Inteligencja płynna i skrystalizowana

Inteligencja
wykład
1
Definicja
Inteligencja w ujęciu szerokim:
 Wg Sterna inteligencja to ogólna zdolność
adaptacji do nowych warunków i do
wykonywania nowych zadań
Inteligencja w ujęciu wąskim:
 Wg Spearmana - inteligencja stanowi
ogólny, niezróżnicowany czynnik, na który
składają się takie procesy, jak
wnioskowanie i rozumowanie.
2
Adaptacyjne modele
inteligencji
 Inteligencja jako specyficzna zdolność
adaptacyjna.
 Wg Sterna inteligencja to ogólna zdolność
adaptacji do nowych warunków i do wykonywania
nowych zadań. Zdolność ta jest wg niego
właściwa zarówno człowiekowi jak i zwierzętom.
Nawiązuje więc tym samym to teorii ewolucji
gdzie dzięki inteligencji zwierzęta adoptują się do
zmian środowiska aby zapewnić przetrwanie
gatunku.
3
Adaptacyjne modele
inteligencji
 Inteligencja jako specyficzna zdolność
adaptacyjna.
 Inteligencja jako zdolność do uczenia się.
Ferguson rozumie przez inteligencję
nabyty przez jednostkę repertuar
uogólnionych technik uczenia się. Miara
zdolności do uczenia się jest łatwość i
szybkość, z jaka jednostka (człowiek lub
zwierzę) nabywa określone zachowania.
4
Inteligencja w kategorii
efektywności działań
 tutaj inteligencję należy rozumieć jako
właściwość psychiczną, która przejawia się
we względnie stałej, charakterystycznej dla
jednostki efektywności wykonywania
działań.
 Jednak efektywność działań zależy także od
motywacji, cech osobowościowo temperamentalnych, doświadczenia itp.
5
Podejście procesualne
 (kładące nacisk na procesy a nie na
właściwości umysłowe) –
 Inteligencja jako zdolność rozwiązywania
zadań - Piaget
 Inteligencja to zdolność przetwarzania
informacji - E. Hunt.
6
Inteligencja ze względu na
genezę
Hebb wprowadził pojęcie inteligencji A i B.
Inteligencja A stanowi potencjał intelektualny
organizmu zdeterminowany wyposażeniem
genetycznym (odpowiada genotypowi, o
którym wnioskujemy droga pośrednią);
 Inteligencja B to zdolność intelektualna
przejawiająca się na zewnątrz w zachowaniu
(jest fenotypem). Stanowi wynik interakcji
między inteligencją A a środowiskiem.
7
Operacjonizm
 Boring: inteligencja jako zjawisko, które
mierzą testy inteligencji
 Vernon: określił inteligencje mierzoną
przez testy jako psychometryczną i
oznaczył ją symbolem C. Wg niego
inteligencja ogranicza się do zachowań,
które ujawniają się w badaniach na
podstawie testów inteligencji.
8
Pomiar inteligencji
 Skala inteligencji Bineta - Simona - składa się z zadań
wymagających udziału złożonych procesów umysłowych,
angażujących wnioskowanie i rozumowanie; bierze także
pod uwagę wiek badanych.
 Binet wprowadził określenia:
– WŻ- wiek życia
– WU- wiek umysłowy czyli liczbę określającą ilość prawidłowo
rozwiązanych zadań testowych, przeznaczonych dla odpowiedniej
grupy wiekowej.
 1912 - William Stern po raz pierwszy posłużył się
terminem IQ.
9
ILORAZ INTELIGENCJI (IQ)
 1912 - William Stern po raz pierwszy posłużył
się terminem IQ.
IQ
wiek umysłowy dziecka
__________________________ X 100
wiek życia dziecka
 Wechsler - oparł się na koncepcji normalnego
rozkładu. Przyjął, że średnia rozkładu wyników
w całej populacji wynosi 100.

Teoria dwóch czynników
Spearmana (nurt hierarchiczny)
 punktem wyjścia były wyniki badań testowych poddane




analizie czynnikowej oraz wyjaśnienie faktu, iż wyniki
rozmaitych testów umysłowych są ze sobą w mniejszym
lub większym stopniu skorelowane.
Spearman wyjaśnia, że we wszystkich rodzajach
działalności intelektualnej bierze udział czynnik g
(inteligencja ogólna).
Poziom inteligencji ogólnej jest stały.
Przy każdej czynności jest także aktywizowany czynnik s
(zdolności specjalne), który jest specyficzny dla określonej
czynności.
Im bardziej specyficzna czynność tym mniejszy udział 11
czynnika g a większy czynnika s.
WEDŁUG SPEARMANA
INTELIGENCJA TO:
 Inteligencja ogólna - czynnik g (general)
naczelna zdolność intelektualna
 Zdolności specjalne- czynnik s (specific)
– Najlepsze miary czynnika g to:
• Słownik
• Wiadomości
• Podobieństwa
• Rozumienie
• Arytmetyka
– Słabe miary czynnika g:
• Powtarzanie Cyfr
• Symbole Cyfr
Teoria wielorakich inteligencji Gardnera  Inteligencja jest unikatową kombinacją
siedmiu zdolności, która wyraża
indywidualny profil inteligencji
Inteligencja muzyczna
Inteligencja logiczno matematyczna
Inteligencja ruchowo – kinestetyczna
Inteligencja przestrzenna
Inteligencja intrapersonalna
Inteligencja interpersonalna

13
Teoria czynników równorzędnych
- Guilforda
 Operacje:
 poznawanie czyli odbiór informacji
 pamięć jako zapamiętywanie oraz
przechowywanie inf.
 myślenie konwergencyjne
 myślenie dywergencyjne
 ocenianie czyli określenie znaczenia inf.
14
Teoria czynników równorzędnych
- Guilforda
 Materiał, treści:
 treści spostrzeżeniowe
 symbole
 treść semantyczna (słowa, pojęcia, sądy)
 materiał behawioralny czyli spostrzeganie
zachowań się człowieka
15
Teoria czynników równorzędnych
- Guilforda
 Wytwory poznawcze:
 pojedyncze informacje (jednostki treściowe)
 klasy złożone z zespołu jednostek wg
jakiejś zasady
 stosunki miedzy wyróżnionymi jednostkami
 systemy czyli zorganizowane całości
 transformacje dotychczasowych informacji
 implikacje czyli konkluzje i przewidywania16
oparte na innych informacjach
Inteligencja płynna i
skrystalizowana - Cattella
 Geneza:
 wyniki uzyskiwane w tradycyjnych testach inteligencji
wydawały się zależeć nie tylko od czynnika g lecz od jakiegoś
innego
 rozwój zdolności mierzony testami percepcyjnymi osiąga
swój szczyt w 13 r.ż. a mierzone testami słownikowymi w 16
- 17 r.ż.
 testy neutralne kulturowo mają różne wyniki od testów
słownych, liczbowych itp. (stosowane po osiągnięciu
dojrzałości)
 na skutek uszkodzeń mózgu wyniki w testach percepcyjnych
obniżały się natomiast w testach tradycyjnych obniżały się
17
wybiórczo.
Inteligencja
płynna i skrystalizowana Cattella
 Założenia teorii - istnieją dwa rodzaje
inteligencji ogólnej:
18
Inteligencja płynna
 powstaje i rozwija się w wyniku działań czynników
biologicznych takich jak wyposażenie genetyczne oraz
dojrzewanie biologicznych struktur nerwowych
 jest dziedziczna i wrodzona ale wyposażenie genetyczne
może ulegać różnym wpływom środowiska
 może być skierowana na jakikolwiek problem
 jest ogólną zdolnością do spostrzegania związków,
wyciągania wniosków oraz do utrzymywania w
świadomości elementów potrzebnych do wykonywania
tych operacji
 przejawia się w testach neutralnych kulturowo
 rozwija się intensywnie we wczesnym okresie rozwoju, a 19
szczyt przypada na 20 r.ż.
Inteligencja skrystalizowana
 powstaje na podłożu inteligencji płynnej w
wyniku uczenia się i gromadzenia doświadczenia
 przejawia się w określonych dziedzinach, w
których się krystalizuje
 przejawia się w testach, których zadania są
niemożliwe do rozwiązania bez przyswojenia
sobie pewnych narzędzi intelektualnych
 najsilniej rozwija się we wczesnym okresie
rozwoju gdy procesy socjalizacji i przyswajania
sobie pewnych czynności działają najsilniej
20
Według Catella inteligencja to:
 Inteligencja płynna (Gf), czyli zdolność dostrzegania
złożonych relacji między symbolami i wykonywania
manipulacji na symbolach, niezależnie od doświadczenia
osobniczego i znaczenia owych symboli.
 Najlepsze miary Gf:
Klocki
Powtarzanie Cyfr
Symbole Cyfr
Układanki
 Inteligencja skrystalizowana (Gc), czyli dysponowanie wiedzą
i umiejętnościami ważnymi w danym kontekście
kulturowym.
 Najlepsze miary Gc:
Wiadomości
Słowniki
Rozumienie
Arytmetyka
Według Wechslera inteligencja to ...
Ogólna kompetencja (zdolność)
– umożliwiająca człowiekowi
rozumienie świata i efektywne w nim funkcjonowanie.
– Jest funkcją osobowości. Obejmuje takie czynniki jak:
wytrwałość, motywację, ciekawość (zatem nie tylko
zdolności poznawcze).
Pomiar testem Wechslera (WAIS-R)
 skonstruował on test na inteligencji dla dorosłych.
Wprowadził on w miejsce II stałą liczbę równą 100. Za
osobę dorosłą uznaje on jednostkę powyżej 16 roku życia.
Jako miarę odchylenia standardowego Wechsler przyjął
wartość 15 pkt.
 IQ – wyraża możliwość dziecka w różnych zdolnościach,
wypadkowa różnych zdolności (percepcyjne, motoryczne,
pamięciowe itd.)
> 140 - bardzo wysoka
120 – 139 - wysoka
90 - 110 – przeciętna inteligencja (ok. 50% populacji)
< 70 - różne formy upośledzenia

23
SKALA WAIS - R
11 testów
Skala słowna
(6 testów)
Wiadomości
Powtarzanie Cyfr
Słownik
Arytmetyka
Rozumienie
Podobieństwa
Skala
bezsłowna
(5 testów)
Braki w Obrazkach
Porządkowanie Obrazków
Klocki
Układanki
Symbole Cyfr
 Skala IQ Wechslera jest znormalizowana
tak, aby średnia w populacji wynosiła 100, a
odchylenie standardowe 15.
 Wechsler konstruując swoją Skalę korzystał
z istniejących testów inteligencji:
–
–
–
–
test historyjek obrazkowych DeCrolya,
test układanek Pitnera- Patersona,
test klocków Kohsa, Army Ralpha i Beta,
testy słownikowe i wiadomości.
Iloraz inteligencji IQ
 Eysenck - jest to miara inteligencji ogólnej
 Vernon - traktuje IQ jako miarę inteligencji
psychometrycznej czyli informującej nas o poziomie
zachowania intelektualnego w zadaniach
odzwierciedlających sytuacje rozwiązywania problemów
w życiu codziennym.
Zarzuty wobec IQ:
 nie uwzględnia zmian rozwojowych inteligencji
 IQ ujmuje inteligencje jako zjawisko jednorodne
 osoby charakteryzujące się różną struktura inteligencji
mogą uzyskać tę sama wartość IQ
 IQ opiera się na założeniu, że inteligencja jest przede
wszystkim pochodzenia biologicznego
26
Koncepcja Strelaua
 inteligencja to konstrukt teoretyczny odnoszący
się do względnie stałych warunków wewnętrznych
człowieka, współdeterminujących efektywność
działań wymagających udziału typowo ludzkich
procesów poznawczych.
 Te warunki wewnętrzne kształtują się pod
wpływem interakcji genotypu, środowiska i
aktywności własnej.
27
Biologiczne koncepcje
inteligencji
28
 Ich rozwój miał związek z powstaniem nowych
technik badawczych: tomografii pozytonowej
(badanie aktywności metabolicznej określonych
obszarów mózgu) i rezonansu magnetycznego
(badanie stopnia ukrwienia mózgu).
 Biologicznego podłoża inteligencji wyraża się w
trzech źródłach:
 szybkości neuronalnej,
 sprawności układu nerwowego
 wielkości mózgu.
