BUDOWA I DZIAŁANIE KOMPUTERA

BUDOWA I DZIAŁANIE KOMPUTERA
Komputery – szybkość przetwarzania informacji MIPS
MIPS
Million Instructions Per Second
określa liczbę milionów operacji
stałoprzecinkowych wykonywanych w
ciągu sekundy, przez daną jednostkę
obliczeniową.
-
Komputery – szybkość przetwarzania informacji HIPS
FLOPS FLoating point Operations Per Second –
określa liczbę operacji zmiennoprzecinkowych na sekundę.
Jest jednostką mocy obliczeniowej komputerów, używaną szczególnie w
zastosowaniach naukowych.
Bardziej uniwersalna od wcześniej używanej jednostki MIPS (instrukcji procesora
na sekundę).
FLOPS nie jest jednostką SI, ale
można go interpretować jako
jednostkę o wymiarze 1/s
rząd wielkości
oznaczenie
FLOPS
megaflops
MFLOPS
106
gigaflops
GFLOPS
109
teraflops
TFLOPS
1012
petaflops
PFLOPS
1015
eksaflops
EFLOPS
1018
zettaflops
ZFLOPS
1021
jottaflops
YFLOPS
1024
Superkomputery – szybkość przetwarzania informacji
HIPS
1985 r.
Pierwszym komputerem o mocy obliczeniowej powyżej 1 GFLOPS był Cray-2
wyprodukowany przez Cray Research.
1997 r.
Pierwszym komputerem o mocy obliczeniowej powyżej 1 TFLOPS był ASCI Red
wyprodukowany przez Intel.
2008 r.
Pierwszym komputerem o mocy obliczeniowej powyżej 1 PFLOPS był RoadRunner
wyprodukowany przez IBM.
Aktualny rekord należy do chińskiego Tianhe-2 - 33,86 PFLOPS.
Rekord Polski należy do superkomputera Zeus (Cyfronet AGH) - 267 TFLOPS.
Fragment superkomputera Zeus (Cyfronet AGH).
Założenia von Neumanna (1903 – 1957)
Komputer powinien posiadać pamięć w której przechowywane będą
zarówno dane jak i instrukcje z możliwością zapisu i odczytu w dowolnej
kolejności .
Powinien być wyposażony w jednostkę obliczeniową wykonującą operacje
arytmetyczne i logiczne.
Powinien posiadać urządzenia wejściowe pozwalające na wprowadzanie
danych i urządzenia wyjściowe umożliwiające wyprowadzanie danych.
Powinien zawierać takie układy sterujące jego pracą, które pozwalałyby
interpretację rozkazów pobieranych z pamięci oraz wybór alternatywnych
działań (zmianę kolejności rozkazów) w zależności od wyniku poprzednich
operacji.
na
Architektura komputera
Cechy komputerów PC
Programowalność - możliwość zmiany sposobu działania w
zależności od dostarczonego przez użytkownika programu co
znacznie rozszerza różnorodność zastosowań.
Otwarta architektura - pozwalająca na modyfikację, rozbudowę
i rozszerzanie możliwości funkcjonalnych komputera w
zależności od potrzeb użytkownika
Obszerna dokumentacja oraz standaryzacja elementów
konstrukcyjnych
Chipset
Chipset jest to drugi najważniejszy układ po procesorze. Rządzi on płytą główną.
Chipset można "podzielić" na dwie części:
tzw. north-bridge (mostek północny) i
south-bridge (południowy). Jednak często
mianem "chipset" określa się tylko sam
mostek północny.
Mostek północny odpowiada za
komunikacje między procesorem a
pamięcią i szyną AGP.
Mostek południowy za szyny PCI (i ISA),
kontrolery dysków i wszystkie inne
urządzenia.
Obydwa mostki spełniają role pewnego
łącznika i kontrolera zasobów - Procesor
aby odwołać się do pamięci "prosi" o to
mostek północny.
Poziom 3
Rodzaje pamięci na płycie głównej
RAM – Random Access Memory – pamięć o dostępie swobodnym – pamięć robocza.
Przechowuje dane w trakcie pracy komputera i pozwala na zapis oraz odczyt danych.
Wielkość: od 640kB (obecnie najczęściej 4 – 16 GB).
ROM – Read Only Memory – pamięć stała – tylko do odczytu. Zawiera ona stałe dane
potrzebne w pracy urządzenia np. procedury startowe komputera, czy próbki przebiegu
w cyfrowym generatorze funkcyjnym. Służy do przechowywania najbardziej podstawowych
danych i programów w postaci tzw. BIOS-u komputera.
CMOS – (Complementary Metal Oxide Semiconductor), jest to układ pamięci BIOS
przechowujący informacje o konfiguracji sprzętowej komputera oraz zawierający kalendarz
i zegar czasu rzeczywistego (przechowuje dane takie jak: data, czas, rodzaj podłączonych
dysków i ustawienia zaprogramowane przez użytkownika np. hasło). Pamięć o niewielkiej
pojemności (ok. 256B), której zawartość jest podtrzymywana po wyłączeniu komputera
przez napięcie z niewielkiego akumulatorka.
CACHE – (nazywana kieszeniową) pamięć o pojemności 128KB–16MB pośrednicząca
w wymianie danych pomiędzy procesorem a pamięcią RAM przechowując najczęściej
używane dane
Rodzaje pamięci na płycie głównej
BIOS – (Basic Input-Output System) - Podstawowy System Wejścia-Wyjścia.
To zapisany w pamięci stałej (CMOS) zestaw podstawowych procedur pośredniczących
pomiędzy systemem operacyjnym a sprzętem. Posiada on własną pamięć, w której znajdują
się informacje dotyczące daty, czasu oraz danych na temat wszystkich urządzeń
zainstalowanych na komputerze.
Pamięci potrzebuje np. do zapamiętania informacji o konfiguracji i wykrytych urządzeniach
podczas automatycznego testu przy uruchomieniu komputera.
Programy znajdujące się w BIOS-ie dzielą się na dwie grupy:
 programy testująco-inicjujące pracę komputera,
 programy zawierające procedury sterujące różnymi elementami komputera, np.:
napędami dyskowymi, urządzeniami wejścia/ wyjścia.
UEFI – (Unified Extensible Firmware Interface) to standardowy interfejs
oprogramowania układowego komputerów, zaprojektowany w celu zastąpienia systemu
BIOS. Standard opracowany przez konsorcjum UEFI obejmujące ponad 140 firm
technologicznych, w tym Microsoft. Zaprojektowany dla zapewnienia lepszej współpracy
oprogramowania i rozwiązaniu problemów spowodowanych ograniczeniami systemu BIOS.
UEFI - zalety
Główne zalety oprogramowania układowego UEFI:
• Większe bezpieczeństwo dzięki łatwiejszej ochronie procesu poprzedzającego
uruchomienie (rozruch) systemu przed atakami programów typu bootkit.
• Szybsze uruchamianie i wznawianie pracy po hibernacji.
• Obsługa dysków o rozmiarze przekraczającym 2,2 terabajtów (TB).
• Obsługa nowoczesnych, 64-bitowych sterowników urządzeń w oprogramowaniu
układowym, przy użyciu których system może zaadresować ponad 17,2 miliardów
gigabajtów (GB) pamięci podczas uruchamiania.
• Możliwość używania systemu BIOS ze sprzętem UEFI.
BIOS wygląd
UEFI wygląd
Pamięć podręczna ang. cache
Pamięć podręczna procesora - jest pamięcią typu SRAM (pamięć statyczna) o krótkim
czasie dostępu. Zlokalizowana jest często bezpośrednio w jądrze procesora.
Używana do przechowywania danych, które będą w niedługim czasie przetwarzane.
Współcześnie stosuje się 2 i 3-poziomowe
pamięci podręczne. Najważniejszymi
parametrami funkcjonalnymi pamięci
podręcznych są:
- pojemność
- czas dostępu.
Pamięć podręczna ang. cache
L1 (pamięć pierwszego poziomu)
Zlokalizowana we wnętrzu procesora pamięć podręczna pierwszego poziomu przyspiesza
dostęp do bloków pamięci wyższego poziomu, który stanowi zależnie od konstrukcji pamięć
operacyjną lub pamięć podręczną drugiego poziomu (L2).
Z uwagi na ograniczenia rozmiarów i mocy procesora zawsze jest najmniejsza. Umieszczona
jest najbliżej głównego jądra procesora i umożliwia najszybszą komunikację procesora.
Typowe pamięci L1 współczesnych procesorów są 2-drożne, posiadają rozdzieloną pamięć
danych i kodu, a długość linii wynosi 64b.
Pamięć podręczna ang. cache
L2 (pamięć drugiego poziomu)
Pamięć o rozmiarze od 64KB do 12MB. Występuje jako 2, 4 lub 8-drożna, o długości linii od
64 do 128b, jest wykorzystywana jako bufor pomiędzy stosunkowo wolną pamięcią RAM a
jądrem procesora i pamięcią cache L1.
L2 powoduje duży wzrost wydajności w wielu aplikacjach ponieważ dane poddawane
obróbce muszą być pobierane z pamięci RAM, która ma opóźnienia rzędu kilkudziesięciukilkuset nanosekund. Obecnie procesory są wyposażone w złożone układy przewidywania,
jakie dane będą potrzebne - dane te są pobierane z wyprzedzeniem do pamięci cache,
która ma opóźnienia rzędu kilku-kilkunastu nanosekund, co znacznie skraca czas
oczekiwania procesora na dane do obliczeń.
Ostatnimi procesorami nie posiadającymi pamięci podręcznej drugiego poziomu były
pierwsze procesory Celeron (jądro Convington, taktowane 266-300MHz).
Pamięć podręczna ang. cache
L3 (pamięć trzeciego poziomu)
Pamięć podręczna procesora trzeciego poziomu jest wykorzystywana, kiedy pamięć L2 jest
niewystarczająca aby pomieścić potrzebne dane. Najczęściej spotykana jest w procesorach
dedykowanych do zastosowań serwerowych.
Obecność cache trzeciego poziomu pozwala na znaczącą poprawę wydajności w stosunku
do procesorów o konstrukcji pamięci dwupoziomowej w wielu aplikacjach i programach.
Jest "ratunkiem" przed sięgnięciem po dane do powolnej pamięci RAM, aczkolwiek gdy w
pamięci L3 brakuje miejsca komputer szuka "pomocy" w powolnej pamięci RAM.
W systemach z wieloma procesorami lub rdzeniami, pamięć cache trzeciego poziomu
najczęściej jest współdzielona przez wszystkie rdzenie i ma od kilku do kilkunastu
megabajtów (co jest niewielką ilością w porównaniu do pamięci RAM, której rozmiar w
nowszych komputerach oscyluje w granicach kilku gigabajtów). Jej wysoka wydajność
wynika z droższych i lepszych komponentów, oraz bliższego fizycznego ulokowania przy
procesorze.
Gniazda PCI-Express od góry: ×4, ×16, ×1
i ×16 w porównaniu ze złączem PCI (na dole)
Gniazdo x1 ma 18 pinów z każdej strony, gniazdo x4 − 32,
gniazdo x8 − 49, zaś gniazdo x16 − 82 piny z każdej strony.
Elementy komputera – procesor
Procesor lub CPU (Central Processing Unit) – urządzenie cyfrowe sekwencyjne, które
pobiera dane z pamięci, interpretuje je i wykonuje jako rozkazy.
Wykonuje on ciąg prostych operacji (rozkazów) wybranych ze zbioru operacji
podstawowych określonych zazwyczaj przez producenta procesora jako lista rozkazów
procesora.
Procesory wykonywane są zwykle jako układy
scalone zamknięte w hermetycznej obudowie,
często posiadającej złocone wyprowadzenia
(stosowane ze względu na odporność na
utlenianie).
Ich sercem jest monokryształ krzemu, na który
naniesiono techniką fotolitografii szereg
warstw półprzewodnikowych, tworzących, w
zależności od zastosowania, sieć od kilku
tysięcy do kilku miliardów tranzystorów.
Elementy komputera – procesor
Do typowych rozkazów wykonywanych przez procesor należy:
1) kopiowanie danych:
• z pamięci do rejestru,
• z rejestru do pamięci
• z pamięci do pamięci (niektóre procesory).
2) działania arytmetyczne:
• dodawanie,
• odejmowanie,
• porównywanie dwóch liczb,
• dodawanie i odejmowanie jedności,
• zmiana znaku liczby.
3) działania na bitach:
• iloczyn logiczny - AND,
• suma logiczna - OR,
• suma modulo 2 (różnica symetryczna) - XOR,
• negacja - NOT,
• przesunięcie bitów w lewo lub prawo.
Elementy komputera – procesor
Podstawowymi parametrami wpływającymi na wydajność procesora (szybkość wykonywania
operacji przez procesor) są:
 Szybkość – (częstotliwość taktowania) określana częstotliwością zegara (mierzona
w MHz)
 Wielkość magistrali danych (liczba przesyłanych jednocześnie bitów 8,16,32,64)
 Częstotliwość taktowania magistrali danych (szybkość przekazywania danych do
urządzeń wejściowych i wyjściowych)
 Wielkość pamięci CACHE pierwszego poziomu (L1), drugiego poziomu (L2) oraz
trzeciego poziomu (L3)
 Wewnętrzna konstrukcja oraz lista rozpoznawanych i wykonywanych instrukcji
elementarnych
Elementy komputera – procesor
Procesor wielordzeniowy (Multi-core processor) – rodzaj procesora CPU posiadający więcej
niż jeden rdzeń fizyczny. Technologia ta ma na celu zwiększenie wydajności procesora,
zmniejszenie zużycia energii i bardziej efektywnego jednoczesnego przetwarzania wielu zadań
CPU mają obecnie rdzenie taktowane zegarem nawet 4,4 GHz (np. AMD A10-6800K i i74790k), lecz nie występuje już wyraźny wzrost taktowania w kolejnych generacjach
procesorów. Szybkość obliczeń jednak wzrasta dzięki zwiększaniu ilości tranzystorów i rdzeni
w procesorach.
 dwurdzeniowe: Intel i3 i AMD Athlon 64 X2
 czterordzeniowe: niektóre Core i5 oraz Core i7 Intela i AMD Athlon II X4 oraz Phenom
II X4 AMD)
 sześciordzeniowe (Phenom II X6 oraz Core i7 serii 9x0) przeznaczone do komputerów
klasy desktop
 ośmiordzeniowe AMD (seria FX)
Dostępne procesory do zastosowań serwerowych mogą mieć do 10 (Intel Xeon), lub nawet 16
rdzeni (AMD Opteron).
Wielowątkowość procesora oznacza możliwość jednoczesnego wykonywania wielu wątków
sprzętowych na pojedynczej jednostce wykonawczej – rdzeniu (core)
Idea zapisu magnetycznego
Konstrukcja dyskietki
1. Dyskietka wykonana jest w postaci plastikowego krążka pokrytego
obustronnie materiałem magnetycznym o wysokim stopniu rozdrobnienia
co pozwala na uzyskanie dużej gęstości zapisu. (im drobniejsze cząstki tym
większa gęstość zapisu).
2. Krążek umieszczony jest w obudowie z twardszego
zabezpieczającej przed ewentualnymi uszkodzeniami.
materiału
Przesuwka metalowa
chroniąca nośnik
odsłaniana po
włożeniu do stacji
plastikowa
obudowa
przesuwka
blokady zapisu
otwór
identyfikujący
dyskietkę 1,44 MB
krążek
metalowy
przesuwka
blokady
zapisu
Zasada działania stacji dyskietek
elastycznych
1.
Dyskietka obraca się z prędkością 360 obr/min (6 obr/sek)
2.
Głowice zapisująco-odczytujące przesuwają się wzdłuż promienia
dyskietki
3.
Prąd elektryczny doprowadzony do uzwojenia głowicy wytwarza w
pobliżu szczeliny głowicy pole magnetyczne namagnesowujące
fragment dyskietki znajdujący się pod głowicą.
nośnik
magnetyczny
silnik
kierunek
przesuwu
głowic
głowice
magn.
Organizacja zapisu na dyskietce 3,5’’
Zapis dokonywany jest po obu stronach dyskietki na współśrodkowych okręgach
nazywanych ścieżkami, podzielonych na sektory po 512 B każdy. W przypadku
dyskietki o średnicy 3,5’’ informacja zapisywana jest dwustronnie na 80 ścieżkach
po 18 sektorów.
Pojemność dyskietki wynosi więc:
2*80*18*512B=1 474 560 B, a po przeliczeniu na MB:
1 474 560/1024=1,44 MB
Na każdej ścieżce zapisywane jest 9 216 B
(18 sektorów po 512 B)
Ścieżka zewnętrzna ma długość ok. 250mm
(promień R=40mm), czyli 1B zapisany jest na
wycinku koła o długości ok. 0,027mm, a jeden
bit odpowiednio: 0,0035mm przy szerokości
ścieżki ok. 0,2mm
Jak powstał twardy dysk?
Nazwa dysk twardy (hard disk) wywodzi się z faktu
zastąpienia elastycznego materiału dyskietki tarczą
aluminiową pokrytą obustronnie materiałem o
właściwościach magnetycznych. Jednocześnie
zwiększono liczbę tarcz dysku w celu uzyskania
większej pojemności zapisu. W celu poprawienia
szybkości transmisji zwiększono prędkość obrotową
do:
3 600 obr/min (60 obr/sek),
5 400 obr/min (90 obr/sek) a nawet do
7 200 obr/min (120 obr/sek).
Obecnie produkowane dyski osiągają nawet prędkości
obrotowe rzędu 10 000 a nawet 15 000 obr/min.
Było to możliwe także dzięki bardziej stabilnej
konstrukcji i umieszczeniu tarcz dysku w
hermetycznej obudowie.
Pierwsze dyski miały pojemność 5 MB, a obecnie w powszechnym użyciu są dyski
o pojemnościach od 500 GB do 4 TB (są już dyski o pojemności 6 TB).
Historia HDD
• 4.09.1956 firma IBM skonstruowała pierwszy 24-calowy dysk twardy o nazwie
RAMAC 350. Miał on pojemność 5 MB.
• W 1980 firma Seagate wprowadziła na rynek pierwszy dysk 5.25", ST-506 o
pojemności 5 MB.
• W 1983 pojawiły się komputery IBM PC/XT z dyskami 5 i 10 MB.
• W 1986 został opracowany kontroler IDE (Integrated Drive Electronics).
• W 1987 rozpoczęła się era dysków 3,5 cala.
• W 2003 dysk twardy w typowym stanowisku pracy mógł zgromadzić od 60 do
500 GB danych, obracać się z prędkością 5400 do 10 000 obrotów na minutę
(taka prędkość obrotowa jest możliwa dzięki zastosowaniu łożyskowania FDB FDB - Fluid Dynamic Bearing czyli Dynamiczne łożysko olejowe).
W wydajnych serwerach klasy High-End i stacjach roboczych stosowane były
dyski SCSI o prędkości 15.000 obrotów na minutę.
• W 2006 dzięki technologii zapisu prostopadłego możliwe jest przetrzymywanie
na dysku ponad 1 TB danych. Standardem staje się złącze SATA i SAS oraz
technologia optymalizacji odczytu NCQ.
• W 2008 pojawiły się dyski SSD.
Historia HDD
• Na początku 2009 wyprodukowane zostały dyski o pojemność 2 TB. Pojawiły
się wersje dysków Green, czyli ekologicznych o dynamicznej zmianie prędkości
obrotowych. Rozwijany jest standard SATA 3 na potrzeby dysków SSD.
• W październiku 2010 Western Digital wyprodukowała dysk twardy Caviar
Green o pojemności 3 TB
• Pod koniec 2011 Hitachi wyprodukowała dysk twardy o pojemności 4 TB
• Od marca 2012 roku na rynku pozostało jedynie 3 producentów dysków
twardych: Western Digital, Seagate Technology oraz Toshiba.
• W listopadzie 2013 roku Western Digital pokazał dysk o pojemności 6 TB
wypełniony helem, który w porównaniu do dysku wypełnionego powietrzem
pobierał o 49% mniej energii, w przeliczeniu na jeden TB pojemności.
Pierwszy dysk twardy
Jeden z pierwszych modeli twardych dysków IBM
Sześć dysków twardych o wymiarach 8″, 5.25″, 3.5″, 2.5″, 1.8″, i 1″
Budowa dysku twardego
Tarcze magnetyczne
Silnik
Głowice
zapisująco-odczytujące
Obudowa
Głowice dysku twardego
Głowica z bliska
Ruch głowicy
Pojemność dysku twardego
Pojemność dysku twardego jest zależna od jego konstrukcji i wynikającej z tego
organizacji zapisu.
 Podobnie jak na dyskietce informacja zapisywana jest na ścieżkach ale tutaj
jest ich od kilkuset do kilku tysięcy.
 Liczba sektorów na ścieżce może wynosić 16, 32, 64, 128.
 Kolejny parametr to liczba głowic, która waha się od 2 do 64.
Pojemność dysku obliczamy jako iloczyn (zapis po obu stronach talerza):
liczba głowic * Liczba ścieżek * liczba sektorów * 512 B
Zapis równoległy i prostopadły
Zachowując podobną objętość domen
magnetycznych zwiększa się
powierzchniową gęstość zapisu
Uszkodzenia głowicy i talerza
Uszkodzenie dysku po upadku
Fragmenty rozbitego talerza 2,5-calowego HDD
Dyski SSD (Solid State Drive / Disk)
Zasada działania pamięci w urządzeniu SSD jest
podobna do tej, jaką stosuje się w pamięciach
flash.
