choroby tarczycy a ciąża

EUT20105MR11
CHOROBY TARCZYCY A CIĄŻA
Tarczyca to niezwykle istotny narząd, którego funkcjonowanie wpływa na samopoczucie,
stan zdrowia fizycznego, a także na płodność. Zaburzenia czynności gruczołu tarczycowego
są częstą przyczyną niepłodności, przedwczesnych porodów i poronień, a także wad
rozwojowych u dzieci. Jak pokazują przeprowadzone wśród kobiet w wieku reprodukcyjnym
badania świadomości, niewiele z nich zdaje sobie sprawę, że ten gruczoł, o kształcie
przypominającym motyla, odgrywa tak istotną rolę w rozrodczości, ze względu na wpływ
wydzielanych przez niego hormonów na jajniki.
Choroby tarczycy a płodność kobiety
Hormony wydzielane przez tarczycę tyroksyna i trójjodotyronina - odgrywają istotną rolę
w utrzymaniu prawidłowej funkcji układu rozrodczego. W związku z tym lekarze
endokrynolodzy zalecają wykonywanie badań, sprawdzających czynność tarczycy u kobiet,
które mają problemy z zajściem w ciążę, lub u których choroby tarczycy występują
w wywiadzie rodzinnym. Jest to szczególnie istotne u kobiet z takimi schorzeniami, jak
endometrioza czy zespół policystycznych jajników. Obie te choroby zwiększają
prawdopodobieństwo równoczesnych zaburzeń czynności gruczoły tarczowego.1
Kobiety z chorobami tarczycy, które planują urodzenie dziecka, muszą być leczone,
wymagając częstych kontroli (co 4-6 tygodni). Utrzymywanie stężenia hormonów tarczycy
na właściwym poziomie jest niezmiernie ważne, by umożliwić poczęcie i prawidłowy rozwój
płodu.
U niektórych kobiet, które przed zajściem w ciążę były zdrowe, zaburzenia czynności
tarczycy mogą rozwinąć się podczas trwania ciąży lub już po porodzie. Lekarze zalecają
prowadzenie badań diagnostycznych także w tym okresie, co ma szczególne znaczenie
u osób z grup ryzyka oraz dla tych, które zaobserwowały objawy zaburzeń czynności
gruczołu tarczycowego.
Podaż jodu w ciąży
W procesie produkcji hormonów tarczycy niezbędny jest jod. Organizm człowieka nie
wytwarza jodu, dlatego istotna w profilaktyce jodowej jest właściwa dieta. Jod występuje
powszechnie w mięsie ryb morskich, owocach morza, chlebie, serze, w mleku krowim
i jogurcie, w jajkach, a nawet w wodorostach.2 Jednak niedobory jodu w niektórych
populacjach są częste, czemu zapobiega się dzięki programom rządowym - w Polsce jest to
np. jodowanie soli spożywczej.
Nawet niewielki niedobór jodu w czasie ciąży może mieć wpływ na jej przebieg i rozwój
niemowlęcia. U dziecka mogą pojawić się objawy niedoczynności tarczycy. Lekarze zalecają,
EUT20105MR11
aby wszystkie kobiety spodziewające się dziecka lub karmiące piersią przyjmowały
codziennie suplement diety zawierający jod.2 W przypadku kobiet w wieku reprodukcyjnym,
średnie spożycie tego pierwiastka powinno wynosić 150 mikro-gramów na dobę, a w okresie
ciąży i karmienia piersią należy je zwiększyć do ok. 250 mikro-gramów.3
Niedoczynność tarczycy a ciąża
Niedoczynność tarczycy (hipotyreoza) rozwija się u ok. 5 proc. ciężarnych kobiet.4 Stan ten
niestety nietrudno pomylić z niepożądanymi objawami, występującymi w przebiegu
prawidłowej ciąży, jak: zwiększenie wagi ciała, uczucie zmęczenia, czy obrzęki. Tymczasem
niedoczynność gruczołu tarczowego może mieć poważne konsekwencje, np. w postaci
wzrostu ryzyka nawykowych poronień i porodów przedwczesnych, powstania wad
wrodzonych lub trwałego niedorozwoju umysłowego dziecka, czy mniejszych szans na
prawidłowy rozwój potomstwa w przyszłości. Niedoczynność tarczycy może też spowodować
oddzielanie się łożyska od wewnętrznej ściany macicy, zanim dziecko się urodzi, co stwarza
zagrożenie zarówno dla życia matki, jak i płodu.5 Z tych wszystkich przyczyn u kobiet
spodziewających się dziecka należy kontrolować stężenie hormonów tarczycy.
