Praca metodami pedagogiki zabawy z osobami z

Praca metodami pedagogiki zabawy z osobami z upośledzeniem umysłowym
opracowała: mgr Marta Kowieska
Znaczenie zabawy
Zabawa to jedna z podstawowych form działalności dziecka, która wpływa na jego
prawidłowy rozwój fizyczny, umysłowy i emocjonalny. Pozwala ona dziecku na afirmację
własnej osobowości, pomaga w znalezieniu własnego miejsca w świecie, rozwija myślenie,
spostrzegawczość, pamięć, uwagę, wyobraźnie. Uczy poczucia koleżeństwa i przyjaźni. Daje
dziecku wiedzę o sobie samym i otaczającym go świecie. Zabawa zaspakaja również potrzebę
ruchu i działania. Dzieję się tak, gdyż zabawa:
- zapewnia odprężenie i dobre samopoczucie,
- pozwala zdobyć nowe doświadczenia i umiejętności,
- modeluje zachowania,
- przyzwyczaja do wytrwałości,
- pomaga w wyzbyciu się kompleksów, nieśmiałości i lęku,
- wyzwala możliwości twórcze,
- zaspokaja szereg potrzeb psychicznych,
- wyzwala wiarę we własne siły,
- daje możliwość wyrażania uczuć i emocji oraz komunikowania tych stanów otoczeniu.
Czym jest pedagogika zabawy?
Pedagogika zabawy nie jest samodzielną dyscypliną naukową, ale metodą pracy z
grupą, opartą przede wszystkim na przeżyciu angażującym zarówno uczestników, jak i
prowadzącego animatora. Metoda ta może być wykorzystywana jest nauczycieli przedszkoli i
szkół, pedagogów, pracowników socjalnych, studentów, innymi słowy wszystkich tych,
którzy pracują z dziećmi, młodzieżą lub osobami niepełnosprawnymi. Różnorodność metod
pozwala na stosowanie jej w różnych grupach wiekowych.
Pedagogika zabawy wybiera z zabaw tradycyjnych czy terapeutycznych
tylko te, które spełniają określone zasady, a zwłaszcza te, które:
– zapewniają dobrowolność uczestnictwa: polegającą na tym, że nie zmusza się
uczestnika do udziału w zajęciach, ale zaprasza i zachęca; umożliwia to
wychowankowi odkrycie własnych autentycznych zachowań, oraz sprzyja uczeniu
się;
– uwzględniają wszystkie poziomy komunikowania: zasada ta przypomina animatorom, że
każdy człowiek jest inny, że ma inne niż wszyscy doświadczenia, a także różne sposoby
odbioru i nadawania informacji;
– uznają pozytywne przeżycie jako wartość i unikają rywalizacji: zabawa, która jest
zawsze sytuacja pełna emocji, powinna uczyć współdziałania, współpracy, dostrzegania
mocnych stron uczestników, nie powinna, natomiast, być bezsensowną rywalizacją,
konkurencją, w których to jeden jest najlepszy, a reszta przegrywa;
– posługują się różnorodnymi środkami wyrazu: zasada ta polega na przekazywaniu treści
oraz wywoływaniu emocji poprzez oddziaływanie na różne zmysły: wzrok, węch, dotyk,
słuch, smak.
Pedagogika zabawy pomaga uatrakcyjnić zajęcia prowadzone tradycyjnymi
metodami, powoduje, że stają się one ciekawsze, a uczniowie bardziej zaciekawieni
i zainteresowani tym, co się dzieje w klasie. Wszystkie zabawy w tej metodzie, wg
Z. Zaorskiej, można podzielić na:
- zabawy ułatwiające poznanie się. Należą tu zabawy ułatwiające wejście w grupę,
poznanie nowego otoczenia, poznanie imion uczestników zabawy, itp.
- zabawy rozluźniające, relaksujące, odprężające, wykorzystujące ruch, taniec czy
gest, które to likwidują napięcia fizyczne i psychiczne.
- zabawy, w których odkrywamy dotychczasowe doświadczenia, obecne odczucia,
potrzeby, oczekiwania poszczególnych członków grupy.
- zabawy dramowe polegające na wykorzystaniu gry z podziałem na role jako
wstępu do omówienia problemu.
- zabawy, które mają na celu uaktywnienie wszystkich, bez podziału na biernych
widzów i aktywnie prezentujących się; nie ma tu ośmieszającej rywalizacji,
przypadkowych wygranych i kilku zwycięzców.
- zabawy, które pozwalają sygnalizować indywidualne reakcje i odczucia
poszczególnych uczestników. W tej grupie są także metody ułatwiające
podsumowanie i zakończenie zajęć.
- zabawy aktywizujące dla określonych grup, np. niedowidzących, upośledzonych,
jak również jednorodnych pod względem wieku.
- zabawy określane czasami jako gry dydaktyczne polegające na przedstawianiu
danych treści w formie zagadkowego problemu i poszukiwaniu rozwiązań według
proponowanych reguł.
- zabawy określane jako gry dyskusyjne, w których dokonuje się analizy danego
problemu z różnych stron, z włączeniem doświadczeń i wiedzy uczestników.
- zabawy umożliwiające samoocenę, poznanie własnej hierarchii wartości,
własnych, spontanicznych zachowań.
Wpływ pedagogiki zabawy na osoby upośledzone umysłowo
Stosując metody pedagogiki zabawy dajemy możliwość uczniowi na
polisensoryczne poznanie świata. Polisensoryczne, czyli wielo zmysłowe angażujemy wtedy wszystkie zmysły: dotyku, wzroku, słuchu, smaku i zapachu (co
za tym idzie również je usprawniamy).
Poprzez brak rywalizacji i konkurencji likwidujemy lęk, obawę i strach osób
upośledzonych. Dajemy poczucie bezpieczeństwa, gdyż nie oceniamy i nie
ośmieszamy (nie mówimy bardzo dobrze to zrobiłeś, ale np. podoba mi się sposób
w jaki to zrobiłeś, podoba mi się połączenie kolorów, materiałów, podoba mi się,
że zauważyłeś to i to, itp.), a co z tym się wiąże umożliwiamy wzrost pewności
siebie.
Wyzwalamy swobodę zachowań i naturalność, ale również przy całej
spontaniczności, co jest bardzo ważne, uczymy przestrzegania reguł i zasad.
Przecież w życiu obowiązują jakieś reguły, które musimy przestrzegać, czy tego
chcemy, czy nie. I tego uczymy uczestników zabawy.
W zabawie pomagamy osobom upośledzonym odkryć radość wynikającą ze
współdziałania w grupie. Umożliwiamy też zauważenie różnych mocnych stron
każdego z uczestników. Np. Kasia może nie liczy zbyt biegle, ale za to jak
przepięknie śpiewa. Za radością współpracy pojawia się integracja grupy,
tolerancja, akceptacja innych, ale również i siebie samego.
Umożliwiamy wchodzenie w różne role, dzięki czemu uczymy
odpowiedzialności oraz akceptacji. Obserwowałam jaką to radość sprawia
dzieciom możliwość zaopiekowania się kimś od nich starszym. Przeważnie do tej
pory to tylko nimi się opiekowano i nie mieli okazji odczuć radości z pomagania
innym. Jakie są wtedy dumne i szczęśliwe, kiedy im to umożliwimy, że dostały tak
ważne i odpowiedzialne zadanie!
Bawiąc się wspólnie ułatwiamy odprężenie, usprawniamy funkcjonowanie
układu nerwowego, rozwijamy sprawność fizyczną.
Zabawa pomaga również w uczeniu się określonych treści i rozwiązywaniu
problemów. Poprzez nią wspomagamy osoby upośledzone w ćwiczeniu się w
wytrwałości i cierpliwości. Pozwalamy przeżyć nowe doświadczenia i zdobyć
nowe umiejętności. Pomagamy odkryć w uczestnikach ich zdolności twórcze.
Zachęcam do wykorzystania metod pedagogiki zabawy. Warto zaryzykować.
Opracowanie na podstawie „Wprowadzenia do pedagogiki zabawy” pod red.
Elżbiety Kędzior-Niczyporuk, wyd. KLANZA, 1998, “Pedagogiki zabawy metodyka pracy z grupą" Z. Zaorska, pismo Ogólnopolskiego Klubu
Alternatywnych Pedagogów “Kropla" nr 1 (1992) oraz „Chore dziecko chce się
bawić” I. Zgrychowa, M. Bukowski, Warszawa 1982.