] www.frgp.pl Fundacja Rozwoju Gmin Polskich – krakowska organizacja pozarządowa, której misją jest poprawa stanu środowiska naturalnego, ochrony zdrowia i promocja postaw obywatelskich. Fundacja Rozwoju Gmin Polskich powstała w sierpniu 2009 r. z inicjatywy Anny Świątek i Marii Wojtachy. Ideą założycielek było dotarcie do jak największej części społeczeństwa gmin polskich i umożliwienie jej ciągłego rozwoju poprzez poprawę warunków życia, ochronę środowiska naturalnego, wspieranie edukacji oraz propagowanie i szerzenie kultury. Fundacja szczególną opieką otocza osoby, które chcą rozwijać swoje zainteresowania i pasje, jednak z różnych powodów nie mają takich możliwości. Działania te realizowane są poprzez organizowanie bezpłatnych szkoleń, warsztatów czy konferencji mających na celu ułatwienie dostępu do edukacji oraz przyczynienie się do poprawy jakości życia polskiego społeczeństwa. Ważnym obszarem działań Fundacji jest także aktywna pomoc gminom w usprawnieniu ich systemu zarządzania, finansowania oraz sposobu administrowania nimi. Szczególną uwagę i wsparcie Fundacja kieruje w stronę polskiego sektora NGO poprzez budowanie partnerstwa, doradzanie organizacjom pozarządowym, promocję i organizację wolontariatu oraz budowę społeczeństwa obywatelskiego. W okresie od sierpnia do września 2010 r. Fundacja Rozwoju Gmin Polskich zorganizowała cykl ogólnodostępnych spacerów po terenach cennych przyrodniczo miasta Krakowa (10 lokalizacji opisanych w niniejszym folderze). Spotkania zostały zrealizowane w ramach projektu „Jeśli na spacer – to tylko w Krakowie!” i prowadzone były przez wybitnych przyrodników: prof. Eugeniusza Dubiela, dr Kazimierza Walasza, dr Wojciecha Kudłę, mgr Stefana Gawrońskiego oraz mgr Bogusława Binkiewicza. Realizacja projektu miała na celu rozbudzenie wrażliwości Krakowian na otaczający świat przyrody poprzez bezpośredni kontakt z naturą i przyrodą miasta. Niniejsza publikacja powstała w ramach projektu „Jeśli na spacer – to tylko w Krakowie!” współfinansowanego ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie. AUTORZY TEKSTÓW: FOTOGRAFIE: FOTOGRAFIE NA OKŁADCE: MAPY: DRUK: PATRONI MEDIALNI: Bogusław Binkiewicz, Eugeniusz Dubiel, Stefan Gawroński, Wojciech Kudła, Katarzyna Triantafelo, Kazimierz Walasz Bogusław Binkiewicz, Eugeniusz Dubiel, Stefan Gawroński, Wojciech Kudła, Sebastian Skrzeczyński, Kazimierz Walasz Bogusław Binkiewicz, Wojciech Kudła, Kazimierz Walasz Wydawnictwo Kartograficzne „COMPASS” ul. Podchorążych 3, 30-084 Kraków tel./fax 12 626 14 36 Drukarnia i Wydawnictwo „Grafikon” Jaroszowice 324, 34-100 Wadowice tel. 33 873 46 20, fax 33 873 46 22 e-mail: [email protected] OPIEKA PR:
