Sposoby uodpornienia sztucznego i charakterystyka szczepionek

Sposoby uodpornienia sztucznego
Uodpornienie sztuczne oznacza działania mające na celu wytworzenie odporności
przez organizm w wyniku procesów wynikających z interwencji medycznej o charakterze
profilaktycznym lub leczniczym.
Mechanizmy uodpornienia sztucznego obejmują cztery grupy interwencji:
- uodpornienie czynne-rozwijające się w wyniku szczepienia;
- uodpornienie bierne – rozwijające się w wyniku podania immunoglobulin pozajelitowo;
- uodpornienie bierno-czynne- rozwijające się po podaniu immunoglobulin i szczepionki;
- uodpornienie adoptywne- rozwijające się w wyniku przekazania swoistych limfocytów T .
Uodpornienie czynne polega na wprowadzeniu do organizmu szczepionki, tj. preparatu
zawierającego antygeny drobnoustrojów chorobotwórczych. W wyniku tego dochodzi do
stymulacji odpowiedzi immunologicznej, humoralnej (wytwarzania swoistych przeciwciał)
i komórkowej .
Sztuczne uodpornienie bierne polega na wprowadzeniu do organizmu preparatu
zawierającego gotowe przeciwciała pochodzenia ludzkiego lub zwierzęcego.
Sztuczne uodpornienie bierno-czynne polega na wprowadzeniu do organizmu jednocześnie
lecz w oddzielnych iniekcjach, szczepionki i preparatu do uodpornienia biernego, najczęściej
immunoglobuliny.
Metoda bierno-czynnego uodpornienia jest stosowana poza profilaktyką chorób zakaźnych,
np. w postaci wlewów dożylnych aktywowanych allogenicznych limfocytów w połączeniu z
immunoglobulinami w eksperymentalnej terapii zespołów autoimmunologicznych lub
neurodegeneracyjnych.
Charakterystyka szczepionek
Szczepionki to preparaty biologiczne stosowane do uodpornienia czynnego,
zawierające antygeny, które powodują odporność komórkową i humoralną.
Szczepionki można podzielić biorąc pod uwagę formę antygenu, postać szczepionki oraz
swoistość szczepionki.
Przyjmując za kryterium podziału formę antygenu szczepionki można podzielić na
szczepionki zawierające żywe drobnoustroje, zabite drobnoustroje, produkty metabolizmu
komórek bakteryjnych, rozbite drobnoustroje lub ich fragmenty (szczepionki
podjednostkowe), antygeny rekombinowane otrzymane metodami inżynierii genetycznej.
Szczepionki żywe zawierają żywe drobnoustroje szczepów atenuowanych (odzjadliwionych).
Szczepionki zabite zawierają całe drobnoustroje zabite(inaktywowane ) działaniem ciepła,
substancji chemicznych , promieniami.
Szczepionki zawierające odpowiednio przetworzone metabolity drobnoustrojów –
toksyny bakteryjne- noszą nazwę toksoidów- dawniej anatoksyn.
Szczepionki podjednostkowe zawierają rozbite drobnoustroje
przygotowane z izolowanej frakcji, która zawiera antygen ochronny.
lub ich fragmenty
Szczepionki rekombinowane otrzymane metodami inżynierii genetycznej.
Szczepionki płynne produkowane są w postaci gotowej do użycia.
Szczepionki liofilizowane produkowane są w postaci proszku umieszczonego w ampułce lub
fiolce. Przed szczepieniem proszek należy rozpuścić w rozpuszczalniku dołączonym do
opakowania szczepionki.
Biorąc pod uwagę swoistość szczepionek, jako kryterium podziału, można szczepionki
podzielić na monowalentne, poliwalentne, skojarzone.
Szczepionki monowalentne są to szczepionki zawierające jeden rodzaj drobnoustroju lub
antygeny pochodzące z drobnoustroju jednego rodzaju, jeżeli drobnoustrój ten nie dzieli się
na typy. Szczepionki te uodporniają czynnie przeciwko jednej chorobie zakaźnej.
Szczepionki poliwalentne są to szczepionki, które zawierają wszystkie lub kilka typów tego
samego drobnoustroju lub antygenów pochodzących z kilku typów tego drobnoustroju.
Szczepionki skojarzone zawierają różne drobnoustroje lub ich antygeny pochodzące z
różnych drobnoustrojów (lub rekombinowane otrzymane metodami inżynierii genetycznej),
które uodporniają przeciwko kilku chorobom jednocześnie.