Podstawowe zalety SSD:
- brak ruchomych części,
- SSD charakteryzują się zdecydowanie
krótszym czasem dostępu do danych
(kilkadziesiąt razy),
- cichsza praca
- o wiele większa odporność na uszkodzenia
mechaniczne (powodowane np. wstrząsami
w czasie pracy lub upadkiem z wysokości).
Budowa płyty CD
Płyty CD (Compact Disc) stopniowo wypierały przestarzałe nośniki
magnetyczne (dyskietki, zip) stając się bardzo popularnymi nośnikami
używanymi do przechowywania cyfrowej informacji, w tym audio oraz
również programów i danych. Początkowo były to nośniki tylko do
odczytu, potem możliwy był również zapis.
Nośnik ma postać krążka o
średnicy 120 mm i grubości ok.
1,5 mm i wykonany jest z
poliwęglanu. Informacja
zapisywana jest na spiralnej
ścieżce o dł. ok. 5,5 km.
0 i 1 informacji cyfrowej
przedstawione są w postaci
zagłębień (pitów) i wysepek
(landów) o rozmiarach jak na
rys. obok.
Odczyt informacji z płyty CD
dysk
soczewka
soczewka
pryzmat
Fotodetektor
laser
Do odczytu wykorzystuje się
promień lasera. Jego światło
padając na land i odbijając się ulega
skupieniu wracając do detektora „1”,
natomiast po trafieniu na pit zostaje
rozproszone i nie daje sygnału na
wyjściu fotodetektora „0”.
Szybkość transmisji urządzeń zapisu
i odczytu informacji
Omówione urządzenia różnią się także szybkością transmisji danych.
1. Dla dysków twardych może wynosić od kilku do kilkuset MB/sek.
(SATA III – 600MB/s);
2. Dla stacji dysków elastycznych - ok. 150 KB/sek.
3. W przypadku czytników CD określana jest jako wielokrotność
szybkości transmisji stacji dysków elastycznych czyli oznaczenie 52x
oznacza szybkość transmisji:
52*150 KB/sek. = 7200 KB/sek. = 7,2 MB/sek.
CD ROM
Pojemność dysku
640-800 MB
DVD
4,7 GB (DVD 5) – jednostronny, jednowarstwowy
8,5 GB (DVD 9) – jednostronny, dwuwarstwowy
9,4 GB (DVD 10) – dwustronny, jednowarstwowy
17 GB (DVD 18) - dwustronny, dwuwarstwowy
Średnica dysku
120 mm
120 mm
Grubość płyty
1,2 mm
1,2 mm
jedna
jedna, dwie lub cztery
780 – 790 nm
635 – 650 nm
Ilość warstw
informacyjnych
Długość fali lasera
odczytu
1
2
4
8
16
warstwa zapisu – 25GB
warstwy zapisu – 50 GB
warstwy zapisu – 100 GB
warstw zapisu – 200 GB
warstw zapisu – 400 GB (2-stronna)
Dysk Blu-Rray ma dwie warstwy: pierwsza o grubości 1,1
mm, druga – zapisywalna – o grubości 0,1 mm. Minimalna
długość wgłębienia wynosi 0,15 µm. Przerwa między
ścieżkami to 0,32 µm, a średnica plamki lasera wynosi 0,48
µm.
BD-ROM wymagają specjalnej, mocnej warstwy ochronnej
dla ścieżki zapisu, która leży na głębokości zaledwie 0,1
mm.
Istnieją wersje
BD-ROM (Read Only Memory),
BD-R (Recordable)
BD-RE (REwritable, do 1000 zapisów).
prędkość 1x to 1x 150 KB/s dla CD (max 52x)
1350 KB/s (1,32MB/s) dla DVD (max 52x)
4,29 MB/s dla Blu-Ray (max 40x)
Jedna
warstwa
Dwie warstwy
Cztery
warstwy
Płyta 12 cm
jednostronna
25 GB
50 GB
100 GB
150 GB
200 GB
Płyta 12 cm
dwustronna
50 GB
100 GB
200 GB
300 GB
400 GB
Sześć warstw Osiem warstw
Mikroskopowe zdjęcie zapisanych nośników optycznych, od lewej: BD, DVD, CD