Podział fizyczno-geograficzny i rzeźba terenu

I
II
Wprowadzenie .................................................................................................................. 2
Kierunki rozwoju powiatu grójeckiego .......................................................................... 5
II.1.1
III
Poprzednia polityka ochrony środowiska Powiatu ............................................................ 6
Ogólna charakterystyka powiatu ................................................................................ 7
III.1
III.2
III.3
III.4
Struktura demograficzna ........................................................................................................ 7
Infrastruktura społeczna ......................................................................................................... 9
Środowisko kulturowe ......................................................................................................... 11
Gospodarka .......................................................................................................................... 14
IV
Podział fizyczno-geograficzny i rzeźba terenu......................................................... 20
V Zasoby przyrodnicze ...................................................................................................... 24
V.1
V.2
VI
Szata roślinna ....................................................................................................................... 24
Ochrona przyrody ................................................................................................................ 25
Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa ......................................................... 30
VI.1 Wody powierzchniowe ........................................................................................................ 30
VI.2 Stan wód powierzchniowych ............................................................................................... 33
VI.2.1
Źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych ......................................................... 34
VI.2.2
Jakość wód powierzchniowych ................................................................................... 35
VI.3 Podsumowanie ..................................................................................................................... 39
VI.4 Wody podziemne ................................................................................................................. 39
VI.5 Stan wód podziemnych ........................................................................................................ 42
VI.5.1
Źródła zanieczyszczeń wód podziemnych .................................................................. 43
VI.5.2
Jakość wód podziemnych ............................................................................................ 44
VI.6 Podsumowanie ..................................................................................................................... 46
VI.7 Gospodarka wodno-ściekowa .............................................................................................. 47
VI.7.1
Zaopatrzenie w wodę .................................................................................................. 47
VI.7.2
Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków ..................................................................... 50
VI.7.3
Planowane inwestycje w zakresie gospodarki wodno-ściekowej ............................... 54
VII
Powierzchnia ziemi ..................................................................................................... 56
VII.1 Morfologia terenu ................................................................................................................ 56
VII.2 Budowa geologiczna ............................................................................................................ 56
VII.3 Zasoby surowcowe............................................................................................................... 58
VII.4 Wykorzystanie powierzchni ziemi ....................................................................................... 62
VII.4.1 Struktura użytkowania gruntów .................................................................................. 62
VII.4.2 Gleby użytkowane rolniczo ......................................................................................... 63
VII.4.3 Jakość gleb .................................................................................................................. 65
VII.4.4 Grunty zdewastowane i zdegradowane wymagające rekultywacji oraz grunty
zrekultywowane ............................................................................................................................ 67
VIII
Powietrze atmosferyczne ........................................................................................... 69
VIII.1
Warunki klimatyczne ....................................................................................................... 69
VIII.2
Stan powietrza atmosferycznego ..................................................................................... 70
VIII.2.1 Źródła zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego ................................................. 71
VIII.2.2 Zaopatrzenie w ciepło ................................................................................................. 72
VIII.2.3 Zaopatrzenie w gaz...................................................................................................... 75
VIII.2.4 Jakość powietrza atmosferycznego ............................................................................. 77
VIII.3
Podsumowanie ................................................................................................................. 79
Emisja hałasu i klimat akustyczny ........................................................................... 80
IX
IX.1
X
Podsumowanie ..................................................................................................................... 81
Pola Elektromagnetyczne .............................................................................................. 82
X.1
X.2
X.3
Sieć elektroenergetyczna ..................................................................................................... 82
Stacje telefonii komórkowej ................................................................................................ 83
Podsumowanie ..................................................................................................................... 84
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
I, II - Uwarunkowania
I
Wprowadzenie
Powiat grójecki położony jest w południowej części województwa mazowieckiego. Jego
zachodnia granica stanowi jednocześnie granicę z województwem łódzkim.
Rys. 1 Położenie powiatu grójeckiego na tle województwa
Na północy powiat grójecki graniczy z powiatami: żyrardowskim, grodziskim i
piaseczyńskim, na wschodzie z powiatami: otwockim, garwolińskim i kozienieckim, na
południu z powiatami: białobrzeskim i przysuskim. Na zachodzi sąsiaduje z powiatami:
opoczyńskim, tomaszowskim i rawskim należącymi do województwa łódzkiego.
Rys. 2 Położenie powiatu grójeckiego na tle powiatów sąsiednich
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
2
I, II - Uwarunkowania
Powiat tworzy dziesięć gmin:

Gmina miejsko – wiejska Grójec, o powierzchni 12 064 ha, którą zamieszkuje 22
857 osób

Gmina miejsko-wiejska Warka, o powierzchni 20 117 ha, którą zamieszkuje
19028 osób

Gmina wiejsko-miejska Nowe Miasto nad Pilicą, o powierzchni 15 847 ha, którą
zamieszkuje 9911 osób,

Gmina wiejsko-miejska Mogielnica, o powierzchni 14 156 ha, którą zamieszkuje
9774 osób,

Gmina wiejska Belsk Duży, o powierzchni 10 784 ha, którą zamieszkuje 6764
osób,

Gmina wiejska Błędów, o powierzchni 13 523 ha, którą zamieszkuje 8303 osób,

Gmina wiejska Chynów, o powierzchni 13 707 ha, którą zamieszkuje 9216 osób,

Gmina wiejska Goszczyn, o powierzchni 5 699 ha, którą zamieszkuje 2874 osób,

Gmina wiejska Jasieniec, o powierzchni 10 783 ha, którą zamieszkuje 5421 osób,

Gmina wiejska Pniewy, o powierzchni 10 205 ha, którą zamieszkuje 4416 osób,
Rys. 3 Gminy powiatu grójeckiego
Całkowita powierzchnia powiatu wynosi 126.882 ha, w tym tereny miejskie stanowią jedynie
4,6 % powierzchni. Użytkowanie gruntów na terenie powiatu grójeckiego kształtuje się
następująco:

Użytki rolne, w tym grunty orne, sady, łąki, pastwiska, grunty rolne zabudowane,
grunty pod stawami, grunty pod rowami – 103 755 ha;

Grunty leśne i zadrzewienia, w tym lasy, grunty leśne i zadrzewione –16 588 ha

Grunty zabudowane i zurbanizowane, w tym tereny mieszkaniowe, przemysłowe,
inne tereny zabudowane, tereny rekreacji i wypoczynku, tereny komunikacji,
użytki kopalne – 3 587 ha

Grunty pod wodami, w tym wody powierzchniowe płynące i powierzchniowe
stojące – 881 ha

Nieużytki – 1 255 ha
3
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
I, II - Uwarunkowania

Różne – 816 ha
Rys. 4 Struktura użytkowania gruntów w powiecie grójeckim
zabudowa
komunikacja 3%
2%
lasy
13%
wody nieużytki
1%
1%
różne
1%
użytki rolne
79%
W zakresie działalności gospodarczej należy podkreślić specyfikę powiatu grójeckiego, która
wynika z tradycji sadownictwa na tym obszarze. Obecnie sady stanowią około 33% użytków
rolnych na terenie powiatu. Areał sadów na terenie powiatu to 48% powierzchni sadów
całego województwa i pod tym względem powiat przoduje w województwie. Średnia
produkcja jabłek w ostatnich latach kształtowała się na poziomie 600-700 tys. ton, co stanowi
około 30% produkcji krajowej.
Na terenie powiatu grójeckiego działa około 7500 podmiotów gospodarczych (wraz z
osobami fizycznymi). Największa ich liczba zarejestrowana jest w centrum usługowym i
administracyjnym powiatu - w mieście i gminie Grójec (37%). Najwięcej podmiotów
gospodarczych zarejestrowano w następujących sektorach (dane GUS za 2002 r.): przemysł
(9,2%), budownictwo (10,2%), handel i naprawy (38,9%) i transport, gospodarka
magazynowa oraz łączność (9,5%).
Teren powiatu zamieszkuje 98 500 osób. Około 33 % mieszkańców powiatu stanowią
mieszkańcy 4 miast Grójca, Mogielnicy, Nowego Miasta nad Pilicą i Warki, przy czym
największą liczbą mieszkańców charakteryzuje się Grójec - 14974 osób.
Pozostałe 67% stanowią mieszkańcy terenów wiejskich, na których, których sieć osadnicza
jest budowana przez ponad 400 miejscowości, z czego największe są miejscowości
stanowiące ośrodki gminne Belsk Duży, Błędów, Goszczyn i Jasieniec - wszystkie ponad 800
mieszkańców. Ponadto ponad 1 000 mieszkańców liczą miejscowości: Drwalew, Sułkowice
oraz Wola Chynowska, znajdujące się w gminie Chynów.
Na terenie grójeckiego powiatu znajdują się następujące drogi krajowe i wojewódzkie,
stanowiące jego szkielet komunikacyjny:

Drogi krajowe

Nr 7 Gdańsk -Warszawa – Radom - Kraków – Chyżne (granica Państwa)

Nr 50 Sochaczew – Grójec – Góra Kalwaria - Mińsk Mazowiecki

Drogi wojewódzkie

Nr 730 Skurów - Warka

Nr 728 Końskie – Grójec

Nr 722 Piaseczno - Grójec
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
4
I, II - Uwarunkowania




Nr 725 Rawa Mazowiecka – Biała Rawska – Belsk Duży
Nr 731 Potycz – Warka - Kozienice
Nr 735 Warka-Białobrzegi
Nr 707 Rawa Mazowiecka – Nowe Miasto nad Pilicą
Istotną rolę w komunikacji części powiatu odgrywa kolej, szczególnie fragment linii
kolejowej Warszawa-Radom
II
Kierunki rozwoju powiatu grójeckiego
Powiat Grójecki nie posiada strategii rozwoju społeczno-gospodarczego, dlatego też w
rozpoznaniu kierunku rozwoju powiatu oparto się głównie na ustalenia przyjętych
dokumentów o charakterze strategicznym poszczególnych gmin wchodzących w skład
Powiatu, szczególnie:

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i
gminy Warka,

Strategia rozwoju Miasta i Gminy Warka do 2016 roku,

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy
Goszczyn,

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy
Chynów,

Strategia rozwoju gminy Chynów,

Program zrównoważonego rozwoju gminy Jasieniec,

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy
Jasieniec,

Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy
Belsk Duży, Uwarunkowania Rozwoju,

Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy
Belsk Duży, Kierunki Zagospodarowania Przestrzennego Gminy,

Strategia Rozwoju Gminy Belsk Duży 2003-2018

Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy
Grójec, Uwarunkowania Rozwoju Miasta i Gminy Grójec,

Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy
Grójec, Diagnoza Stanu Gminy Grójec, Zarząd Miasta i Gminy Grójec,

Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy
Grójec, Cele i Polityka Rozwoju, Kierunki Zagospodarowania Przestrzennego,

Strategia rozwoju gminy i miasta Grójec do 2020 r.

Strategia Rozwoju miasta i gminy Nowe Miasto nad Pilicą do roku 2016,

Strategia Rozwoju gminy i miasta Mogielnica,

Wykaz planów zagospodarowania przestrzennego gm. Mogielnica

Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy
Błędów,

Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy
Pniewy.
Podstawowe kierunki rozwoju gospodarczego i społecznego powiatu to:
1. Zwiększenie produktywności rolnictwa i jakości produktów rolnych, w tym:
o Wysoko wyspecjalizowane sadownictwo: gminy: Belsk Duży, Błędów,
Chynów, Goszczyn i Grójec oraz Mogielnica, Jasieniec i Warka
o Rolnictwo ekologiczne: Mogielnica i Grójec
o Hodowla: Warka, Mogielnica i Nowe Miasto nad Pilicą
5
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
I, II - Uwarunkowania
2. Rozwój przemysłu rolno-spożywczego we wszystkich gminach powiatu, co jest
związane z przetwarzaniem wytwarzanych lokalnie produktów rolnych,
3. Rozwój funkcji wypoczynkowej i turystycznej w gminach: Warka, Pniewy, Nowe
Miasto nad Pilicą, Jasieniec, Chynów, Belsk Duży i Grójec
4. Rozwój przemysłu i usług we wszystkich ośrodkach miejskich i gminnych oraz na
wyznaczonych w planach obszarach, przede wszystkim w gminach Warka, Pniewy i
Grójec,
5. Rozwój usług obsługi komunikacji
6. Rozwój osadnictwa
II.1.1
Poprzednia polityka ochrony środowiska Powiatu
Powiat Grójecki nie posiadał do 2004 r. polityki ochrony środowiska lub dokumentu o
charakterze polityki, który obejmowałby zagadnienia z dziedziny ochrony środowiska.
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
6
III - Ogólna charakterystyka powiatu
III Ogólna charakterystyka powiatu
III.1
Struktura demograficzna
Na terenie Powiatu Grójeckiego zamieszkiwało łącznie około 98 500 osób, co stanowi niecałe
2% populacji województwa mazowieckiego. Należy podkreślić, że pomimo, ujemnego
przyrostu naturalnego liczba mieszkańców województwa wzrasta, co jest wynikiem migracji
przede wszystkim do miasta stołecznego Warszawa. W powiecie grójeckim, w latach 19952002 również wystąpiło zjawisko ujemnego przyrostu naturalnego, które pogłębia się i w
2002 r. osiągnęło poziom – 243. Nie obserwuje się natomiast istotnego wpływu zjawiska
migracji na liczebność mieszkańców powiatu.
Rys. 5 Zmiany liczby ludności powiatu grójeckiego w latach 1995-2002
99400
99200
99000
98800
98600
98400
98200
98000
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
Największą pod względem liczby mieszkańców gminą powiatu grójeckiego jest miasto i
gmina Grójec – 22 857 mieszkańców, najmniejszą zaś gmina Goszczyn – 2874 mieszkańców.
Tab. 1 Zestawienie liczby mieszkańców poszczególnych gmin powiatu
gm.w. Belsk Duży
gm.w. Błędów
gm.w. Chynów
gm.w. Goszczyn
gm. m-w. Grójec
gm.w. Jasieniec
gm. m-w. Mogielnica
gm. m-w. Nowe Miasto nad Pilicą
gm.w. Pniewy
gm. m-w. Warka
7
LICZBA MIESZKAŃCÓW WG
DANYCH GMIN
6764
8303
9216
2874
22857
5421
9774
9911
4416
19028
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
III - Ogólna charakterystyka powiatu
Rys. 6 Procentowy udział liczby mieszkańców poszczególnych gmin względem całkowitej
liczby mieszkańców powiatu
gm. m-w. Warka
20%
gm.w. Belsk Duży
7%
gm.w. Chynów
9%
gm.w. Pniewy
4%
gm. m-w. Nowe
Miasto nad Pilicą
10%
gm. m-w.
Mogielnica
10%
gm.w. Błędów
8%
gm.w. Goszczyn
3%
gm. m-w. Grójec
24%
gm.w. Jasieniec
5%
Średnia gęstość zaludnienia dla powiatu wynosi 76 osób/km 2, a średnia dla województwa
wynosi 144 osoby/km2, przy zróżnicowaniu od 3265 osób/km2 dla powiatu Warszawa do 43
osób/km2 dla powiatu łosickiego. Należy podkreślić znaczne zróżnicowanie gęstości
zaludnienia w poszczególnych gminach powiatu. Najgęściej zaludniony obszar stanowi
miasto i gmina Grójec, natomiast najmniejsza jest gęstość zaludnienia w gminie Pniewy.
Tab. 2 Gęstość zaludnienia w poszczególnych gminach powiatu
gm.w. Belsk Duży
gm.w. Błędów
gm.w. Chynów
gm.w. Goszczyn
gm. m-w. Grójec
gm.w. Jasieniec
gm. m-w. Mogielnica
gm. m-w. Nowe Miasto nad Pilicą
gm.w. Pniewy
gm. m-w. Warka
GĘSTOŚĆ
ZALUDNIENIA
62,7
61,4
67,2
50,4
189,5
50,3
69,0
62,5
43,3
94,6
Około 33% mieszkańców powiatu stanowią mieszkańcy 4 miast:

Grójca – 14974 mieszkańców,

Mogielnicy – 2662 mieszkańców,

Nowego Miasta nad Pilicą – 3983 mieszkańców,

Warki – 11360 mieszkańców.
Pozostałe 67% stanowią mieszkańcy terenów wiejskich, których sieć osadnicza jest budowana
przez ponad 400 miejscowości, z czego największe są miejscowości stanowiące ośrodki
gminne:

Belsk Duży – 847 mieszkańców

Błędów – 1051 mieszkańców

Goszczyn – 870 mieszkańców

Jasieniec – 1058 mieszkańców
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
8
III - Ogólna charakterystyka powiatu
oraz miejscowości:

Drwalew, gm. Chynów – 1091

Sułkowice, gm. Chynów – 1252

Wola Chynowska – 1022.
Struktura wiekowa mieszkańców powiatu jest następująca:

mieszkańcy w wieku przedprodukcyjnym – 23,9%

mieszkańcy w wieku produkcyjnym – 59,9%

mieszkańcy w wieku poprodukcyjnym – 16,3%.
Struktura wiekowa mieszkańców powiatu nieznacznie odbiega od struktury wiekowej
województwa mazowieckiego, gdzie występuje mniejszy udział mieszkańców w wieku
przedprodukcyjnym – 22%, natomiast większy jest udział grupy w wieku produkcyjnym –
61,4% oraz w wieku poprodukcyjnym – 16,6%.
Na terenie powiatu widoczne jest zróżnicowanie struktury wiekowej ludności zamieszkującej
poszczególne gminy.
Tab. 3 Zróżnicowanie struktury wiekowej mieszkańców w poszczególnych gminach
WIEK
WIEK
WIEK
PRZEDPRODUKCYJNY PRODUKCYJNY POPRODUKCYJNY
gm.w. Belsk Duży
gm.w. Błędów
gm.w. Chynów
gm.w. Goszczyn
gm. m-w. Grójec
gm.w. Jasieniec
gm. m-w. Mogielnica
gm. m-w. Nowe Miasto nad Pilicą
gm.w. Pniewy
gm. m-w. Warka
III.2
23,4%
23,9%
24,9%
24,5%
20,4%
26,5%
23,8%
29,0%
23,3%
24,3%
60,0%
59,1%
59,3%
58,2%
63,6%
56,1%
57,8%
53,4%
59,9%
61,6%
16,6%
17,0%
15,8%
17,3%
16,1%
17,4%
18,3%
17,6%
16,8%
14,1%
Infrastruktura społeczna
Na terenie powiatu grójeckiego znajdują się następujące publiczne jednostki oświatowe:

52 szkoły podstawowe, w tym 4 filie, gdzie łącznie uczęszcza około 7000
uczniów,

11 gimnazjów – uczniów około 4200

8 szkół średnich, a tym 4 zespoły szkół:

Liceum Ogólnokształcące w Grójcu im. Piotra Skargi ul. Poświętne 17

Liceum Ogólnokształcące Fundacji im. Stanisława Konarskiego w Grójcu

Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Grójcu (technikum, liceum
profilowane, zasadnicza szkoła zawodowa, liceum ogólnokształcące, liceum
ekonomiczne, liceum zawodowe, technikum mechaniczne dla dorosłych)

Centrum Kształcenia Ustawicznego Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w
Jasieńcu (technikum, liceum profilowane, zasadnicza szkoła zawodowa,
centrum studium policealne dla dorosłych liceum ogólnokształcące dla
dorosłych)

Liceum Ogólnokształcące w Nowym Mieście

Liceum Ogólnokształcące im. Piotra Wysockiego w Warce
9
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
III - Ogólna charakterystyka powiatu
Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Warce (technikum, liceum
profilowane, zasadnicza szkoła zawodowa, liceum ogólnokształcące)

Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Centrum Kształcenia Praktycznego w
Nowej Wsi (gm. Warka) (technikum, liceum profilowane),
4 szkoły specjalne:

Zespół Szkół Specjalnych w Grójcu (szkoła podstawowa, gimnazjum,
zasadnicza szkoła zawodowa)

Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Jurkach, gm. Pniewy (szkoła
podstawowa, gimnazjum, zasadnicza szkoła zawodowa)

Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Nowym Mieście
(gimnazjum, zasadnicza szkołą zawodowa)

Ognisko Pracy Pozaszkolnej w Nowym Mieście nad Pilicą
2 poradnie psychologiczno-pedagogiczne w Grójcu i w Warce.



Ponadto, na terenie powiatu grójeckiego działają niepubliczne szkoły:

Zespół Szkół Zawodowych Cech Rzemiosł Różnych w Grójcu

Liceum Ogólnokształcące w Grójcu,

Liceum Ogólnokształcące w Mogielnicy

Szkoły TWP Grójec w Grójcu

Zakład Doskonalenia Zawodowego w Nowym Mieście

Szkoła TWP Warka w Warce

Szkoły Zawodowe Pana Katany
Usługi zdrowotne na terenie powiatu grójeckiego świadczone są przez placówki publicznej
służby zdrowia oraz przez prywatne przychodnie i gabinety lekarskie. Na terenie powiatu
znajdują się:

2 szpitale w Grójcu i Nowym Mieście (łącznie 425 łóżek)

Pogotowie Ratunkowe w Grójcu, Nowym Mieście i Warce

17 publicznych przychodni

8 przychodni niepublicznych w Grójcu

ok. 120 prywatnych gabinetów lekarskich, w większości zlokalizowanych w
Grójcu i Warce.
Na terenie powiatu znajduje się szereg domów opieki społecznej:

2 Domy Pomocy Społecznej w Nowym Mieście

Parafialny Zespół Caritas w Nowym Mieście

Dom Pomocy Społecznej w Lesznowoli

Dom Pomocy Społecznej w Tomczycach.
Usługi kultury na terenie powiatu grójeckiego świadczone są przez:

Ośrodek Kultury Regionalnej w Grójcu.

Ośrodek Kultury, Sportu i Wypoczynku „Warka” w Warce

Biblioteki Publiczne i Gminne

Muzeum Regionalne w Nowym Mieście nad Pilicą

Muzeum Błogosławionego O. Honorata Koźmińskiego w Nowym Mieście

Muzeum im. K. Pułaskiego w Warce

Kluby stowarzyszeń kulturalnych
W Grójcu znajduje się także Lokalne Centrum Edukacji Ekologicznej.
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
10
III - Ogólna charakterystyka powiatu
III.3
Środowisko kulturowe
Na terenie powiatu grójeckiego znajduje się szereg obiektów wpisanych do rejestru zabytków,
są to obiekty sakralne, zespoły dworsko-parkowe i pałacowe-parkowe, zabytki przemysłowe,
pozostałe zabytki architektury, parki, cmentarze i stanowiska archeologiczne.
Zabytki sakralne:

Błędów, gm. Błędów - kościół parafialny p.w. św. Józefa zbudowany w latach
1882-1884 (283/A/85)

Błędów, gm. Błędów - Kościół filialny p.w. św. Prokopa Opata (wraz z plebanią)
zbudowany w latach 1935-1938 (284/A/85)

Lipie, gm. Błędów - kościół parafialny p.w. św. Trójcy z XVI w. (80/A/81)

Wilków, gm. Błędów - drewniany kościół parafialny p.w. św. Wawrzyńca z XIX
w. z dzwonnicą (182/A/82)

Belsk Duży, gm. Belsk Duży - kościół parafialny p.w. św. Trójcy, z XVIII
w.(25/A280),

Lewiczyn, gm. Belsk Duży – zespół sakralny złożony z: drewnianego kościoła
parafialnego p.w. św. Wojciecha z XVII w., dzwonnicy i cmentarza (79/A/81)

Łęczyszyce, gm. Belsk Duży – zespół sakralny klasztoru o.o. Paulinów z 2 poł
XVII w. złożony z: kościoła ob. par. p.w. św. Jana Chrzciciela , dzwonnicy,
klasztoru i kaplicy cmentarnej (82/A/81)

Chynów, gm. Chynów - drewniany kościół p.w. św. Trójcy z XVI w. (41/A/80)

Drwalew, gm. Chynów - zespół kościoła parafialnego p.w. śś Piotra i Pawła z
XVIII w. złożony z: kościoła, dzwonnicy, ogrodzenia z kaplicami I alei lipowej
do pałacu (44/A/80)

Goszczyn, gm. Goszczyn - Kościół parafialny p.w. św. Michała zbudowany w
latach 1878-89 (50/A/80)

Grójec, m.Grójec - Kościół parafialny p.w. św. Mikołaja z XV w. (67/A/81)

Worów, gm. Grójec - Kościół parafialny p.w. Serca Jezusowego, z końca XIX w.,
(185/A/82)

Gołębiów k/Nowej Wsi, gm. Jasieniec - kaplica z 2 poł. XIX w. (2/A/77)

Jasieniec, gm. Jasieniec- zespół sakralny: kościół parafialny p.w. św. Rocha, wraz
z otoczeniem w obrębie murów cmentarza kościelnego (73/A/81)

Boglewice, gm Jasieniec - kościół parafialny p.w. Przemienienia Pańskiego,
wybudowany w latach 1900-1908 (286/A/85)

Mogielnica, m. Mogielnica - Kościół parafialny p.w. św. Floriana z XIX w.
(90/A/81)

Mogielnica, m. Mogielnica - Kościół filialny p.w. św. Trójcy z XVIII w.
(89/A/81)

Michałowice, gm. Michałowice - kościół parafialny p.w. Wszystkich Świętych z
XVIII/XIX w. (88/A/81)

Nowe Miasto n/Pilicą - Kościół parafialny p.w. Opieki Matki Boskiej, 1856
r.(wraz z otoczeniem) (550/A/97) położony przy ulicy Targowej 58;

Nowe Miasto n/Pilicą - Zespół klasztorny kapucynów: kościół OO. Kapucynów
p.w. św. Kazimierza, z 2 poł. XVIII w. (92/A/81) oraz klasztor OO. Kapucynów z
tego samego okresu (91/A/81)

Łęgonice, gm Nowe Miasto n/Pilicą - drewniany zespół kościelny z XVIII w.:
dzwonnica (83/A/81), kościół parafialny p.w. Jana Chrzciciela (84/A/81)
11
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
III - Ogólna charakterystyka powiatu







Nowe Łęgonice, gm. Nowe Miasto n/Pilicą - kościół filialny p.w. św. Rocha,
zabudowany w latach 1922-28 (441/A/90)
Żdżary, gm. Nowe Miasto n/Pilicą -Kościół parafialny p.w. św. Mikołaja, z 2 poł.
XIX w. (240/A/84)
Waliska, gm Nowe Miasto n/Pilicą – kościół drewniany p.w. św. Krzyża z 1650 r.
(239/A/84)
Jeziórka, gm. Pniewy - Kościół parafialny p.w. Przemienia Pańskiego z 1924-31
(360/A/1987)
Warka, m. Warka - Kościół parafialny p.w. św. Mikołaja z XIV-XVII w.
(177/A/82)
Warka, m. Warka - Zespół sakralny: kościół parafialny p.w. matki Boskiej
Szkalpieżnej z XII/XVIII w., klasztor pofranciszkański z XVIII w., dzwonnica z
XVIII w. (178/A/82)
Wróciszew, gm Warka - kościół parafialny p.w. św. Małgorzaty z 1894 r.
(237/A/84)
Zabytkowe zespoły dworsko-parkowe i pałacowo-parkowe

Błędów, gm. Błędów - Zespół pałacowo-parkowy z 2 poł. XVIII w. złożony z
pałacu (ruina), 4 pawilonów oraz parku (29/A/80)

Dańków, gm. Błędów - zespół dworsko-parkowy z zabudową folwarczną z
przełomu XIX i XX w. złożony z: dworu, 2 pawilonów, parku i folwarku, w tym:
rządcówka, gorzelnia, 2 magazyny, spichrz, 2 obory, laboratorium, stodoła,
wozownia (28/A/99)

Wilków, gm. Błędów - zespół dworsko-parkowy z przełomu XIX i XX w.
(553/A/98)

Mała Wieś, gm. Belsk Duży - zespół pałacowo-parkowy z XVIII w., złożony z:
pałacu, 4 pawilonów, budynku gospodarczego i parku (229/A/83)

Budziszyn, gm. Chynów- zespół dworsko-parkowy z XIX w. (35/A/80)

Drwalew, gm. Chynów - zespół pałacowo-parkowy z poł. XIX w. złożony z:
pałacu, oficyny, pawilonu i parku (534/A/93)

Falęcin, gm. Grójec - zespół dworsko parkowy z 1 poł. XIX w. (446/A/90)

Głuchów, gm. Grójec - zespół pałacowo-parkowy z k. XVIII – XIX w. 51/A/80)

Kobylin, gm. Grójec - zespół pałacowo-parkowy z 1poł. XIX-XX w. (175/A/82)

Kośmin, gm. Grójec - zespół dworsko-parkowy (zachowana zabudowa
folwarczna), XIX/XX w. (214/A/83)

Krobów, gm. Grójec - zespół dworsko-parkowy z 2 poł. XIX w. (99/A/81)

Pabierowice, gm. Grójec - zespół dworsko-parkowy z 2 poł. XIX w. (136/A/82)

Zalesie, gm Grójec - zespół pałacowo-parkowy z XIX w. (204/A/83)

Warpęsy, gm. Jasieniec - zespół dworsko-parkowy z XIX w. (272/A/84)

Wola Boglewska, gm. Jasieniec - zespół dworsko-parkowy z XIX w. (208/A/83)

Wola Łychowska, gm. Jasieniec - zespół parkowo-dworski z 2 poł. XIX w.
(4/A/78)

Rytomoczydła, gm. Jasieniec - zespół dworsko-parkowy z 1 poł. XIX w.
(14/A/78)

Turowice, gm. Jasieniec - zespół dworsko-parkowy z XIX w.(11/A/78)

Boglewice, gm. Jasieniec - zespół pałacowo-parkowy z 2 poł. XIX w. (31/A/80)

Dylew, gm. Mogielnica - zespół dworsko-parkowy: dwór (49/A/80), park
(412/A/89)

Kozietuły, gm. Mogielnica - zespół pałacowo-parkowy z 2 poł XIX w. (548/A/97)

Ślepowola, g. Mogielnica - zespół dworsko-parkowy z poł. XVIII w. (219/A/83)
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
12
III - Ogólna charakterystyka powiatu









Świdno, gm. Mogielnica - zespół pałacowo-parkowy z XIX w.: pałac, spichrz,
stróżówka, park (157/A/82)
Tomczyce, gm. Mogielnica - zespół pałacowo-parkowy z XIX w.: pałac i stajnia
(480/62) i park 335/86)
Nowe Miasto n/Pilicą - Zespół pałacowo-parkowy z 2 poł. XVIII w.: pałac
(119/A/81), park (551/A/98)
Gostomia, gm. Nowe Miasto n/Pilicą - zespół pałacowy z XIX w. (306/A/85)
Łęgonice, gm. Nowe Miasto n/Pilicą - zespół dworsko-parkowy: budynek dworu,
dwa czworaki, resztówka budynku mieszkalnego wraz z pozostałością parku
(115/A/81)
Jurki, gm. Pniewy - zespół dworski z XIX w. w Jurkach (381/A/88)
Laski, gm. Warka - zespół dworsko-parkowy: dwór drewniany z końca XVIII w.
(114/A/81)
Nowa Wieś, gm Warka - zespół dworsko-parkowy; dwór klasycystyczny z 1 poł.
XIX w., park (133/A/82) z kaplicą klasycystyczną z XIX w. (134/A/82)
Winiary, gm. Warka - zespół dworsko-parkowy (215/A/83).
Zabytki przemysłowe i pozostałe zabytki architektury

Huta Błędowska (nr 13), gm. Błędów - chałupa z poł. XIX w. (1167 z 1975 r.)

Ignaców, gm. Błędów - chałupa z poł. XIX w. (1168 z 1775 r.)