29
Szybkość neuronalna
 Wg tej koncepcji podłożem inteligencji jest szybkość
przewodzenia impulsów w układzie nerwowym.
 Dzięki zwiększonemu tempu przewodzenia niektóre
osoby uzyskują przewagę w zadaniach intelektualnych szczególnie w takich, gdzie wymagane jest szybkie
reagowanie lub gdzie stawia się osobom badanym
ograniczenia czasowe.
 Szybkie tempo procesów nerwowych sprawia, że mniej
jesteśmy narażeni na to, że nie zdążymy wypracować
rozwiązania, zanim informacje przechowywane w pamięci
krótkotrwałej zanikną w wyniku procesów zapominania.
30
Szybkość neuronalna
 Badania behawioralne wykazały ujemną korelację miedzy
ilorazem inteligencji a czasem reakcji prostej lub wyborem.
 Im wyższy jest poziom inteligencji u danej osoby, tym
krócej trwa u niej proces mentalny zaangażowany w
wypracowanie pożądanego sposobu reagowania.
Inteligencja nie jest tutaj przyczyną, ale skutkiem.
 Pierwotnym czynnikiem sprawczym jest właśnie szybkość
przewodzenia nerwowego, która decyduje o krótkim czasie
reakcji (inspekcji) i jednocześnie o podwyższonej
sprawności w zakresie testów inteligencji
 Szybkość neuronalna wyjaśnia 15% wariancji ilorazu
inteligencji. Oznacza to, że SN może być uznana za jedno z
wielu źródeł różnic indywidualnych w zakresie inteligencji
31
psychometrycznej.
Sprawność układu nerwowego
O zdolności umysłowej świadczy także biologiczna jakość
mózgu jako narządu, tj.:
 Odporność układu nerwowego na zakłócenia transmisji
impulsów nerwowych
 Energetyczna wydajność mózgu
32
Odporność ukł. nerwowego na zakłócenia
transmisji impulsów nerwowych
 Osoby inteligentne charakteryzują się krótkim czasem reakcji,




ale także niewielkim odchyleniem poszczególnych czasów
reakcji od średniej.
Reagują one szybciej i bardziej regularnie od osób mniej
inteligentnych.
Wyjaśnia się to większą niezawodnością układu nerwowego
osoby bardziej inteligentnej.
Sama regularność zezwala na skrócenie czasu reakcji, ponieważ
system niezawodny w mniejszym stopniu narażony jest na
powtórki i procesy związane z "naprawieniem" popełnionych
błędów.
Odporność systemu nerwowego na błędy związana jest także z
kompetencją w zakresie trudnych zadań, wymagających
myślenia, rozumowania i innych czynności intelektualnych. 33
Energetyczna wydajność mózgu
 R. Haier i jego współpracownicy wykazali, że
rozwiązywaniu zadań złożonych (trudnych) towarzyszy
większy poziom zużycia glukozy:
 Są one więc bardziej energochłonne od zadań prostych
(łatwych).
 Osoby intelektualnie uzdolnione są w stanie rozwiązywać
trudne zadania przy stosunkowo niewielkim
zapotrzebowaniu na glukozę. Wydatkują one mniej
energii, niż osoby o niższym poziomie inteligencji.
 Wyjaśnić to można dojako:
 wyższa energetyczna wydajność tkanki mózgowej u osób
inteligentniejszych,
 stosowanie przez nich skuteczniejszych strategii rozwiązywania
zadań lub wyższym tempem uczenia się rozwiązywania pewnych
34
klas problemów i upraszczaniem sobie w ten sposób zadania.
Inteligencja emocjonalna
Definicja –
- zdolność dokonywania wglądu w emocje
i samoregulacji zachowania w warunkach
silnego wpływu emocji
35
Podstawowe zdolności
emocjonalne
 zdolność trafnej percepcji, oceny oraz ekspresji emocji;
 zdolność uzyskiwania dostępu do procesów
emocjonalnych i generowania uczuć wówczas,
gdy ułatwiają one proces myślenia;
 zdolność rozumienia emocji i wiedzy o emocjach;
 zdolność regulacji i kontroli emocjonalnej zapewniającej
rozwój emocjonalny i intelektualny (Mayer, Salovey,
1989)
36