Granity Ukrainy - RynekKamienia.pl

KAMIEN NATURALNY
Granity Ukrainy
„Seniorzy” w świecie kamieni
>> Granity z Ukrainy są na polskim rynku kamieniarskim bardzo po-
pularne – w ostatniej edycji „Atlasu kamieni naturalnych dostępnych
na rynku polskim (Wydawca: „h.g.Braune”, wydanie II, marzec 2003)
znajdujemy aż 12 „granitów” ukraińskich o różnych, niekiedy „egzotycznych” nazwach.<<
P
atrząc na granit zwracamy zwykle
uwagę na barwę, strukturę i teksturę kamienia, a nie pamiętamy
o tym, czego bezpośrednio nie można dostrzec – jak, gdzie i kiedy powstał granit, jaka była jego geologiczna historia. Granit z
Ukrainy i – powiedzmy – granit z Dolnego
Śląska mogą wyglądać bardzo podobnie,
ale ich przeszłość geologiczna jest zdecydowanie odmienna, a ich wiek może się różnić
– nawet o ponad 2 mld lat !
Granity z Ukrainy są na polskim rynku kamieniarskim bardzo popularne – w ostatniej edycji „Atlasu kamieni naturalnych
dostępnych na rynku polskim (Wydawca:
„h.g.Braune”, wydanie II, marzec 2003) znajdujemy aż 12 „granitów” ukraińskich o różnych, niekiedy „egzotycznych” nazwach. Są
wśród nich dobrze znane granity, takie jak
„granit Santiago Rosso (Kapustinski)”, „granit Karmin (Krupski)”, „granit Carpazi (Tokowski)”, „granit Jurijewski”, „granit Nowodanilowski” i in. Oprócz tych „prawdziwych”
granitów, na wspomnianej liście znajdujemy
skały, które mają handlową nazwę „granit”,
a które pod względem petrograficznym do
granitów nie należą. Tu warto przypomnieć,
że petrografia (nauka o skałach) definiuje
granit jako magmową skałę głębinową (plutoniczną), zakrzepłą z magmy na znacznej
głębokości pod powierzchnią Ziemi (zwykle
ponad 10 km), jawnokrystaliczną, złożoną z
ziarn kwarcu, skaleni (sodowo-wapniowego
plagioklazu i skalenia potasowego) i biotytu, rzadziej innych minerałów podrzędnych
i śladowych (akcesorycznych). Tymczasem
na wspomnianej liście kamieni ukraińskich
znajdujemy skały, których nazwy niekiedy są
wewnętrznie sprzeczne, np. „Granit Gabro”
albo „Granit Labrador Wolga Blue” - gabro
nie jest granitem i obydwie skały są tak różne, że nie ma między nimi odmian przejściowych; również labrador – bogaty w Ca plagioklaz – jest typowym składnikiem skał grupy gabra, a nie granitu. Jest to jeden z wielu
przykładów, gdzie nazwy handlowe kamieni
N Fot. 1. Zaporoże – „porohy” - wysepki skalnego podłoża na Dnieprze
! INFO
› Południowym
fragmentem dużej globalnej
struktury (platformy wschodnio-europejskiej)
jest tarcza ukraińska. Zbudowana z granitów i
skał metamorficznych stanowi olbrzymi i ciągle
niedoceniany rezerwuar atrakcyjnych kamieni
budowlanych ‹
są niezgodne z zasadami petrografii.
Granity na Ukrainie są powszechnie wydobywanym surowcem skalnym, a złoża są
łatwo dostępne ze względu na mało urozmaiconą rzeźbę terenu i niezbyt gruby nadkład. Stanowią one dominujące odmiany
skał w obrębie dużej jednostki geologicznej,
zwanej tarczą ukraińską, która z kolei stanowi południową część globalnej struktury – platformy wschodnio-europejskiej. Tarcza ukraińska rozciąga się na długości około
900 km, pomiędzy Wołyniem na zachodzie
a Priazowiem na wschodzie, pasem o szerokości około 150 km. Skały krystalicznego
podłoża występują na obszarze tarczy bez-
¤nowy Kamieniarz · NR 12 · 01/2005
66 
 Styczeń
www.nowykamieniarz.pl 
`
KAMIEN NATURALNY
pośrednio na powierzchni terenu lub pod cienką pokrywą osadową. Obok granitów duże rozprzestrzenienie mają skały metamorficzne, utworzone w wysokiej temperaturze, powyżej
700-800 oC, na dużej głębokości
pod powierzchnią Ziemi: gnejsy,
migmatyty, granulity i towarzyszące im ciemne amfibolity. Skały magmowe, oprócz dominujących granitów, reprezentowane
są przez stosunkowo rzadkie gabra i labradoryty oraz stosunkowo młode, chociaż też prekambryjskie, wołyńskie bazalty z JaN Fot. 2. Anadol-wychodnie granitu na płaskim, malowniczym terenie
nowej Doliny i Berestowca.
Priazowia 
Granity Ukrainy mają urozmaiconą kolorystykę, różne struktury i tekstury, go datowania monacytu ze znanego granitu
i w pewnym zakresie – różny skład mineral- kapustinskiego. Dały one wiek 2048 (±26)
ny. Wszystkie – podobnie jak granity Karelii, mln lat. Z granitu kapustinskiego wykonano
Finlandii i Szwecji (tarcza bałtycka) – mają m.in. cokół i elementy pomnika Chrystusa
stary wiek geologiczny i powstały we wcze- Odkupiciela Świata, odsłoniętego na placu
snym i środkowym prekambrze (około 1.8 – obok Katedry we Wrocławiu z okazji mile-
N Fot. 3. Myrne, Priazowie – kamieniołom granitu 
2.8 mld lat temu). Ich wiek bezwzględny znany jest z badań geochronologicznych, polegających w większości na pomiarach stosunków izotopowych pierwiastków promieniotwórczych, które ulegają stałemu rozpadowi w czasie. Do najbardziej użytecznych
w badaniach geochronologicznych należą
minerały akcesoryczne – cyrkon (krzemian
cyrkonu) i monacyt (fosforan ceru i lantanu). Zawierają one spore domieszki toru i
uranu – pierwiastków, których rozpad promieniotwórczy prowadzi do powstania radiogenicznego ołowiu i umożliwia oznaczenie wieku (metoda uranowo-ołowiowa). Na
załączonych ilustracjach pokazano przykłady obrazów elektronowych, uzyskanych na
mikrosondzie elektronowej i przedstawiających minerały akcesoryczne granitów Ukrainy. Jako przykład oznaczeń wieku można
podać wykonane ostatnio w Instytucie Nauk
Geologicznych Uniwersytetu Wrocławskie-
nium archidiecezji wrocławskiej.
Granity Ukrainy – cenione jako surowce
budowlane – od dawna były przedmiotem
N Fot. 4. Korostyszew k/Żytomierza – nieczynny
kamieniołom granitu 
nowy Kamieniarz · NR 12 · 01/2005
 www.nowykamieniarz.pl
Styczeń 
¤
 67
` NATURALNY
KAMIEN
N Fot. 5. Korostyszew – ekspozycja ukraińskich granitów 
naukowych zainteresowań geologów, bowiem w skałach tych
zapisane są ważne zdarzenia i
procesy rozwoju skorupy Ziemi
we wczesnych etapach jej historii. Warto nadmienić, że wśród
pierwszych badaczy granitów
Ukrainy byli znani polscy geolodzy. Do nich należał przede
wszystkim Józef Morozewicz
(1865-1941) – ojciec polskiej petrografii, który wprowadził do
literatury geologicznej nazwę
„mariupolit” (od Mariupola na
Priazowiu) dla wyróżnionego
przez siebie sjenitu nefelinowego (fojaitu) o bardzo specyficznym składzie mineralnym: albit,
nefelin, egiryn i lepidomelan.
Granity Wołynia były przedmiotem szczegółowych studiów innego światowej sławy polskiego
petrografa – Kazimierza Smuli-
kowskiego (1900-1987) i posłużyły mu następnie do wypracowania powszechnie znanej,
genetycznej klasyfikacji granitoidów. To Oni – wielcy geolodzy
i petrografowie – przyczynili się
do tego, że w granitach dostrzegamy nie tylko surowiec kamieniarski.
N Fot. 6. Wrocław, pl. Katedralny – pomnik Chrystusa Odkupiciela Świata 
N Fot. 8. Obrazy z mikrosondy elektronowej minerałów akcesorycznych
granitów ukraińskich:
a – monacyt, cyrkon i apatyt (kolejno:
od najjaśniejszego, przez jasnoszary, do
szarego owalnego w centrum),
b – monacyt (bardzo jasny) i cyrkon
(szary, strefowy),
c – cyrkon o budowie strefowej,
d – monacyt o budowie strefowej

N Fot. 7. Wrocław – cokół pomnika Chrystusa 
! AUTOR
” Prof. Ryszard Kryza - Uniwersytet Wrocławski
— Chcesz skomentować ten artykuł?
Napisz na adres: ~ [email protected]
¤nowy Kamieniarz · NR 12 · 01/2005
68 
 Styczeń
www.nowykamieniarz.pl 