ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA WŁASNY ROZWÓJ PSYCHOSEKSUALNY

Małgorzata Narwińska – Szychta
Nauczyciel ZSE im. A.i J Vetterów
O
OD
DPPO
OW
WIIE
ED
DZ
ZIIA
AL
LN
NO
OŚŚĆ
ĆZ
ZA
AW
WŁ
ŁA
ASSN
NY
YR
RO
OZ
ZW
WÓ
ÓJJ
PPSSY
YC
CH
HO
OSSE
EK
KSSU
UA
AL
LN
NY
Y
I etap – małe dziecko
Mały człowiek w pierwszym okresie swojego życia nie posiada
ukształtowanej świadomości seksualnej, nie posiada świadomości siebie.
Stopniowo odkrywa siebie – własne ciało, matkę, ojca, rzeczy materialne.
W odkrywaniu własnego ciała nie posiada emocjonalnego stosunku do
własnej seksualności, który kształtuje się znacznie później. Pierwsza
identyfikacja płciowa związana jest przede wszystkim z matką. Z czasem
odrywa się od matki i przechodzi do ojca. Przejście to dokonuje się w sposób
naturalny, gdy pomiędzy rodzicami istnieje pełna zgoda, harmonia i miłość.
Dla chłopca kontakt z ojcem ma podstawowe znaczenie dla rozwoju jego
męskości ponieważ ojciec jest wzorcem identyfikacji seksualnej. Kontakt
dziewczynki z ojcem określa jej pozytywny stosunek do mężczyzn
w przyszłości a rozpoczyna się od pozytywnego stosunku do własnego ojca.
Szukanie ojca jest szukaniem świata zewnętrznego ale tylko wtedy, gdy
dziecko czuje się bezpiecznie jest akceptowane i kochane przez matkę.
Nieodpowiednia postawa matki przez zaborczość, brak ciepła czy obojętność
może również wpłynąć negatywnie na rozwój psychoseksualny dziecka. Dużą
trudność dla dziecka w tym okresie może stanowić nieobecność ojca, jego
chłodna postawa, bądź agresywna sprawia, że dziecko boi się zbliżyć do ojca.
1/6
Nieobecność ojca lub obecność budząca lęk powoduje zachwianie
identyfikacji seksualnej zarówno u chłopca jak i dziewczynki. U chłopca
zrodzi się nie akceptacja własnej męskości a u dziewczynki rodzi się lęk
przed mężczyznami.
II etap – etap przejściowy nazwany ukrytą seksualnością dziecka
Pomiędzy wczesnym dzieciństwem a okresem dojrzewania dziecko choć
nadal posiada pewne zainteresowania seksualne jest bardziej skierowane „do
świata”, zajęte jest odkrywaniem świata poprzez ludzi, członków rodziny,
rówieśników. Odkrywa świat przyrody, który jest dla niego fascynujący. Im
bardziej jego zainteresowania koncentrują się na osobach, na rzeczach
materialnych tym mniej jest zainteresowany całą sferą erotyczną.
III etap – okres dojrzewania
Dla młodego człowieka jest to czas przebudzenia seksualnego i czas
niezwykle trudny w jego rozwoju osobowym. Przeżycia tego okresu
wpływają znacząco na późniejsze życie dojrzałe, choć w tym czasie nie zdaje
sobie z tego sprawy. Dobrze przeżyty czas dojrzewania, ukierunkowany na
integrację seksualną staje się fundamentem pod późniejsze dojrzałe
przeżywanie własnej seksualności. Integracja ta powinna obejmować także
dojrzewanie emocjonalne, intelektualne, społeczne, duchowe a nie zatrzymać
się tylko na dojrzewaniu seksualnym. Najsilniej dochodzi do głosu sfera
seksualna poprzez dojrzewanie fizyczne. Do zmian tych nastolatek powinien
być przygotowany. Zgodność własnych obserwacji w rozwoju fizycznym z
informacjami, które otrzymał wcześniej poprzez wychowanie seksualne daje
pewność siebie iż rozwija się normalnie. Dziedzina seksualna jest dla
2/6
młodego człowieka bardzo ważna a zainteresowanie własną seksualnością ma
go otwierać na płeć przeciwną , a nie zamykać we własnych subiektywnych
doznaniach i uczuciach. Seksualność jest miejscem budowania relacji
międzyosobowych, miejscem dawania miłości i nowego życia. Siła napięć
seksualnych rodzących się potrzeb i pragnień u nastolatka skoncentrowanego
na własnej sferze erotycznej jest trudna do opanowania. Powinien uczyć się
panowania nad budzącym się popędem seksualnym by dojrzeć z czasem do
prawdziwej miłości ofiarnej. Popęd jest tylko jedną z wielu potrzeb i pragnień
ale nie jedyną. Istnieje potrzeba poznawania świata, otwierania się na innych,
fascynacja drugim człowiekiem, potrzeba ideałów, potwierdzenia swojej
wartości w działaniu, określenie sensu i celu swojego życia, potrzeby
aktywności fizycznej. Potrzeby seksualne należy umieścić w hierarchii innych
potrzeb i pragnień ludzkich. Okres dojrzewania do czas szukania swojego
miejsca w życiu a dojrzewanie emocjonalne rodzi pragnienie wejścia w
relację z płcią przeciwną. Otwarcie się na drugiego człowieka zależy od
wcześniejszych relacji emocjonalnych ze swoimi rodzicami, brak pełnej
akceptacji z ich strony lub warunkowa akceptacja może opóźniać wyjście
młodego człowieka w stronę płci przeciwnej. W tym czasie rodzą się
przyjaźnie, które mają większe szanse przetrwania bo oparte są zwykle na
wspólnym wychodzeniu do świata, przygodzie wspólnego poznawania i
tworzenia. Okres dojrzewania to okres poszukiwania własnej autonomii
przejawiającej się buntem wobec dorosłych, odrzucaniem autorytetów
rodziców, buntem przeciwko traktowaniu dorastających ludzi jako małych
dzieci. takie zachowanie ma potwierdzić własną samodzielność we
wszystkich płaszczyznach życia tj. samodzielność myślenia, przeżywania,
decydowania, działania, ponoszenia odpowiedzialności. Jest to również próba
uniezależnienia się i nabrania dystansu do autorytetów. Relacje posłuszeństwa
i uległości dzieci wobec rodziców zostają zastąpione przez dialog partnerski
pomiędzy nimi i gdy są oparte na wzajemnej akceptacji, szacunku i przyjaźni
3/6
wówczas nie dochodzi do ostrej rywalizacji międzypokoleniowej. Relacje te
przenoszą się na relacje między dorosłymi młodymi ludźmi a innymi
dorosłymi w codziennych kontaktach. Młody człowiek ma potrzebą
rywalizacji i wygrywania z rówieśnikami, rodzicami i trzeba mu jej
dostarczyć w okresie dla niego trudnym nacechowanym dużą zmiennością
emocjonalną, ale zarazem w okresie kształtowania swojego „ ja’’. Burzliwy
okres dojrzewania fizycznego, emocjonalnego i społecznego to również
korzystanie z wolności dostosowanej do potrzeb wieku nastolatka. Rodzice
poprzez partnerski dialog winni zwrócić dziecku uwagę, że wolność nie
polega na samowoli, ale na odpowiedzialności za własne życie. Wychowanie
do wolności dokonuje się poprzez stopniowe zrywanie więzi zależności
bolesne dla obu stron zarówno dzieci jak i rodziców. Młody człowiek
odchodzi z domu, gdy potrafi unieść ciężar własnej wolności i
odpowiedzialności za życie. Jest to również czas odkrywania się w twórczym
działaniu, chęć osiągnięcia sukcesu w nauce, pracy, sporcie, poszerzanie
kontaktów międzyludzkich. Ciekawość świata u młodego człowieka jest
oznaką prawdziwego dojrzewania osobowego. Jeśli w tym okresie człowiek
zamyka się na świat zewnętrzny, ucieka w świat marzeń oderwanych od
życia, wycofuje się z relacji z rówieśnikami, zamyka się w sobie to popada w
stan zniechęcenia, smutku i depresji. W takim przypadku potrzebna jest
pomoc kompetentnej osoby, która najpierw odkryje przyczynę „zgaszenia
życiowego” i zmotywuje go do życia, do podejmowania codziennych
wyzwań.
Czas dojrzewania to budzenie się wielkich ideałów, snucie planów i
podejmowanie wyzwań. Otwieranie się również na wymiar duchowy życia
ludzkiego. Pojawiają się pytania o sens życia, przemijania, trudu, cierpienia.
Ideały młodego człowieka rodzą się często w spotkaniu z autorytetami. Z
jednej strony walczy z nimi, próbuje je w świadomości swojej obalić z drugiej
strony porównuje się z nimi i jeśli odpowiadają one jego wewnętrznym
4/6
odczuciom stają się dla niego wzorcem. Dojrzewanie to czas rodzenia się
wielkich powołań ... poświęcania się wyłącznie służbie Bogu, służbie
bliźniemu, sprawowania ról w społeczeństwie. Idealizm ten jest siłą, która
sprawia, że może on chcieć wszystko poświęcić dla większej wartości. Rolą
dorosłych jest uczenie realizmu, zdrowej oceny własnych możliwości, ale
również unikanie gaszenia ideałów, bo wtedy młody człowiek zamiast „być”
kimś staje się tylko „mieć” i ocenia wszystko według kryteriów użycia i
posiadania. Okres ten dotyczmy również dojrzewania seksualnego. Błędy,
pomyłki popełnione w tym okresie pozostają często piętnem na całe życie
seksualne człowieka, dlatego tak ważna jest duża rozwaga, osobista praca,
wysiłek duchowy i emocjonalny, przywiązanie do wartości dla dobrego
przejścia przez ten niewątpliwie trudny czas dla człowieka. Podjęty wysiłek i
praca we wszystkich płaszczyznach: fizycznej, psychicznej i społecznej,
kształtowana przez lata odpowiedzialność, właściwa pomoc rodziców i
wychowawców owocują w późniejszym dorosłym już życiu.
Odpowiedzialność za swój rozwój psychoseksualny pojawia się z budzeniem
świadomości własnej osoby. Wychowując dziecko uczymy miłości, dobroci,
ale i odpowiedzialności, która najpierw kierowana jest jako polecenie do
wykonania a potem podejmowana jako świadome działanie przez
dorastającego człowieka. Postawa odpowiedzialności kształtowana jest
poprzez wieloetapowe oddziaływanie na dziecko, wymagania powinny być
dostosowane do aktualnych możliwości dziecka czy nastolatka, nie mogą go
przerastać budząc najpierw lęk, frustrację a nawet agresję. Wzorcem
kształtowania odpowiedzialności za swoje czyny, gesty, słowa, postawy są
niewątpliwie najpierw rodzice dopiero później świat zewnętrzny i choć go
dziecko nie rozumie, nie potrafi ocenić ale pyta dlaczego i po co. W wieku
dojrzewania gdzie świadomość własnego „ ja’’ wchodzi czasami w konflikt z
otoczeniem , mądra i właściwa postawa rodziców, dziadków, wychowawców
łagodzi sytuację nastolatka i wskazuje sposób postępowania. Dialog oparty na
5/6
szacunku i akceptacji zmusza niejako do zajęcia stanowiska przez niego a tym
samym kształtuje jego odpowiedzialność w różnych sytuacjach życiowych,
najpierw za siebie potem za drugiego człowieka. Samowychowanie
podejmowane przez młodego człowieka powinno być wspierane przez
dorosłych ale w taki sposób aby jego marzenia i dążenia były inspiracją do
dalszej pracy nad własnym charakterem i postawą życiową.
B
BIIB
BL
LIIO
OG
GR
RA
AFFIIA
A
1. J. Augustyn „Integracja seksualna”; Wydawnictwo WAM; Kraków 1999 r.
2. s. M.B. Pecyna SJE „Rodzinne uwarunkowania zachowania dziecka”;
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne; Warszawa 1998;
3. W. Półtawska „Przed nami miłość ...”; Edycja Świętego Pawła; Częstochowa
2001 r.
4. J. Pulikowski, G. i A. Urbaniakowie „Młodzi i miłość”; Oficyna Współczesna
1998 r.
6/6