Rozwój hipotyreozy jest często wynikiem niedoboru jodu, ale na terenach prawidłowo
zaopatrzonych w jod najczęstszą przyczyną tego zaburzenia u kobiet spodziewających się
dziecka, jest przewlekłe, autoimmunologiczne zapalenie tarczycy - tzw. choroba Hashimoto.6
Niedoczynność tarczycy może być leczona niezależnie od tego, czy kobieta jest aktualnie
w ciąży, czy też nie. Lekiem, który zastępuje brakujące hormony tarczycy, jest
lewotyroksyna. W uzasadnionych przypadkach lekarze zalecają jej stosowanie przez cały
okres ciąży oraz w czasie karmienia piersią.7
Nadczynność tarczycy a ciąża
Nadczynność tarczycy rzadko występuje u kobiet ciężarnych, ale nieleczona hipertyreoza
może być groźna zarówno dla matki, jak i jej dziecka.8 Zaburzenie to może prowadzić do:
poronienia, upośledzenia rozwoju płodu, porodu przedwczesnego, wysokiego ciśnienia
tętniczego,8 powstania wad rozwojowych u dziecka, a nawet tzw. przełomu tarczycowego,
który polega na tym, że stres lub infekcja wywołują niebezpieczny wzrost stężenia hormonów
tarczycy.
Przyczyną 85 proc. przypadków nadczynności tarczycy w czasie ciąży jest choroba
Gravesa-Basedowa. Jest to zaburzenie układu immunologicznego, w którym nasz układ
odpornościowy, stanowiący system obronny organizmu, atakuje własny gruczoł tarczowy
(nie rozpoznając własnych komórek), co prowadzi do jego powiększenia, z wytwarzaniem
nadmiernych ilości hormonów.8
Hipertyreozę u kobiety spodziewającej się dziecka trudno rozpoznać, ponieważ w przebiegu
prawidłowej ciąży występują objawy niepożądane, do złudzenia podobne do symptomów
nadczynności tarczycy, np. uczucie gorąca, nadmierne pocenie się, wymioty, przyspieszone
bicie serca.8 Chudnące kobiety ciężarne z czynnością serca powyżej 100 uderzeń na minutę
powinny natychmiast zgłosić się do lekarza, aby wykluczyć tę chorobę.
Leczenie kobiet oczekujących dziecka z nadczynnością tarczycy, polega zwykle na
zastosowaniu leków przeciwtarczycowych w jak najmniejszej dawce. U chorych uczulonych
na leki lub wymagających dawek leków tak dużych, że mogłyby uszkodzić tarczycę płodu,
wykonuje się operację usunięcia gruczołu.8 Po porodzie badania czynności tarczycy należy
przeprowadzić również u dziecka, ponieważ leki przeciwtarczycowe i przeciwciała
przeciwtarczycowe matki mogą mieć wpływ na czynność gruczołu potomstwa.9
Choroby tarczycy po przebytej ciąży
W ciągu pierwszego roku po porodzie problemy z tarczycą pojawiają się w różnych
momentach nawet u 16 proc. kobiet,6 choć najbardziej zagrożone są osoby już chore na inne
zaburzenia układu immunologicznego (np. na cukrzycę typu 1).9 Po urodzeniu dziecka
zaburzenia tarczycy bywają trudne do rozpoznania, ponieważ ich objawy można pomylić
z problemami młodych matek często zdarzającymi się w nowej sytuacji życiowej, jak: lęk,
bezsenność, trudności z koncentracją, rozdrażnienie, zmęczenie, czy zmiana wagi ciała.9
Także depresja poporodowa może mieć związek z chorobami tarczycy.