Machnatka, gm. Błędów - dwór z XVIII/XIX w. (242/A/84)

Trzylatków, gm. Błędów - dwór z XIX w. (479/62)

Stara Wieś, gm. Belsk Duży - zespół folwarczny z 1 poł. XIX w. złożony z:
gorzelni, magazynu spirytusu, spichlerza, stodoły, obory, magazynu, warsztatów i
stróżówki

Belsk Duży, gm. Belsk Duży - zespół dawnej poczty z XIX w. (26/A/80)

Grojec - Budynek szpitala z XVIII-XIX w. (132/A/82)

Grójec - Ratusz, z 1 poł. XIX w. (131/A/82)

Grójec - Dom przy ul. Niepodległości 11 z XIX w. (358/A/86)

Grójec - Dom przy Ratuszu, XIX w. (476/A/62)

Grójec - Dom przy ul. Walki Młodych 11, z 1907 r. (322/A/85)

Grójec - Budynek gimnazjum z XIX w. (130/A/82)

Grójec - Budynek poczty z XIX w. (129/A/82)

Grójec - Jatki miejskie z XIX w. (474/62)

Grójec - Grójecka Kolej Dojazdowa – przestrzenny układ komunikacyjny
datowany na 1892-1925 r. (540/A/94 oraz 1586-A-94)

Głuchów, gm. Grójec - drewniany młyn wodny z k. XIX w. (781/A/68)

Wola Worowska, gm. Grójec - pałac z 2 poł. XIX w. (220/A/83)

Jasieniec, gm. Jasieniec - pałac z XIX w. (97/A/81)

Mogielnica - Ratusz z końca XVIII w. (118/A/81)

Mogielnica - Strażnica Ochotniczej Straży Pożarnej, przy ul. Poświętne 13
(424/A/90)

Mogielnica - Zagroda przy ul. Krakowskie Przedmieście 18: dom, stodoła,
wozownia, spichrz z oborą, stajnia, chlewnia z suszarnią (165/A/82)

Borowe, gm. Mogielnica - chałupa nr 38 z XIX w. (465/A/62)

Dziarnów, gm. Mogielnica - dom nr 6 z 2 poł. XIX w. (167/A/82)

Wodziczna, gm. Mogielnica - dwór z 2 poł. XIX w. (326/A/85)

Nowe Miasto n/Pilicą - Dom drewniany z 1 poł. XIX w. (599-XI-56)

Przęsławice, gm. Pniewy - dwór z 1 poł. XIX w. (139/A/82)

Przęsławice, gm. Pniewy - młyn wodny z 1890 r. (392/A/88)

Warka - Ratusz klasycystyczny z 1 poł. XIX w. (202/A/83)
13
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
III - Ogólna charakterystyka powiatu



Warka - Dom murowany klasycystyczny z pocz. XIX w. (ul. Długa 5) (203/A/83)
Lechanice, gm. Warka - dwór zbudowany w latach 1915-18 (409/A/89
Michałów Górny, gm. Warka - pałac z 2 poł. XIX w. (110/A/81
Zabytkowe parki

Oczesały, gm. Belsk Duży - park przydworski z 1 poł. XIX w. (296/A/85)

Odrzywołek, gm. Belsk Duży - park w stylu angielskim z przełomu XVII i XVIII
w. (298/A/85)

Rębowola, gm. Belsk Duży - park w stylu angielskim z 1 poł. XIX w. (295/A/85)

Żyrów, gm. Chynów - park w stylu angielskim z przełomu XIX w XX w.
(301/A/85)

Gościńczyce, gm. Grójec - park w stylu angielskim (348/A/86)

Lesznowola, gm. Grójec - park w stylu angielskim z 2 poł. XVIII (346/A/86)

Mirowice, gm. Grójec - park w stylu angielskim (462/A/91)

Skurów, gm. Grójec - park w stylu angielskim z 2 poł. XIX w. (349/A/86)

Uleniec, gm. Grójec - park w stylu angielskim z 2 poł. XIX w. (347/A/86)

Jasieniec-Czersk, gm. Jasieniec - park (12/A/78)

Jankowice, gm. Nowe Miasto n/Pilicą - park w stylu angielskim z pocz. XIXw.
(299/A/85)

Żdżary, gm. Nowe Miasto n/Pilicą - park założony w XVIII w. (291/A/85)

Michrów, gm. Pniewy - park krajobrazowy z pocz. XX w. (297/A/85)

Wola Pniewska, gm. Pniewy - park krajobrazowy (300/A/85)
Zabytkowe cmentarze

Błędów, gm. Błędów - cmentarz parafialny rzymsko-katolicki z 1 poł. XIX w.
(378/A/88)

Grójec - cmentarz ewangelicki przy ul. Mogielnickiej z XIX w. ( 471/A/91)

Grójec - cmentarz żydowski założony w 1794 r. i zniszczony w 1942 r.
(407/A/89)

Boglewice, gm. Jasieniec - cmentarz rzymsko-katolicki założony w XIX w.
(476/A/91)

Mogielnica - cmentarz żydowski z IX-XX w. (526/A/92)

Karolewo, gm. Pniewy - cmentarz ewangelicko-augsburski, 1843-1944,
(525/A92)

Gąski, gm. Warka - cmentarz ewangelicki użytkowany od 1 poł. XIX w. do 1944
r. (486/A/91)

Pilica, gm. Warka - cmentarz ewangelicki użytkowany w latach 1836-1944
(487/A/91)
III.4
Gospodarka
Na terenie powiatu grójeckiego działa około 7500 podmiotów gospodarczych (wraz z
osobami fizycznymi). Należy podkreślić, że w stosunku do 2001 r. liczba podmiotów
gospodarczych na terenie powiatu grójeckiego wzrosła o 7,2%. Pod względem liczby
podmiotów gospodarczych powiat grójecki znajduje się na 10 miejscu wśród 37 powiatów
ziemskich na terenie województwa. Większą liczbę podmiotów mają przede wszystkim
powiaty położone w bezpośrednim zasięgu aglomeracji warszawskiej, w których granicach
znajdują się duże miasta satelitarne Warszawy.
Największa liczba podmiotów zarejestrowanych jest w
administracyjnym powiatu - w mieście i gminie Grójec (37%).
centrum
usługowym
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
i
14
III - Ogólna charakterystyka powiatu
Rys. 7 Podmioty gospodarcze na terenie powiatu grójeckiego wg gmin
Warka 19%
Belsk Duży 6%
Błędów 5%
Pniewy 4%
Nowe Miasto
n/Pilicą 9%
Chynów 7%
Goszczyn 2%
Mogielnica 7%
Jasieniec 4%
Grójec 37%
Struktura sektorowa podmiotów gospodarczych jest następująca (dane GUS za 2002 r.):

rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo
5,3%

przemysł
9,2%

budownictwo
10,2%

handel i naprawy
38,9%

hotele i restauracje
3,9%

transport, gospodarka magazynowa i łączność
9,5%

pośrednictwo finansowe
2,5%

obsługa nieruchomości i firm, nauka
7,5%

administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe ubezpieczenia
społeczne i zdrowotne
1,4%

edukacja
2,5%

ochrona zdrowia i opieka społeczna
3,3%

pozostała działalność usługowa, komunalna, społeczna
i indywidualna
5,7%.
W roku 2002 w stosunku do roku 2001 nastąpił największy wzrost liczby podmiotów sektora:
administracja publiczna, obrona narodowa, obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i
zdrowotne o 74,2 % (z 62 podmiotów w 2001 r. do 108 podmiotów w 2002 r.). Należy
podkreślić, że jest to największy przyrost w województwie mazowieckim wśród powiatów.
Następnymi sektorami, w których odnotowano znaczne wzrosty są:

rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo, gdzie wzrost wyniósł 18,5%

obsługa nieruchomości i firm, nauka, gdzie wzrost wyniósł 14,5%.
W tabeli poniżej przedstawiono zmiany w ww. sektorach gospodarki w poszczególnych
gminach powiatu grójeckiego.
15
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
III - Ogólna charakterystyka powiatu
Tab. 4 Zmiany w sektorach o największym przyroście podmiotów gospodarczych wg danych
GUS 2003
administracja publiczna i obrona
obsługa nieruchomości i
nar., obowiązkowe ubezpieczeń
firm, nauka
społecznych i zdrowotnych
Zmiana
Zmiana
Zmiana
[%]
2001 2002
[%]
2001
2002
[%]
rolnictwo, łowiectwo i
leśnictwo
2001*
2002
gm.w. Belsk Duży
63
71
112,7
19
27
142,1
4
8
200
gm.w. Błędów
23
26
126,1
17
20
117,6
7
7
100
gm.w. Chynów
34
39
114,7
25
27
108
2
9
450
gm.w. Goszczyn
10
14
140
5
5
100
5
6
120
gm. m-w. Grójec
69
86
124,6
234
270
115,4
23
24
104,3
gm.w. Jasieniec
22
26
118,2
13
17
130,8
2
4
200
gm. m-w. Mogielnica
32
37
115,6
34
38
111,8
6
15
250
gm. m-w. Nowe Miasto n/Pilicą
30
32
106,7
36
38
105,6
4
13
325
gm.w. Pniewy
15
18
120
11
12
109,1
2
7
350
gm. m-w. Warka
37
48
129,7
97
108
111,3
7
15
214,3
Powiat grójecki
* 2001 r = 100 %
335
397
118,5
491
562
114,5
62
108
174,2
Najmniejszy wzrosty w latach 2001-2002 odnotowały sektory:

hotele i restauracje – 3,9%

pozostała działalność usługowa: komunalna, społeczna i indywidualna – 2,7%
W pozostałych sektorach wzrost był na poziomie 4-6%.
Według danych GUS, w 2003 r. nastąpił dalszy wzrost liczby podmiotów gospodarczych na
terenie powiatu grójeckiego, których liczba w dniu 30 września 2003 r. wynosiła (wraz z
osobami fizycznymi) ok. 7780 czyli o 3,3% więcej niż w 2002 r.
Wśród podmiotów gospodarczych na terenie powiatu grójeckiego znacznie przeważa sektor
prywatny, który łącznie z osobami fizycznymi stanowi około 97% wszystkich podmiotów,
natomiast sektor publiczny stanowi jedynie 3% podmiotów. Wśród podmiotów
gospodarczych występują m.in. następujące formy prawne ich organizacji:

przedsiębiorstwa państwowe - 1

spółdzielnie - 72

spółki handlowe - 273, w tym:

spółki akcyjne – 9

spółki z ograniczoną odpowiedzialnością – 174, w tym 61 z przewagą kapitału
zagranicznego

osoby fizyczne - 6369
Struktura zatrudnienia na terenie powiatu grójeckiego jest następująca:

Przemysł i budownictwo - 46,5%

Usługi rynkowe - 21,2%

Usługi nierynkowe - 28,5%

Pozostałe - 3,8%
Powiat grójecki jest jednym z trzech powiatów województwa mazowieckiego, w których
bezrobocie nie przekracza 10%. Stopa bezrobocia w powiecie wynosiła we wrześniu 2003 r.
8,1% (dane WUP) przy średniej dla województwa 13,4%.
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
16
III - Ogólna charakterystyka powiatu
Tabela 5 Zmiany liczby podmiotów gospodarczych w pozostałych sektorach gospodarki wg danych GUS 2003
pozostała
działalność usług.
budownictwo
handel i naprawa
edukacja
Komunal., społ. I
indyw.
Zmiana
Zmiana
Zmiana
Zmiana
Zmiana
Zmiana
Zmiana
Zmiana
[%] 2001 2002 [%] 2001 2002 [%] 2001 2002 [%] 2001 2002 [%] 2001 2002 [%] 2001 2002 [%] 2001 2002 [%]
2001* 2002
transport, gospodarka
hotele i restauracje
magazynowa i
łączność
pośrednictwo
finansowe
ochrona zdrowia i
opieka społ.
gm.w. Belsk Duży
45
47
104,4
133
147
110,5
19
19
100
44
47
106,8
9
10
111,1
9
9
100
5
7
140
15
15
100
gm.w. Błędów
23
26
113
157
169
107,6
16
14
87,5
58
60
103,4
4
4
100
8
8
100
8
10
125
27
27
100
gm.w. Chynów
60
63
105
176
193
109,7
14
14
100
60
64
106,7
13
13
100
17
18
105,9
7
8
114,3
27
29
107,4
gm.w. Goszczyn
13
14
107,7
56
59
105,4
4
4
100
12
13
108,3
4
4
100
5
5
100
3
4
133,3
6
7
116,7
gm. m-w. Grójec
281
293
104,3
104,9
161
170
105,6
281
286
101,8
72
81
114
64
69
107,8
115
119
103,5 167 173 103,6
gm.w. Jasieniec
30
31
103,3
96
108
112,5
6
7
116,7
30
31
103,3
11
10
90,9
12
11
91,7
9
10
111,1
10
10
100
gm. m-w.
Mogielnica
52
54
103,8
189
203
109,1
8
9
112,5
27
30
111,1
9
9
100
13
16
123,1
20
20
100
17
18
105,9
gm. m-w. Nowe
Miasto n/Pilicą
66
67
101,5
279
291
104,3
13
13
100
24
26
108,3
16
16
100
10
10
100
22
25
113,6
49
48
98
gm.w. Pniewy
34
35
102,9
107
112
104,7
4
5
125
32
33
103,1
5
6
120
11
11
100
5
5
100
14
14
100
gm. m-w. Warka
136
142
104,4
547
575
105,1
39
40
102,6
120
126
105
29
32
110,3
32
33
103,1
41
42
102,4
83
86
103,6
1026 1076
* 2001 r = 100 %
17
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
III - Ogólna charakterystyka powiatu
W zakresie działalności gospodarczej należy zauważyć specyfikę powiatu grójeckiego, która
wynika z tradycji sadownictwa na tym obszarze. Obecnie około 33% użytków rolnych na
terenie powiatu stanowią sady. Areał sadów na terenie powiatu to 48% powierzchni sadów
całego województwa i pod tym względem powiat przoduje w województwie. Średnia
produkcja jabłek w ostatnich latach kształtowała się na poziomie 600-700 tys. ton, co stanowi
około 30% produkcji krajowej. Produkcją jabłek zajmuje się 7 442 gospodarstw przy średniej
pow. gospodarstwa około 7,0 ha, w tym powierzchni sadu 4,2 ha. W gospodarstwach
sadowniczych sady jabłoniowe do 3 lat stanowią 23% ogólnej powierzchni sadów, znaczący
udział w strukturze odmian mają nowe odmiany min.: jonagold i jego sporty, champion, alwa,
elstar, gloster, ligo.
Stąd też na terenie powiatu grójeckiego znajduje się szereg podmiotów związanych jest z
produkcją, przechowalnictwem i przetwórstwem owoców. Są to m.in.:

STEINHAUSER Polska Sp. z o.o. w Warce

„WARWIN” S.A. w Warce

Przetwórnia Owoców i Warzyw w Warce

PPHU CER-MOS Zakład Przetwórstwa Owoców w Warce

JAHNCKEPOL Sp. z o.o. w Kozietułach, gm. Mogielnica

ARED Zakład Przetwórstwa Owoców i Warzyw w Mogielnicy

Kon-Vin Sp. z o.o. Zakład Produkcyjny w Głuchowie w gm. Grójec

PPH „ALPEX” w Łęczyszycach, gm. Belsk Duży

„AGROSIMEX” Sp. z o.o. w Golianach, gm. Błędów
Na terenie powiatu znajdują się placówki naukowe i badawczo-rozwojowe związane z
rozwojem działalności rolniczej:

Zespół Szkół Ogrodniczych, Centrum Kształcenia Praktycznego w Nowej Wsi,
gm. Warka,

Regionalne Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich w
Radomiu, Zakład Doradztwa w Grójcu

Hodowla Roślin „Danko” sp. zo.o. zs. W Choryni AWRSP OT/Warszawa, Zakład
Nasienno-Rolny Dańków, gm. Błędów oraz Zakład Nasienno-Rolny Laski w gm.
Warka

Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie, Rybacki Zakład Doświadczalny
Żabieniec, Obiekt Hodowlany Kośmin w gm. Grójec.
W Grójcu ma także siedzibę Związek Sadowników Rzeczpospolitej .
Ponadto na terenie powiatu znajduje się szereg innych zakładów przetwórstwa rolnospożywczego:

Browary WARKA w Warce

Cukiernicza Spółdzielnia Inwalidów „Jedność” w Grójcu

ZPR MIROPASZ s.j. w Mirowicach, gm. Grójec

ESI Distibution „DAR NATURY” Sp. z o.o., w Częstoniewie, gm. Grójec

BIOWET Drwalewskie Zakłady Przemysłu Bioweterynaryjnego S.A. w
Drwalewie, gm. Chynów,

FERRERO POLSKA Sp.z o.o., Zakład Produkcyjny w Belsku Dużym,

Źródła PiastPol s.c. w Kruszewie, gm. Pniewy

PEPSI GENERAL BOTTLERS POLAND Sp. z o.o., Zakład Produkcyjny w
Michrowie, gm. Pniewy,

LUXOR w Małej Wsi, gm. Belsk Duży

CHABER w Odrzywołku, gm. Belsk Duży
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
18
III - Ogólna charakterystyka powiatu

FOLWARK Gospodarstwo Produkcyjno Handlowe w Jankowicach gm. Nowe
Miasto n/Pilicą.
Lokalizacja Grójca przy drodze krajowej Warszawa-Kraków, a przede wszystkim
sąsiedztwo Warszawy powoduje, że powiat grójecki jest miejscem rozwoju także innych
sektorów działalności gospodarczej.
19
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
IV - Podział fizyczno-geograficzny i rzeźba terenu
IV Podział fizyczno-geograficzny i rzeźba terenu
Powiat grójecki znajduje się w całości w strefie recesji zlodowacenia środkowopolskiego.
Zasadnicze elementy rzeźby, tworzącej dzisiejszą powierzchnię terenu, zostały ukształtowane
w czasie stadiału Warty, kiedy po raz ostatni rejon ten w całości przykrył lodowiec, a także
podczas recesji zlodowacenia północnopolskiego, kiedy istotną rolę odgrywały procesy
erozyjno-denudacyjne.
W krajobrazie dominują bezjeziorne, zdenudowane równiny zbudowane z glin morenowych i
piasków urozmaicone żwirowymi ostańcami moren i kemów starszych zlodowaceń.
W morfologii zaznaczają się ponadto rozległe, kotlinowe obniżenia oraz tarasy dolin
rzecznych Wisły i Pilicy, z licznymi zespołami wydm. Wysokości bezwzględne w granicach
powiatu tylko lokalnie przekraczają 200 m n.p.m.
Lokalne cieki powierzchniowe (Jeziorka, Kraska, Czarna, Mogielanka, Dylewka, Lubienka,
Rokitna) odprowadzają wody w kierunku północno-wschodnim do Wisły, bądź południowowschodnim do Pilicy.
Zgodnie z podziałem fizyczno-geograficznym J. Kondrackiego1, powiat grójecki położony
jest w całości w granicach podprowincji Nizin Środkowopolskich, na pograniczu dwóch
makroregionów
Niziny
Środkowomazowieckiej
(318.7)
oraz
Wzniesień
Południowomazowieckich (318.8), w obrębie 4 mezoregionów i 1 mikroregionu:

Równiny Warszawskiej (318.76)

Doliny Środkowej Wisły (318.75)

Doliny Dolnej Pilicy (318.771)-mikroregion

Wysoczyzny Rawskiej (318.83)

Doliny Białobrzeskiej (318.85).
Nizina Środkowomazowiecka to najniżej położony makroregion wśród nizin mazowieckopodlaskich, w obrębie którego wysokości bezwzględne nie przekraczają praktycznie
140 m n.p.m. Wzniesienia Południowomazowieckie stanowią region przejściowy pomiędzy
Niziną Środkowopolską a Wyżyną Małopolską. Największe wysokości, dochodzące do 250 m
n.p.m., występują na zachód od omawianego terenu, w granicach gminy Mszczonów.
Rys. 8 Położenie powiatu grójeckiego na tle jednostek fizyczno - geograficznych
1
Geografia regionalna Polski, J. Kondracki, 2000, PWN Warszawa
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
20
IV - Podział fizyczno-geograficzny i rzeźba terenu
Granica pomiędzy Wysoczyzną Rawską a Równiną Warszawską przebiega od Falęcic nad
Pilicą w kierunku północnym, równolegle do biegu rzeki Kraski, po jej zachodniej stronie.
Natomiast granicę pomiędzy Równiną Warszawską a Dolinami Środkowej Wisły i Dolnej
Pilicy, podobnie jak między Wysoczyzną Rawską a Dolina Białobrzeską, wyznaczają
wysokie skarpy, ograniczające odpowiednio od zachodu i północy formy dolinne.
Równina Warszawska
Równina Warszawska (gm. Warka, Chynów, Jasieniec, Grójec), rozciąga się od doliny Pilicy
na południu po Warszawę na północy, wzdłuż lewego brzegu Wisły. Od zachodu przechodzi
w bardziej wyniesioną i pofalowaną Wysoczyznę Rawską, na wschodzie opada w kierunku
doliny Wisły stromą, ponad 20-metrową skarpą, podobnie na południu - ku dolinie Pilicy.
Morfologia Równiny jest mało urozmaicona. Jest to płaska, silnie zdenudowana powierzchnia
akumulacji lodowcowej, zbudowana z glin zwałowych, osadów zastoiskowych i
wodnolodowcowych zlodowacenia środkowopolskiego, stadiału Warty. Występują tu
pojedyncze formy takie jak: wzgórza czołowomorenowe (Warka, Grójec), tarasy i pagórki
kemowe (Mięsy, Siwowska Wola - gm. Chynów, Osiny, Ignaców - gm. Jasieniec,
przeważająca część gminy Warka), porośnięte lasami pola piasków przewianych z lokalnymi
zespołami wydmowymi (Kośmin, Mirowce - gm. Grójec, Rytomoczydła - gm Jasieniec), czy
powytopiskowe obniżenia terenu (Drwalew, Machcin, Wola Żyrowska - gm. Chynów;
Olszany - gm. Jasieniec). Teren Równiny rozcinają doliny, kierujących się na północny
wschód - ku Wiśle, cieków powierzchniowych - Jeziorki, Kraski, Czarnej.
Obszar Równiny łagodnie pochyla się ku północy. Rzędne terenu w obrębie powiatu wahają
się w granicach od 120 do 140 m n.p.m. Jedynie w okolicach miejscowości Michałów i
Palczew (gm.Warka) przekraczają 140 m n.p.m. Spadki terenu nie przekraczają zazwyczaj
5%, za wyjątkiem wałów wydmowych, gdzie mogą dochodzić do 10%.
Jest to obszar rolniczy, pozbawiony jezior, charakteryzujący się małym zalesieniem. Większe
kompleksy leśne występują w okolicach Michałowa i Maglerowej Woli (gm.Warka),
Rytomoczydeł (gm. Jasieniec) oraz w rejonie Watraszewa i Woli Pieczyskiej (gm. Chynów).
Dolina Środkowej Wisły
Mezoregion Dolina Środkowej Wisły jest to asymetryczna dolina o charakterze przełomu,
która rozciąga się na kierunku SE-NW, łącząc dwa rozległe obniżenia - Kotlinę Kozieniecką i
Kotlinę Warszawską.
Dolina dzieli się na dwie części:

zalewową - wypełnioną rzecznymi osadami holoceńskimi, porośniętą krzewami i
pojedynczymi drzewami, z licznymi starorzeczami i kępami, świadczącymi o
wielokrotnych zmianach biegu Wisły i wskazującymi na silniejsze od obecnego
jej meandrowanie

nadzalewową - z plejstoceńskimi, piaszczystymi tarasami, uformowanymi u
schyłku ostatniego zlodowacenia, nadbudowanymi w okresie postglacjalnym
piaskami eolicznymi, porośniętymi przeważnie sadami.
W obrębie części zalewowej wyróżnić można 2 tarasy - Ia, pokryty madami oraz Ib również
pokryty madami, ale bardziej piaszczysty. Samo łożysko Wisły wypełnione jest osadami
rzecznymi - piaskami i żwirami.
W obrębie części nadzalewowej wyróżnić można 3 tarasy, występujące praktycznie tylko po
prawej stronie doliny. Po stronie lewej zachowały się jedynie ich fragmenty, czego przyczyną
było systematyczne przesuwanie się rzeki w kierunku zachodnim, w okresie jej kształtowania
21
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
IV - Podział fizyczno-geograficzny i rzeźba terenu
się. Obecnie lewy brzeg doliny jest dużo bardziej stromy (>20 metrów) i nadal podmywany
oraz podcinany przez erozję boczną.
Współczesna, holoceńska dolina, ukształtowana ostatecznie w interglacjale eemskim
(poprzedzającym ostatnie zlodowacenie) osiąga szerokość 4-5 km i wcina się maksymalnie na
20-25 m poniżej obecnego poziomu rzeki. Rzędne terenu w granicach powiatu grójeckiego
osiągają wartości 97-100 m n.p.m. tj. ok. 7 m nad poziom Wisły (93-94 m n.p.m.).
Dolina Dolnej Pilicy
Rozciągająca się w przybliżeniu równoleżnikowo Dolina Dolnej Pilicy to mikroregion
wyróżniony w obrębie mezoregionu Równiny Kozienieckiej, stanowiący południową granicę
Równiny Warszawskiej. Jest to asymetryczna dolina z wysokim i stromym brzegiem
północnym (ponad 20 metrów) oraz, podobnie do doliny Wisły, systemem tarasów
zalewowych i nadzalewowych.
Tarasy zalewowe, przeważnie zabagnione i porośnięte krzewami, z licznymi starorzeczami
(np. Stara Rzeka w okolicach Grzegorzewic) budują holoceńskie mady ilaste, torfy oraz
piaszczysto-żwirowe utwory akumulacji rzecznej. Plejstoceńskie piaszczyste tarasy
nadzalewowe z wydmami są przeważnie zalesione (miejscami występują sady). Występują
głównie po stronie południowej doliny (prawy brzeg), po stronie północnej natomiast
występują lokalnie (Grzegorzewice, Michałów -gm.Warka).
Szerokość Doliny Dolnej Pilicy waha się w granicach 1,5 - 3,5 km. Rzędne terenu w jej
obrębie wynoszą niewiele ponad 100 m n.p.m., tj. ok.1-2 m ponad poziom wody w rzece (99
m n.p.m.). Pilica bowiem tylko nieznacznie wcina się w otaczające podłoże.
Wysoczyzna Rawska
Jest to obszar lekko pofalowanej wysoczyzny polodowcowej, w której obrębie znajdują się
tereny gmin Pniewy, Błędów, Belsk Duży, Goszczyn, Grójec, Nowe Miasto n. Pilicą,
Mogielnica, Jasieniec. Na powierzchni występują tu gliny morenowe, pogórki moren
czołowych zlodowacenia Warty, o charakterze ostańców erozyjnych (Nowe Miasto nad
Pilicą, Grójec, Mogielnica), pagórki kemowe (gm. Pniewy, gm. Jasieniec), niewielkie sandry i
pojedynczymi formami eolicznymi (gm. Grójec, gm. Pniewy) oraz wały ozów (Nowe Miasto
nad Pilicą, Grójec, gm. Jasieniec). Wysoczyzna ograniczona jest od południa Doliną Pilicy,
na wschodzie natomiast doliną Kraski - Jeziorki, gdzie przechodzi łagodnie w bardziej
wyrównaną i obniżoną Równinę Warszawską.
Powierzchnia wysoczyzny pochyla się nieznacznie w kierunku NE i wznosi się maksymalnie
do wysokości 208,1 m n.p.m. w północno-zachodniej części powiatu (gm. Pniewy).
W południowo-zachodniej części (gm. Mogielnica) wartości rzędnych schodzą do ok. 160 m
n.p.m., lokalnie do 140 m n.p.m, na krańcach wschodnich natomiast do ok. 150 m n.p.m.
Z obszaru wysoczyzny spływają w kierunku północno - wschodnim dopływy Wisły (Jeziorka,
Kraska, Molnica), w kierunku południowym natomiast dopływy Pilicy (Mogielanka,
Rykolanka, Rokitna).
Obszar ten charakteryzuje się małym zalesieniem i brakiem naturalnych zbiorników wodnych.
W krajobrazie dominują sady, a większe kompleksy lasów występują w okolicach
miejscowości Głuchów i Częstoniew (gm. Grójec), Łęczeszczyce i Różce (gm. Belsk Duży),
Mogielnica (gm. Mogielnica), Wilczoruda i Kruszew (gm. Pniewy) oraz Domaniewice (gm.
Nowe Miasto nad Pilicą).
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
22
IV - Podział fizyczno-geograficzny i rzeźba terenu
Dolina Białobrzeska
Mezoregion Dolina Białobrzeska stanowi odcinek doliny Pilicy, o długości ok. 65 km
pomiędzy Białobrzegami a Tomaszowem Mazowieckim. Od północy dolina ograniczona jest
wysoką, kilkunastometrową, stromą skarpą, podcinaną okresowo przez rzekę w okolicach
Nowego Miasta nad Pilicą i Tomczyc. W okresie zlodowacenia, obszar ten, podobnie jak cała
dolina Pilicy, stanowił dolinę marginalną, którą odpływały wody roztopowe z cofającego się
lodowca stadiału Warty. Obecnie Pilica meandruje tu w szerokiej dolinie, wcina się
nieznacznie w podłoże wypełnione holoceńskimi madami, piaskami i żwirami rzecznymi.
Silnie zabagnione tarasy zalewowe, cechuje występowanie licznych starorzeczy i drobnych
zagłębień, wypełnionych wodą. Na tarasach nadzalewowych, występujących głównie po
południowej (prawej) stronie, widoczne są pozostałości działalności eolicznej.
Szerokość doliny, stanowiącej południową granicę Wysoczyzny Rawskiej, dochodzi do 4 km.
Wysokości bezwzględne w obrębie doliny osiągają wartości 120-122 m n.p.m. tj. ok. 1-2 m
nad poziom wody w rzece (118-121 m n.p.m.).
23
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
V - Zasoby przyrodnicze
V
V.1
Zasoby przyrodnicze
Szata roślinna
Wg regionalizacji przyrodniczo-leśnej Polski, lasy powiatu grójeckiego należą do IV Krainy
Mazowiecko-Podlaskiej. Dominującymi siedliskami w lasach są: bór świeży i bór mieszany
świeży, na niewielkich połaciach występują siedliska lasowe, a w dolinach rzek Pilicy i
Mogielanki lasy łęgowe. Lasy nie tworzą dużych zwartych kompleksów, a jedynie kilka
większych i wiele mniejszych. Zajmują przede wszystkim siedliska uboższe i mniej przydatne
z punktu widzenia produkcji rolnej: siedliska borowe lub podmokłe siedliska łęgowe. Są to
przeważnie lasy sosnowe z domieszką dębu, brzozy i innych gatunków liściastych drzewostany dębowe, grabowo-dębowe, brzozowo-dębowe, brzozowe i olchowe.
Największe kompleksy leśne na terenie powiatu to:

„Nowe Miasto”, ok. 3 700 ha

Boglewice-Rytomoczydła, o powierzchni ok. 1360 ha, położony w rejonie
miejscowości Boglewice i Rytomoczydła w gminie Jasieniec

Modrzewina, o powierzchni ok. 400 ha, położony na północy gminy Belsk Duży

Łęczyszyce, o powierzchni pow. 500 ha, położony na południu gminy Belsk Duży
Ponadto na terenie powiatu występuje szereg mniejszych kompleksów leśnych:
Gmina Belsk Duży

Wola Lewiczyńska

Lewiczyn

Oczesały
Gmina Błędów

Romanówka

Sadurki

Machnatka Parcela.
Gmina Chynów

w rejonie wsi: Wola Pieczyska i Budy Sułkowskie,

w rejonie wsi Dąbrowa Duża, Dobiecin, Zbyszków i Rososzka,

w rejonie wsi Henryków

w rejonie Woli Chynowskiej
Miasto i gmina Nowe Miasto nad Pilicą

w rejonie wsi Wierzchy

w rejonie wsi Prosna

w rejonie wsi Domaniewice

w dolinie Pilicy i Drzewiczki
Miasto i gmina Mogielnica

w dolinie Pilicy

w rejonie Brzostowca

na wschód od miejscowości Mogielnica, w dolinie Mogilanki

na południe od Pawłowic

w dolinie Kraski
Gmina Pniewy

Las Kruszewski - jeden z największych kompleksów lasów prywatnych

w rejonie Ciechlinka,
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
24
V - Zasoby przyrodnicze

od Petrykoz, przez m. Jeziorka, Osieczek, Kolonia Osieczek po Śreniawę - jeden z
największych korytarzy ekologicznych
Gmina Warka

w rejonie Woli Parczewkiej

w rejonie Gośniewic

Las Dębnowolski i Las Gąsecki (Uroczysko Gąski i Ur. Potycz wraz z lasami
nadzorowanymi)

w rejonie Ignacówki

w rejonie Michalczewa

w dolinie Wisły

w dolinie Pilicy
Lesistość powiatu grójeckiego wynosi 15 905 ha, co stanowi 12,5 % całkowitej jego
powierzchni. Większa część lasów należy do Skarbu Państwa - 8 580 ha (53,9 %). Lasy
prywatne zajmują 7 325 ha (46,1 %). Cechą charakterystyczną jest wzajemne przenikanie się
lasów państwowych i nadzorowanych. Np. największy kompleks „Nowe Miasto” stanowi
1700 ha lasów państwowych i 2000 ha prywatnych.
Ponadto, na terenie powiatu występują grunty zadrzewione o powierzchni łącznej 1 803 ha,
które w większości (77 %) stanowią własność prywatną. Są to głównie lite drzewostany
olsowe.
Podstawowym elementem rusztu ekologicznego w obrębie powiatu pozostają doliny rzek:
Pilicy, Mogielanki, Jeziorki, Kraski, Molnicy i ich dopływów.
Ze względu na znaczną intensywność przekształcenia szaty roślinnej na terenie powiatu
wszystkie połacie roślinności o bogatszym składzie gatunkowym posiadają istotne znaczenie
dla przebiegu procesów biologicznych. Są to: zadrzewienia cmentarzy, zieleń towarzysząca
obiektom użyteczności publicznej, zabudowie zagrodowej i mieszkaniowej, zadrzewienia
przydrożne i zadrzewienia śródpolne.
W krajobrazie rolniczym o znacznej intensywności, jaki charakteryzuje obszar powiatu,
istotne znaczenie dla potrzymania funkcjonowania biologicznego posiadają także
małoprzestrzenne formy takie jak: aleje drzew przydrożnych, parki przydworskie,
zadrzewienia cmentarzy, ogrody przydomowe, oczka wodne itp.
Według informacji otrzymanych ze Starostwa Powiatowego w Grójcu na terenie powiatu
planowane są w latach 2004-2020 zalesiania, które mają objąć 1 807 ha. Zalesienie to
doprowadzi do zwiększenia lesistości obszaru powiatu do ok. 14,5 %.
V.2
Ochrona przyrody
Na terenie powiatu grójeckiego znajdują się następujące formy ochrony przyrody:

rezerwaty

obszary chronionego krajobrazu

zespół przyrodniczo-krajobrazowy

pomniki przyrody
25
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
V - Zasoby przyrodnicze
Rys. 9 Obszary chronione na terenie powiatu grójeckiego
1. Rezerwaty
W granicach powiatu grójeckiego znajduje się 4 rezerwaty przyrody.
Tab. 6 Rezerwaty przyrody na terenie powiatu grójeckiego
NAZWA
ROK
REZERWATU UTWORZENIA
GMINA W
GRANICACH
POWIATU
POWIERZCHNIA
W HA
Jeziora Olszyny
1995
Pniewy
5,06
Łęgacz nad
Jeziorką
1995
Grójec
37,31
Modrzewina
1959
Belsk Duży
332,15
Tomczyce
1968
Mogielnica
57,99
CEL UTWORZENIA
Zachowanie ze względów
naukowych i dydaktycznych
naturalnego siedliska grądowego
Zachowanie ze względów
naukowych i dydaktycznych
naturalnych zbiorowisk leśnych
w dolinie rzeki Jeziorki
Zachowanie i ochrona
stanowiska modrzewia
polskiego
Ochrona krajobrazu zboczy
doliny rzecznej
2. Obszary Chronionego Krajobrazu

Obszar Chronionego Krajobrazu „Dolina rzeki Pilicy i Drzewiczki”, o całkowitej
pow. 63 422 ha, obejmujący gminy Warka, Mogielnica, Nowe Miasto nad Pilicą
ora gminy powiatu kozienickiego, białobrzeskiego i przysuskiego

Obszar Chronionego Krajobrazu „Dolina rzeki Jeziorki”, o pow. 16 020 ha,
obejmujący gminy Belsk Duży, Błędów, Grójec i Pniewy.
3. Zespół przyrodniczo-krajobrazowy
Na terenie powiatu znajduje się 1 zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Dolina rzeki
Mogielanki”, powołany Rozp. nr 54 Wojewody mazowieckiego z dn. 01.07.2002 r.
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
26
V - Zasoby przyrodnicze
4. Pomniki przyrody
Wg stanu na dzień 01.01.2003 na obszarze powiatu grójeckiego znajduje się 51 pomników
przyrody, w tym:

Gmina Belsk Duży - 4

Gmina Błędów - 1

Gmina Chynów - 4

Gmina Goszczyn - 5

Miasto i Gmina Grójec -7

Gmina Jasieniec - 8

Miasto i Gmina Mogielnica - 9

Miasto i Gmina Nowe Miasto nad Pilicą - 9

Miasto i Gmina Warka - 4.
5. Obszary i obiekty planowane do objęcia ochroną
Miasto i gmina Mogielnica
Według obowiązujących dokumentów planistycznych na terenach Mogielnicy planowany jest
Park Krajobrazowy „Dolina Dolnej Pilicy”.
Gmina Goszczyn
Według Studium planowane do objęcia ochroną w formie zespołu przyrodniczokrajobrazowego są tereny doliny Rykolanki. Zespół ma powstać na terenie gminy Goszczyn i
sąsiedniej gminy Promna.
Gmina Grójec
W Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Grójec
wskazano do ochrony następujące obszary i obiekty:

rezerwat przyrody „Dolina Jeziorki” obejmujący odcinek rzeki od źródeł do
miejsca ujścia rzeki Zielonej,

zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Jeziorka”,

użytki ekologiczne: „Staw”, „Łęg”, „Ługi”, „Wyrobisko”, „Falecin”

pomniki przyrody 7 drzew lub grup drzew.
Gmina Jasieniec
Według Studium, rozpatrywane jest utworzenie Obszaru Chronionego Krajobrazu
obejmującego park dworski i obszar zieleni ze stawami w Jasieńcu, zespół pałacowo-parkowy
w Warpęsach oraz obszar łąk i zadrzewień nad Kraską.
Gmina Chynów
W Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Chynów
wskazano do objęcia ochroną w formie użytku ekologicznego zagłębienie terenu z oczkiem
wodnym w rejonie Watraszewa, ze względu na gnieżdżenie się tutaj ptaków wodno-błotnych.
Gmina Warka
W Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Warka
wskazano do objęcia ochroną następujące tereny:

Rezerwat roślin kserotermicznych „Stara Warka”

Rezerwat ornitologiczny „Ławice Podgórzyckie”

Park Krajobrazy Dolina Dolnej Pilicy

Park Krajobrazowy Dolina Środkowej Wisły.
27
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
V - Zasoby przyrodnicze
Gmina Pniewy
W Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Pniewy
postuluje się ustanowienie na terenie gminy następujących obszarów chronionych:
 Rezerwatu przyrody „ Dolina Jeziorki”, który obejmowałby cały odcinek rzeki w
granicach gminy wraz z przyległymi gruntami w pasach o szerokości 20 m po obu
stronach rzeki;
 Zespołu przyrodniczo-krajobrazowego „Dolina Jeziorki”
 Zespołu przyrodniczo-krajobrazowego „Wola Grabska-Jeziory”, który obejmuje suchą
dolinkę biegnącą południkowo od m. Wola Grabska do Jeziorki,
 Użytku ekologicznego „Ostoja Karolew” obejmującego śródpolne zagłębienie z
dwoma stawami w rejonie Karolewa
 Użytku ekologicznego „Ostoja – u źródeł Kruszewki” obejmującego teren bagienny z
dwoma większymi zbiornikami wodnymi
 Użytku ekologicznego „Osikowa remiza” obejmującego wysychające zagłębienie
śródpolne z okresowym zbiornikiem wodnym;
 Użytku ekologicznego „Różany staw” obejmującego śródpolny staw
 Użytku ekologicznego „Tarnina” obejmującego zadrzewienie z tarniny, brzóz i osik
 Użytku ekologicznego „Kępa” obejmującego suchą dolinę potoku wraz z niewielkim
okresowym zbiornikiem wodnym,
 Użytku ekologicznego „Łęgi w Nowinie” obejmującego łęgi wzdłuż niewielkiego
cieku wypływającego z kompleksu leśnego w rejonie Parceli Wilczorudy,
 Użytku ekologicznego „Łęgi w Cychrach” obejmującego kompleks łęgów ciągnący
się wzdłuż prawobrzeżnego dopływu Jeziorki
 Użytku ekologicznego „Ług” obejmującego śródleśny zbiornik wodny
 Użytku ekologicznego „Łęg w Michrówku” obejmującego kompleks lęgów w dolinie
bezimiennego potoku wpływającego do Jeziorki
 Użytku ekologicznego „Oczko wodne” obejmującego śródpolne oczko wodne
 Użytku ekologicznego „Łęg w Kruszewku” obejmującego lęg w górnym odcinku
Kruszewki
 Użytku ekologicznego „Łęg w Dolinie Kruszewki” obejmującego fragment
podmokłego łęgu w otoczeniu niewielkich stawów
 Użytku ekologicznego „Łęg w Jurkach” obejmującego łęg w dolinie cieku
uchodzącego do Jeziorki na wysokości Jurek
 Użytku ekologicznego „Łęg w Michrowie” obejmującego pozostałość łęgu w rejonie
Michrowa
 Użytku ekologicznego „Olszyna” obejmującego pozostałość łęgu w rejonie Kruszewa,
otoczonego polami,
 13 pomników przyrody.
Gmina Błędów
Na terenie gminy w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
gminy Błędów wskazano do objęcia ochroną następujące obszary i obiekty:

Rezerwat przyrody „Szwajcaria” w sołectwie Dańków

Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Dolina Mogielanki i Machnatki”

Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Machnatka” we wsi Machnatka

Użytek ekologiczny Remiza „Tarnina”

Użytek ekologiczny Remiza „Dęby”

Użytek ekologiczny Staw „Oleśnik”

Użytek ekologiczny Staw „Wólka Dańkowska”
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
28
V - Zasoby przyrodnicze




29
Użytek ekologiczny Staw „Kazimierki”
Użytek ekologiczny Staw „Gołosze”
Użytek ekologiczny Staw „Wilhelmów”
26 drzew lub grup drzew w formie pomników przyrody.
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
VI - Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa
VI Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa
VI.1
Wody powierzchniowe
Obszar powiatu grójeckiego leży w granicach dużej jednostki hydrologicznej - dorzecza
środkowej Wisły.
Sieć hydrograficzną powiatu tworzą przede wszystkim:

rzeka Pilica, wraz z licznymi dopływami: Drzewiczką, Mogielanką, Rokitną,
Lubieńką i Dylówką

rzeka Jeziorka z dopływami - Kraską, Molnicą i Kruszewką

rzeka Czarna.
Dział wodny II rzędu pomiędzy Pilicą a Jeziorką biegnie z północnego zachodu, w
przybliżeniu wzdłuż granicy gmin Błędów i Pniewy, a dalej Błędów i Belsk Duży oraz
Goszczyn i Belsk Duży (okolice Lewiczyna), Goszczyn i Jasieniec, zmieniając na niektórych
odcinkach kierunek na południowy, po czym w granicach gminy Warka, przebiega
równolegle do biegu Pilicy, na kierunku północno - wschodnim, na wysokości Kazimierkowa.
Rys. 10 Wody powierzchniowe powiatu grójeckiego
Wisła
Wisła, odwadniająca na całej swojej długości teren 194 424 km2, jest największym ciekiem
powierzchniowym w obrębie omawianego terenu. Praktycznie płynie jednak tylko w
granicach gminy Warka, gdzie stanowi naturalną, wschodnią granice powiatu grójeckiego. Jej
dolina jest tu asymetryczna - stromy, ponad 20 - metrowy lewy brzeg, a szerokość koryta
waha się od 500 do 750 m. Rzędne Wisły wynoszą ok. 95 - 93 m n.p.m.
Wisła charakteryzuje się dużą zmiennością stanów i przepływów. W czasie jednego roku
różnica poziomów zwierciadła wody może dochodzić do 8 metrów. Rzeka zasilana jest
wodami opadowymi i roztopowymi. Wezbrania wody przypadają na miesiące wiosenne:
marzec-maj, najmniej zasobny w wodę jest wrzesień. W okresie listopad - marzec na Wiśle
obserwowane jest silne zlodzenie.
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
30
VI - Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa
Wielkość przepływu wody w Wiśle waha się w szerokim zakresie: od ~200 do ~7 500 m 3/s.
Średni przepływ w rzece na podstawie wieloletnich informacji wynosi ok. 560 m 3/s, przy
czym dynamika przepływu (prędkość) zmienia się na całej jej szerokości.
Czarna (Cedron)
Rzeka Czarna, lewostronny dopływ Wisły, odwadnia wschodnią część powiatu grójeckiego
(gminy Chynów, Jasieniec, Warka). Swój początek bierze w rejonie miejscowości
Wierzchowina, na wysokości ok. 145 m n.p.m. i płynie w kierunku północno-wschodnim.
W 1973 roku przekopano kanał, łączący ją z Jeziorką, co spowodowało zasadnicze zmiany w
dorzeczu. Część wód Czarnej odcięto i przerzucono do Jeziorki, część natomiast płynie
bezpośrednio do Wisły, do której wpada w rejonie Królewskiego Lasu.
Czarna jest rzeką II rzędu, o szerokości koryta ok. 5-15 m, odwadniającą obszar 230 km2. w
granicach powiatu grójeckiego płynie na odcinku 32,5 km, gdzie jest całkowicie
uregulowana. Geneza jej doliny związana jest z wytopiskami po bryłach martwego lodu.
Różnice stanów wody w rzece dochodzą do 1,3 m. Najwyższe stany w rzece notowane są
wiosną w kwietniu (okres roztopów), najniższe natomiast w lipcu.
Jeziorka
Rzeka Jeziorka stanowi lewostronny dopływ Wisły, do której wpływa na 66 km, koło
Jeziornej. Swój początek bierze w rejonie miejscowości Huta Lutkowska (poza granicami
powiatu grójeckiego - gm. Mszczonów), skąd płynie w kierunku wschodnim przez obszar gm.
Pniewy i Grójec, a następnie, od okolic miejscowości Gościeńczyce (gm. Grójec) w kierunku
północnym. Ujściowy odcinek rzeki jest skanalizowany, a sama Jeziorka wpada do Wisły
przez przepust w wale powodziowym.
Jeziorka jest meandrującą rzeką II rzędu, o całkowitej długości 64,3 km (29 km w granicach
powiatu). Powierzchnia jej zlewni zajmuje 975,3 km2, po połączeniu z rzeką Czarną
dodatkowo 163,6 km2. W granicach powiatu rzeka płynie wąską, w górnym biegu rynnową,
doliną o stromych zboczach, wciętą ok. 15 m w otaczający teren, odwadniając centralną i
zachodnią jego część (gminy Pniewy, Grójec).
Dorzecze Jeziorki to gęsta sieć bezimiennych strumieni i rzek. Największymi dopływami
Jeziorki są rzeki Kraska i Kruszewka.
Kruszewka
Kruszewka, lewostronny dopływ Jeziorki, jest rzeką III rzędu, płynąca jedynie w granicach
gminy Pniewy, w kierunku południowo wschodnim. Swój początek rzeka bierze niedaleko
miejscowości Załęże Duże, gdzie wypływa z niewielkich terenów podmokłych. Do Jeziorki
wpada w okolicy wsi Kruszew. Całkowita długość Kruszewki to 5 km.
Kraska
Rzeka Kraska, prawostronny dopływ Jeziorki, odwadnia centralną część powiatu grójeckiego
(gminy Grójec, Belsk Duży, Jasieniec, Warka, Chynów). Swój początek bierze w rejonie
Belska Dużego, skąd płynie w kierunku wschodnim, aby w okolicy Nowej Wsi (gm. Warka)
skręcić na północ. Górny odcinek rzeki jest spiętrzony (kilka zbiorników), a szerokość jej
koryta wynosi ok. 5 - 10 m.
Kraska jest rzeką III rzędu, odwadniającą obszar 136,9 km2. Poprzez rów w Boglewicach, o
długości 2,6 km, wody Kraski zasilane są wodami Czarnej. W granicach powiatu grójeckiego
rzeka płynie na odcinku 29 km, z czego 25,8 km jest uregulowane.
31
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
VI - Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa
Molnica
Molnica, lewostronny dopływ Kraski, jest rzeką IV rzędu, płynącą przez tereny gmin Belsk
Duży i Grójec, z południowego zachodu. Początek rzeki znajduje się w północnej części
gminy Belsk Duży. Do Kraski Molnica uchodzi w rejonie miejscowości Żyrów, na granicy
gmin Grójec i Chynów.
Całkowita długość rzeki to 18 km, z czego 10,4 km jest uregulowane.
Pilica
Pilica jest silnie meandrującą rzeką II rzędu, o długości 319 km, odwadniająca południową i
zachodnią część powiatu grójeckiego (gminy Nowe Miasto nad Pilicą, Mogielnica, Warka).
Swój początek rzeka bierze we wschodniej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, na
wysokości 504 m n.p.m.
Rzeka odwadnia obszar 9273 km2 i jest najdłuższym lewostronnym dopływem Wisły. Od
Nowego Miasta nad Pilicą płynie w szerokiej (do 4 km), asymetrycznej dolinie, z licznymi
rowami melioracyjnymi korytem osiągającym 100-200m. Ujście rzeki wielokrotnie ulegało
zmianom. Obecnie Pilica wpływa do Wisły na 457 km jej biegu, obwałowanym przekopem
ok. 1 km na północ od Mniszewa (sąsiednia gm. Magnuszew).
Dorzecze Pilicy to gęsta sieć bezimiennych strumieni i dużych rzek, z których największe to
Mogielanka, Drzewiczka. Rokitna i Dylewka, płynące w granicach gmin Nowe Miasto nad
Pilicą, Mogielnica i Goszczyn, a także mniejszych jak Strzyzynka (2 km) i Dyga (5,1km),
płynących w gminie Warka.
Drzewiczka
Rzeka Drzewiczka stanowi prawostronny dopływ Pilicy, do której wpada dwoma ramionami
na 78,8 km, na wysokości 129 m n.p.m. W rozwidleniu rzeki znajdują się stawy. Źródła cieku
znajdują się w okolicy Ruskiego Brodu, na wysokości 250 m n.p.m., gdzie wypływa z
piaskowców jurajskich i płynie w kierunku północnym do Pilicy, odwadniając wysunięty
najdalej na południe fragment powiatu (gmina Nowe Miasto nad Pilicą).
Drzewiczka jest rzeką III rzędu, odwadniającą obszar 1082,9 km2. Całkowita długość rzeki
wynosi 81 km, w granicach powiatu grójeckiego jedynie 6,52 km.
Rokitna
Rzeka Rokitna, lewostronny dopływ Pilicy, płynie w zachodniej części powiatu grójeckiego
(gmina Nowe Miasto nad Pilicą). Swój początek bierze w rejonie miejscowości Nowe
Sadkowice (gm. Sadkowice), na wysokości 175 m n.p.m. i płynie w kierunku południowym.
Do Pilicy wpada na wysokości 135 m n.p.m, w rejonie Domaniewic (gm. Nowe Miasto nad
Pilicą).
Rokitna jest rzeką III rzędu, odwadniającą obszar 98,1 km2. Długość rzeki w granicach
powiatu grójeckiego wynosi 8,8 km.
Mogielanka
Rzeka Mogielanka stanowi największy lewostronny dopływ Pilicy, do której wpływa na
118 km. Źródła rzeki znajdują się w rejonie wsi Uciąchy (gm. Mszczonów), na wysokości
189 m n.p.m., skąd początkowo płynie w kierunku wschodnim, a następnie, w okolicach
Błędowa skręca na południe. Odwadnia centralną i zachodnią część powiatu (gminy Błędów,
Mogielnica).
Mogielanka jest meandrującą rzeką III rzędu,. Powierzchnia jej zlewni zajmuje 232 km2. Na
przeważającej długości rzeka płynie wąską doliną o stromych zboczach, wciętą głęboko - na
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
32
VI - Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa
15-20 m w otaczający teren. Miejscami jednak szerokości jej doliny dochodzi do 750 m,
szerokość koryta natomiast osiąga 20-50 m. Długość rzeki wynosi 34,9 km, z czego jedynie
7,7 km jest uregulowane.
Wezbrania wiosenne typu roztopowego występują na rzece w miesiącach luty - marzec,
niżówki natomiast obserwowane są na początku lata oraz na początku jesieni.
Dorzecze Mogielanki to gęsta sieć bezimiennych strumieni i rzek. Największym jej
dopływem pozostaje Machnatka.
Machnatka
Machnatka jest lewostronnym dopływem Mogielanki, do której wpada w okolicy Błędowa.
Źródła rzeki znajdują się w rejonie wsi Machnatka, skąd płynie głównie w kierunku
południowym. Całkowita długość rzeki to 14,9 km, z których odcinek 10,5 km jest
uregulowany.
Dylewka (Czarna Woda)
Rzeka Dylewka lub Dylówka stanowi lewostronny dopływ Pilicy, do której wpada po
połączeniu z rzeką Borówką jako rzeka Rykolanka w miejscowości Rynek, już poza
granicami powiatu grójeckiego (gm. Promna). Źródła cieku znajdują się w okolicy wsi
Kozietuły Nowe (gmina Mogielnica) na wysokości 150 m n.p.m., skąd płynie on w kierunku
południowo - wschodnim, a następnie południowym do Pilicy, odwadniając środkowy
fragment powiatu (gmina Mogielnica, Goszczyn).
Dylewka jest rzeką III rzędu, odwadniającą obszar 162,7 km2. Długość rzeki wynosi 5,6 km,
szerokość koryta Dylówki wynosi natomiast ok. 2-5 m.
Sieć hydrograficzną powiatu grójeckiego tworzą ponadto liczne mniejsze strumienie i rzeki.
W granicach powiatu występuje szereg drobnych zagłębień bezodpływowych - bezimiennych
oczek wodnych. Na obszarach zatorfionych i terenach podmokłych, jak również w dolinach
rzecznych (zwłaszcza Pilicy), znajdują się liczne rowy melioracyjne.
W dolinach rzecznych (Jeziorki, Lubieńki, Dylewki, Czarnej) występują ponadto kompleksy
stawów - w miejscowościach: Gostomia i Wołka Gostomska (gm. Nowe Miasto n/Pilicą),
Lesznowola (gmina Grójec), Błędów, Wólka Dańkowska i Wilkowskie Budki (gmina
Błędów), Długowola (gmina Goszczyn), Wola Boglewska, Jasieniec (gmina Jasieniec),
Budziszyn i Rososz (gmina Chynów). Główną ich funkcją jest hodowla ryb, a towarzyszącą retencja wód.
W obrębie rozpatrywanego obszaru znajdują się 2 posterunki wodowskazowe,
wykorzystywane do obserwacji stanów wód powierzchniowych. Zlokalizowane są na Pilicą w miejscowości Wólka Magierowska oraz na Czarnej - w obecnie Chynowie (kiedyś w
Czaplinku). Powyższe posterunki należą do sieci obserwacyjnej Instytutu Meteorologii i
Gospodarki Wodnej.
VI.2
Stan wód powierzchniowych
Monitoring
Na monitoring wód powierzchniowych na terenie powiatu grójeckiego składają się badania
przeprowadzane przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska (WIOŚ) Delegatura w
Radomiu, w ramach podstawowej i regionalnej sieci stacji i stanowisk pomiarowych na
rzekach. Badania prowadzi się raz w miesiącu, w zakresie uwzględniającym specyfikę zlewni
33
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
VI - Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa
oraz charakterystyczne zanieczyszczenia i ich źródła. Otrzymane wyniki porównywane są z
zaleceniami, zawartymi w Rozporządzeniu Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów
Naturalnych i Leśnictwa z dn. 5 listopada 1991 r. (Dz.U. Nr 116, poz. 503) w sprawie
klasyfikacji wód oraz warunków, jakim powinny odpowiadać ścieki wprowadzane do wód lub
do ziemi, wg którego wody powierzchniowe zalicza się do trzech klas czystości,
określających możliwość ich późniejszego wykorzystania gospodarczego:

klasa I - wody do zaopatrzenia ludności w wodę do picia; zaopatrzenia zakładów
przemysłowych, wymagających wody o jakości wody do picia i do bytowania w
warunkach naturalnych ryb łososiowatych

klasa II - wody do bytowania w warunkach naturalnych ryb innych niż
łososiowate; chowu i hodowli zwierząt gospodarskich; urządzania kąpielisk,
rekreacji i uprawiania sportów wodnych

klasa III - wody do zaopatrzenia zakładów przemysłowych innych, niż
wymagające wód o jakości wody do picia; nawadniania terenów rolniczych
wykorzystywanych do upraw ogrodniczych oraz upraw pod szkłem i pod
osłonami z innych materiałów.
Wody, w których choć jeden wskaźnik przekracza maksymalne wartości dopuszczalne dla
klasy III, ocenia się jako pozaklasowe, nie odpowiadające normom (non).
Jednocześnie z jakością wód powierzchniowych związane jest obecnie rozporządzenie
dotyczące jakości ścieków wprowadzanych do nich, tj. Rozporządzenie Ministra Środowiska
z dn. 29 listopada 2002 r. (Dz.U. Nr 212, poz. 1799) w sprawie warunków, jakie należy
spełniać przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji
szczególnie szkodliwych dla środowiska.
VI.2.1 Źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych
Do obiektów, potencjalnie wpływających na jakość wód powierzchniowych obszarze powiatu
należą:

duże gospodarstwa rolnicze, głównie sadownicze:

nie skanalizowane wsie;

obiekty gospodarki komunalnej:

oczyszczalnie ścieków w Błędowie, Lipiu i Bielanach (gm. Błędów)

oczyszczalnia ścieków w Goszczynie

oczyszczalnia ścieków w Jasieńcu

Zakład Usług Komunalnych w Warce

Zakład Gospodarki Komunalnej w Belsku Dużym

Gminny Zakład Gospodarki Komunalnej w Chynowie

Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Nowym Mieście nad
Pilicą

Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Mogielnicy

Zakład Wodociągów i Kanalizacji w Grójcu

składowiska odpadów w Częstoniewie, Warce, Wężowcu i Nowych
Łęgonicach

szlaki komunikacyjne;

zakłady przemysłowe, obiekty usługowe:

Źródła PiastPol (gm. Pniewy)

Pepsi General Bottlers Ltd.(gm. Pniewy)

PKS Grójec (gm Grójec)

MIROPASZ w Mirowicach (gm Grójec)

ESI Sp. z o.o. Dar Natury w Częstoniewie (gm Grójec)
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
34
VI - Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa















PPH ALPEX w Łęczeszycach (gm. Belsk Duży)
Browary „WARKA” (gm. Warka)
JAHNCKEPOL Sp. z o.o. w Mogielnicy (gm. Mogielnica)
EMIG Sp. z o.o. w Kozietułach (gm. Mogielnica)
Chemiczna Spółdzielnia Pracy „Nowoplast” (gm. Mogielnica)
ARED Zakład Przetwórstwa Owoców i Warzyw (gm. Mogielnica)
BIOWET w Drwalewie (gm. Chynów)
GPH Folwark w Jankowicach (gm. Nowe Miasto nad Pilicą)
STEINHAUSER Polska Sp. z o.o. w Warce (gm. Warka)
„WARWIN” S.A. w Warce (gm. Warka)
Kon-Vin Sp. z o.o. Zakład Produkcyjny w Głuchowie (gm. Grójec)
„AGROSIMEX” Sp. z o.o. w Golianach (gm. Błędów)
oczyszczalnie przemysłowe
stacje obsługi pojazdów samochodowych
stacje paliw.
VI.2.2 Jakość wód powierzchniowych
Stan wód rzecznych na terenie powiatu grójeckiego jest stosunkowo dobrze rozpoznany.
Systematycznej kontroli podlega większość dużych rzek - Wisła, Pilica oraz ich dopływy:
Czarna, Kraska, Molnica, Jeziorka, Mogielnica i Dylewka. Ocena jakości wód dokonywana
jest na podstawie wskazań parametrów fizykochemicznych, hydrobiologicznych i
sanitarnych, które składają się na ocenę ogólną.
Stan czystości wód Wisły, Dylewki, Czarnej, Molnicy, Jeziorki, Mogielanki i Kraski nie
mieści się w przyjętych normach (non), za wyjątkiem niewielkich odcinków, gdzie ich wody
reprezentują III klasę jakości. Najlepsze parametry wykazują wody Pilicy i Drzewiczki odpowiadające klasie III na całej badanej długości. Dla większości badanych rzek największy
problem stanowią niebezpiecznie wysokie wartości BZT5, chlorofil (odwzorowuje wielkość
produkcji pierwotnej), zawiesiny ogólnej, a także ich stan sanitarny, odwzorowany mianem
Coli.
Rys. 11 Jakość wód powierzchniowych na terenie powiatu grójeckiego wg WIOŚ
35
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
VI - Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa
Wisła
Wyniki monitoringu jakości wód Wisły z lat 1990-2000 wykazywały znaczne przekroczenia
dopuszczalnych wartości wielu wskaźników, określonych dla III klasy czystości. Wody Wisły
nie odpowiadały normom (non) zarówno pod względem fizykochemicznym, biologicznym
jak i bakteriologicznym, a decydowały o tym przede wszystkim wysokie wartości miana Coli,
zawiesiny ogólnej, chlorofilu, BZT5, a także podwyższone zawartości azotu azotynowego i
fosforu ogólnego, powodujące eutrofizację rzeki.
Tab. 7 Zmiany jakości Wisły w okresie 1990 - 2000 wg WIOŚ
PUNKTY
KM
POMIAROWOBIEGU
KONTROLNE
RZEKI
NA RZECE
Magnuszew
Góra Kalwaria
GMINA
KLASA
CZYSTOŚCI
OCENA
POWIAT
OGÓLNA
1990 1995 2000
WSKAŹNIKI DECYDUJĄCE O
NON (METODA STĘŻEŃ
CHARAKTERYSTYCZNYCH)
1990
1995
2000
BZT5,
przewodnictwo, BZT5,
zawiesina
437,0 Magnuszew Kozienice non non non
sód, NO2, m.
m. coli,
og., m.
coli
chlorofil
coli
zawiesina
zawiesina
zawiesina og.,
Góra
og., m.
og.,
476,2
Piaseczno non non non
m. coli,
Kalwaria
coli,
m. coli,
chlorofil
chlorofil
chlorofil
Pomimo pozaklasowego charakteru na odcinku powiatu grójeckiego, stan jakości Wisły od
1990 ulega systematycznej poprawie. Maleje udział związków organicznych i
nieorganicznych: chlorków, siarczanów i substancji rozpuszczonych. Zawartości metali
ciężkich, detergentów i benzo/a/pirenu utrzymują się obecnie na poziomie I klasy czystości.
Stwierdzane są jednak okresowe zakwity okrzemkowo - zielenicowe, trwające od wiosny do
jesieni, wyrażające się bardzo wysokimi wartościami chlorofilu.
Tab. 8 Zestawienie wyników badań wód Wisły w roku 2000 wg WIOŚ
Wskaźnik
Przewodność elektryczna właściwa [µs/cm]
Zawiesina ogólna [mg/dm3]
Substancje rozpuszczone [mg/dm3]
Tlen rozpuszczony [mgO2/dm3]
BZT5 [mgO2/dm3]
ChZTCrn [mgO2/dm3]
ChZTMn [mgO2/dm3]
Azot amonowy N-NH4 [mg/dm3]
Azot azotynowy N-NO2 [mg/dm3]
Azot azotanowy N-NO3 [mg/dm3]
Azot m.Kjeldahla [mg/dm3]
Azot og. [mg/dm3]
Chlorki Cl- [mg/dm3]
Siarczany [mg/dm3]
Wapń [mg/dm3]
Magnez [mg/dm3]
Sód [mg/dm3]
Potas [mg/dm3]
Fosfor ogólny [mgP/dm3]
Fosforany [mgPO4/dm3]
Ołów Pb [mg/dm3]
Cynk Zn [mg/dm3]
Miedź Cu [mg/dm3]
Magnuszew
1104
20
705
8,7
14,6
52,2
10,2
0,76
0,027
2,17
1,47
3,58
188
79
93,8
18,4
103,1
5,9
0,27
0,25
0,02
0,03
0,007
Góra
Kalwaria
1032
71,5
636,5
9,6
10,9
21,4
11,0
0,6
0,05
2,3
2,7
4,2
144
66,5
83,0
13,9
83,7
6,4
0,3
0,3
0,004
0,04
0,004
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
36
VI - Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa
Kadm Cd [mg/dm3]
Miano Coli
Chlorofil [g/dm3]
Benzo/a/piren [ng/dm3]
0,005
0,007
232,9
-
0,0003
0,007
230,9
-
Należy również podkreślić, że od roku 2000 poprawie ulega stan sanitarny Wisły, który
odpowiada obecnie III klasie jakości. Parametry fizykochemiczne wykazują II klasę
czystości, za wyjątkiem przewodności, która nie odpowiada normom oraz zawiesiny ogólnej,
której wartości utrzymują się na stałym, zbyt wysokim poziomie. O pozaklasowym
charakterze rzeki stanowią, wg badań z 2003, głównie parametry hydrobiologiczne, m. in.
chlorofil „a”.
Czarna
Wody rzeki badane były ostatnio w 2000 roku, w ramach sieci regionalnej, w jednym
przekroju - w okolicach miejscowości Budy Sułkowskie (gm. Chynów). Ich jakość nie
odpowiadała normom, tak pod względem fizykochemicznym, jak i sanitarnym. Jedynie
wskaźniki hydrobiologiczne wykazywały III klasę jakości. Największym problemem były
znaczne wartości zawiesiny ogólnej oraz zawartość substancji organicznej, wyrażona
wysokim BZT5.
Jeziorka
Rzeka Jeziorka monitorowana jest w 9 punktach pomiarowo - kontrolnych, w ramach
monitoringu regionalnego, z których 4 zlokalizowane są w granicach powiatu grójeckiego.
Ostatnio wody rzeki badane były w 2000 i 2001 roku.
Wyniki badań wykazały pozaklasowy charakter wód Jeziorki. Praktycznie na całym
monitorowanym odcinku wody rzeki nie odpowiadały normom, głównie za sprawą
wskaźników fizykochemicznych (związki azotu i fosforu) i bakteriologicznych (miano Coli).
Jedynie wskaźniki hydrobiologiczne pozwoliły zaliczyć Jeziorkę do klasy III. Wyjątek
stanowił odcinek powyżej Głuchowa, gdzie wszystkie wskaźniki odpowiadały klasie III.
Rzeka stanowi odbiornik dla ścieków odprowadzanych z okolicznych oczyszczalni, m. in. z
Głuchowa i Lesznowoli. Przyjmuje również zanieczyszczenia dopływające wraz z wodami,
wpadających do niej rzek.
Kraska
Ostatnio wody rzeki badane były w 2002 roku, w ramach sieci regionalnej, w 4 przekrojach
kontrolno-pomiarowych. Ich jakość nie odpowiadała normom, głównie ze względu na zły
stan sanitarny oraz duże stężenia substancji biogennych.
Z badań prowadzonych w ostatnich latach wynika, że niski stan czystości wód Kraski
praktycznie nie ulega zmianom. Niewielka okresowa poprawa - III klasa jakości,
obserwowana była jedynie w 1999 roku w górnym biegu rzeki. Koło Falęcina (gm. Grójec)
rzeka prowadziła już wody pozaklasowe. W roku 1995 wody Kraski nie odpowiadały
normom na całej jej długości. O ich niskiej ocenie decydowały wówczas głównie związki
azotu.
Molnica
Rzeka Molnica prowadzi pozaklasowe wody na całej swojej długości. Jej wody badane były
ostatnio w roku 2000, w 2 przekrojach kontrolno-pomiarowych: w granicach Grójca oraz przy
ujściu do Kraski.
O niskiej ocenie wód Molnicy stanowiły przede wszystkim parametry fizykochemiczne i
bakteriologiczne, wskazujące na antropogeniczne pochodzenie zanieczyszczeń. Rzeka
37
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
VI - Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa
bowiem przepływa przez Grójec, gdzie przyjmuje z miasta zarówno ścieki komunalne
(sanitarne i deszczowe) jak i przemysłowe.
Pilica
Rzeka Pilica monitorowana jest corocznie w 4 punktach pomiarowo - kontrolnych, w tym 3 w
granicach powiatu grójeckiego. Wyniki badań wskazują na III klasę jakości jej wód,
praktycznie na całym badanym odcinku. Wskaźniki fizykochemiczne bardzo rzadko
przekraczają normy odpowiadające II klasie czystości, a stan sanitarny i hydrobiologia
kwalifikują rzekę na pograniczu klasy II i III, głównie za sprawą podwyższonych wartości
miana Coli i chlorofilu „a”. Stan czystości rzeki od lat utrzymuje się na zbliżonym poziomie.
Ostatnie badania PSSE w rejonie Warki, z maja i czerwca 2003 roku, potwierdzają zły stan
bakteriologiczny rzeki.
Tab. 9 Wyniki badań monitoringowych Pilicy wg WIOŚ
Punkty
Km
pomiarowobiegu
Gmina
kontrolne na
rzeki
rzece
pow.
ujścia
78,8 Nowe Miasto
Drzewiczki
pow.
45,3
Białobrzegi
Białobrzegów
Powiat
Klasa czystości
Ocena ogólna
1990 1995 2000
Wskaźniki decydujące o
non (metoda stężeń
charakterystycznych)
1990
1995
2000
m.
chlorofil,
coli
m. coli
Grójec
non
non
III
Białobrzegi
III
non
III
-
pow. Warki
19,5
Warka
Grójec
III
non
III
-
ujście do Wisły
1,6
Warka
Grójec
III
non
III
-
chlorofil
chlorofil,
m. coli
chlorofil,
m. coli
-
Mogielanka
Rzeka Mogielanka monitorowana jest w 3 punktach pomiarowo - kontrolnych. Ostatnio wody
rzeki badane były w ubiegłym, 2003 roku.
Wyniki badań wskazują III klasę jakości wód w górnym odcinku, powyżej Błędowa,
natomiast w środkowym - w okolicach Błędowa oraz ujściowym odcinku - poniżej
Mogielnicy pozaklasowy charakter. O takim stanie wód rzeki stanowią wskaźniki
fizykochemiczne (związki azotu) i hydrobiologiczne (chlorofil „a”) Wskaźniki
bakteriologiczne natomiast pogarszają się, z biegiem rzeki, z I do III klasy.
Stan rzeki nie ulega praktycznie poprawie. W stosunku do roku 1999 jakość Mogielanki
nawet pogorszyła się pod względem parametrów hydrobiologicznych, które wówczas
odpowiadały klasie II na całej długości rzeki.
Do rzeki odprowadzane są ścieki ze wszystkich oczyszczalni, zlokalizowanych w jej zlewni.
Drzewiczka
Ostatnio wody rzeki Drzewiczki badane były w 2003 roku, w ramach sieci regionalnej w
jednym przekroju, przy ujściu do Pilicy. Ich jakość odpowiadała III klasie jakości.
O przynależności do tej właśnie klasy decydowały jedynie wskaźniki, bakteriologiczne,
wyrażone wysokimi wartościami miana Coli. Parametry fizykochemiczne i hydrobiologiczne
natomiast wskazywały na II klasę czystości, co pozwala na stwierdzenie, iż Drzewiczka
należy do najczystszych spośród rzek, płynących w granicach powiatu grójeckiego. Należy
podkreślić, że rzeka utrzymuje taką jakość od wielu lat.
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
38
VI - Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa
Dylewka
Jakość wód rzeki Dylewki badana była ostatnio w 2003 roku w 2 przekrojach pomiarowych,
na wysokości Kozietuł oraz na odcinku ujściowym rzeki do Pilicy, poza granicami gminy
Goszczyn i powiatu. W obu miejscach stan czystości jej wód nie odpowiadał normom.
O niskiej ocenie ogólnej stanowiły przede wszystkim parametry fizykochemiczne (stężenia
związków biogennych-azotu i fosforu, przewodności, substancji rozpuszczonych i zawartości
substancji organicznej, wyrażone w wysokich wartościach BZT5 i ChZT) oraz wskaźniki
hydrobiologiczne (deficyt tlenu). Także pod względem bakteriologicznym (miano Coli) rzeka
nie odpowiadała normom. Zły stan wód Dylewki utrzymuje się od lat, a rzeka jest najbardziej
zanieczyszczoną spośród rzek, płynących w granicach powiatu grójeckiego
Wody rzeki Kruszewki, Machnatki, Borówki i Rokitnej nie były objęte badaniami
monitoringowymi.
VI.3
Podsumowanie
Obserwacje z lat 1990 - 2003 wykazują zły, często przekraczający dopuszczalne normy, stan
wód powierzchniowych na obszarze powiatu grójeckiego. Nadal bowiem przeważają wody o
pozaklasowym charakterze. Niewielkie polepszenie jakości, obserwowane jest jedynie w
przypadku największych rzek powiatu Wisły, której wody, choć nadal nie odpowiadają
normom, charakteryzuje stałe zmniejszanie stężeń poszczególnych zanieczyszczeń oraz Pilicy
i Drzewiczki, utrzymujących od kilku lat stosunkowo dobry stan czystości. Wyniki ostatnich
badań pozwoliły stwierdzić również wyraźny spadek zawartości metali ciężkich w osadach
ww. rzek.
Największy problem dla większości cieków stanowią wysokie wartości zawiesiny ogólnej
oraz zawartość substancji organicznej. Niepokojące są również utrzymujące się od wielu lat
wysokie wartości miana Coli w wodach rzecznych, świadczące o ich złym stanie sanitarnym.
Niedostateczny rozwój sieci kanalizacyjnej i związane z tym nielegalne odprowadzanie
ścieków socjalno-bytowych bezpośrednio do gruntu, bądź też do istniejącej sieci cieków
melioracyjnych to podstawowa przyczyna zanieczyszczeń wód powierzchniowych na terenie
powiatu. Wiele gospodarstw nie jest podłączonych do kanalizacji, a ścieki gromadzone są w
szambach, często nieszczelnych, co stwarza bezpośrednie zagrożenia dla czystości wód
powierzchniowych. Rzeki stanowią tym samym odbiorniki dla ścieków tak oczyszczonych
jak i surowych z okolicznych miejscowości.
Problemem są również rolnicze zanieczyszczenia obszarowe, związane tutaj głównie ze
stosowaniem środków chemicznej ochrony roślin oraz nawozów mineralnych i organicznych,
które przedostają się do wód rzecznych wraz ze spływem powierzchniowym (wody opadowe
i roztopowe).
Na nieznaczne polepszenie jakości wód wpływają przede wszystkim działania w zakresie
zmiany technologii produkcji w zakładach przemysłowych oraz modernizacji oczyszczalni i
usprawnienia istniejących urządzeń do oczyszczania.
VI.4
Wody podziemne
Zgodnie z podziałem hydroregionalnym Polski powiat grójecki praktycznie w całości
położony jest w obrębie południowomazowieckiego regionu hydrogeologicznego. Jedynie
południowe części gmin: Nowe Miasto n/Pilicą i Mogielnica zlokalizowane są w obrębie
regionu kujawsko-mazowieckiego.
39
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
VI - Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa
Granicę pomiędzy regionami stanowią podkenozoiczne wychodnie utworów jurajskich
antyklinorium środkowopolskiego.
Rys. 12 Warunki hydrogeologiczne na terenie powiatu grójeckiego
Region południowomazowiecki
Głównym elementem regionu południowomazowieckiego jest niecka mazowiecka, która pod
względem hydrostrukturalnym ma charakter otwarty i łączy się z sąsiednimi jednostkami.
Wynika to z układu pięter wodonośnych i izolujących.
Warunki występowania wód podziemnych w obrębie regionu południowomazowieckiego na
obszarze powiatu grójeckiego są zróżnicowane. W peryferyjnej, południowo-zachodniej
części regionu, to jest w północnej części gminy Nowe Miasto nad Pilicą, centralnej i
północnej części gminy Mogielnica oraz południowej części gminy Goszczyn, główne,
użytkowe piętra wodonośne występują w osadach kredy górnej i czwartorzędu. Sporadycznie,
woda występuje także w osadach trzeciorzędu, a na północny zachód od Nowego Miasta nad
Pilicą w osadach jurajskich.
Na północ od wymienionych rejonów główne, użytkowe piętra wodonośne występują w
piaszczystych osadach trzeciorzędu i czwartorzędu.
Piętro wodonośne czwartorzędu na terenie powiatu grójeckiego jest głównym poziomem
użytkowym. Udział wód tego piętra stanowi 90% zasobów regionalnych. Poziomy
wodonośne czwartorzędu występują głównie w: dolinach rzecznych Wisły i Pilicy, na
wysoczyznach i równinach morenowych oraz w dolinach kopalnych.
W strefie przykrawędziowej regionu południowomazowieckiego t.j. w północnej części
gminy Nowe Miasto n/Pilicą, centralnej i północnej części gminy Mogielnica oraz
południowej części gminy Goszczyn, wodonośne osady czwartorzędowe reprezentowane są
przez piaski, piaski i żwiry, które najczęściej występują na głębokości 10-60 m, przeważnie
do 40 m. Czwartorzędowy poziom wodonośny buduje tu jedna, rzadziej dwie warstwy
wodonośne. Wody podziemne najczęściej występują pod ciśnieniem. Miejscami, w utworach
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
40
VI - Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa
czwartorzędowych osady wodonośne nie występują (rejon Mogielnicy). Wydajności
pojedynczych ujęć są zróżnicowane i wahają się od kilku do 40 m3/h.
Na północ od strefy przykrawędziowej t.j. w centralnej i północnej części powiatu
grójeckiego, czwartorzędowe warstwy wodonośne budują piaski i żwiry oraz piaski,
najczęściej występujące na głębokości 10-80 m. Poziom wodonośny tworzą jedna rzadziej
dwie warstwy wodonośne. Woda występuje pod ciśnieniem. W dolinach rzek: Wisły i Pilicy
w obrębie gmin: Jasieniec i Warka, a także na obszarach występowania na powierzchni
miąższych warstw piaszczystych osadów wodnolodowcowych i lodowcowych - zwierciadło
wody ma charakter swobodny. Wydajności pojedynczych ujęć są zróżnicowane i wahają się
od kilku do 70 m3/h. Miejscami w utworach czwartorzędowych osady wodonośne nie
występują np. Grójec, Boglewice i Bronisze.
Piętro wodonośne trzeciorzędu składa się z dwóch poziomów: oligoceńskiego i
mioceńskiego. Zachowują one odrębność hydrauliczną i są oddzielone nieciągłą warstwą
utworów słabo przepuszczalnych. Różnią się składem litologicznym, parametrami
hydrogeologicznymi, ciśnieniem, składem chemicznym wód i właściwościami fizycznymi
wody. Sporadycznie poziom wodonośny tworzą także mało wydajne piaszczyste osady
pliocenu.
W centralnej i północnej części powiatu wodonośne osady trzeciorzędu występują na
głębokości powyżej 100 m, sporadycznie powyżej 200, a w pliocenie do 100 m, natomiast w
strefie przykrawędziowej na głębokości 30-80 m.
Osady te są dobrze izolowane od powierzchni terenu. Wody występują pod ciśnieniem, a
wydajności pojedynczych ujęć mieszczą się w granicach od kilku do 70 m 3/h w strefie
przykrawędziowej do 30 m3/h.
Poziom oligoceński stanowią piaski drobnoziarniste i średnioziarniste. Poziom tworzy na ogół
jedna warstwa o miąższości od kilkunastu do 60 m. W miarę zbliżania się do strefy
przykrawędziowej części niecki, wodonośność osadów oligoceńskich maleje. Na terenie
powiatu grójeckiego oligocen ujęty został do eksploatacji m.in. w Wytwórni Napojów
Bezalkoholowych w Michrowie, “Źródło Pniewy”.
Poziom mioceński ma mniej korzystne parametry hydrogeologiczne oraz podwyższoną
barwę. Reprezentują go najczęściej piaski drobnoziarniste i pylaste, miejscami
średnioziarniste. W przykrawędziowej części niecki na odcinku od Nowego Miasta n/Pilicą
do Błędowa poziom mioceński występuje płytko, na ogół na głębokości 50-100 m od
powierzchni. Przykryty jest tu najczęściej tylko czwartorzędem.
W rejonie Warki poziom mioceński z uwagi na korzystne wykształcenie litologiczne ma
znaczenie użytkowe.
Poziom plioceński ma niewielkie znaczenie użytkowe. Rozpoznany został w rejonie Grójca,
gdzie tworzą go kilku do kilkunastometrowej miąższości piaski drobnoziarniste, czasem
gruboziarniste, charakteryzujące się na ogół korzystnymi parametrami hydrogeologicznymi.
Współczynnik filtracji waha się od 0,5 do 12,0 m/24 h, a wydajność jednostkowa od 0,2 do
4,5 m3/h. Użytkowy w rejonie Grójca charakter utworów plioceńskich, nie zmienia
regionalnych cech tego kompleksu, pełniącego rolę piętra izolującego.
Piętro kredy górnej tworzy jeden zespół wodonośny połączony hydraulicznie, bez
wyraźnego rozdziału na odrębne poziomy. Piętro to jest stosunkowo słabo rozpoznane.
Woda występuje pod ciśnieniem w szczelinach margli, wapieni i piaskowców. Są to wody
porowo-szczelinowe i szczelinowe, występujące na głębokościach 40-160 m. Wydajności
pojedynczych ujęć mieszczą się w granicach od ok. 20 do ponad 100 m3/h. W kierunku osi
41
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
VI - Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa
niecki mazowieckiej (N) wodonośność piętra kredy górnej bardzo szybko maleje i często już
po kilku kilometrach zanika użytkowy charakter wód.
Jurajski poziom wodonośny reprezentują wodonośne wapienie i margle, sporadycznie
piaskowce jury górnej, występujące na głębokości ok. 100 m. Prowadzą one wody
szczelinowe i porowo-szczelinowe, które występują pod ciśnieniem. Wydajności
pojedynczych ujęć mieszczą się w granicach od kilkunastu do kilkudziesięciu m3/h.
Regionu kujawsko-mazowiecki
Niewielki fragment powiatu grójeckiego (południowa część gminy Nowe Miasto n/Pilicą i
niewielki południowy fragment gminy Mogielnica) położony jest w obrębie
hydrogeologicznego regionu kujawsko-mazowieckiego, gdzie występują dwa użytkowe piętra
wodonośne: jury (mezozoik) i czwartorzędu.
Piętro wodonośne jury reprezentowane jest przez wapienie (jura górna), piaskowce i
mułowce (jura środkowa). Prowadzą one wody szczelinowe, rzadziej szczelinowo-krasowe i
szczelinowo-porowe. W jurze górnej woda występuje pod ciśnieniem, najczęściej na
głębokości do 40 m. Wydajności uzyskiwane z otworów mieszczą się w przedziale od kilku
do ok. 70 m3/h. W utworach jury środkowej woda występuje pod ciśnieniem, najczęściej na
głębokości do 70 m. Wydajności uzyskiwane z otworów mieszczą się w przedziale od
kilkunastu do ok. 30 m3/h.
Piętro wodonośne czwartorzędu zalega bezpośrednio na wodonośnych osadach jurajskich.
Woda występuje w piaskach, piaskach i żwirach na głębokości od kilku do kilkunastu
metrów. W dolinie Pilicy w rejonie Nowego Miasta n/Pilicą w osadach czwartorzędu
występuje płytki poziom o swobodnym zwierciadle wody. Ponieważ poziom ten jest nie
izolowany od powierzchni terenu, wobec czego istnieje stałe zagrożenie zanieczyszczeniem.
Poza doliną Pilicy wody podziemne w osadach czwartorzędowych występują pod ciśnieniem.
Wydajności pojedynczych ujęć przeważnie nie przekraczają. 20 m3/h.
Poza poziomami użytkowymi na terenie powiatu eksploatowane są także płytkie wody
gruntowe związane z soczewkami i przewarstwieniami piaszczystymi występującymi w
strefie przypowierzchniowej. Są one ujmowane płytkimi studniami wierconymi i studniami
kopanymi. Ponieważ warunki występowania tych wód charakteryzuje ogromne
zróżnicowanie, przy planowaniu różnego rodzaju inwestycji wymagają one każdorazowo
szczegółowego rozpoznania. W ostatnich latach nastąpiło drastyczne obniżenie się poziomu
zwierciadła wód gruntowych, co spowodowało okresowe braki wody w studniach. Na jakość
wód gruntowych znaczący wpływ ma sposób zagospodarowania terenu w rejonie studni.
Stwierdzane w wodzie zanieczyszczenia najczęściej mają charakter punktowy i są
pochodzenia antropogenicznego.
W celu ochrony jakości i zasobów wód podziemnych na terenie Polski wydzielono główne
zbiorniki wód podziemnych. Powiat grójecki zgodnie z „Mapą obszarów głównych
zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony”, A.S.
Kleczkowskiego, 2000 położony jest w zasięgu dwóch zbiorników:

GZWP 222 – czwartorzędowy zbiornik Dolina rz. śr. Wisła (Warszawa-Puławy)

GZWP 215 – trzeciorzędowy zbiornik Subniecka Warszawska
VI.5
Stan wód podziemnych
Monitoring
Na terenie powiatu grójeckiego monitoring jakości zwykłych wód podziemnych prowadzony
jest w ramach badań krajowych i regionalnych. Otwory obserwacyjno-pomiarowe sieci
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
42
VI - Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa
krajowej zlokalizowane są w: Małej Wsi i Bielanach (otwory IMGW) oraz Warce i
Michałowie k/Warki (otwory PIG). Otwory PIG ujmują do eksploatacji pierwszy, użytkowy
czwartorzędowy poziom wodonośny, natomiast otwory IMGW płytkie wody gruntowe.
Badania składu i własności fizykochemicznych 37 wskaźników wykonuje się raz w roku.
Otrzymane wyniki analiz Państwowy Instytut Geologiczny PIG przetwarza w komputerowej
bazie MONBADA.
Otwory obserwacyjno-pomiarowe sieci regionalnej zlokalizowane są w Konarach i Uleńcu.
Są to studnie ujmujące do eksploatacji wody poziomu czwartorzędowego.
Głównym zadaniem monitoringu regionalnego jest rozpoznanie oraz stała kontrola jakości
zbiorników wód o znaczeniu regionalnym. Badania wód czwartorzędowego głównego
poziomu użytkowego, prowadzone są 2 razy w roku na wiosnę i na jesieni.
Na terenie powiatu nie są zlokalizowane punkty monitoringowe, w których obserwowana jest
jakość wód trzeciorzędowych i kredowych.
Otrzymane wyniki porównywane są z zalecaną przez Głównego Inspektora Ochrony
Środowiska "Klasyfikacją jakości zwykłych wód podziemnych dla potrzeb monitoringu" z
1995 roku. Klasyfikacja ta wydziela:

klasę Ia - wód najwyższej jakości bez przekroczeń dopuszczalnych wskaźników
zanieczyszczeń, nadających się do celów pitnych bez uzdatnienia;

klasę Ib - wód wysokiej jakości, nieznacznie zanieczyszczonych o naturalnym
chemiźmie, odpowiadających wodom do celów pitnych i gospodarczych
wymagających prostego uzdatniania.;

klasę II - wód średniej jakości o naturalnym chemiźmie, jak i zmienionych
antropogenicznie, wymagających złożonego uzdatniania;

klasę III - wód niskiej jakości, w których cechy fizyczne i zawartość głównych
wskaźników zanieczyszczeń, znacznie przekraczają normy obowiązujące dla wód
pitnych.
Przy kwalifikowaniu wody do odpowiedniej klasy, jako dopuszczalne przyjmuje się
przekroczenie wartości granicznych 3 wskaźników nietoksycznych, które mieści się w
granicach przypisanych bezpośrednio niższej klasie jakości. Nie dopuszcza się przekroczenie
wartości granicznych każdego z 11 zbadanych wskaźników o charakterze toksycznym. Wody
wykazujące wyższe stężenia wskaźników od określonych dla III klasy, określane są jako
pozaklasowe.
Otrzymane wyniki porównywane są również z zaleceniami, zawartymi w Rozporządzeniu
Ministra Zdrowia z dnia 19 listopada 2002 roku (Dz.U. Nr 203, poz. 1718) w sprawie
wymagań dotyczących jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi.
VI.5.1 Źródła zanieczyszczeń wód podziemnych
Ogniska zanieczyszczeń wód podziemnych na terenie powiatu grójeckiego posiadają
zróżnicowany charakter przestrzenny i jakościowy. Do największych potencjalnych i
rzeczywistych należą:

duże gospodarstwa rolnicze i hodowlane;

nie skanalizowane wsie;

szlaki komunikacyjne;

zakłady przemysłowe, obiekty usługowe:

Źródła PiastPol
43
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
VI - Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa


























Pepsi General Bottles
PKS Grójec
MIROPASZ w Mirowicach
ESI Sp. z o.o. Dar Natury w Częstoniewie
PPH ALPEX w Łęczeszycach
Browary „WARKA”
JAHNCKEPOL Sp. z o.o. w Mogielnicy
EMIG Sp. z o.o. w Kozietułach
Chemiczna Spółdzielnia Pracy „Nowoplast”
ARED Zakład Przetwórstwa Owoców i Warzyw
BIOWET w Drwalewie
GPH Folwark w Jankowicach
„WARWIN” S.A. w Warce
stacje paliw;
warsztaty i niektóre małe zakłady produkcyjne, a szczególnie
samochodowe,
oczyszczalnie ścieków w Błędowie, Lipiu i Bielanach (gm. Błędów)
oczyszczalnia ścieków w Goszczynie
oczyszczalnia ścieków w Jasieńcu
Gminny Zakład Gospodarki Komunalnej w Chynowie
Zakład Usług Komunalnych w Warce
Zakład Gospodarki Komunalnej w Belsku Dużym
Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Nowym Mieście nad
Pilicą
Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Mogielnicy
Zakład Wodociągów i Kanalizacji w Grójcu
składowiska odpadów w Częstoniewie, Warce, Wężowcu i Nowych
Łęgonicach
cmentarze.
VI.5.2 Jakość wód podziemnych
Chemizm i jakość wód podziemnych zależą od warunków ich występowania, w tym
wykształcenia litologicznego warstwy wodonośnej i miąższości nadkładu izolacyjnego.
Wody czwartorzędowego piętra wodonośnego
Ogólna struktura jakości wód podziemnych, szczególnie czwartorzędowych jest
odzwierciedleniem zmian zachodzących w wodach gruntowych, to jest w wodach
występujących płytko, najczęściej o swobodnym zwierciadle. Pogarszanie lub polepszanie ich
jakości znajduje odzwierciedlenie w jakości wód wgłębnych.
Do głównych wskaźników obniżających jakość zwykłych wód podziemnych należą: azot
amonowy, żelazo, potas, sód, fosforany i mangan.
Najbardziej narażone na zanieczyszczenia są wody gruntowe występujące płytko, bez izolacji
od powierzchni utworami słabo przepuszczalnymi. Natomiast wody wgłębne, lepiej
izolowane, generalnie nie wykazują obniżenia jakości powodowanego czynnikami
antropogenicznymi. Zachodzi jednak obawa, że w dłuższym okresie czasu ich jakość może
ulec pogorszeniu na skutek powolnej migracji zanieczyszczeń z powierzchni w głąb.
Wg „Atlasu hydrogeologicznego Polski” jakość wód piętra czwartorzędowego na terenie
powiatu grójeckiego jest generalnie dobra. Wymagają one jedynie prostego uzdatniania.
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
44
VI - Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa
Mineralizacja ogólna wody waha się w granicach 400-600 mg/dm3. Dominuje typ
wodorowęglanowy. Często występuje podwyższona zawartość żelaza i manganu pochodzenia
naturalnego. Obecne w wodzie żelazo i mangan są charakterystyczne dla czwartorzędowych
osadów wodnolodowcowych.
Jakość wód czwartorzędowych obserwowana jest w studniach zlokalizowanych w: Małej
Wsi, Bielinach, Warce, Michałowie k/Warki, Konarach i Uleńcu. Są to punkty
monitoringowe sieci krajowej i regionalnej.
Zgodnie z "Klasyfikacją jakości zwykłych wód podziemnych dla potrzeb monitoringu" woda
pobrana z ww. otworów w roku 1995 charakteryzowała się wysoką jakością (klasa Ib). W
roku 2003 stwierdzono pogorszenie się jakości wody w otworze zlokalizowanym na terenie
Małej Wsi (klasa III), gdzie stwierdzono obecność azotu azotanowego N_NO3 i w otworze
zlokalizowanym w Konarach (klasa II). Pogorszenie jakości wody w tych otworach świadczy
najprawdopodobniej o punktowym zanieczyszczeniu.
Wody piętra trzeciorzędowego
Wodonośne osady piętra trzeciorzędowego (poziomy: oligocenu, miocenu i sporadycznie
pliocenu) występują praktycznie w całym powiecie grójeckim (z wyjątkiem regionu
kujawsko-mazowieckiego).
Wody trzeciorzędowe należą najczęściej do typu węglanowo-siarczanowo-chlorkowowapniowo-magnezowo-sodowo-potasowego.
Ogólna mineralizacja wód oligoceńskich wynosi ok. 300 mg/dm3, a mioceńskich nie
przekracza 500 mg/dm3. Szczególną cechą wód mioceńskich jest brunatne lub żółtawe
zabarwienie pochodzące od rozproszonych lub rozpuszczonych związków organicznych,
często dyskwalifikujące te wody z powszechnego użytkowania.
Wg „Atlasu hydrogeologicznego Polski” wody piętra trzeciorzędowego w północnej i
południowej części powiatu grójeckiego charakteryzują się dobrą jakością i wymagają
prostego uzdatniania. W części centralnej charakteryzuje je średnia jakość. Woda wymaga tu
szerokiego uzdatniania.
Wody piętra mezozicznego (kreda i jura)
W wodonośnych osadach kredy górnej dominują wody zwykłe, typu węglanowo-wapniowego
z niewielką zawartością chlorków (do 20 mg/dm3), przy dość znacznym udziale siarczanów
(40-130 mg/dm3).
Ze względu na głębokość występowania, rodzaj i miąższość nadkładu, wody mezozoiczne nie
są narażone na zanieczyszczenie z powierzchni terenu, a ich jakość i chemizm zależy przede
wszystkim od warunków naturalnych. Wyjątek stanowi rejon Nowego Miasta n/Pilicą, gdzie
wodonośne osady jury stwierdzono na głębokości ok. 20 m.
Wg „Atlasu hydrogeologicznego Polski” wody piętra mezozoicznego w podregionie
południowomazoiwieckim charakteryzują się dobrą jakością. Ze względu na
ponadnormatywną zawartość związków żelaza, rzadziej manganu, wymagają prostego
uzdatniania.
Wody występujące w osadach kredowych na północ od Grójca charakteryzuje dobra i trwała
jakość (kl. I i II).
45
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
VI - Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa
VI.6
Podsumowanie
Zgodnie z podziałem hydroregionalnym Polski powiat grójecki położony jest praktycznie w
całości w obrębie południowomazowieckiego regionu hydrogeologicznego, z wyjątkiem
południowych części gmin: Nowe Miasto n/Pilicą i Mogielnica, która zlokalizowane są w
regionie kujawsko-mazowieckim.
Głównym elementem regionu południowomazowieckiego jest niecka mazowiecka, gdzie
wyróżnia się trzy piętra wodonośne o zasięgu regionalnym: kredy górnej, trzeciorzędu i
czwartorzędu. Głównym poziomem użytkowym na tym terenie jest piętro czwartorzędu.
Udział wód tego piętra stanowi 90% zasobów regionalnych. Podrzędnie wykorzystuje się
wody piętra trzeciorzędowego składającego się z dwóch poziomów: oligoceńskiego i
mioceńskiego. Sporadycznie eksploatowane są także mało wydajne piaszczyste osady
pliocenu.
W regionie kujawsko-mazowieckim główne użytkowe poziomy wodonośne występują w
utworach czwartorzędu i jury.
Zgodnie z „Mapą obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce
wymagających szczególnej ochrony”, A.S. Kleczkowskiego, powiat grójecki położony jest w
zasięgu dwóch zbiorników:

GZWP 222 – czwartorzędowy zbiornik Dolina rz. śr. Wisła (Warszawa-Puławy)

GZWP 215 – trzeciorzędowy zbiornik Subniecka Warszawska
Poza poziomami użytkowymi na terenie powiatu eksploatowane są także płytkie wody
gruntowe związane z soczewkami i przewarstwieniami piaszczystymi występującymi w
strefie przypowierzchniowej.
Na terenie powiatu w ramach badań krajowych i regionalnych prowadzony jest monitoring
jakości zwykłych wód podziemnych. Otwory obserwacyjno-pomiarowe zlokalizowane są w:
Małej Wsi, Bielinach, Warce, Michałowie k/Warki, Konarach i Uleńcu. Ww. otwory ujmują
do eksploatacji wody poziomu czwartorzędowego. Jakość wód piętra trzeciorzędowego i
mezozoicznego na terenie powiatu grójeckiego nie jest monitorowana.
Jakość wód piętra czwartorzędowego na terenie powiatu grójeckiego jest generalnie dobra.
Woda wymaga jedynie prostego uzdatniania. Występujące w wodzie podwyższone ilości
żelaza i manganu są najczęściej pochodzenia naturalnego.
Do głównych wskaźników obniżających jakość wód czwartorzędowych należą: azot
amonowy, żelazo, potas, sód, fosforany i mangan. Najbardziej narażone na zanieczyszczenia
są wody gruntowe występujące płytko i bez izolacji. Stwierdzane w wodzie zanieczyszczenia
mają najczęściej charakter punktowy i są pochodzenia antropogenicznego.
Przyczynami zanieczyszczenia środowiska gruntowo-wodnego mogą być przede wszystkim:
zrzuty ścieków do wód i gruntu, niezgodne z obowiązującymi przepisami składowanie
odpadów, a także niewłaściwe składowanie i stosowanie nawozów organicznych i sztucznych
oraz środków ochrony roślin w rolnictwie.
W związku z powyższym konieczna jest poprawa sanitacji wsi i obszarów podmiejskich, a
także właściwe i kontrolowane stosowanie środków ochrony roślin i nawozów, co ma istotne
znaczenie w powiecie grójeckim.
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
46
VI - Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa
VI.7
Gospodarka wodno-ściekowa
Na terenie powiatu grójeckiego stopień zwodociągowania wynosi 61,6 %, natomiast stopień
skanalizowania 31,3 %, przy czym w poszczególnych jednostkach samorządowych, zarówno
stopień zwodociągowania jak i skanalizowania jest zróznicowany. Zadawalający jest stopień
zwodociągowania obszarów miejskich od 90 % w Warce do 100 % w pozostałych miastach
powiatu. Obszary wiejskie charakteryzuje natomiast zbyt mały procent zaopatrzenia w wodę
wodociągową - od 4,7 % w gminie Pniewy do 83,9 % w gminie Grójec.
Stopień skanalizowania obszarów miejskich jest zadawalający i wynosi od 57 % w
Mogielnicy do 83,5 % w Grójcu. Stopień skanalizowania obszarów wiejskich jest
zdecydowanie niższy od stopnia skanalizowania zwartej zabudowy miast i wynosi od 0 % w
gminie Pniewy do 20,4 % w gminie Błędów.
Tab. 10 Stopień skanalizowania i zwodociągowania poszczególnych gmin powiatu
grójeckiego
Jednostka samorządowa
Gmina Belsk Duży
Gmina Błędów
Gmina Chynów
Gmina Goszczyn
Miasto i gmina Grójec
Gmina Jasieniec
Miasto i Gmina Mogielnica
Miasto i Gmina Nowe Miasto
n/Pilicą
Gmina Pniewy
Miasto i Gmina Warka
Liczba mieszkańców
(dla gmin miejsko-wiejskich
l. mieszk. miasta/l. mieszk. gminy)
6764
8303
9216
2874
22 857 (14 974/ 7883)
5421
9774 (2662/ 7112)
9011 (4155/ 4856)
Stopień
zwodociągowania
(miasto/gmina)
28,6
30,1
66,6
13,2
94,4 (100/ 76)
48
64,2 (100/ 50,8)
85,7 (100/ 73,4)
Stopień
skanalizowania
(miasto/gmina)
9,2
20,4
13,2
3,8
55,7 (83,5/2,9)
10,7
15,6 (57/ 0)
28,9 (62,6/ 0)
4416
19028 (11 360/7668)
4,7
60 (90/ 13,5)
0
51,3 (80/ 8,5)
VI.7.1 Zaopatrzenie w wodę
Na terenie powiatu grójeckiego znajduje się 46 komunalnych ujęć wody, z których
zdecydowana większość ujmuje wody piętra czwartorzędowego. Jedynie otwory studzienne w
Goszczynie, Mogielnicy, Michałowicach i Pawłowicach (gm. Mogielnica) ujmują wody
piętra kredowego, w Nowym Mieście n/Pilicą - jurajskiego, natomiast w Józefowie i Sielcu
(gm. Goszczyn), Błędowie (gm. Błędów), Turowicach (gm. Jasieniec), Grójcu - ul.
Starostokowa (gm. Grójec) oraz Warce i Bończy (gm. Warka) wody piętra trzeciorzędowego.
Zgodnie z „Atlasem hydrogeologicznym Polski” na obszarze powiatu grójeckiego występują
w utworach czwartorzędowych, trzeciorzędowych oraz mezozoicznych, wody dobrej i
średniej jakości, na których stan wpływ mają przede wszystkim takie wskaźniki jak: żelazo,
mangan i mętność, stanowiące o przynależności badanej wody do danej klasy jakości. Należy
podkreślić jednak, iż wszystkie ww. czynniki mają pochodzenie naturalne.
W studniach ujęć wodociągowych stwierdzane są również podwyższone zawartości azotu
amonowego, sodu i potasu.
Wody z utworów mezozoicznych (jurajskich i kredowych), trzeciorzędowych i
czwartorzędowych nie spełniają na ogół warunków określonych w Rozporządzeniu Ministra
Zdrowia z dn. 19. 11. 2002, w sprawie wymagań dotyczących jakości wody przeznaczonej do
spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 203, poz. 1718). Aby ujmowana woda odpowiadała
warunkom ww. rozporządzenia konieczne jest tym samym zastosowanie prostego
47
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
VI - Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa
uzdatniania, polegającego głównie na odmanganianiu i odżelazianiu, a w przypadku wód
piętra trzeciorzędowego zastosowanie uzdatniania szerszego.
Tab. 11 Ujęcia komunalne wód podziemnych na terenie powiatu grójeckiego
Gmina
Gmina Belsk Duży
Gmina Błędów
Gmina Chynów
Gmina Goszczyn
Miasto
Grójec
i
Gmina
Gmina Jasieniec
Miasto i
Mogielnica
Gmina
Miasto i
Gmina
Nowe Miasto n/Pilicą
Gmina Pniewy
Miasto
Warka
i
Gmina
Liczba ujęć wody/
miejscowości
Liczba
studni
Ujmowany
poziom
Łęczeszyce
Różce
Błędów
Lipie
Bielany
Wola Chynowska
Jakubowizna
Żelechów
Watraszew
Goszczyn
Józefów
Sielec
Grójec, ul. Starostokowa
Grójec, ul. Lewiczynska
Grójec, ul. Zdrojowa
Wola Worowska
Kępina
Mirowice
Kośmin
Jasieniec
Warpęsy
Kozietuły
Franciszków
Stefanków
Ryszki
Gołębiów
Turowice
Mogielnica
Michałowice
Pawłowice
Wodziczna
Tomczyce
Kozietuły
Nowe Miasto n.Pilicą
Żdżary
Pniewy
Dąbrówka
Ciechlin
Wilczoruda
Wilczoruda Parcela
Warka
Gośniewice
Piaseczno
Dębnowola
Bończa
Pilica
2
1
2
2
1
2
2
1
1
1
1
1
4
2
2
1
2
1
1
2
1
1
1
1
1
1
1
3
1
1
1
1
1
3
3
2
1
1
1
1
8
1
3
2
2
1
Q
Q
Tr
Q
Q
Q
Q
Tr
Tr
Cr
Tr
Tr
Q/Tr
Q
Q
Q
Q
Q
Q
Q
Q
Q
Q
Q
Q
Q
Tr
Cr
Cr
Cr
Q
Q
Q
J
Q
Q
Q
Q
Q
Q
Q/Tr
Q
Q
Q
Tr
Q
Zużycie wody
w gminach
średnio m3/d
500
170
400
10,5
3100
210
1250
1500
350
2300
Łączne zużycie wody z ujęć komunalnych w powiecie grójeckim wynosi blisko 10 000 m3/d,
przy czym należy podkreślić, iż zdecydowana większość wody wodociągowej to zasoby
piętra czwartorzędowego.
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
48
VI - Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa
Na terenie powiatu znajdują się ponadto ujęcia wody, należące do podmiotów gospodarczych
- zakładów produkcyjnych i usługowych. Jednostki te eksploatują wody podziemne na
potrzeby technologiczne, a także dla celów bytowo-gospodarczych.
Zużycie wody w celach przemysłowych, określone na podstawie dostępnych danych, wynosi
ok. 3 000 000 m3 na rok, co daje ponad 8 000 m3/d. Wymienione w tabeli 12 podmioty
gospodarcze korzystają z wód pochodzących z kilku poziomów wodonośnych czwartorzędowych, trzeciorzędowych i mezozoicznych, nie przekraczając dopuszczalnych
wielkości, określonych w pozwoleniach wodnoprawnych.
Tab. 12 Charakterystyka ujęć wód podziemnych największych zakładów
produkcyjnych i usługowych na terenie powiatu grójeckiego
l. p.
Lokalizacja, użytkownik
1
Janhckepol Sp. z o.o.,
Kozietuły Nowe
Emig Sp. zo.o.
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
FFFIL Malchem,
Sułkowice
Biowet S.A., Drwalew
Browary Warka S.A.
ESI Sp. zo.o., Częstoniew
Tongheung - ZTS Polska
sp. z o.o.
PKS Sp. zo.o.
Mirowice - Miropasz
Sp. zo.o
SPZOZ
Technochemia
Cukiernicza Spółdzielnia
Inwalidów „Jedność”
KON-VIN Sp. zo.o,
Głuchów (szczyt prod.)
KON-VIN Sp. zo.o,
Głuchów
PPH Alpex
PPH Alpex (szczyt
prod.)
Ferrero Polska Sp. z o.o.
PEPSI GENERAL
BOTTLERS Sp. z o.o.,
Michrów
Źródła PiastPol
Agrosimex Sp. z o.o.,
Goliany
Gospodarstwo
Szkółkarskie
P. Łazuckich
Gmina
Wydajność
max m3/h
50
Wydajność
śr. m3/d
910,2
Mogielnica
b.d.
893,1
1,49
5,25
b.d
447
84,6
b.d
6640
1250,6
30
210
czwartorzęd
trzeciorzęd
trzeciorzęd
5
12
32
105,5
trzeciorzęd
czwartorzęd
53,83
77,7
154
trzeciorzęd
11
20
120
560
czwartorzęd
120
200
50
50
589,8
590
czwartorzęd
9,5
155
1120,4
3 720
czwartorzęd
czwartorzęd
trzeciorzęd
23
1
100
2,41
czwartorzęd
czwartorzęd
48
1152
czwartorzęd
Chynów
Chynów
Warka
Grójec
Belsk Duży
Pniewy
Błędów
Ujmowany
poziom
czwartorzęd
trzeciorzęd
czwartorzęd
trzeciorzęd/
kreda
czwartorzęd
czwartorzęd
trzeciorzęd
Jasieniec
Zebrane informacje dotyczą jedynie ujęć komunalnych i zakładów o największym poborze
wód. Nie uwzględniają natomiast mniejszych podmiotów, a także szeregu
niezarejestrowanych studni, należących do indywidualnych właścicieli, których liczba sięgać
może nawet kilku tysięcy.
49
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
VI - Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa
Z uwagi na fakt, że obiekty przemysłowe i komunalnych wykorzystują różne poziomy
wodonośne, obserwowany w powiecie deficyt wody w studniach, ujmujących piętro
czwartorzędowe, należy wiązać głównie z niekontrolownym wykorzystywaniem zasobów
wód podziemnych w sadownictwie. Potwierdzeniem tego są okresowe braki wody w
otworach studziennych w sezonie wegetacyjnym.
Na terenie powiatu jest ok. 48 tys. ha sadów (spis rolny, WUS). Powierzchnia sadów
dynamicznie się zwiększa. Szacuje się, że pobór wody podziemnej dla nawodnienia 1 ha sadu
wynosi 6 m3/d w okresie od maja do sierpnia. Przy zasobach dyspozycyjnych dla poboru wód
podziemnych czwartorzędowych na poziomie 136,1 m3/d km2 w zlewni Jeziorki
powierzchnia sadów nawadnianych na 1km2 nie powinna przekraczać w gminie ok. 16 ha.
Natomiast przy zasobach dyspozycyjnych dla poboru wód podziemnych czwartorzędowych
na poziomie 46 m3/d km2 w zlewni Pilicy powierzchnia sadów nawadnianych na 1km2 nie
powinna przekraczać ok. 6 ha. Dalszy rozwój nawadniania sadów doprowadzić może do
przekroczenia dopuszczalnego poboru i powstawania deficytów wody podziemnej
czwartorzędowej.
VI.7.2 Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków
Około 31 % mieszkańców powiatu grójeckiego jest podłączonych do kanalizacji. Największy
stopień skanalizowania posiadają tereny zwartej zabudowy miejskiej.
Na terenie powiatu grójeckiego znajduje się 12 komunalnych oczyszczalni ścieków, z czego 3
w gminie Błędów. Największe oczyszczalnie zlokalizowane są w miastach Grójec i Warka.
Według Rozporządzenia Ministra Środowiska z 29.11.2002 r. w sprawie warunków, jakie
należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji
szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego, jakość ścieków oczyszczonych lub
minimalny % redukcji zanieczyszczeń przy ściekach odprowadzanych do wód
powierzchniowych nie może przekraczać wartości podanych w tabeli 13.
Tab. 13 Zestawienie najwyższych dopuszczalnych wartości wskaźników zanieczyszczeń lub
minimalny % redukcji zanieczyszczeń w ściekach odprowadzanych z gminnych oczyszczalni w
powiecie grójeckim
Nazwa
wskaźnika
BZT5
ChZT
Zawiesina
ogólna
Azot ogólny
Fosfor ogólny
Oczyszczalnia w
Grójcu
>10000 RLM
mg/l
% redukcji
25
70-90
125
75
35
90
15
1
35
40
Oczyszczalnie w Nowym
Mieście n. Pilicą i w Warce
2000-9999 RLM
mg/l
% redukcji
25
70-90
125
75
35
90
15
2
-
Oczyszczalnie w Belsku, Błędowie,
Bielanach. Lipiach, Budach Sułkowskich,
Jasieńcu, Mogielnicy i w Konarach
< 2000 RLM
mg/l
% redukcji
40
150
50
30
5
-
Ścieki komunalne oczyszczane są również w oczyszczalniach:

w Lesznowoli, Ośrodek dla cudzoziemców (gm. Grójec)

w Lesznowoli, Dom Opieki Społecznej (gm. Grójec) - podlega powiatowi

w Warce, Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych (gm. Warka) - podlega powiatowi

w Nowym Mieście nad Pilicą, Wojskowa Agencja Mieszkaniowa (gm. Nowe
Miasto n. Pilicą)

w Tomczycach, Dom Pomocy Społecznej (gm. Mogielnica) - podlega powiatowi

w Odrzywołku, SM Własnościowo-Lokatorska (gm. Belsk Duży)

w Jurkach, Ośrodek Szkolno-Wychowawczy (gm. Pniewy) - podlega powiatowi.
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
50
VI - Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa
Niektóre komunalne gminne oczyszczalnie, oczyszczają również ścieki przemysłowe:

Oczyszczalnia w Belsku Dużym - gdzie stanowią one około 60 % dopływających
do oczyszczalni ścieków

Oczyszczalnia ścieków w Warce - gdzie stanowią one około 70 % dopływających
do oczyszczalni ścieków

Oczyszczalnia w Grójcu
51
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
VI - Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa
Tab. 14 Zestawienie informacji o oczyszczalniach komunalnych na terenie powiatu grójeckiego pozostających pod zarządem gmin
Liczba
mieszkań
ców/
liczba
miejsc.
Oczyszczalnie
/ Użytkownik
Miejscowości w
zlewni
oczyszczalni
Liczba
obsługiwanych
mieszkańców
Rodzaj
oczyszczalni
Przepustowość
[m3/d]
Gmina
Belsk Duży
6764/39
ZGK
Belsk Duży
Belsk Duży
Stara Wieś
620
300
Błędów
Fabianów
230
31-52
8303/52
UG Błędów
452
Gmina
Bielany
164
Mechanicznobiologiczna z
podwyższonym
usuwaniem
biogenów
Mechanicznobiologiczna z
jednoczesnym
strącaniem
chemicznym i
biologicznym
Mechanicznobiologiczna
Średnia
Ilość
dopływających
ścieków
[m3/d]
250-290
50
10-15
Lipie
200
Mechanicznobiologiczna
39
30-45
Sułkowice
Budy
Sułkowskie
Grobice
Nowe Grobice
Goszczyn
800
Mechanicznobiologiczna
350
81- 6500
95
Mechanicznobiologiczna
174
20
Grójec,
Krobów,
Kobylin
13317
Mechanicznobiologiczna
5400
41006200
Błędów
Gmina
Chynów
9216/62
GZGK w
Sułkowicach
Gmina
Goszczyn
2874/13
Goszczyn
Miasto
i Gmina
Grójec
22857/41
ZW i K
Grójec
Jakość ścieków
dopływających
[g/m3]
Jakość ścieków
oczyszczonych
[g/m3]
Odbiornik
BZT5 –196
ChZT - 1927
Zawiesina ogólna - 366
Azot ogólny – 66
Fosfor ogólny –8
BZT5 –108,67
ChZT - 186,30
Zawiesina ogólna - 61,67
Azot ogólny – 13,53
Fosfor ogólny –2,15
BZT5 –28,5
ChZT - 48
Zawiesina ogólna - 19,2
Azot ogólny – 5
Fosfor ogólny –0,9
BZT5 –1,02
ChZT - 4,26
Zawiesina ogólna - 1,81
Azot ogólny – 1,70
Fosfor ogólny –0,35
rz. Kraska
BZT5 –36,82
ChZT - 87,86
Zawiesina ogólna - 38,31
Azot ogólny – 7,21
Fosfor ogólny – 1,91
BZT5 –300
ChZT - 600
Zawiesina ogólna - 300
Azot ogólny – 80
Fosfor ogólny –12
BZT5 – 400
ChZT - 2200
Zawiesina ogólna - 533
Azot ogólny – 80
Fosfor ogólny –27
BZT5 – b.d.
ChZT - b.d.
Zawiesina ogólna - b.d.
Azot ogólny – b.d.
Fosfor ogólny – b.d.
BZT5 –300
ChZT - 677,2
Zawiesina ogólna - 236
Azot ogólny – 54
Fosfor ogólny –7,15
BZT5 –2,2
ChZT - 6,7
Zawiesina ogólna - 3,4
Azot ogólny – 1,45
Fosfor ogólny – 0,5
BZT5 –30
ChZT - 150
Zawiesina ogólna - 50
Azot ogólny – 30
Fosfor ogólny –5
BZT5 – 98
ChZT - 195
Zawiesina ogólna - 16
Azot ogólny – 47,1
Fosfor ogólny –7,9
BZT5 –40
ChZT - 150
Zawiesina ogólna - 50
Azot ogólny – 30
Fosfor ogólny –5
BZT5 –35,14
ChZT - 89
Zawiesina ogólna - 20,2
Azot ogólny – 35,9
Fosfor ogólny –3,8
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
rz. Machnatka
- rz.
Mogielanka
rz.
Mogielanka
rz. Machnatka
- rz.
Mogielanka
rz. Czarna
Rów
melioracyjny
D-13
rz. Molnica
52
VI - Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa
Gmina
Jasieniec
5421/36
ZUK
Jasieniec
Jasieniec
583
Mechanicznobiologiczna
148
50-65
Miasto
i Gmina
Mogielnica
9744/39
ZGKiM
Mogielnica
Mogielnica
1528
Mechanicznobiologiczna
600
161-240
Miasto
i Gmina
Nowe Miasto
n.Pilicą
9911/34
ZGKiM
Nowe Miasto
n.Pilicą
Nowe Miasto
n.Pilicą
2600
Mechanicznobiologiczna
700
700-800
Gmina
Pniewy
4416/41
Miasto i
Gmina Warka
19028/45
53
BZT5 – 181,4
ChZT – 117,6
Zawiesina ogólna – 60
Azot ogólny – 72,3
Fosfor ogólny – 1,8
BZT5 –550
ChZT - 932
Zawiesina ogólna - 154
Azot ogólny –76
Fosfor ogólny –6,6
BZT5 –332,2
ChZT - 612
Zawiesina ogólna - 318
Azot ogólny - 81
Fosfor ogólny –11,7
BZT5 –17,1
ChZT – 9,8
Zawiesina ogólna – 2,5
Azot ogólny – 0,9
Fosfor ogólny – 0,6
BZT5 –3,3
ChZT – 44
Zawiesina ogólna - 10
Azot ogólny – 3,3
Fosfor ogólny –0,4
BZT5 –33,2
ChZT – 66,8
Zawiesina ogólna – 36
Azot ogólny – 8,4
Fosfor ogólny –3,2
rów
melioracyjny
– rz. Kraska
BZT5 –760,01
ChZT - 1350,19
Zawiesina ogólna - 115,01
Azot ogólny - 51
Fosfor ogólny –10
BZT5 –1445,9
ChZT - 2409,9
Zawiesina ogólna - 1445,9
Azot ogólny - b.d.
Fosfor ogólny –b.d.
BZT5 –25,12
ChZT – 50,29
Zawiesina ogólna – 15,33
Azot ogólny – 3,94
Fosfor ogólny –0,79
BZT5 –7,43
ChZT – 47,09
Zawiesina ogólna – 18,76
Azot ogólny – 1,95
Fosfor ogólny –1,4
rz. Pilica
rz.
Mogielanka
Rz. Pilica
Brak oczyszczalni komunalnych
ZUK Warka
Warka
Stara Warka
9385
Konary
385
Mechanicznobiologiczna ze
wstępnym
strącaniem
chemicznym
Mechanicznobiologiczna
9000
4791,8
138
28,24
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
kanał A
- rz. Wisła
VI - Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa
Na terenie powiatu grójeckiego znajduje się ponadto 7 oczyszczalni i 3 zakładowe
podczyszczalnie ścieków (podczyszczone ścieki odprowadzane są do oczyszczalni miejskich)
należących do podmiotów gospodarczych:
Miasto i gmina Grójec

Oczyszczalnia ścieków w Głuchowie, Kon-Vin.

Oczyszczalnia ścieków w Mirowicach, Miropasz Sp. z o.o.

podczyszczalnia ścieków Grójcu, Tongheung ZTS-Polska Sp. z o.o

podczyszczalnia ścieków w Grójcu, PKS
Miasto i gmina Warka

Oczyszczalnia ścieków „Dańko” Hodowla Roślin Sp. z o.o. z/s w Choryni Zakład Hodowli Roślin O/Laski

podczyszczalnia ścieków w Warce, Browary „Warka” S.A
Gmina Chynów

Oczyszczalnia ścieków w Drwalewie, Biowet S.A.
Gmina Belsk Duży

Oczyszczalnia ścieków w Łęczeszycach, PPH ALPEX
Miasto i gmina Mogielnica

Oczyszczalnia ścieków w Kozietułach Nowych, Jahnckepol Sp. z o.o.
Gmina Pniewy

Oczyszczalnia ścieków w Michrowie, PEPSI GENERAL BOTTLERS POLAND
Sp. z o.o.
Obecnie planowana jest jedynie modernizacja oczyszczalni w ośrodku dla cudzoziemców w
Lesznowoli.
VI.7.3 Planowane inwestycje w zakresie gospodarki wodno-ściekowej
Poszczególne jednostki samorządu lokalnego nie posiadają programów zwodociągowania wsi
oraz rozwoju kanalizacji. Planują jednak szereg inwestycji w zakresie rozwoju systemów
zaopatrzenia w wodę oraz gromadzenia i oczyszczania ścieków komunalnych, które
doprowadzą do zwiększenia stopnia zwodociągowania:

w roku 2007 o 13,4 % do poziomu 75 %

w roku 2014 o32,8 % do poziomu 94,4 %,
oraz stopnia skanalizowania powiatu:

w roku 2007 o 21,7 % do poziomu 53 %

w roku 2014 o 41,3 % do poziomu 72,6 %.
Obecnie realizowana jest budowa wodociągu w miejscowości Odrzywołek, przewidziana na
okres 2003- 2004. W Grójcu modernizowana jest oczyszczalnia ścieków.
Do roku 2015 przewidziane jest wybudowanie kolejnych 206 km sieci kanalizacyjnej.
Planowana jest budowa kolejnych 20 komunalnych oczyszczalni ścieków w miejscowościach
Huta Błędowska, Danków, Wilków (gm. Błędów), Sielec i Długowola (gm. Goszczyn),
Łęczeszyce (gm. Belsk Duży), Bończa (gm. Warka), Koziegłowy, Zbrosza Duża, Turowice.
Boglewice i Franciszków (gm. Jasieniec), Budziszynek-Krężel i Drwalew (gm. Chynów),
Brzostowiec (gm. Mogielnica) oraz Pniewach, Jeziorach, Przęsławicach, Ciechlinie i
Wilczorudzie (gm. Pniewy). Ponadto w poszczególnych gminach planowana jest budowa
przydomowych oczyszczalni ścieków.
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
54
VI - Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa
Tab. 15 Założenia gospodarki wodno-ściekowej w poszczególnych gminach powiatu grójeckiego wg ankiet do krajowego programu budowy
kanalizacji i oczyszczalni ścieków
Docelowa
liczba osób
Długość sieci kanalizacyjnej
do zrealizowania (km)
2003200620112005
2010
2015
Szacunkowy koszt realizacji
kanalizacji (tys. zł)
2003200620112005
2010
2015
Nakłady
na
modernizację
istniejącej
sieci
(2003-2015) (tys. zł)
Gmina Belsk Duży
1500
2,5
2500
100
Gmina Błędów
1740
2,5
2,0
5,0
2500
2000
1250
-
Oczyszczalnie
(koszt w tys. zł)
Modernizacja oczyszczalni w Dańkowie
2003 - 1000 tys. zł
Gmina Chynów
9100
6
6
13
750
750
1500
3000
Modernizacja oczyszczalni w Sułkowicach
2004 - 1000 tys. zł
Gmina Goszczyn
2100
2,5
3,5
6,0
1000
1500
2500
1000
Miasto i Gmina Grójec
15810
6,5
25
25
1950
13800
14500
3900
Modernizacja oczyszczalni w Grójcu
2003 - 2005 - 9500 tys. zł
Gmina Jasieniec
3800
5
8
5
1250
2000
1250
200
Modernizacja oczyszczalni w Jasieńcu
2004 - 500 tys. zł
Miasto i Gmina Mogielnica
3706
2,5
5,5
5,8
625
1375
1450
-
Miasto i Gmina
Nowe Miasto nad Pilicą
b.d.
-
-
-
-
-
-
-
Gmina Pniewy
b.d.
-
-
-
-
-
-
-
Miasto i Gmina Warka
17280
8,9
18,1
23,0
3250
4500
8000
-
55
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
VII - Powierzchnia ziemi
VII Powierzchnia ziemi
VII.1 Morfologia terenu
Zgodnie z podziałem fizyczno-geograficznym J. Kondrackiego, powiat grójecki położony jest
w całości w granicach podprowincji Nizin Środkowopolskich, na pograniczu dwóch
makroregionów
Niziny
Środkowomazowieckiej
(318.7)
oraz
Wzniesień
Południowomazowieckich (318.8), w obrębie 4 mezoregionów i 1 mikroregionu:

Równiny Warszawskiej (318.76)

Doliny Środkowej Wisły (318.75)

Doliny Dolnej Pilicy (318.771)-mikroregion

Wysoczyzny Rawskiej (318.83)

Doliny Białobrzeskiej (318.85).
Nizina Środkowomazowiecka to najniżej położony makroregion wśród nizin mazowieckopodlaskich, w obrębie którego wysokości bezwzględne nie przekraczają praktycznie
140 m n.p.m. Wzniesienia Południowomazowieckie stanowią region przejściowy pomiędzy
Niziną Środkowopolską a Wyżyną Małopolską. Największe wysokości, dochodzące do 250 m
n.p.m., występują na zachód od omawianego terenu.
Szczegółowy opis poszczególnych mezoregionów został zawarty w rozdziale IV niniejszego
opracowania.
VII.2 Budowa geologiczna
Podkenozoicznymi strukturami budującymi podłoże powiatu grójeckiego są dwie duże
jednostki strukturalne: Synklinorium Brzeżne i Antyklinorium Środkowopolskie.
W obrębie Synklinorium Brzeżnego położony jest praktycznie cały powiat grójecki, jedynie
jego południowo-zachodnia część (południowa część gminy Nowe Miasto nad Pilicą i
południowy skraj gminy Mogielnica) zlokalizowane są w obszarze Antyklinorium
Środkowopolskiego.
Rys. 13 Schemat budowy geologicznej w rejonie powiatu grójeckiego
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
56
VII - Powierzchnia ziemi
Osie podłużne ww. jednostek mają kierunek NW-SE. Umowna granica pomiędzy
antyklinorium, a synklinorium prowadzona jest wzdłuż podkenozoicznych wychodni spągu
kredy górnej.
Przez powiat grójecki z NE na SW, wzdłuż uskoku: Nowe Miasto – Grójec przebiega granica
pomiędzy dwiema nieckami: warszawską i lubelską, które wchodzą w skład Synklinorium
Brzeżnego.
Obie niecki wypełnione są osadami kredy górnej i najniższego trzeciorzędu, natomiast trzon
wału stanowią osady jurajskie.
Osady mezozoiczne (kreda i jura)
Utwory mezozoiczne reprezentowane są przez różnego rodzaju wapienie, margle, gezy, iły,
mułowce, piaski i piaskowce. Na obszarze antyklinorium występują one na głębokości od ok.
20 m w rejonie Nowego Miasta n/Pilicą do ok. 150 m w rejonie Mogielnicy, natomiast a na
obszarze synklinorium od ok. 150 m do ok. 270 m
Powierzchnia osadów mezozoicznych opada w kierunku północno-wschodnim.
Osady trzeciorzędowe
Na przełomie mezozoiku i kenozoiku nastąpił okres erozji, po którym w dolnym
trzeciorzędzie omawiany teren stał się ponownie obszarem akumulacji. W środkowej Polsce
powstała rozległa depresja nazwana Niecką Mazowiecką. Centrum tej jednostki znajduje się
w rejonie Warszawy, natomiast powiat grójecki położony jest w jej południowo-zachodniej
części. Nieckę wypełniają detrytyczne osady paleogenu, neogenu i czwartorzędu.
Osady trzeciorzędowe w dokumentowanym rejonie w zasadzie tworzą ciągłą pokrywę skał
mezozoicznych. W miarę zbliżania się do granicy niecki mazowieckiej starsze osady
trzeciorzędowe (oligocen i miocen) stopniowo wyklinowują się, natomiast osady pliocenu nie
tworzą ciągłej pokrywy i występują płatami. Z analizy dostępnych materiałów archiwalnych
w tym map i przekrojów wynika, że miąższość trzeciorzędu wzrasta w kierunku centrum
niecki. Na północ od Nowego Miasta n/Pilicą trzeciorzęd reprezentowany jest jedynie przez
osady miocenu o miąższości do ok. 50 m. W rejonie Błędowa w profilu trzeciorzędu
widoczne są już osady oligocenu, miocenu i pliocenu o łącznej miąższości ok. 80 m.
Miąższość tych osadów wzrasta do ok. 180 m w rejonie Grójca.
Osady trzeciorzędowe reprezentowane są przez:

eoceńskie mułki i piaski pylaste

oligoceńskie piaski różno-, średnio-, drobnoziarniste, z przewarstwieniami
pylastymi, często z glaukonitem, mułki, mułki piaszczyste, iły w spągu
zapiaszczone

mioceńskie piaski różno-, średnio-, drobnoziarniste i pylaste, często z pyłem
węglowym, mułki, mułki piaszczyste i iły z wkładkami węgla brunatnego

plioceńskie iły, mułki, mułki piaszczyste z wkładkami piasków, piaski.
Osady czwartorzędowe
Osady trzeciorzędowe przykryte są zwartą powłoką utworów czwartorzędowych, które na
omawianym obszarze powstały przede wszystkim na skutek globalnych zmian klimatu i
różnych zmiennych w czasie warunków regionalnych i lokalnych. Oziębienie klimatu
spowodowało rozwój lądolodu skandynawskiego, który kilkakrotnie objął swym zasięgiem
omawiany rejon, decydując o wykształceniu litologicznym skał oraz rodzaju i przebiegu
procesów rzeźbotwórczych.
57
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
VII - Powierzchnia ziemi
Spośród warunków regionalnych najważniejszy wpływ na przebieg procesów geologicznych
w czwartorzędzie miały m.in. cechy podłoża, takie jak: rzeźba powierzchni
podczwartorzędowej, tektonika i własności litologiczne skał.
Wymienione czynniki spowodowały ogromne zróżnicowanie budowy geologicznej i
umożliwiły wydzielenie regionów o różnej budowie i miąższości utworów
czwartorzędowych.
Powiat grójecki praktycznie w całości położony jest wg J. E. Mojskiego (1984 r) w regionie
południowomazowiecko-podlaskim, natomiast część południowa (południowa część gmin:
Nowe Miasto n/ Pilicą i Mogielnica) w regionie kujawsko-pomorskim.
Charakterystyczną cechą czwartorzędu w regionie południowomazowiecko-podlaskim jest
bardzo zmienna od kilku do ponad 100 m miąższość osadów, będąca wynikiem
zróżnicowanej akumulacji glacjalnej oraz rozwoju głębokiej sieci dolinnej założonej w
znacznej części w rynnach subglacjalnych. Pogrzebane doliny mogą osiągać miąższość ponad
100 m w stosunku do pogrzebanych wysoczyzn.
W profilu czwartorzędu przeważają plejstoceńskie, naprzemianległe, miąższe warstwy glin
zwałowych i innych osadów lodowcowych (piaski, żwiry i głazy lodowcowe) i
wodnolodowcowych (piaski, żwiry, iły, mułki). Duży udział w budowie podłoża mają także
osady zastoiskowe.
Praktycznie w całym regionie, na powierzchni terenu występują najmłodsze osady i formy
rzeźby zlodowacenia środkowopolskiego. Są to między innymi: piaski wodnolodowcowe,
piaski z domieszką żwirów akumulacji szczelinowej lub brzeżnej brył martwego lodu oraz
kemów, piaski kemów, piaski i żwiry ozów, piaski wytopiskowe, mułki, miejscami iły
wytopiskowe, iły i mułki zastoiskowe, iły warwowe i gliny zwałowe.
W dolinach współczesnych rzek występują piaski i piaski z domieszką żwirów rzeczne i
podstokowe tarasów erozyjnych i akumulacyjnych zlodowacenia północnopolskiego oraz
holoceńskie piaski i żwiry rzeczne oraz torfy, namuły i mady rzeczne.
Niewielki udział w budowie geologicznej powierzchniowych partii czwartorzędu mają piaski
eoliczne i piaski eoliczne w wydmach.
W regionie kujawsko-pomorskim pokrywającym się z obszarem antyklinorium miąższość
czwartorzędu przeważnie nie przekracza 50 m. Podłoże osadów kenozoicznych jest do dziś
aktywne i stale się podnosi. Zaznacza się to dużym udziałem w osadach czwartorzędowych, w
różnym stopniu zwietrzałych skał starszych takich jak: iły zwietrzelinowe, rumosze i in. Są to
porwaki skał mezozoicznych i trzeciorzędowych.
W całym regionie w osadach czwartorzędowych rozwinięte są dobrze struktury
glacitektoniczne. Tak jak w omawianym regionie południowomazowiecko-podlaskim, w
profilu czwartorzędu przeważają plejstoceńskie naprzemianległe warstwy glin zwałowych i
innych osadów lodowcowych (piaski, żwiry i głazy lodowcowe) i wodnolodowcowych
(piaski, żwiry, iły, mułki), jednak ich ilość ulega redukcji.
VII.3 Zasoby surowcowe
Na terenie powiatu grójeckiego udokumentowano szereg złóż surowców mineralnych. Są to
kopaliny pospolite: żwiry, piaski, pospółki, surowce ilaste i torf. Poniżej podano złoża
zlokalizowane na terenie powiatu w zestawieniu gminnym:
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
58
VII - Powierzchnia ziemi
Tabela 16 Zestawienie informacji o udokumentowanych i zarejestrowanych złożach na terenie powiatu grójeckiego
Nazwa
Lokalizacja
Użytkownik
„Dąbrowa 5”,
„Dąbrowa 4”,
„Dąbrowa 2”
„Dąbrowa 3”,
„Krzyżów”
Dąbrowa
Dąbrowa
Dąbrowa.
Dąbrowa
rejon
Gilówka
Dąbrowa
M. Melon
J. Gulina
Sz. Noremberg
R. Lewecki
1
2
3
4
5
6
Nowe Miasto
n/Pilicą
Gmina
Lp.
7
9
Górki
Mogielnickie II
„MogielnicaWspólnota
Lasów”
„Mogielnica”
„Rykały”
AiB
Eurokrusz
i Eurotrans
Górki
Mogielnickie
Mogielnica
pole Rykały
Zasoby
pospółka
żwirowa
żwir
2523 tys. ton.
nie
eksploatowane***
eksploatowane **
glina
pylasta
i piaszczysta
glina
pylasta
i piaszczysta
47 tys.m3
nie
eksploatowane***
nie
eksploatowane***
glina
pylasta 33430 m2
i piaszczysta
torf
152 tys. m3.
50 tys.m3
dolina
Mogielanki
torf
12
„Rykały C”
Rykały
torf
202 tys. m3
„Goszczyn”
Goszczyn
Goszczyn
„Dolina
Mogielanki”
W. Piotrowski
kruszywa
naturalnego
Źródło informacji
przygotowywane do Starostwo
eksploatacji *
Grójcu
11
13
Stan eksploatacji
1,92 ha
1,00 ha
1,83 ha
1,97 ha
630 tys. m3
pole A
653 tys. m3
pole B
2934 tys. m3.
10
59
Mogielnica
8
„Dąbrowa”
wsi
Rodzaj surowca Powierzchnia
złoża
Powiatowe
w
Strategia rozwoju miasta i
gminy Nowe Miasto nad
Pilicą
opracowanie:
„Inwentaryzacja
złóż
surowców
mineralnych
ujęć
wód
nie
eksploatowane oraz
podziemnych....gminy
***
Mogielnica”, 1992
– nie
eksploatowane***
–
8140 m2 obszar 120 tys. ton.
górniczy 17930
m2
teren
górniczy
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
nie
eksploatowane***
Studium uwarunkowań i
kierunków
zagospodarowania
gminy
nie eksploatowane ** przestrzennego
koncesja ważna do Goszczyn
2008 r
nie
eksploatowane***
VII - Powierzchnia ziemi
pospółka
ok. 31,7 ha
„Jarochy”
obszar między
Grudzkowolą, a
Grotowem
położony
w
gminach:
Grójec i Belsk
Duży
Jarochy
piaski i pospółki
ok. 1 mln ton
16
„Rębowola”
Rębowola
pospółka
17
„Wola Grabska”
Wola Grabska
18
„Osieczek”
Osieczek
19
„Dąbrówka”
Dąbrówka
20
„Zalesie Łęgacz” Zalesie
21
„Grójec”
22
„Grójec I
Pniewy
Grójec
15
Belsk Duży
14
23
24
„Południowa
część
ozu
grójeckiego” pole
C
B.
i
Kaczmarczyk
Ewa Kot
Stefan Prażmy
w eksploatacji **
ok. 250 tys. ton
1,38 ha.
piasek ze żwirem
północna część
Ozu
Grójeckiego
część brzeżna A. Szwech
Ozu
Grójeckiego
„Południowa
rejon
wsi
część
Ozu Piekiełko,
Grójeckiego”
„Częstoniew”
północna część
ozu ciągnącego
się od Jasieńca
do Częstoniewa
R. piasek i żwir
6800 tys. ton w wyeksploatowane w Studium uwarunkowań i
kat. C2 (w tym na ok. 50 %
kierunków
terenie gminy w nie eksploatowane
zagospodarowania
ilości 3700 tys.
przestrzennego
gminy
ton)
Belsk Duży
3500 tys. m3
piasek ze żwirem 1,4 ha
piaski i piaski ze 10,4 ha
żwirem
pospółki i żwiry
3027 tys. ton
piaski drobno i
średnioziarniste z
niewielką
domieszką
żwirków
pospółki
31,7 ha
67,0 tys. ton
piaski drobno i
średnioziarnisty
8,0 tys. ton.
2523 tys. ton.
nie
eksploatowane***
w eksploatacji *
Starostwo Powiatowe w
Grójcu
nie
„Raport
III
–
eksploatowane***
uwarunkowania
rozwoju
gminy Pniewy”
Przygotowywane do Starostwo Powiatowe
eksploatacji*
w eksploatacji**
Studium uwarunkowań i
kierunków
zagospodarowania
eksploatację
gminy
wstrzymano w końcu przestrzennego
Grójec
lat 70-tych
nie eksploatowane
koncesja ważna**
6868 tys. ton
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
wyeksploatowane w
ok. 50 % i obecnie
nie eksploatowane
nie eksploatowane
60
VII - Powierzchnia ziemi
25
„Grudzkowola”
środkowa część
Ozu
Gródzkowola
Grójeckiego
26
„Uleniec”
Uleniec
27
„Zalesie I”
Zalesie
28
„Zalesie II”
Zalesie
29
„Grójec II”
30
„Olszany IV
„RYMIX-BIS” S.A. kruszywo
Warszawa
naturalne
M. i W. Brocki
kruszywo
naturalne
L i L Urbanowicz
kruszywo
naturalne
1,48 ha
Wyeksploatowane
wydobycie
zakończono w roku
2003
w eksploatacji *
UG Grójec
1,10 ha
w eksploatacji *
Grójec
B. i P. Nawroccy
0,5 ha
Olszany
„TRANS-ŻWIR”
K. Jasiński
Trablice 93 a
K. Włodarski
Grójec,
ul. Walecznych 17a
t. Włodarska
Grójec,
ul. Walecznych 17a
PB Budzikowska
PM Brzezińska
H. Jaros
Wola Krobowska 6
kruszywo
naturalne
kruszywo
naturalne
kruszywo
naturalne
2,0 ha.
w eksploatacji**
kruszywo
naturalne
1,83 ha.
Przygotowywane do
eksploatacji*
piaski i żwiry
2,61 ha.
w eksploatacji**
piaski
1,72 ha
w eksploatacji**
„Olszany III
Olszany
„Olszany V
Olszany
Olszany
34
„Olszany I”
.
„Olszany II”
35
miasto Warka
Warka
36
Piaseczno
Piaseczno
2 złoża iłów
zastoiskowych
Iły zastoiskowe
Dolina Pilicy
dolina Pilicy
złoże torfu
Biskupice
Biskupice
32
Jasieniec
31
37
Warka
33
38
Uwaga:*
**
***
61
kruszywo
naturalne
Olszany
1440 tys. ton.
1,26 ha
Starostwo Powiatowe
Grójcu
w eksploatacji
część złoża “Zalesie
Łęgacz” *
w eksploatacji *
UG Grójec
w
7,91 ha.
w eksploatacji**
UG Jasieniec
kruszywo
naturalne
- Koncesje na wydobycie wydane bądź przygotowywane przez Starostwo Powiatowe w Grójcu
- Koncesje na wydobycie wydane przez Urząd Wojewódzki w Radomiu
- Złoża udokumentowane (istnieją dokumentacje geologiczne lub karty rejestracyjne)
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
nie
eksploatowane ***
Studium uwarunkowań i
kierunków
zagospodarowania
przestrzennego miasta i
gminy Warka
VII - Powierzchnia ziemi
W gminach Błędów i Chynów nie udokumentowano żadnych złóż surowców.
Do eksploatacji na lokalną skalę wytypowanych zostało 35 złóż zlokalizowanych na terenie
gminy Mogielnica (wg „Inwentaryzacji złóż surowców mineralnych....”) oraz złoża w Nowej
Długowoli i w Goszczynie (gmina Goszczyn), gdzie zasoby wynoszą po kilkadziesiąt tysięcy
ton.
Ponadto na terenie gminy Goszczyn rozpoznano, lecz nie udokumentowano złóż kruszyw w
miejscowościach: Grotów i Sadków Duchowny. W gminie Pniewy wyznaczono 2 rejony
perspektywicznego występowania piasków i żwirów: w miejscowościach Budki Petrykowskie
i Wilczoruda.
Poza ww. złożami, na terenie wszystkich gmin powiatu grójeckiego w sposób
niekontrolowany eksploatowane są przez miejscową ludność kruszywa i gliny. Eksploatacja
odbywa się na „dziko”, często w punktach blisko położonych od siebie. Znajduje to
odzwierciedlenie w degradacji powierzchni terenu.
Część wyrobisk zrekultywowano np. wyrobiska rejonie Łęczeszyc w gminie Belsk Duży.
Rekultywacji wymaga:

20 wyrobisk o łącznej powierzchni 6,65 ha w gminie Mogielnica (wg
„Inwentaryzacji złóż surowców mineralnych....”)

wyrobiska w okolicach Załusek i Utraty (dolina Mogielanki) w gminie Błędów

wyrobiska w miejscowościach: Bądków Środkowy, Długowola, Goszczyn i
Maciejówka, w gminie Goszczyn

wyrobiska w miejscowościach: Bartodzieje, Lewiczyn, Anielin, Belsk Mały,
Sadków Duchowny, Rębowola i Grotów, w gminie Belsk Duży (część wyrobisk
uległa już samorekultywacji, natomiast część powinna być zrekultywowana).

wyrobiska po żwirach w miejscowościach: Boglewicach, Osinach, Gośniewicach,
Zawiatraczach, Miedzechowie, Warpęsach, Ryszkach, Olszanach i Ignacowie, w
gminie Jasieniec

wyrobiska w miejscowościach: Wola Grabska, Jeziora, Cychry, Teodorówka,
Jeziorka i Dąbrówka oraz w sołectwach: Kocerany, Michrów i Kruszew, w
gminie Pniewy (łącznie 12).
VII.4 Wykorzystanie powierzchni ziemi
VII.4.1 Struktura użytkowania gruntów
Obszar powiatu grójeckiego jest to region o typowo rolniczym charakterze. Użytki rolne
zajmują powyżej 80% jego powierzchni. Struktura użytkowania gruntów w powiecie
przedstawia się następująco:

użytki rolne- 103 755 ha –81,8 %

grunty orne – 51504 ha – 49,6 %

sady - 33889 ha – 32,7 %

łąki - 6681 ha- 6,4 %

pastwiska – 7449 ha – 7,3 %

grunty orne pod zabudowaniami, rowami i stawami – 4132 ha – 4,0%

grunty leśne oraz zadrzewienia i zakrzewienia – 16588 ha – 13,1 %

grunty pod wodami – 881 ha – 0,7 %

wody płynące – 844 ha – 95,8%

wody stojące – 37 ha –4,2 %

nieużytki – 1255 ha – 1,0 %
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
62
VII - Powierzchnia ziemi



tereny zabudowane i zurbanizowane – 3587 ha – 2,8%
użytki ekologiczne - 0,0%
tereny różne - 816 ha - 0,8%.
Najwięcej użytków rolnych znajduje się w gminach: Warka, Błędów i Goszczyn, gruntów
leśnych w gminie Nowe Miasto nad Pilicą oraz Pniewy i Warka, gruntów pod wodami w
gminie Warka i Nowe Miasto nad Pilicą (3 048 ha).
VII.4.2 Gleby użytkowane rolniczo
Pokrywa glebowa odzwierciedla układ i charakter podstawowych komponentów środowiska.
Jej charakter uzależniony jest w głównej mierze od rzeźby terenu, stosunków wodnych
i podłoża geologicznego. Jednocześnie występowanie określonych typów genetycznych gleb
i ich podstawowe własności określone przez klasę bonitacyjną, są bardzo istotnymi
czynnikami wpływającymi na możliwości zarówno rolniczego, jak i pozarolniczego
wykorzystania gruntów.
Gleby, występujące na obszarze powiatu grójeckiego, wykazują znaczne zróżnicowane pod
względem typologicznym, dużą zmienność przestrzenną oraz zmienność stosunków wodnych,
co związane jest z urozmaiconą morfologią terenu oraz litologią utworów powierzchniowych.
Głównie są to gleby:

autogeniczne

z rzędu brunatnoziemnych - brunatne właściwe wyługowane, brunatne
kwaśne, płowe

z rzędu bielicoziemnych - rdzawe, bielicowe

gleby semihydrogeniczne - ziemie czarne

gleby hydrogeniczne

z rzędu bagiennych - torfowe

z rzędu pobagiennych - torfowo-murszowe i mineralno-murszowe

gleby napływowe - mady.
Największe powierzchnie na terenie powiatu grójeckiego zajmują gleby brunatnoziemne, z
przewagą gleb brunatnych wyługowanych i kwaśnych, charakteryzujących się brakiem
węglanu wapnia CaCO3 w całym profilu lub tylko w jego części. Gleby te rozwinęły się na
zwietrzelinach skał osadowych zwięzłych od żwirowych, poprzez piaszczyste i pyłowe, po
ilaste (zachodnia i centralna część powiatu - gm. Belsk Duży, Goszczyn, Grójec, Mogielnica,
Jasieniec). Na krańcach zachodnim i wschodnim oraz w południowo-wschodniej części (gm.
Pniewy, Warka, Chynów) dominują gleby bielicoziemne - rdzawe, bielicowe i bielice oraz
pseudobielicowe, wytworzone z piasków luźnych oraz słabogliniastych i gliniastych. Gleby te
odznaczają się mniejszą zasobnością w składniki odżywcze i niską zawartością minerałów
ilastych. Lokalnie spotykane są też gleby z rzędu brunatnoziemnych - brunatne właściwe i
wyługowane oraz gleby płowe rozwinięte na glinach lekkich, piaskach słabogliniastych i
gliniastych oraz żwirach (gm. Grójec, Chynów, Nowe Miasto nad Pilicą). Miejscami (głównie
gm. Chynów) występują czarne ziemie, wytworzone na utworach gliniastych, pyłowych i
iłach, rzadziej na piaskach. Rozwinięte w obniżeniach terenu oraz na zboczach wzniesień,
powstały w mineralnych utworach glebowych, zasobnych w węglan wapnia i części ilaste.
W dolinach rzecznych oraz w licznych zagłębieniach bezodpływowych występują gleby
bagienne, cechujące się czynnym procesem gromadzenia osadów organicznych, a także
pobagienne, w których nad akumulacją substancji organicznej przeważa proces jej ubywania
wskutek mineralizacji. Gleby te powstały z osadów mineralnych i organicznych,
przekształconych pod wpływem warunków wodnych środowiska. Obecnie, z uwagi na trwałą
lub okresową podmokłość tych obszarów, stanowią głównie użytki zielone.
63
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
VII - Powierzchnia ziemi
Z dolinami rzek Wisły, Pilicy, Jeziorki i innych, mniejszych cieków, związane jest
występowanie aluwialnych mad, które rozwinęły się na utworach holoceńskich tarasów
zalewowych w warunkach niesprzyjających procesowi torfotwórczemu.
W strukturze użytków rolnych powiatu przeważają grunty orne, które zajmują 49,6 %
całkowitej powierzchni użytków rolnych. Cechą charakterystyczną tego regionu jest
występowanie znacznych połaci gleb o wysokiej produktywności, klas I - III. Zgodnie z ww.
aktem ochrona gruntów polega między innymi na: ograniczaniu przeznaczenia ich na cele
nierolnicze lub nieleśne, zapobieganiu procesom degradacji i dewastacji gruntów rolnych i
leśnych oraz szkodom w produkcji rolniczej lub leśnej, rekultywacji i zagospodarowaniu
gruntów na cele rolnicze, a czy zachowaniu torfowisk i oczek wodnych jako naturalnych
zbiorników wodnych.
Wg klasyfikacji bonitacyjnej, uwzględniającej żyzność gleby, stosunki wodne w glebie,
stopień kultury gleby i trudność jej uprawy w powiązaniu z agroklimatem, rzeźbą terenu oraz
niektórymi elementami stosunków gospodarczych, na obszarze powiatu, w grupie gruntów
ornych w zdecydowanej przewadze występują gleby o wysokiej i średniej wartości
produkcyjnej, zaliczane do klasy III (IIIa i IIIb) oraz IV (IVa i IVb). W poszczególnych
gminach powiatu gleby te zajmują nawet > 80 % powierzchni gruntów ornych. Gleby klasy
V, o nieco gorszych stosunkach wodno-powietrznych, zajmują od 15 do 30 % w
poszczególnych gminach, klasy VI natomiast od 1,2 do 8,1 %. Gleby o najwyższej żyzności,
należące do klasy III to 5-30 % w poszczególnych gminach całego areału gruntów ornych
powiatu.
Gleby powiatu grójeckiego wykazują różny stopień podatności na degradację od bardzo
niskiego po bardzo wysoki. I tak gleby o największej odporności występują wzdłuż dolin
dużych rzeki - Wisły i Pilicy, jak również w centralnej części powiatu, na terenach gmin
Grójec, Belsk Duży, Chynów, Warka, część południowa Nowego Miasta nad Pilicą. Nieco
gorszymi parametrami, tj. średnia odpornością cechują się gleby w obrębie gmin Pniewy,
Chynów, Goszczyn, Mogielnica, część północna Nowego Miasta nad Pilicą. Dużą podatność
na degradację wykazują gleby w gminach Chynów, Błędów i Mogielnica, natomiast najniższą
odpornością charakteryzują się gleby w wysuniętej najbardziej na zachód, w gminie Nowe
Miasto nad Pilicą.
Niesprzyjającym czynnikiem jest niska zawartość niektórych substancji odżywczych azotu i
potasu w glebach, a także przyswajalnych mikroelementów, takich jak bor, czy mangan. Na
korzyść wartości produkcyjnych tutejszych gleb wpływa natomiast stosunkowo wysoka
zasobność w składniki pokarmowe - fosfor i magnez. Tylko niewiele ponad 20 % gleb w
powiecie wykazuje zbyt małe ich stężenia.
Grunty orne reprezentują większość kompleksów przydatności rolniczej, przy czym
zdecydowanie dominują kompleksy pszenne i żytnie: 2, 4, 5, tj.: pszenny dobry, żytni bardzo
dobry i dobry, rozpowszechnione na obszarze całego powiatu. Kompleksy o gorszych
stosunkach powietrzno-wodnych występują przede wszystkim pod lasami i tylko fragmenty
znajdują się w użytkowaniu rolniczym. Niewielki procent powierzchni zajmują również
kompleksy pszenne: 3 - pszenny wadliwy oraz 6 i 7 żytni słaby i najsłabszy (gm. Chynów,
Grójec, Nowe Miasto nad Pilicą).
Trwałe użytki zielone (łąki i pastwiska) zajmują 13,7 % powierzchni rolnych. W ich
strukturze bonitacyjnej przeważają klasy III i IV (70-80 %). Klasa V występuje lokalnie (gm.
Nowe Miasto nad Pilicą). Trwałe użytki zielone, zajmujące przede wszystkim tereny w
sąsiedztwie dolin rzecznych, a także licznych obniżeń terenu, zaliczają się głównie do
kompleksu średniego (2z), czasem słabego (3z).
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
64
VII - Powierzchnia ziemi
VII.4.3 Jakość gleb
Gleba zalicza się, obok wody i powietrza, do podstawowych elementów przyrodniczych,
stanowiących o produkcji bezpiecznej dla zdrowia żywności. Niewłaściwe wykorzystywanie
gleb prowadzi do ich degradacji, tj. do obniżenia ich żyzności na skutek:

niszczenia wierzchniej warstwy próchnicznej (np. w wyniku erozji gleb,
niewłaściwej uprawy, przesuszenia),

zanieczyszczenia substancjami szkodliwymi,

alkalizacji,

zasolenia,

zakwaszenia (np. poprzez zamianę drzewostanów liściastych na iglaste).
Na jakość gleby znaczący wpływ ma jej naturalna odporność na określony rodzaj
zanieczyszczenia. O jej odporności z kolei decydują przede wszystkich jej właściwości
fizyko-chemiczne tj. wielkość kompleksu sorpcyjnego-zawartości minerałów ilastych,
zawartość próchnicy, czy odczyn pH.
Na terenie powiatu grójeckiego jakość gleb związana jest przede wszystkim z:

zakwaszeniem

zmianą stosunków wodnych

erozją

zmianą struktury

zanieczyszczeniem gleb.
Zakwaszenie
Większość gleb na terenie powiatu (powyżej 60%) charakteryzuje niski i bardzo niski odczyn
(pH<5,5), co stwarza niekorzystne warunki dla upraw rolniczych i sprawia, iż gleby w
większości (40-60 %) wymagają wapnowania. Znaczącą rolę w ich zakwaszeniu odgrywają
warunki naturalne np. geologiczne (znaczny udział utworów piaszczystych). Zjawisko to
pogłębia działalność człowieka, przede wszystkim rolnicze użytkowanie gleb - nawożenie
mineralne.
Zakwaszenie jest niekorzystnym czynnikiem z punktu wydajności i jakości plonów, gdyż
prowadzi do obniżenia wartości produkcyjnych gleb (zwłaszcza ubogich w substancje
pokarmowe). Sprzyja także przyswajaniu przez rośliny metali ciężkich.
Zmiany stosunków wodnych
Zmiany te należą do przekształceń antropogenicznych, związanych z procesem przesuszenia,
a tym samym zahamowaniem procesu akumulacji substancji organicznej. Ulegają im głównie
gleby trwałych użytków zielonych, wśród których fragmentami występują obecnie na
obszarze powiatu pobagienne gleby torfowo-murszowe i murszowo-mineralne. Gleby te
wykształciły się pod wpływem sztucznego obniżenia, poprzez zabiegi melioracyjne, poziomu
zwierciadła wód gruntowych, co spowodowało wiele przeobrażeń natury fizycznej,
chemicznej i biologicznej, składających się na proces murszenia torfów, a tym samym
mineralizację materii organicznej.
Erozja
Obszar powiatu charakteryzuje falista rzeźba terenu, miejscami nisko pagórkowata, która
sprzyja rozwojowi procesów erozyjnych. Należą one jednak do umiarkowanych i związane są
najczęściej z erozją wietrzną, nasilającą się szczególnie w okresie wiosennym, na którą
narażone są głównie gleby piaszczyste, często przesuszone.
65
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
VII - Powierzchnia ziemi
Z uwagi na stosunkowo słaby charakter erozji, gleby powiatu grójeckiego pomimo ubytku
substancji glebowej, szybko się regenerują. Wymagają jednak odpowiednich zabiegów
przeciwerozyjnych, takich jak fitomelioracje przeciwdziałające spływom powierzchniowym i
procesom eolicznym, kształtowanie mikrorzeźby terenu, czy odpowiedni dobór roślin, które
zapobiegają dalszemu pogarszaniu właściwości bio-fizykochemicznych gleb, a tym samych
ich wartości produkcyjnych.
Erozja wodna, objawiającą się wyraźnym zmniejszeniem miąższości poziomu próchniczego
na skutek żłobienia i wymywania cząstek spławialnych pokrywy glebowej, występuje
lokalnie, głównie na terenach dolinnych i przystokowych.
Zmiany struktury
W obrębie powiatu grójeckiego zaburzeniu struktury - naturalnego profilu uległy jedynie
gleby przemieszane w czasie prac, związanych z zabudową części terenu, bądź z
niewłaściwym wykorzystywaniem sprzętu mechanicznego w gospodarce rolnej.
Zurbanizowane tereny stanowią jednak tylko 2,8 % całej powierzchni powiatu, stąd dalsze,
prawidłowe użytkowanie gleb, zgodne z zasadami ochrony gruntów rolnych, tj. nie
wykorzystywanie ich do celów nierolniczych nie powinno pogorszyć naturalnych właściwości
tutejszych gleb.
Zanieczyszczenie gleb
Gleby w otoczeniu powiatu grójeckiego, podobnie jak na obszarze całego województwa,
wykazują w zdecydowanej większości (wg badań właściwości agrochemicznych gleb,
prowadzonych na terenach użytkowanych rolniczo, w latach 1995-2000, w ramach
regionalnych badań monitoringowych przez Okręgową Stację Chemiczno-Rolniczą w
Wesołej), 0 stopień zanieczyszczenia metalami ciężkimi. Mogą tym samym być przeznaczone
pod wszystkie uprawy polowe i ogrodnicze. Lokalnie tylko wykazują stopień I, zgodnie z
klasyfikacją, opracowaną przez Instytut Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach w 1993
roku. Klasyfikacja ta ustala 6 klas stopni zanieczyszczenia gleb w zależności od zawartości
metali śladowych w ich powierzchniowej warstwie (0-20cm):
0 - zawartość naturalna
I - zawartość podwyższona
II - słabe zanieczyszczenie
III - średnie zanieczyszczenie
IV - silne zanieczyszczenie
V - bardzo silne zanieczyszczenie.
Bezpośrednio na terenie powiatu grójeckiego monitoring gleb nie jest prowadzony. Wg badań
lokalnych tutejsze gleby wykazują jednak zanieczyszczenie metalami ciężkimi. Są to gleby, o
dużych zdolnościach sorpcyjnych, charakteryzujące się wysoką żyznością, których znaczne
zakwaszenie stwarza dobre warunki do akumulacji metali i innych zanieczyszczeń.
Wspomniane analizy pokazują, iż w glebach występują podwyższone zawartości metali
ciężkich - przede wszystkim cynku, kadmu, miedzi, niklu i ołowiu, których obecność należy
wiązać z preparatami stosowanymi w celu ochrony roślin, głównie plantacji drzew
owocowych.
Na zwiększone stężenia metali ciężkich narażone są dodatkowo gleby występujące w
sąsiedztwie dróg oraz w rejonach miejskich, co związane jest z emisją spalin samochodowych
i emisjami przemysłowymi.
Powyższe zanieczyszczenia nie stanowią jednak większego zagrożenia dla jakości gleb,
ponieważ notowane są jedynie podwyższone wartości, nie przekraczające dopuszczalnych
poziomów.
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
66
VII - Powierzchnia ziemi
VII.4.4 Grunty zdewastowane i zdegradowane wymagające rekultywacji
oraz grunty zrekultywowane
Gruntami zdewastowanymi i zdegradowanymi nazywane są grunty, które utraciły całkowicie
wartości użytkowe, bądź też których wartość użytkowa zmalała w wyniku pogorszenia się
warunków przyrodniczych, głównie wskutek działalności przemysłowej człowieka m. in. w
wyniku zabudowy powierzchni ziemi (budynki, drogi, place, koleje, wyrobiska i składowiska
odpadów), czy wadliwej działalności rolniczej (przeznaczanie pod uprawę piasków luźnych i
słabo gliniastych, techniczna degradacja polegająca na zniszczeniu pokrywy gleboworoślinnej). Gruntami zdegradowanymi w bardzo dużym stopniu są porolne nieużytki.
Najbardziej zalecaną formą rekultywacji ww. gruntów jest ich zalesianie.
Na obszarze powiatu grójeckiego przekształcenia powierzchni ziemi, prowadzące do
degradacji gruntów związane są głównie z:

eksploatacją surowców naturalnych

składowaniem odpadów

erozją przypowierzchniowej warstwy gruntu
Eksploatacja surowców naturalnych
Obiektami uciążliwymi dla środowiska i stanowiącymi potencjalne zagrożenie dla stanu
powierzchni ziemi są zakłady eksploatujące surowce naturalne, a w szczególności wszystkie
miejsca ich wydobycia. Na terenie całego powiatu znajduje się ok. 40 wyrobisk, w których
wydobywa się głównie kruszywo mineralne - piaski, i pospółki, jak również utwory ilaste.
Z miejscami tymi związane są trwałe przekształcenia powierzchni ziemi, ale też
przekształcenia krajobrazu oraz lokalnych zmian stosunków wodnych.
Tereny te, często użytkowane nielegalnie i w sposób nieracjonalny, niektóre już nie
eksploatowane, wykorzystywane są jako miejsca nielegalnego gromadzenia odpadów.
Obecnie większość wyrobisk wymaga rekultywacji, mającej na celu doprowadzenie ich do
stanu umożliwiającego racjonalne wykorzystanie.
Składowanie odpadów
Na terenie powiatu istnieją 4 gminne składowiska odpadów komunalnych stanowiących,
podobnie jak wyrobiska poeksploatacyjne, przyczynę przeobrażeń powierzchni ziemi oraz
walorów krajobrazowych, a także negatywnych zmian jakości powierza i wód.
Obiekty te są obecnie użytkowane, chociaż nie wszystkie odpowiadają obowiązującym
wymaganiom. Stąd też dalsze ich wykorzystywanie możliwe jest jedynie przy
przeprowadzeniu modernizacji, co pomoże maksymalnie zredukować ich negatywne
oddziaływanie na środowisko.
Ponadto na terenie miasta Grójca przy ul. Mogielnickiej, zlokalizowany jest mogilnik, w
którym przetrzymywane są przeterminowane, bądź niewykorzystane środki ochrony roślin, a
także opakowania po nich. Występuje tu również wiele miejsc, gdzie pomimo prowadzonej
zbiórki odpadów, składowane są różnego rodzaju odpady, związane głównie z bytowaniem
miejscowej ludności, także inne jak materiał gruzowo-ziemny. Miejsca te są okresowo
sprzątane, większość jednak kwalifikuje się obecnie do rekultywacji.
67
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
VII - Powierzchnia ziemi
Erozja
Na terenie powiatu grójeckiego, podobnie jak na terenie całego województwa mazowieckiego
problemem pozostaje też erozja wietrzna. Występuje ona głównie na obszarach o
nadmiernym wylesieniu gleb piaskowych zwłaszcza zawierających znaczne ilości frakcji
pyłowych (piaski pylaste). Procesy erozyjne, wiążą się głównie z warunkami naturalnymi, np.
z falistą, miejscami pagórkowatą rzeźbą terenu, predysponującą do ich występowania i
nasilania się. Na skutek erozji następuje wymycie części poziomu próchniczego gleb, co
prowadzi do obniżenia właściwości fizycznych gleb, a przez to do spadku ich
produktywności.
Przeobrażenia powierzchni ziemi na skutek erozji są również wynikiem rolniczego
wykorzystywania terenu, zwłaszcza z użyciem sprzętów mechanicznych. Niewłaściwe
stosowanie maszyn, bowiem niszczy naturalną strukturę gleb i znacznie przyspiesza ich
erozję. Wskutek wywiewania cząstek mineralnych i organicznych następuje zubożenie
poziomu próchniczego i spłycenie profilu gleby, co prowadzi z kolei do odsłaniania systemu
korzeniowego i uszkodzenia mechaniczne roślin. Przekształcenia związane z działalnością
rolniczą dotyczą także sposobu uprawy - kultury gleb, które obniżają swoje własności na
skutek nieodpowiedniego stosowania nawozów, czy nie stosowania płodozmianu. W
przypadku powiatu grójeckiego dotyczy to przede wszystkim stosowania środków ochrony
roślin (SOR).
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
68
VIII - Powietrze atmosferyczne
VIII Powietrze atmosferyczne
VIII.1 Warunki klimatyczne
Powiat grójecki znajduje się na pograniczu 3 regionów klimatycznych:

mazowiecko-podlaskiego (część wysunięta najbardziej na wschód, wzdłuż Doliny
Wisły)

wielkopolsko-mazowieckiego (centralna zachodnio-północna część powiatu,
położona na zachód i północ od rzeki Kraski)

łódzko-wieluńskiego (część południowa, ciągnąca się wzdłuż doliny Pilicy).
Granica pomiędzy ww. regionami przebiega w przybliżeniu wzdłuż górnego biegu rzeki
Kraski, równolegle do doliny Pilicy.
Rys. 14 Położenie powiatu grójeckiego na tle regionów klimatycznych
Klimat w rejonie powiatu należy do grupy umiarkowanie ciepłych i kształtowany jest przez
ścierające się masy suchego powietrza kontynentalnego i wilgotnego powietrza atlantyckiego.
Efektem tego jest zmienność stanów pogody w ciągu roku i w okresach wieloletnich. Poza
warunkami ogólnocyrkulacyjnymi klimat kształtowany jest przez czynniki lokalne takie jak:
ukształtowanie powierzchni, wysokość bezwzględna, pokrycie terenu, stopień
zurbanizowania itp.
Korzystne warunki klimatyczne tego regionu sprzyjają rozwojowi rolnictwa-głównie
sadownictwa. Termiczne lato w rejonie powiatu trwa 90-100 dni. Rozpoczyna się w ostatniej
dekadzie maja i kończy w pierwszych dniach września. Umiarkowanie długa zima trwa ok. 90
dni i zaczyna się w pierwszej dekadzie grudnia. Okres wegetacyjny, tj. okres z temperaturą >
5C, trwa 170-180 dni.
Średnia roczna temperatura powietrza w rejonie powiatu grójeckiego wynosi ok. 7,5C.
Najzimniejszym miesiącem jest luty, którego średnia temperatura wynosi ok. -3,4C.
Najcieplejszym natomiast lipiec ze średnią temperaturą 18,2C. Liczba dni gorących, z
temperaturą >25C wynosi 35-40. Ok. 40 razy w roku występują również dni z
przymrozkami, tj. z temperaturą <0C.
69
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
VIII - Powietrze atmosferyczne
Omawiany obszar cechuje występowanie znacznej liczby dni pochmurnych - od 140 do 150,
co związane jest ze ścieraniem się mas powietrza o różnej wilgotności. Średnie roczne
zachmurzenie kształtuje się na poziomie 6,6-6,8 stopnia w skali pokrycia nieba. Największe
notowane jest w miesiącach zimowych listopad-luty.
Przeciętnie w roku występuje 40-50 dni słonecznych. Najmniej słonecznym miesiącem w
roku - tylko 29 godzin ze słońcem, jest grudzień, zaś najbardziej słonecznymi pozostają maj,
lipiec i sierpień, kiedy usłonecznienie wynosi ponad 300 h. Średnie roczne usłonecznienie na
terenie powiatu wynosi 1600 h, średnie dzienne usłonecznienie natomiast waha się w
przedziale 4,0-4,5 h, przy czym w grudniu wynosi ok. 1h, w czerwcu natomiast ok.7,5 h.
Całkowite promieniowanie słoneczne na opisywanym obszarze wynosi 3774 MJ/m2 w skali
roku. W czerwcu wynosi ok.19,5 MJ/m2/d, w grudniu ok. 1,8 MJ/m2/d. Średnio w roku nieco
ponad 10 MJ/m2/d.
Średnia roczna suma opadów atmosferycznych z wielolecia w rejonie powiatu jest niższa od
średniej dla Polski - 600 mm i nie przekracza zazwyczaj 550 mm, za wyjątkiem terenów na
zachód od Mogielanki oraz na wschód od Czarnej. Średnie sumy opadów w półroczu
zimowym wynoszą > 65 mm, w półroczu letnim natomiast ok. 350 mm. Najwyższe opady w
rejonie powiatu notowane są w lecie, w czerwcu i stanowią 26 % sumy rocznej. Najniższe
opady występują w grudniu i styczniu - ok. 9 %. Liczba dni w roku z opadem >1 mm wynosi
ok. 100. Dni z burzami zdarzają się ok. 20 razy w roku. Specyficznym terenem pozostaje
obszar gminy Błędów, gdzie od 2000 roku powtarzają się zjawiska gradobicia i wymarzania.
Średnia roczna wilgotność względna powietrza na omawianym obszarze waha się w
granicach 65-85 % i wynosi ok. 79%. Średnie roczne parowanie terenowe wynosi ok. 400450 mm, a więc niewiele mniej niż roczna suma opadów.
Wg Atlasu Hydrologicznego Polski (IMGiW, 1987 r.) omawiany obszar cechuje się
umiarkowanie długim okresem zalegania pokrywy śnieżnej wynoszącym średnio 70-75 dni.
Pokrywa śnieżna pojawia się w okresie 25 XI – 30 XI i zanika ok. 30 III. W ciągu roku
występuje jedynie ok. 135 potencjalnych dni z opadem śnieżnym.
Warunki meteorologiczne w regionie powiatu grójeckiego kształtowane są przez masy
morskiego powietrza, napływające głównie z sektora zachodniego, tj. z kierunków: północnozachodniego, zachodniego oraz południowo - zachodniego (ok. 66%). Znaczny udział mają
również wiatry z południowego wschodu i wschodu (ok. 30 %), niosące masy powietrza
kontynentalnego. Najrzadziej, bo przez ok. 15 dni w roku (4 %) napływa powietrze arktyczne
z północy oraz powietrze zwrotnikowe z południa (ok. 2%).
Przy takim rozkładzie wiatrów na omawianym obszarze zaznacza się sezonowa zmienność.
Latem i jesienią dominują wiatry zachodnie z maksimum w czerwcu (60%), wiosną wzrasta
udział wiatrów z sektora północnego (północne i północno-zachodnie), w zimie natomiast
przeważają wiatry z kierunków południowo-wschodnich w lutym, marcu (ok. 35%).
Średnia prędkość wiatru w roku wynosi ok. 4,1 m/s. Przeważają wiatry słabe, o prędkości < 5
m/s (ok. 45%). Ok. ¼ dni w roku występują wiatry b. słabe i cisze tj. < 2 m/s. Wiatry b. silne,
> 10 m/s, zdarzają się przeciętnie 35 razy w roku.
VIII.2 Stan powietrza atmosferycznego
Monitoring
Na terenie powiatu grójeckiego stała kontrola zanieczyszczeń powietrza prowadzona jest
przez Powiatową Stację Sanitarno-Epidemiologiczną oraz IG Polskiej Akademii Nauk PAN.
Punkty stałego monitoringu powietrza PSSE, wchodzące w skład sieci nadzoru ogólnego,
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
70
VIII - Powietrze atmosferyczne
znajdują się w Grójcu (3), w Warce (1), Nowym Mieście nad Pilicą (2), Mogielnicy (1) oraz
w Woli Boglewskiej (1). Automatyczna stacja PAN-u, gdzie wykonuje się ciągłe pomiary 1 godzinne, zlokalizowana jest w Belsku Dużym. Stacja ta wchodzi w skład sieci podstawowej,
której zadaniem jest śledzenie zmian stężeń wybranych składników zanieczyszczeń w
powietrzu. Prowadzone pomiary obejmują stężenia dwutlenku siarki SO2, tlenków azotu NOx,
tlenku węgla CO oraz ozonu O3. Ponadto w Grójcu, przy ul. Lewiczyńskiej znajduje się punkt
pomiarowy benzenu, gdzie bada się bezpośredni wpływ trasy nr 7.
Wyniki przeprowadzonych pomiarów odnoszone są do obowiązującego obecnie
Rozporządzenia Ministra Środowiska, z dn. 6 czerwca 2002 roku w sprawie dopuszczalnych
poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w
powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji
(Dz.U. Nr 87, poz.796).
Zgodnie z tym rozporządzeniem, oceny stanu czystości powietrza oraz klasyfikacji
poszczególnych terenów pod kątem wielkości zanieczyszczenia, należy dokonywać dla
obecności poniższych substancji w powietrzu:

ze względu na ochronę zdrowia ludzi: pył zawieszony PM 10, dwutlenek siarki
SO2, dwutlenek azotu NO2, tlenek węgla CO, benzen, ołów Pb oraz ozon O3;

ze względu na ochronę roślin - SO2 i NOx oraz O3.
VIII.2.1 Źródła zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego
W rejonie powiatu grójeckiego stan powietrza związany jest z ilością zanieczyszczeń
emitowanych głównie przez:

szlaki komunikacyjne;

obiekty gospodarki komunalnej :

oczyszczalnie ścieków

składowiska odpadów

Szpital Powiatowy w Grójcu

Szpital w Nowym Mieście nad Pilicą.

zakłady przemysłowe:

Browary „WARKA”

GPH Folwark w Jankowicach

JAHNCKEPOL Sp. z o.o. w Mogielnicy

Spółdzielnia Mieszkaniowa „Samopomoc” w Grójcu i Jasieńcu

FFiL MALCHEM w Sułkowicach

Tongheung ZTS-Polska Sp. z o.o.-w upadłości

BIOWET w Drwalewie

MIROPASZ w Mirowicach

PKS Grójec

PPH ALPEX w Łęczeszycach

„Chaber” w Odrzywołku

PPUH KROTON w Grójcu

PEPSI GENERAL BOTTLERS Poland Sp. z o.o.

źródła tzw. emisji niskiej, emitory do 40 m n.p.t.:

lokalne kotłownie,

indywidualne systemy grzewcze

fermy hodowlane.
71
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
VIII - Powietrze atmosferyczne
Ruch komunikacyjny
Zagrożenie ze strony ruchu samochodowego związane jest z emisją do powietrza metali
ciężkich, głównie ołowiu oraz dwutlenku azotu i benzo/a/pirenu (motoryzacja jest źródłem,
ok. 65%, emitowanego do powietrza dwutlenku azotu). Problem ten dotyczy przede
wszystkim miast Grójec, Warka, Mogielnica, Nowe Miasto nad Pilicą, a także pozostałych
skupisk ludności na terenie powiatu. Na duże zanieczyszczenie powietrza narażone są
również otoczenia dróg, szczególnie o dużym natężeniu ruchu – nr 7.
Obiekty gospodarki komunalnej
Z ww. obiektami, tj. oczyszczalniami, czy składowiskami, związane jest wprowadzanie do
powietrza aerozoli, mikroorganizmów i odorów. Lokalne źródła emisji substancji
zanieczyszczających do powietrza atmosferycznego stanowią także „dzikie" wysypiska
śmieci. Z działalnością szpitali wiąże się zwiększona emisja rakotwórczego formaldehydu.
Zakłady przemysłowe
Z działalnością zakładów przemysłowych związana jest emisja do powietrza substancji
szkodliwych, specyficznych dla danego rodzaju produkcji, m. in.: zanieczyszczeń pyłowych i
gazowych, zawierające tlenki siarki, azotu, węgla, benzenu, WWA, tj. wielopierścieniowe
węglowodory aromatyczne, substancje smołowe, fenole, metale ciężkie i inne, jak również z
emisją nieprzyjemnych zapachów.
Emisja niska
Problem, związany z działalnością gminnych, osiedlowych i zakładowych kotłowni oraz
palenisk domowych, dotyczy w szczególności sezonu zimowego. Obiekty te powodują
okresowe zwiększanie się głównie stężeń pyłu zawieszonego, a także dwutlenku siarki,
których głównym źródłem (do 60%) jest spalanie paliw w celach grzewczych. Należy jednak
podkreślić, iż obecnie kotłownie stanowią coraz mniejsze zagrożenie dla jakości powietrza, ze
względu na stopniowe przechodzenie z opalania węglem na opalanie olejem opałowym,
drewnem lub gazem.
Zakłady hodowlane
W granicach powiatu grójeckiego źródłem emisji zanieczyszczeń oraz nieprzyjemnych
zapachów są również fermy hodowlane. Obiekty te emitują takie zanieczyszczenia, jak: CO2,
amoniak, siarkowodór oraz aerozole zawierające mikroorganizmy. Główna uciążliwość ze
strony ośrodków hodowli związana jest z przedostawaniem się substancji odorotwórczych,
wyczuwalnych zwłaszcza w miesiącach ciepłych.
VIII.2.2 Zaopatrzenie w ciepło
Powiat grójecki zasilany jest w energię cieplną poprzez system zakładowych, komunalnych,
osiedlowych (spółdzielczych) i indywidualnych kotłowni. Obecnie na terenie powiatu
funkcjonuje ponad 100 obiektów, do których podłączone są mieszkania w zabudowie
wielorodzinnej oraz zakłady produkcyjne i obiekty gminne.
Tab. 17 Zestawienie kotłowni pracujących na terenie powiatu grójeckiego
LOKALIZACJA
Błędów - Gimnazjum
Błędów - S.P.
Błędów - UG
Lipie - Szk. P.
Gołosze - Szk. P.
UŻYTKOWNIK
/ZARZĄDZAJĄCY
Urząd Gminy Błędów
Urząd Gminy Błędów
Urząd Gminy Błędów
Urząd Gminy Błędów
Urząd Gminy Błędów
MOC [MW]
PALIWO
0,69
0,058
0,029
0,058
0,058
Olej opałowy
Gaz
Gaz
Gaz
Gaz
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
ZUŻYCIE
PALIWA /ROK
45000 m3
53150m3
16000m3
22100m3
23900m3
72
VIII - Powietrze atmosferyczne
Wilków - Szk. P.
Grójec, ul. Lewiczyńska,
Ciepłownia miejska
Grójec, ul. Laskowa 2
Grójec, ul. Drogowców 2
Grójec, ul. Laskowa 26
Grójec, ul. Piłsudskiego 78c
Grójec, ul. Kasztanowa 28
Grójec, ul. Skargi 10
Grójec, ul. Kościelna 10
Grójec, ul. Kasztanowa 1
Grójec, ul. Kasztanowa 3
Grójec - Szk.P.,
ul. Armii Krajowej 34
Grójec - SPZOZ
Grójec- Szk. P.
Grójec - przedszkole
Grójec
Grójec
Grójec
Grójec
Grójec, ul. Laskowa 29a
Grójec, oczyszczalnia
ścieków
Lesznowola
Lesznowola
Głuchów
Głuchów
Mirowce
Chynów - PSP
Chynów- Szk. P.
Machcin - Szk. P.
Drwalew - Szk. P
Drwalew
Drwalew
Sułkowice
Sułkowice - Szk. P.
Pieczyska - Szk. P.
Budziszynek - Sz. P.
Watraszew - Szk. P.
Zalesie - Szk. P.
Jasieniec, ul. Topolowa 1
Jasieniec, ul. Topolowa 2
Jasieniec, ul. Topolowa 3
Jasieniec, ul. Topolowa 4
Jasieniec, ul. Topolowa 5
Jasieniec, ul. Topolowa 6
Jasieniec, ul. Czerska 2A
Jasieniec - UG
Jasieniec - Szk. P.
Zbrosza Duża - Szk. P.
Franciszków - Szk. P.
Wola Boglewska - Szk. P.
Wola Łychowska - Szk. P.
Warka, os. 35-lecia 9
Warka, ul. Fabryczna 7A
Warka, ul. Puławska 37
73
Urząd Gminy Błędów
Urząd Gminy Grójec
dzierż. PPUiH KROTON
PKS
Starostwo powiatowe
PKS zajezdnia
Wojsk. Agencja Mieszk.
SM Samopomoc
SM Samopomoc
SM Samopomoc
SM Samopomoc
SM Samopomoc
Urząd Gminy Grójec
0,06
14,5 (3 kotły)
Gaz
Węgiel, miał
0,03
0,48
1,45
0,99
< 0,5
2,98
0,07
< 0,5
< 0,5
0,01
Gaz
Węgiel
Miał
Olej opałowy
Gaz
Miał
Koks
Gaz
Gaz
Gaz
Urząd Gminy Grójec
Urząd Gminy Grójec
SM Ilona
SM Ilona
SM Ilona
Spół. Cukier. „Jedność”
Tongheung ZTS-Polska
0,01
0,01
0,34
0,15
0,1
4,28
11,2 (2 kotły)
Gazowo-olejowa
koks
Gaz
Gaz
Gaz
Gaz
Gaz
Węgiel, Miał
Węgiel
Ośrodek dla Cudzoziemców
Dom Pomocy Społ.
Kon-Vin Sp. z o.o.
Z-d Przetw. Spożywczego
ZPR Miropasz
Urząd Gminy Chynów
Urząd Gminy Chynów
Urząd Gminy Chynów
Urząd Gminy Chynów
BIOWET Drwalew S.A.
BIOWET Drwalew S.A.
FFiL Malchem
Urząd Gminy Chynów
Urząd Gminy Chynów
Urząd Gminy Chynów
Urząd Gminy Chynów
Urząd Gminy Chynów
SM Samopomoc
SM Samopomoc
SM Samopomoc
SM Samopomoc
SM Samopomoc
SM Samopomoc
SM Samopomoc
Urząd Gminy Jasieniec
Urząd Gminy Jasieniec
Urząd Gminy Jasieniec
Urząd Gminy Jasieniec
Urząd Gminy Jasieniec
Urząd Gminy Jasieniec
ZUK
ZUK
ZUK
80 m3
6000 Mg
Olej opałowy
0,33
5,9
2,43
0,14
0,14
0,14
0,24
0,002
> 0,5
0,15
0,07
0,14
0,14
0,14
> 0,5
> 0,5
> 0,5
> 0,5
> 0,5
> 0,5
> 0,5
0,16
0,44
0,15
0,04
0,19
0,05
8,2
0,38
0,05
Węgiel
Gaz
Gaz
Gaz
Gaz
Węgiel groszek
Gaz
Gaz
Gaz
Gaz
Olej opałowy
Olej opałowy
Olej opałowy
Gaz
Gaz
Gaz
Gaz
Gaz
Gaz
Gaz
Gaz
Gaz
Gaz
Gaz
Gaz
Koks
Gaz
Gaz
Gaz
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
37 400 m3
28 200 m3
20 569 m3
39 500 m3
17000m3
24000m3
17000m3
4500m3
7000m3
20 Mg
2000000m3
VIII - Powietrze atmosferyczne
Warka, ul. Polna 19A
Warka, ul. Warszawska 28
Warka, ul. Grójecka 24
Warka, ul. Cmentarna 22
Warka, ul. Wysockiego 3
Warka, ul. Farna 2
Warka, Pl. St. Czarnieckiego
Warka, ul. Puławska 28
Warka,
ul. K. Mazowieckiego
Michałów - Szk. P.
Dębnowola - Szk. P.
Konary - Szk. P.
Wrociszew - Szk. P.
Gośniewice - Szk. P.
Ostrołęka - Szk. P.
Warka, ul. Wójtowska 1
Warka, ul. Warszawska 24
Warka
Warka
Warka
Nowe Miasto nad Pilicą UMiG 1
Nowe Miasto nad Pilicą UMiG 2
Nowe Miasto nad Pilicą Szk. P.
Nowe Miasto nad Pilicą Gimnazjum i liceum
Nowe Miasto nad Pilicą,
ul. Ogrodowa
Nowe Miasto nad Pilicą,
ul. Tomaszowska
Nowe Miasto nad Pilicą,
Osiedle
Żdżary - Szk. P.
Kozietuły
Kozietuły
Kozietuły
Mogielnica, ZOZ
Mogielnica, Rynek 1
Mogielnica, Rynek 11
Mogielnica, Rynek 15
Mogielnica- Szk.P.
Mogielnica, ZSO
Mogielnica - strażnica OSP
Mogielnica - blok mieszkal.
ul Sienkiewicza
ZUK
ZUK
ZUK
ZUK
ZUK
ZUK
ZUK
ZUK
Spółdzielnia mieszkaniowa
1,14
0,6
0,5
0,11
/0,865
0,1
0,1
0,14
0,41
Gaz
Gaz
Węgiel
Koks
Koks /2002gaz
Koks
Koks
Koks
gaz
Urząd Miasta Warka
Urząd Miasta Warka
Urząd Miasta Warka
Urząd Miasta Warka
Urząd Miasta Warka
Urząd Miasta Warka
Urząd Miasta Warka
0,08
0,1
0,16
0,1
0,04
Węgiel
Węgiel, koks
Węgiel
Gaz
Węgiel
Olej
Gaz
Gaz
65,0 Mg
60,0 Mg
48,6 Mg
18864m3
11,2 Mg
Węgiel
50
0,03
0,54
3 kotły
Browary Warka Sp. z o.o.
FUM Warka PP w upadłości
Warwin S.A.
Urząd Miasta i Gminy
0,1
Nowe Miasto nad Pilicą
Urząd Miasta i Gminy
0,1
Nowe Miasto nad Pilicą
Urząd Miasta i Gminy
0,35
Nowe Miasto nad Pilicą
Urząd Miasta i Gminy
Nowe Miasto nad Pilicą
Spółdzielnia mieszkaniowa
Spółdzielnia mieszkaniowa
„Zdrowie”
Wojskowa Agencja
Mieszkaniowa
Urząd Miasta i Gminy
Nowe Miasto nad Pilicą
Jahnckepol Sp. z o.o.
Jahnckepol Sp. z o.o.
Jahnckepol Sp. z o.o.
Urząd Miasta i Gminy
Mogielnica
Urząd Miasta i Gminy
Mogielnica
Urząd Miasta i Gminy
Mogielnica
Urząd Miasta i Gminy
Mogielnica
Urząd Miasta i Gminy
Mogielnica
Urząd Miasta i Gminy
Mogielnica
Urząd Miasta i Gminy
Mogielnica
Urząd Miasta i Gminy
Mogielnica
171,5 Mg
32,8 Mg
277,23 Mg/
34,3 Mg
32,8 Mg
30,7 Mg
Węgiel
Olej opałowy
koks
75
Węgiel
Olej opałowy
Olej opałowy
Węgiel
50
Gaz
Olej opałowy
Węgiel
Węgiel
0,03
Gaz
5000 m3
0,03
Gaz
4200 m3
0,05
Gaz
6000 m3
0,15
Olej opałowy
59250 l
0,25
0,76
Gaz,
Olej opałowy
Gaz
28000 m3,
44100 l
12644 m3
0,05
Olej opałowy
16550 l
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
74
VIII - Powietrze atmosferyczne
Michałowice - Szk.P.
Borowe - Szk.P.
Brzostowiec - Szk.P.
Kozietuły - Szk.P.
Jankowice
Jankowice
Belsk Duży - Szk.P
Belsk Duży - UG
Belsk Duży - gimnazjum
Lewiczyn - Szk.P
Zaborów - Szk.P
Łęczeszyce - Szk.P
Łęczeszyce
Różce - Szk.P
Belsk Duży
Belsk Duży
Odrzywołek
Odrzywołek
Odrzywołek
Goszczyn - UG
Goszczyn - Szk.P
Sielec - Szk.P
Bądków- Szk.P
Długowola - Szk.P
Pniewy - UG
Kruszew - gimnazjum
Kruszew - Szk.P
Cieplin - Szk.P
Jeziora- Szk.P
Karolew- Szk.P
Źródła PiastPol
Pepsi General Bottles
Urząd Miasta i Gminy
Mogielnica
Urząd Miasta i Gminy
Mogielnica
Urząd Miasta i Gminy
Mogielnica
Urząd Miasta i Gminy
Mogielnica
PPH Folwark
PPH Folwark
Urząd Gminy Belsk Duży
Urząd Gminy Belsk Duży
Urząd Gminy Belsk Duży
Urząd Gminy Belsk Duży
Urząd Gminy Belsk Duży
Urząd Gminy Belsk Duży
ALPEX
Urząd Gminy Belsk Duży
Ferrero Polska Sp. z o.o.
Ferrero Polska Sp. z o.o.
Centrum Dystrybucji Chaber
Centrum Dystrybucji Chaber
SM
WłasnościowoLokatorska
Urząd Gminy Goszczyn
Urząd Gminy Goszczyn
Urząd Gminy Goszczyn
Urząd Gminy Goszczyn
Urząd Gminy Goszczyn
Urząd Gminy Pniewy
Urząd Gminy Pniewy
Urząd Gminy Pniewy
Urząd Gminy Pniewy
Urząd Gminy Pniewy
Urząd Gminy Pniewy
0,1
Gaz
10016 m3
0,13
Gaz
12940 m3
0,07
Olej opałowy
16500 l
0,1
Olej opałowy
17700 l
0,3
Olej opałowy
Gaz
Gaz
Gaz
Gaz
Gaz
Gaz
Gaz
159 Mg
0,04
2x3,3
2x0,25
<0,5
<0,5
Gaz
Gaz
Gaz
Gaz
olej
Gaz
26725 m3
430 000 m3
0,001
Gaz
Gaz
Miał
Gaz
Gaz
6,4 m3
60 Mg
60 Mg
60 Mg
60 Mg
0,09
0,03
0,16
0,06
0,21
0,35
46643 m3
24359 m3
24882 m3
20344 m3
35494 m3
76837m3
Gaz
Gaz
Gaz
Gaz
Gaz
Osoby korzystające z ciepła sieciowego w powiecie grójeckim to odbiorcy z miast: Warka
(80%), Grójec (35%) i Mogielnica (4 %). Ponadto do sieci cieplnej podłączone są dwie
miejscowości: Brzostowiec (1 %) w gminie Mogielnica i Krobów (58,2%) w gminie Grójec.
Obecnie na terenie całego powiatu prowadzone są sukcesywne działania w zakresie
ocieplania budynków, głównie użyteczności publicznej.
VIII.2.3 Zaopatrzenie w gaz
Dystrybucją oraz sprzedażą gazu ziemnego na terenie powiatu grójeckiego, jak również
budową i eksploatacją sieci przesyłowej i stacji redukcyjnych zajmuje się Mazowiecka Spółka
Gazownictwa (MSG) Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, Oddział Gazownia Warszawska,
działającą w strukturze Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa S.A.(PGNiG).
Bieżącą konserwacją natomiast zajmuje się Rejon Gazowniczy Radom, jeden z trzech,
wchodzących w skład Gazowni.
75
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
VIII - Powietrze atmosferyczne
Powiat grójecki zaopatrywany jest w gaz wysokometanowy z krajowego systemu
gazowniczego, zasilanego głównie gazem importowanym z Rosji. Przez teren powiatu
przebiegają:

gazociąg wysokiego ciśnienia relacji Lubienia - Sękocin (DN 300 mm-5,5 MPa),

gazociąg wysokiego ciśnienia relacji Radom - Warka (D 300 mm)

gazociąg wysokiego ciśnienia, rozgałęzienie Grójec - Czaplinek (D 200 mm)

sieć gazociągów rozdzielczych średniego ciśnienia (400-5 kPa)

sieć gazociągów rozdzielczych niskiego ciśnienia (< 5 kPa)
Obecnie sieć rozdzielcza gazu ziemnego funkcjonuje na terenie wszystkich gmin powiatu
grójeckiego, za wyjątkiem gminy Nowe Miasto nad Pilicą. Poszczególne gminy różnią się
znacznie stopniem zgazyfikowania:

Belsk Duży- podłączonych 90% obiektów

Goszczyn - podłączonych 80% obiektów (oprócz miejscowości Sielec)

Jasieniec - podłączonych 74% obiektów (oprócz miejscowości Ignaców, Marynin,
Łychowska Wola, Osiny, Przydróżek, Dobra Wola, Wierzchowina, Gołębiów,
Szymanów),

Grójec - podłączonych 54,9% obiektów w mieście oraz większość miejscowości
w gminie (za wyjątkiem miejscowości Załącze, Słomczyn, Ogrodzienice,
Mirowice Wieś, Las Lesznowolski) - stopień zgazyfikowania wynosi od
kilkunastu procent (Duży Dół, Falcin, Marianów, Mirowice Parcel, Pabierowice,
Piekiełko, Podole) do 72,2% w Kępinie i 89,5% w Skurowie

Mogielnica - podłączonych 30% obiektów (oprócz miejscowości Cegielnia,
Dąbrowa, Popowice, Ulaski Gostomskie, Ślepowola, Brzostowiec, Pączew,
Wólka Gostomska)

Chynów - podłączonych 17% obiektów w miejscowościach Grobice,
Jakubowizna, Nowe Grobice, Sułkowice, Widok, Wola Chynowska, Chynów,
Drwalew, Drwalewice, Machcin, Adamów

Pniewy - podłączonych 10% obiektów

Warka - podłączonych 5% obiektów w mieście i 3% na terenach wiejskich

Błędów
Z gazociągów gaz ziemny dostarczany jest do odbiorców poprzez stacje redukcyjnopomiarowe. Na terenie powiatu grójeckiego znajdują się 5 stacji redukcyjno-pomiarowych
I-ego stopnia, których zadaniem jest redukcja ciśnienia do ok. 400 kPa oraz nawonnienie
gazu. Obiekty te zlokalizowane są w:

Niemojewicach (gm. Warka), stacja o przepustowości 9 000 m3/h, zasilająca sieć
w mieście

Zastróżu (gm.Warka), stacja o przepustowości 3 000 m3/h zasilająca
miejscowości Zastróże, Palczew Parcela, Palczew, Wroniszew

Skurowie (gm. Grójec)

Chynowie, stacja o przepustowości 200 m3/h

Lewiczynie (gm. Belsk Duży)
Ponadto 3 stacje, zasilające teren powiatu grójeckiego, znajdują się Kopanej i Tarczynie
(gmina Tarczyn, pow. piaseczyński) oraz w Falęcicach (gm. Promna, pow. białobrzeski).
Na terenie powiatu funkcjonują również dwie stacje redukcyjno-pomiarowe II - ego
stopnia, których zadaniem jest redukcja ciśnienia średniego, doprowadzanego ze stacji I
stopnia, do ciśnienia niskiego, a następnie rozprowadzenie gazu siecią niskiego ciśnienia do
odbiorców. Są to stacje „Polna” w Warce, wykorzystywana do zasilania budownictwa
wielorodzinnego oraz stacja w Goszczynie.
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
76
VIII - Powietrze atmosferyczne
Ponadto na terenie Grójca znajduje się stacja pomiarowa średniego ciśnienia.
Dostarczany gaz zużywany jest przez odbiorców głównie do przygotowywania posiłków i
podgrzewania wody. Wykorzystywany jest również do ogrzewania pomieszczeń. Sieć gazowa
jest w dobrym stanie, co pozwala na dalszą jej rozbudowę.
Wg „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania” poszczególnych gmin
planowana jest rozbudowa sieci rozdzielczej średniego ciśnienia zarówno na terenach miasta
jak i wiejskich (gm. Błędów, Chynów, Mogielnica) oraz doprowadzenie gazu do wszystkich
miejscowości w gminie (gm. Chynów, Goszczyn).
W gminie Jasieniec planowana jest rozbudowa lub doprowadzenie rozdzielczej sieci gazowej
do miejscowości Dobra Wola, Gołębiów, Ignaców, Łychowska Wola, Marynin, Osiny,
Przydróżek, Szymanów i Wierzchowina.
W gminie Warka w najbliższych latach - do 2006 roku przewidywana jest gazyfikacja
terenów na północ od m. Laski oraz osiedla Ostrówek, a do 2014 dalsza rozbudowa sieci w
Warce. Na terenach wiejskich w pierwszej kolejności gaz doprowadzony będzie do wsi
Konary i Podgórzyce - ze strony gminy Chynów.
VIII.2.4 Jakość powietrza atmosferycznego
W roku 2002, zgodnie z Prawem Ochrony Środowiska oraz ww. Rozporządzeniem MŚ w
województwie mazowieckim przeprowadzone zostały przez WIOŚ i WSSE wstępne badania
dla potrzeb klasyfikacji terenów, pod kątem czystości powietrza. Na podstawie
maksymalnych stężeń 24-godzinnych dwutlenku siarki, 8-godzinnych stężeń tlenku węgla,
1-godzinnych stężeń dwutlenku azotu oraz średniorocznych zawartości ołowiu w pyle obszar
powiatu grójeckiego zaliczono do IIIb klasy, tj. do klasy powietrza o najlepszej czystości. Pod
względem 24 - godzinnych stężeń pyłu PM 10 oraz 8-godzinnych stężeń ozonu teren ten
zaklasyfikowano natomiast do IO klasy czystości, tj. o najniższej jakości powietrza.
Powyższe wyniki odnosiły się do ochrony zdrowia ludzi. W odniesieniu do ochrony roślin
teren powiatu grójeckiego zaliczono do klasy IIIb ze względu na średnioroczne zawartości
NOx, natomiast ze względu na średnioroczne zawartości SO2 do klasy II, a w odniesieniu do
stężenia O3 do klasy I.
W roku 2003 na mocy POŚ WIOŚ w przeprowadził pierwszą roczną ocenę jakości powietrza
na terenie województwa mazowieckiego. Wyniki pozwoliły zaklasyfikować teren powiatu
grójeckiego do klasy A, tj. do terenów, gdzie żaden z badanych składników (NOx, SO2,
PM10, O3, CO, benzen i Pb) nie przekroczył dopuszczalnego dla niego poziomu.
Wg danych z przeprowadzonej ankietyzacji emisja zanieczyszczeń na terenie powiatu
grójeckiego w latach 1999-2002 przedstawia się następująco:

1999 - 134 077,9 Mg

2000 - 166 112,4 Mg

2001 - 151 130,3 Mg

2002 - 182 315,6 Mg.
Tab. 18 Emisja zanieczyszczeń na terenie powiatu grójeckiego w latach
1999-2002 w Mg/rok wg danych z ankietyzacji
ROK
POMIAROWY
1999
2000
2001
2002
77
SO2
NOX
CO2
CO
169,83
196,19
200,38
220,21
94,86
62,41
125,23
126,39
11 119,97
29 214,16
41 688,73
39 636,65
130,29
154,38
229,64
394,35
PYŁ
ZAWIESZONY
75,72
73,66
126,28
124,13
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
VIII - Powietrze atmosferyczne
Wyniki ankiet wskazują na utrzymywanie się, a nawet wzrost wielkości emisji do powietrza
poszczególnych substancji, pomimo przeprowadzanych, w większości zakładów,
modernizacji, co świadczy o zbyt wolnym ograniczaniu szkodliwej emisji, zwłaszcza w
przypadku związków węgla - CO i CO2. Niepokojącym pozostaje fakt, że wykazujące
wysokie wartości wyniki ankietyzacji, nie oddają wielkości całkowitej emisji rzeczywistej,
występującej na terenie powiatu grójeckiego. Przytoczone dane nie uwzględniają bowiem
obiektów emitujących zanieczyszczenia, o mocy od 0,5 do 5 MW (źródeł emisji niskiej, czy
mniejszych zakładów), które nie są obecnie objęte obowiązkiem składania zeznań, co do
wielkości i rodzaju wprowadzanych do powietrza zanieczyszczeń, zgodnie z ustawą Prawo
Ochrony Środowiska z dn. 27 kwietnia 2001 roku (Dz. U. Nr 60, poz.627; nr 100, poz. 1085,
nr 233, poz. 1957 z 2002 r.). Podniesienie progu wymagalności posiadania pozwolenia z 0,5
do 5 MW (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dn. 20 listopada 2001r. w sprawie
rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia, Dz.U. Nr 140, poz. 1585) w
istotny sposób ograniczyło w raportach i statystykach liczbę obiektów, wprowadzających
substancje szkodliwe do powietrza.
Należy jednak podkreślić, iż wysokie wartości CO2, to wynik stosowanych przez zakłady
przeliczeń (wysoki mnożnik), zgodnie z obowiązującymi przepisami. Rzeczywista wielkość
jego emisji jest znacznie mniejsza.
Pomimo znacznej emisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego na terenie powiatu
grójeckiego stan powietrza należy ocenić jako zadowalający. Obserwacje poziomu
zanieczyszczeń w powietrzu prowadzone były w latach 1997-2002 w na stacji pomiarowej w
Belsku Dużym. Wyniki pomiarów zostały zestawione w tabeli 19.
Tab. 19 Stężenia zanieczyszczeń w latach 1997-2002 w g/m3 wg WIOŚ
DWUTLENEK DWUTLENEK
SIARKI
AZOTU
SO2
NO2
S
D24max
D 1hmax S śr
śr
Belsk Duży
1997
65
10,1
63,8
8,9
1998
1300
359
46
8,4
68,4
9,2
1999
1503
389
33
8,9
60,6
9,5
2000
1053
393
69
6,9
43,0
7,9
2001
1484
355
48
6,4
44,1
8,5
2002
1536
399
6,7
35,4
8,4
Poziom dopuszczalny*
10000
150
200
* zgodnie z Rozporządzenia Ministra Środowiska, z dn. 6 czerwca 2002 roku w sprawie
dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu...
STACJA
ROK
POMIAROWA POMIAROWY
TLENEK
WĘGLA
CO
S śr
D8max
Otrzymane wielkości stężeń badanych substancji, odniesione do okresu dobowego, 8godzinnego i 1- godzinnego, mieszczą się zdecydowanie poniżej dopuszczalnego dla nich
poziomu, co świadczy o stosunkowo małym stopniu zanieczyszczenia powietrza na
omawianym terenie. Zauważalny jest spadek stężeń w przypadku NOx, pomimo ciągłego
rozwoju motoryzacji - zwiększania się ilości pojazdów oraz intensywnego ruchu
samochodów, zwłaszcza na trasach tranzytowych. W przypadku CO, także SO2 (wahania)
natomiast nie można stwierdzić zdecydowanego zmniejszenia się ich zawartości w powietrzu.
O dobrej jakości powietrza w rejonie powiatu grójeckiego, świadczą średnioroczne wartości
opadu pyłu oraz zawartych w nim kadmu i ołowiu. Wg danych WIOŚ z roku 2000 średnie
stężenia tych substancji wynosiły odpowiednio:

Opad pyłu
- 28,27 g/m2 (poziom dopuszczalny 200 g/m2)

Opad ołowiu
- 11,79 mg/m2 (poziom dopuszczalny 100 mg/m2)

Opad kadmu
- 0,46 mg/m2 (poziom dopuszczalny 10 mg/m2).
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
78
VIII - Powietrze atmosferyczne
VIII.3 Podsumowanie
Wg danych statystycznych powiat grójecki należy do najmniej zanieczyszczonych pod
względem stanu jakości powietrza powiatów w województwie. Dane GUS za rok 2000
wskazują, iż w powiecie grójeckim emisja zanieczyszczeń gazowych wyniosła 228 tys. Mg/r,
natomiast pyłowych 30 tys. Mg/r, co stanowi odpowiednio 0,1 % i 0,2 % emisji w całym
województwie. Obszar powiatu nie należy tym samym do stref, dla których wymagane jest
sporządzenie Programu Ochrony Powietrza (POP), tak pod względem ochrony zdrowia
człowieka, jak i ochrony roślin (klasy A).
Wyniki badań z lat 1997-2002 wskazują jednak na utrzymującą się nadal zbyt dużą emisję
związków siarki i węgla. Głównymi źródłami zorganizowanej emisji na terenie powiatu
pozostają procesy energetycznego spalania paliw, przy nadal niewielkim udziale paliw
ekologicznych. Prowadzone są jednak sukcesywnie działania zmierzające do zwiększenia
udziału biopaliw np. drewna i materiałów drewnopochodnych, czy biomasy, w spalaniu w
celach grzewczych, co wpłynęłoby na zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do powietrza,
zwłaszcza CO i SO2. Główne źródło ich wysokich stężeń w powietrzu stanowią małe, lokalne
indywidualne kotłownie, nie posiadające urządzeń odpylających (filtrów), nadal opalane
węglem kamiennym.
W znacznym stopniu na stan powietrza oddziałują również procesy technologiczne, związane
tutaj głównie z przemysłem rolno-spożywczym (przetwórnie owoców i warzyw, gorzelnie).
Prowadzone stopniowo w zakładach prace modernizacyjne - wymiana nośnika energii na olej
opałowy i gaz, instalacja dodatkowych urządzeń w kominach, zatrzymujących
zanieczyszczenia (cyklony itd.) oraz instalacja mierników kontrolujących temperaturę procesu
spalania, pozwalają na ograniczenie szkodliwej emisji. Wzrastające jej wartości w latach
ubiegłych wskazują jednak na nadal niewystarczające działania, prowadzące do zmniejszenia
emisji substancji szkodliwych do powietrza.
Nadal nierozwiązany pozostaje problem, związany z negatywnym oddziaływaniem
intensywnego ruchu samochodowego na stan powietrza atmosferycznego pomimo
sukcesywnego spadku stężeń wartości NOx. Zanieczyszczenia związane z komunikacją
drogową dotyczą głównie miasta Grójec i pozostałych miast powiatu - Warki, Nowego Miasta
i Mogielnicy, a także mniejszych miast gminnych - Pniew, Goszczyna, Błędowa, Jasieńca,
Belska i Chynowa, przez które przebiegają główne drogi, w tym krajowa nr 7.
79
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
IX - Emisja hałasu i klimat akustyczny
IX Emisja hałasu i klimat akustyczny
Hałas (dźwięki o częstotliwościach 16-16 000 Hz) jest jednym z czynników warunkujących
jakość środowiska. Odczuwany jest jako jedno z najbardziej istotnych i dokuczliwych
zanieczyszczeń, z którym stykamy się przez całą dobę, praktycznie w każdym miejscu, w
jakim przebywamy.
Ocena poziomu hałasu lub stanu klimatu akustycznego środowiska dokonywana jest przy
pomocy równoważnego poziomu dźwięku A LAeq wyrażonego w decybelach (dB).
Dotychczas wyniki prowadzonych pomiarów odnoszone były do wartości dopuszczalnych
zawartych w Rozporządzeniu Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i
Leśnictwa z dnia 13 maja 1998 roku (Dz. U. Nr 66, poz. 436) w sprawie dopuszczalnych
poziomów hałasu w środowisku. Rozporządzenie zawierało dopuszczalne poziomy hałasu w
środowisku, powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, w odniesieniu do
różnego rodzaju terenów. Poziomy te określono odrębnie dla godzin 6oo - 22oo (pora dnia) i
dla godzin 22oo - 6oo (pora nocy).
Obecnie obowiązuje Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 stycznia 2002 roku (Dz.
U. Nr 8, poz. 81) w sprawie wartości progowych poziomów hałasu, określające progowe
poziomy hałasu w środowisku, których przekroczenie kwalifikuje dany obszar do terenów
zagrożonych hałasem.
Rozróżnia się dwie podstawowe kategorie hałasu:

hałas komunikacyjny - drogowy, kolejowy i lotniczy

hałas przemysłowy - z pracy instalacji przemysłowych.
Rolniczy charakter powiatu grójeckiego sprawia, iż na jego obszarze główną uciążliwość pod
względem emisji hałasu stanowi intensywny ruch samochodowy, związany z przebiegającymi
tędy drogami tranzytowymi. Hałas drogowy związany jest również z ruchem lokalnym,
odbywającym się w miastach - Grójec, Warka, Mogielnica i Nowe Miasto nad Pilicą oraz
pozostałych miastach gminnych (np. parkowaniem pojazdów), a także pomiędzy
poszczególnymi miejscowościami powiatu.
Dotychczas żadne z miast powiatu nie zostało objęte badaniami monitoringu hałasu
komunikacyjnego, żadne nie posiada też opracowanego planu akustycznego. Prowadzone
badania poziomów hałasu mają charakter wybiórczy i są przeprowadzane w miejscach
najbardziej narażonych na podwyższony poziom decybeli.
Hałas przemysłowy ma na terenie powiatu mniejsze znaczenie, ze względu na jego lokalny
charakter. Odczuwalny jest bowiem głównie w sąsiedztwie jego źródeł (np. pracujących
urządzeń), głównie na terenie miasta. Prowadzone kontrole poziomów hałasu mają charakter
sporadyczny i następują najczęściej w wyniku interwencji mieszkańców.
Do największych zakładów, które mogą wpływać znacząco na środowisko akustyczne należą:

Polskie Koleje Państwowe PKP

BIOWET w Drwalewie

Browary „WARKA”

JAHNCKEPOL Sp. z o.o. w Mogielnicy

FFiL MALCHEM w Sułkowicach

MIROPASZ w Mirowicach

PKS Grójec

G.P.H. Folwark w Jankowicach

PPH ALPEX w Łęczeszycach
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
80
IX - Emisja hałasu i klimat akustyczny
W 2001 roku Sanepied przeprowadził badania hałasu na terenie G.P.H. Folwark w
Jankowicach (gm. Nowe Miasto nad Pilicą). Pomiarami objęto stanowiska pracy - nie
stwierdzono jednak przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu. Podobne badania
prowadzono również na terenach innych zakładów produkcyjnych, często w ramach
systematycznego monitoringu (PKS). Nie wykazały one jednak ponadnormatywnych
wielkości hałasu
Zakłady podejmują sukcesywne działania, mające na celu zmniejszenie ich uciążliwości
akustycznej, poprzez instalację urządzeń wyciszających: ekranów, obudowy
dźwiękoszczelnej wokół m. in. wentylatorów, a także poprzez prace modernizacyjne np.
remonty, wymiany sprzętu na mniej uciążliwy (np. urządzenia pakujące, wentylatory), co
pozwala na ograniczenie emisji hałasu z istniejących instalacji.
IX.1
Podsumowanie
Na terenie powiatu grójeckiego uciążliwości hałasowe są stosunkowo niewielkie i mają
charakter lokalny.
Największy problem stanowi obecnie nadmierny hałasu w otoczeniu szlaków
komunikacyjnych, szczególnie w obrębie miast Grójec, Warka, Mogielnica i Nowe Miasto
nad Pilicą oraz w pozostałych miastach gminnych, w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowy
mieszkaniowej.. Problemem pozostaje również hałas związany obecnością linii kolejowych.
Należy jednak podkreślić, iż stan klimatu akustycznego ulega jednak stopniowej poprawie,
głównie dzięki działaniom, prowadzonym w zakładach przemysłowych.
81
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
X - Pola Elektromagnetyczne
X
Pola Elektromagnetyczne
Źródłami wytwarzającymi pola elektromagnetyczne na terenie powiatu grójeckiego są:

Elementy sieci elektroenergetycznych

linie wysokiego i średniego napięcia związane z zaopatrzeniem ludności w
energię elektryczną lub przesyłem energii elektrycznej,

Główne Punkty Zasilania,

Stacje telefonii komórkowej.
X.1
Sieć elektroenergetyczna
Powiat grójecki zasilany jest w energię elektryczną, dostarczaną przez Zakłady Energetyczne
Okręgu Radomsko Kieleckiego ZEORK S.A., wchodzące w skład przedsiębiorstwa
energetyki zawodowej Polskie Sieci Elektroenergetyczne-Wschód Sp. z o. o. Bezpośrednią
obsługą odbiorców zajmuje się Rejonowy Zakład Energetyczny Grójec - jeden z 11
terenowych oddziałów ZEORK. W zakresie zadań Zakładu pozostają przesył i sprzedaż
energii oraz konserwacja i rozbudowa linii przesyłowych i urządzeń elektroenergetycznych.
Awarie sieci usuwane są przez Pogotowie Energetyczne. W Grójcu, Warce i Nowym Mieście
nad Pilicą, znajdują się posterunki energetyczne.
Przez teren powiatu grójeckiego przebiegają następujące linie wysokiego napięcia NW:

220 kV dwutorowa linia relacji Mory - Kozienice, Piaseczno-Kozienice

110 kV linia relacji Kozienice - Grójec

110 kV linia relacji Warka - Grójec -Piaseczno
Główne Punkty Zasilania GPZ, w których następuje transformacja wysokiego napięcia NW 110 kV na napięcie średnie SN - 15 kV, a następnie rozdzielnie na poszczególne ciągi
sieciowe, usytuowane są w:

Warce - 110/ 15 kV, o mocy 2*16 MVA

Michałowie - 110/15 kV, o mocy 6,3 MVA

Grójcu - 110/15 kV, o mocy 2*50 MVA

Mogielnicy - 110/15 kV.
a ponadto poza granicami powiatu grójeckiego w Białobrzegach.
Energia elektryczna dostarczana jest do odbiorców siecią średniego i niskiego napięcia, którą
tworzą głównie linie napowietrzne. Linie podziemne - kable stanowią jedynie kilkanaście
procent sieci. Transformacja napięcia z 15 na 0,4kV odbywa się za pomocą stacji
transformatorowych, rozmieszczonych na obszarze każdej gminy.
Obecny stan zaopatrzenia w energię elektryczną należy ocenić jako zadawalający. Energia
doprowadzona jest do wszystkich obiektów na terenie powiatu (odbiorców komunalnych i
przemysłowych). Istniejąca sieć elektroenergetyczna w pełni pokrywa zapotrzebowanie
mieszkańców. Czasowe przerwy w dostawie prądu występują sporadycznie w pojedynczych
miejscowościach - Wodziczna i Dobięcin (gm. Mogielnica), czy Krobów, Mirowice, Worów,
Dębie, Siekuty, Wola Zakrzewska, Zalesie, Grudzkowola, Częstoniew, Szczęsna, Grójec i
Cierniówka (gm. Grójec), gdzie chwilowe braki energii elektrycznej wynikają z
niedoskonałości systemu rozprowadzania. Czasowe przerwy w zasilaniu występują,
zwłaszcza w okresie intensywnych prac sadowniczych.
Stan techniczny sieci jest dobry. Większość linii zarówno napowietrznych jak i kablowych
została wykonana w ciągu ostatnich 15 lat, stąd prace remontowe sprowadzać się będą
głownie do wymiany izolacji, czy drewnianych słupów, a także do zamiany linii
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
82
X - Pola Elektromagnetyczne
napowietrznych na kable ziemne, które są znacznie trwalsze i w mniejszym stopniu narażone
na uszkodzenia mechaniczne.
Stan techniczny sieci w powiecie jest dobry. Poprawa stanu istniejącego wymagać będzie
jedynie nowych inwestycji w zakresie przebudowy stacji transformatorowych (np. gm.
Chynów, Jasieniec) oraz modernizacji istniejących kabli energetycznych - przede wszystkim
zamiana linii napowietrznych na kable ziemne, które są znacznie trwalsze i w mniejszym
stopniu narażone na uszkodzenia mechaniczne. Większość linii zarówno napowietrznych jak i
kablowych została wykonana w ciągu ostatnich 15 lat, stąd prace remontowe sprowadzać się
będą głownie do wymiany izolacji (np. gm. Belsk), czy drewnianych słupów (np. gm.
Mogielnica). Ponadto „Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i
paliwa gazowe dla miasta i gminy Warka” przewiduje na jej terenie modernizacje linii SN
relacji Warka - Góra Kalwaria i Warka - Zakrzew i niektórych fragmentów tych linii w Warce
oraz linii nn m. in. w Michałowie Górnym, Martynowie, Krześniakowie, Wichradzu, Budach
Opożdżewskich i Prusach.
X.2
Stacje telefonii komórkowej
Na terenie powiatu grójeckiego znajdują się 22 maszty telefonii komórkowej, rozmieszczone
w gminach: Błędów, Goszczyn, Chynów, Grójec, Mogielnica, Warka i Nowe Miasto n Pilicą.
Informacje o ww. obiektach zostały zestawione w poniższej tabeli.
Na terenach gmin Belsk, Pniewy i Jasieniec masztów nie zlokalizowano, przy czym w tej
ostatniej planowany jest obiekt operatora ERA GSM w miejscowości Gołębiów.
Tab. 20 Zestawienie stacji telefonii komórkowej zlokalizowanych na terenie powiatu
grójeckiego
L.P. NAZWA UŻYTKOWNIKA
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
83
POŁOŻENIE
STACJI
PTK CENTERTEL Sp. z o.o. Cesinów Las,
ul. Pańska 57/61, Warszawa
gm. Błędów
Polska Telefonia Cyfrowa
Machnatka Parcela,
ERA GSM Sp. z o.o.
gm. Błędów
PLUS GSM
Błędów,
gm. Błędów
Polska Telefonia Cyfrowa
Grobice Nowe,
ERA GSM Sp. z o.o.
gm. Chynów
PTK CENTERTEL Sp. z o.o. Edwardów,
gm. Chynów
Polska Telefonia Cyfrowa
Rososz,
ERA GSM Sp. z o.o.
gm. Chynów
Polska Telefonia Cyfrowa
Drwalew,
ERA GSM Sp. z o.o.
gm. Chynów
Sielec,
gm. Goszczyn
POLKOMTEL S.A. 2 maszty Słomczyn-Kącin,
gm. Grójec
Głuchów,
gm. Grójec
Polska Telefonia Cyfrowa
ul. Piotra Skargi 10,
ERA GSM Sp. z o.o.
Grójec
POLKOMTEL S.A.
ul. Laskowa 26,
Grójec
PTK CENTERTEL Sp. z o.o. ul. Mogielnicka 28,
2 maszty
Grójec
Polska Telefonia Cyfrowa
ul. Mogielnicka
NR
DZIAŁKI
95
WYSOKOŚĆ
MASZTU [m]
50
WŁAŚCICIEL
DZIAŁKI
wolnostojący
wolnostojący
88/6
42
prywatny
80
40
Plac parafialny
10/2
40
Spółdzielnia
mieszkaniowa
366/7
50
Giełda
Samochodowa
Kon-Vin
1405/1
38
Szpital
285
42
PKS
1428/16
39
Spółdzielnia
ogrodnicza
wolnostojący
553/3
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
X - Pola Elektromagnetyczne
15
16
17
ERA GSM Sp. z o.o.
PLUS GSM
Polska Telefonia Cyfrowa
ERA GSM Sp. z o.o. 2 maszty
PTK CENTERTEL Sp. z o.o.
18
19
20
21
22
X.3
POLKOMTEL S.A.
Grójec
ul. Mogielnicka,
Grójec
Gorki,
gm. Mogielnica
ul. Mostowa 27
Nowe Miasto nad
Pilicą
ul. Spacerowa 202
Nowe Miasto nad
Pilicą
ul. 1 Maja
Nowe Miasto nad
Pilicą
Strzałki,
Nowe Miasto nad
Pilicą
Warka, gm. Warka
Konary, gm. Warka
3903/2
3422
wolnostojący
(przy cmentarzu)
20
52
273
50
Wolnostojący
198
951
23
42,5
Podsumowanie
Zgodnie z ustawą Prawo Ochrony Środowiska z dn. 27 kwietnia 2001 roku (Dz. U. Nr 60,
poz.627 art. 123,124) oceny poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku i obserwacji
zmian dokonuje się w ramach państwowego monitoringu środowiska. Aktualizowany
corocznie rejestr, zawierający informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenia
dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku z wyszczególnieniem
przekroczeń dotyczących: terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową i miejsc
dostępnych dla ludności, prowadzony jest przez wojewodę.
W Raporcie WIOŚ o stanie środowiska województwa mazowieckiego na rok 2001 nie
znajdują się dane dotyczące pomiarów pól elektromagnetycznych.
Na terenie powiatu grójeckiego występują jednak przedsięwzięcia, które zgodnie z
Rozporządzeniem Rady Ministrów z dn. 24 września 2002 r. w sprawie określenia rodzajów
przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych kryteriów
związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na
środowisko, tj.: napowietrzne linie energetyczne o napięciu znamionowym wynoszącym
powyżej lub równe 220 kV. Obecność tych linii powoduje pewne ograniczenia w
użytkowaniu terenów sąsiadujących - w zagospodarowaniu przestrzennym, zgodnie z
Rozporządzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dn. 11
sierpnia 1998 r (DZ. U 107, poz. 676) sprawie szczegółowych zasad ochrony przed
promieniowaniem szkodliwym dla ludzi i środowiska, dopuszczalnych poziomów
promieniowania, jakie mogą występować w środowisku, oraz wymagań obowiązujących przy
wykonywaniu pomiarów kontrolnych promieniowania oraz zgodnie z Normą Polską PNE05100-1 z marca 1998 roku, dotyczącą elektrycznych linii napowietrznych - ich
projektowania i budowy.
Eksploatacja sieci elektroenergetycznej i urządzeń towarzyszących oraz realizowane zadania
inwestycyjno-remontowe są planowane i prowadzone jednak w taki sposób, aby ich
uciążliwość i wpływ na otaczające środowisko naturalne był jak najmniejszy (przewody
izolowane na odcinkach linii napowietrznych SN i nn, osłony izolacyjne na izolatorach
liniowych). W związku z powyższym należy stwierdzić, że oddziaływanie pól
elektromagnetycznych nie stanowi uciążliwości na terenie powiatu grójeckiego.
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego - stan istniejący
84