prezentacja - Wszechnica Żywieniowa w SGGW
advertisement
Żywienie a aktywność tarczycy prof. dr hab. Danuta Rosołowska-Huszcz Katedra Dietetyki SGGW Oś podwzgórzowo – przysadkowo tarczycowa Podwzgórze TRH Przysadka TSH Tarczyca T4, T3, rT3 Osoczowe białka wiążące - hormony związane dysocjacja hormony wolne 5’ T4 5 Tkanki docelowe T3 rT3 Receptory jądrowe Produkcja ciepła Praca serca Produkcja energii Metabolizm lipidów Rola hormonów tarczycy Prawidłowy wzrost i rozwój Oddychanie Rozwój i funkcjonowanie mózgu • • • • • • Objawy niedoczynności tarczycy: Obniżenie tempa przemiany materii Nietolerancja zimna Spowolnienie umysłowe Depresja Wzrost masy tkanki tłuszczowej Senność Objawy nadczynności tarczycy: •Wzrost tempa przemiany materii •Nietolerancja ciepła •Niepokój •Nadpobudliwość •Utrata masy ciała •Zaburzenia rytmu serca •Zmniejszenie tolerancji wysiłków Objawy obniżonej aktywności tarczycy mogą także wystąpić na skutek niedostatecznego zaopatrzenia osi tarczycowej w mikroskładniki diety: • składniki mineralne • witaminy Synteza hormonów w tarczycy Tyreoglobulina (Tyr) + I- Tarczycowa peroksydaza jodująca Tetrajodotyronina (T4) Trijodotyronina (T3) http://www.histology-world.com/audioslides/thyroid.htm Tarczycowa peroksydaza jodująca (antygen w chorobie Hashimoto) kluczowy enzym w syntezie hormonów tarczycy zawiera w swojej cząsteczce żelazo Hormony tarczycy zawierają w swoich cząsteczkach jod: Tyroksyna jest uważana za prohormon. W tkankach ulega dejodynacji do trijodotyroniny, która jest hormonem aktywnym. Tyroksyna = T4 Trijodotyronina = T3 Dejodynacja T4 do T3 zachodzi dzięki działaniu enzymów, które są selenoproteidami. Pierścień zewnętrzny Pierścień wewnętrzny Dejodynazy (selenoproteidy) 3,3’,5-trijodotyronina (T3) • Przed syntezą hormonów tarczycy następuje utlenienie jonów jodkowych przy udziale silnego utleniacza – nadtlenku wodoru. • Przed niepożądanym, niszczącym działaniem nadtlenku wodoru tkanka tarczycy jest chroniona przez enzymy – selenoproteidy – peroksydazy glutationowe. Do powstania hormonów tarczycy potrzebne są więc: żelazo jod selen Niedobór żelaza w ustroju Obniżenie stężenia hormonów tarczycy w osoczu Objawy niedoczynności tarczycy, powiększenie tarczycy 25% dziennego zalecanego spożycia żelaza (RDI) •2 kurze wątroby •¾ szkl. nasion soi, gotowanej fasoli i soczewicy •170 g wołowiny •280 g kurczaka •10% RDI •28 g migdałów •2 ½ jaja Podwzgórze TRH Przysadka Niedobór jodu Znaczne obniżenie stężenia hormonów tarczycy, wzrost stężenia hormonu tyreotropowego (TSH) TSH Tarczyca T4, T3, powiększenie gruczołu T4 , T3 , Objawy niedoczynności tarczycy, w życiu płodowym niedorozwój mózgu, ograniczenie wzrostu, powiększenie gruczołu (wole) Zawartość jodu (μg/100 g) Minimalne dzienne spożycie jodu to 75 μg, optymalne 150 – 300 μg, powyżej - nadmiar makrela 140 małże 140 dorsz 110 ostrygi 60 łosoś 37 tuńczyk 30 śledź 29 Nadmiar jodu – efekt Wolffa-Chaikoffa – hamowanie