Nr wniosku: 151055, nr raportu: 12715. Kierownik (z rap.): prof. dr

Nr wniosku: 151055, nr raportu: 12715. Kierownik (z rap.): prof. dr hab. Ryszard Szczerba
Podczas ewolucji na AGB (od ang. Asymptotic Giant Branch) gwiazda przesłonięta jest grubą otoczką pyłową (tym
grubszą im większa jest masa i metaliczność gwiazdy) i widoczna jest głównie (bądź jedynie - przy dużych tempach
utraty masy) w podczerwieni. Po zakoczeniu fazy AGB (nazywanej fazą post-AGB), po zakończeniu procesu intensywnej
utraty masy, gwiazda zaczyna być widoczna w zakresie optycznym gdy odrzucona otoczka zaczyna się oddalać od
gwiazdy centralnej i ulega w końcu rozproszeniu w ośrodku międzygwiazdowym. Utrata masy przez gwiazdy mało- i
średnio-masywne (od około 1 do 10 mas Słońca) jest jednym z najważniejszych procesów dostarczających gaz i pył do
ośrodka międzygwiazdowego, z których tworzą się następne, wzbogacone w ciężkie pierwiastki, generacje gwiazd.
Badanie gwiazd post-AGB, ciekawe samo w sobie, przyczynia się też w sposób pośredni do zrozumienia ewolucji
chemicznej galaktyk.
Obserwacje poszczególnych źródeł podczerwonych w najbliższych galaktykach są trudne ze względu na rozdzielczość
przestrzenną jak też i słabą emisję, która maleje z kwadratem odległości. Postęp technologii pozwala jednak
przezwyciężyć te trudności poprzez budowę coraz większych teleskopów i konstrukcję coraz czulszych detektorów.
Teleskop Kosmiczny Spitzera operujący w pierwszej dekadzie obecnego stulecia pozwolił na obserwacje źródeł
podczerwonym w Dużym i Małym Obłoku Magellana. Obserwacje te pozwoliły wybrać nam około 1000 obiektów w tych
galaktykach, które były dobrymi kandydatami na gwiazdy w fazie ewolucji post-AGB. Zasadniczą metodą do
potwierdzenia natury wybranych obiektów była analiza zmienności w oparciu o dane obserwacyjne zebrane przez
astronomów z Uniwersytetu Warszawskiego. Niestety okazało się, że w galaktykach o mniejszej zawartości pierwiastków
ciężkich zmienność gwiazd jest inna niż w Drodze Mlecznej. Opracowaliśmy więc nową metodę badania natury obiektów
w oparciu o obserwacje zarówno pyłu jak też i gazu. Metoda sprawdza się świetnie w naszej Galaktyce i mamy nadzieję,
że również będzie miała zastosowanie do badania zaawansowanych etapów ewolucji gwiazd w innych galaktykach.
Ponadto rozpoczeliśmy pracę nad nową misją satelitarną, która dostarczy nie tylko globalnych danych o emisjii
podczerwonej badanych obiektów, ale również dostarczy widm podczerwonych, które będą rozstrzygające jeśli chodzi o
klasyfikscję obserwowanych obiektów. Mamy nadzieję, że dalszy rozwój technologii i dodatkowe obserwacje pozwolą
nam na wybranie prawdziwych obiektów post-AGB i na pełniejsze porównanie tego etapu ewolucji z ewolucją w Drodze
Mlecznej.