U młodych matek, których nie diagnozowano wcześniej w kierunku chorób tarczycy,
zaburzenia czynności tego gruczołu mogą rozwinąć się w ciągu pierwszego roku
po urodzeniu dziecka, w postaci poporodowego zapalenia tarczycy (PPT). Dotyczy to
od 3,3 do 8,7 proc. kobiet w Europie. W przebiegu tego zaburzenia może wystąpić zarówno
niedoczynność, jak i nadczynność tarczycy, a także rozwój niedoczynności po wcześniejszej
nadczynności.3
Objawy niedoczynności (zmęczenie, mniejszą zdolność skupiania uwagi, zaburzenia
pamięci, zaparcia, obniżony nastrój) zgłasza 40 - 45 proc. kobiet, u których rozwinęło się
poporodowe zapalenie tarczycy. Kobiety z objawami niedoczynności tarczycy w przebiegu
PPT, ale bez dolegliwości i nie planujące kolejnego dziecka, nie muszą być leczone. Ich stan
zdrowia powinien być jednak monitorowany między 4. a 8. tygodniem od rozpoznania. Gdy
jednak dolegliwości występują, albo jeśli kobieta planuje następną ciążę, powinno zostać
włączone leczenie lewotyroksyną.3
Z kolei nadczynność w poporodowym zapaleniu tarczycy występuje zwykle między
1. a 6. miesiącem po urodzeniu dziecka (najczęściej ok. 3. miesiąca) i zazwyczaj trwa 1-2
miesiące. Objawy nadczynności (zmęczenie, kołatanie serca, ubytek masy ciała,
nietolerancję ciepła, nerwowość, niepokój, drażliwość) ma 20 - 30 % kobiet, u których rozwija
się PPT.3 Kobiety z objawami nadczynności tarczycy w okresie poporodowym, powinny
zasięgnąć rady lekarza odnośnie potrzeby dalszego leczenia. PPT jest stanem
przemijającym - ustępuje u większości kobiet pod koniec pierwszego roku po urodzeniu
dziecka.3
Więcej informacji na temat chorób tarczycy i Tygodnia Walki z Chorobami Tarczycy
można znaleźć na stronie internetowej: www.tarczyca.pl oraz www.thyroidweek.com.
Kontakt dla mediów:
Joanna Kontkiewicz-Studzińska, Solski Burson–Marsteller
tel. 22 242 86 32, tel. kom. 696 834 806, e-mail: [email protected]
Partnerzy:
Patronat mediowy:
REFERENCJE:
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Poppe K, Velkeniers B, Glinoert D; “Thyroid disease and female reproduction”
Clinical Endocrinology, 2007: 66(3):309-21.
American Thyroid Association;” Iodine Deficiency”;
http://www.thyroid.org/patients/patient_brochures/iodine_deficiency.html (marzec 2010)
“Management of Thyroid Dysfunction during Pregnancy and Postpartum:
An Endocrine Society Clinical Practice Guideline”; 2007.
Fast Facts For Your Health; “Thyroid Disease and Women”
National Women’s Health Resource Center. Red Bank, NJ. 2006.
Mayo Clinic; http://www.mayoclinic.com/health/placental-abruption/DS00623/DSECTION=complications;
(dostęp w listopadzie 2008)
A. Syrenicz, M. Syrenicz, K. Sworczak, B. Garanty-Bogacka, A. Zimnicka, M. Walczak
„Choroba Hashimoto i niedoczynność tarczycy w okresie rozrodczym – istotny problem dla kobiety
i jej dziecka”; Endokrynologia Polska 2005; 6(56): 1008-15
Poppe K, Valkeniers B, Glinoer D: “The role of thyroid autoimmunity in fertility and pregnancy”;
Nat Clin Pract Endocrinol Metab. 2008;4:394-405
De Groot LJ, Stagnaro-Green A, Vigersky R
“Patient guide to the management of maternal hyperthyroidism before, during and after pregnancy”
The Hormone Foundation. 2007.
Lazarus JH, Premawardhana LD; “Screening for thyroid disease in pregnancy” J Clin Pathol. 2005;58:449-52.