syntezy hormonów tarczycy • zwężenie tarczycowych naczyń krwionośnych zmniejszenie wychwytu jonów jodkowych z krwi • redukcja odpowiedzi na TSH • hamowanie dokomórkowego transportu aminokwasów • obniżenie syntezy TPO i tyreoglobuliny • hamowanie wiązania jodu przez tyreoglobulinę - Niedobór selenu Podwzgórze TRH Przysadka TSH Tarczyca T4 , T 3 GPx • Zmniejszenie wytwarzania aktywnego hormonu T3 w tkankach i jego stężenia w krążeniu •Obniżenie aktywności enzymów przeciwutleniających w tarczycy H2O2, RFT wątroba Poziom dejodynazy, T3 •Oksydatywne uszkodzenie tkanki tarczycy •Zmniejszenie wpływu T3 na metabolizm 100% RDI selenu (60 μg K, 70 μg M): 21 g orzechów brazylijskich 25% RDI: 28 g mieszanych orzechów 170 g indyka albo śledzi 12 ostryg 198 g wołowiny Rola cynku w osi tarczycowej Podwzgórze Niedobór cynku: TRH •obniżenie stężenia T4 i T3 w krążeniu •Synteza TRH w podwzgórzu Przysadka •objawy niedoczynności w tym obniżenie tempa przemiany materii TSH •Działanie TRH na komórki tyreotropowe przysadki Tarczyca T4, T3, rT3 •Wpływ T3 na ekspresję genów Hormony tarczycy 5’ T4 5 Tkanki docelowe T3 rT3 Receptory jądrowe 100% RDI cynku (15 mg): • 170 g wołowiny (przeciętnie) • 1 szkl. gotowanej fasoli 25% RDI: • 5 łyżek stołowych ziaren pszenicy • 85 g wieprzowiny • 1 ¼ szkl. ciecierzycy • 340 g jogurtu • 2 szkl. mleka Dla prawidłowej aktywności tarczycy ważne są także witaminy A, D i E, które modulują jej aktywność 100% zalecanego dziennego spożycia wit A (800 μg): • 60 g wątroby kurzej • 1 łyżeczka herbaciana tranu • ¼ szkl marchwi • ¼ szkl dyni konserwowej • ¼ szkl szpinaku • ¼ szkl kapusty włoskiej Witamina D 100% zalecanego dziennego spożycia (5 μg) : •1 łyżeczka herbaciana tranu •ok.42 g śledzia •ok. 85 g łososia •ok. 140 g sardynek Grzyby są jedynymi roślinami zawierającymi ergosterol prekursor wit. D (0,45 μg/100g). Witamina E 100% zalecanego dziennego spożycia (10 mg): • 3 łyżki stołowe oleju słonecznikowego • ½ szkl. nasion słonecznika • ok. 57 g migdałów 25% : •2 łyżki stołowe oleju rzepakowego, •arachidowego lub oliwy •3 łyżki stołowe ziaren pszenicy •28 g orzechów laskowych lub ziemnych Składniki pokarmowe hamujące aktywność tarczycy • tioglikozydy – kapustne • flawonoidy (genisteina, daidzeina) - soja Aktywność tarczycy jest włączona w pętlę sprzężeń łączących spożycie pokarmu z wydatkiem energetycznym Spożycie pokarmu TSH, T4, T3 TSH, T4, T3 Tempo przemiany materii Aktywność tarczycy zależy od ilości spożywanego pokarmu. Wzrasta ze wzrostem spożycia pokarmu. Obniża się, gdy zmniejsza się ilość pożywienia. Obniżenie aktywności tarczycy pod wpływem ograniczenia ilości pożywienia stanowi jedną z przyczyn trudności w redukcji masy ciała . Dla prawidłowej aktywności tarczycy: Niezbędne jest spożycie zalecanych dziennych ilości • składników mineralnych: żelaza, jodu, selenu, cynku • witamin A, D i E Dieta zrównoważona i urozmaicona DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ
