praca magisterska - 0817160103
advertisement
x60„Logika Hegla jako metafizyka” Hegel zbudował swój system filozoficzny w trzech zasadniczych czę¶ciach. Pierwsz± z nich stanowi logika, nauka o formach rozwoju my¶li. Ponieważ jednak my¶l czyli rozum jest osnow± cało¶ci ¶wiata zatem logika gra tu rolę antologii.Idea, która przeszła w logice cały swój bieg pragnie odnaleĽć się w ¶wiecie. St±d przyroda jako innobyt idei jest tematyk± drugiej czę¶ci systemu Hegla filozofii przyrody. przyroda, która nie rozwija się w czasie pozbawiona jest historii w tym sensie w jakim mówimy o historii ludzko¶ci musi być nierozumna, inoralna i niewalna. Wolno¶ć nie jest w filozofii Heglowskiej jak±¶ cech± przysługuj±c± przedmiotowi raz na zawsze ale rozwija się w ¶wiadomo¶ci ludzkiej. przyroda nie rozwijaj±c się w czasie nie rozwija swej wolno¶ci. W konsekwencji Heglowskiego biegu my¶li przyroda istnieje po to by wydać człowieka bo tylko człowiek podlega ewolucji i tylko on tworz±c historię, realizuje wolno¶ć. St±d wynika konieczno¶ć filozofii ducha trzeciej czę¶ci systemu, która rozpada się na trzy nauki:1) Filozofię ducha subiektywnego,2) Filozofię ducha obiektywnego,3) Filozofię ducha absolutnego.Przedmiotem nauki o duchu subiektywnym jest rozwój ducha na drodze do u¶wiadamiania sobie wolno¶ci. W filozofii ducha obiektywnego przedmiotem nauki s± problemy państwa i prawa. Duch subiektywny wyłoniony z przyrody w swym pragnieniu wolno¶ci przetworzył się jakby w rzeczywisto¶ć leż±c± poza nim samym w ¶wiat wolno¶ci - w państwo. Ale duch obiektywny nie jest najwyższ± postaci± rozumu, który uciele¶nił się w ¶wiecie by sam siebie rozumieć. Sztuka, religia, filozofia usuwaj± się spod dyktanda praw rz±dz±cych obiektywnym ¶wiatem wolno¶ci i tworz± własn± dziedzinę - dziedzinę ducha absolutnego.Budowę nowego systemu filozoficznego Hegel rozpoczyna od logiki. W logice bada się proste byty uwolnione od wszelkiej konkretno¶ci, od wszelkich powi±zań ze ¶wiatem przedmiotowym. Hegel nie rozumie tej nauki jako teorii form i praw my¶lenia jak okre¶lano j± przed okre¶lonym założeniu, że tre¶ć poznania i jego forma s± nie tylko różne od siebie ale i oderwane. Zakładano, że materiał poznania istnieje poza my¶leniem jako co¶ gotowego i że my¶l sama w sobie jest pusta. Forma my¶li jako co¶ pustego ł±czy się z materiałem, który j± wypełnia. Tylko w taki sposób powstaje tre¶ć i rzeczywiste poznanie. Logika, któr± buduje Hegel; jest logik± przedmiotow±, za¶ przedmiot w swej istocie pojęciem - czyst± my¶l±. Toteż logika jest nauk± o my¶leniu. Wg Hegla przedmiotem filozofii, przedmiotem poznania w ogóle jest cała rzeczywisto¶ć, a nie zjawiska o charakterze subiektywnym. Istot± za¶ rzeczywisto¶ci jest my¶l, nie w jej subiektywnym wyrażeniu ale jako co¶ co istnieje obiektywnie, jako idea przejawiaj±ca się w swym rozwoju i formie przyrody i ducha. A ponieważ nauka o my¶li, o obiektywnie istniej±cej idei jest logika dlatego też logika jest tym co nazywa się metafizyk±. To co logiczne pokrywa się w filozofii Hegla z tym co analogiczne i będ±ce przedmiotem metafizyki, toteż dla Hegla logika jest metafizyk±, a metafizyka jest logik±. Krótko mówi±c my¶l i byt s± tożsame i dlatego nauka o bycie i nauka o my¶li jest jedn± i t± sama nauk±. Nauka logiki jest prawdziw± metafizyk±, czyli czyst± nauk± spekulatywn±. Logika heglowska jest więc nie tylko dialektyk± i teori± poznania, lecz nadto pokrywa się z metafizyk±, nauk± o rzeczywisto¶ci i o istocie rzeczywisto¶ci.Utożsamienie bytu i my¶lenia doprowadziło Hegla do utożsamienia biegu ich rozwoju. Zarówno byt jak i my¶lenie reprezentuj± rozwój ducha. Rozwój ducha polega na poznawaniu przez niego samego siebie, przez co jego rozwój znajduje wyraz w historii nauki czyli w historii rozwoju filozofii. Tak więc historia filozofii jest histori± ducha czyli jest logik±. Pocz±tek logiki pokrywa się z pocz±tkiem historii filozofii. Logika zaczyna się od pojęcia czystego bytu i historia filozofii również rozpoczęła się od tego pojęcia. W logice Hegla bada się my¶lenie jednostki, a nawet nie my¶lenie rodzaju ludzkiego, lecz bezosobowe, bezpodmiotowe my¶lenie, czyste absolutne boskie. Tak więc logika jest nauka o absolucie, absolut jest rozumem, my¶l±. Tym co jedynie rzeczywiste jest rozum, rozum w ¶wiecie. Rozum osi±ga samowiedzę w ¶wiadomo¶ci ludzkiej. Celem absolutu jest poznanie samego siebie i ponieważ absolut nie może osi±gn±ć tego bez ¶wiadomo¶ci ludzkiej przeto człowiek ze swoj± ¶wiadomo¶ci± jest ¶rodkiem koniecznym do osi±gnięcia jego celu. My¶lenie to w rzeczywisto¶ci jest my¶leniem ludzkim lecz Hegel odrywa je od my¶lowego podmiotu, przez co absolut jako my¶l nieograniczona przez podmiot jest my¶leniem nieskończonym. Toteż logika jest nauk± o nieskończonym my¶leniu w żywiole czystej my¶li. Ten ¶wiat czystych myli wyraża wg Hegla wieczn± istotę zjawisk przyrodniczych i społecznych. Czyste byty poprzedzaj± przyrodę i społeczeństwo nie w czasie ale logicznie. Ponieważ w kategoriach my¶lenia znajduje wyraz prawdziwa natura wszystkiego co istnieje więc logika jako nauka zajmuje miejsce centralne w¶ród innych nauk.Logika heglowska dzieli się na trzy działy:- naukę o bycie,- naukę o istotach- naukę o pojęciuPierwsze dwa działy stanowiły logikę obiektywn±, trzeci subiektywn±.W logice bytu omawia się trzy podstawowe kategorie: jako¶ć, ilo¶ć, miarę. Każda z tych kategorii zawiera w sobie szereg innych których rozwój decyduje o przechodzeniu jednej podstawowej kategorii w drug±. Każda kategoria jest orzecznikiem bytu.Pierwszym i najogólniejszym orzecznikiem absolutu jest czysty byt. Nie można go odczuć we wrażeniu, ani spostrzegać, ani przedstawić sobie. Jest on czyst± my¶l± pozbawion± wszelkich okre¶leń i dlatego byt jest równy nico¶ci, bo nico¶ć jest takim samym brakiem okre¶leń, a zatem jest tym samym co czysty byt. Na przykład w twierdzeniach o tym, ze miasto, słońce, dom, istniej± lub też nie istniej± mamy na uwadze byt okre¶lony. Hegel rozpatruje byt jako co¶ oderwanego. Czysty byt nie jest ani słońcem, ani domem. To wszystko jest czym¶ dalszym okre¶lonym, czego w czystym bycie nie ma. Je¶li wg Hegla nico¶ć jest tożsama z czystym bytem, to oznacza że ani jedno, ani drugie nie istniej± oddzielnie, toteż w pełni naturalne jest przej¶cie od czystego bytu do nico¶ci i odwrotnie. Tak więc musi istnieć co¶ trzeciego, powstaj±cego w wyniku ich wzajemnego poł±czenia. T± now± kategori± jest stosowanie się, ich wzajemne przechodzenie, ruch, znikanie jednego w drugim. Tak więc istniej± trzy konieczne elementy bytu.- byt - teza- nico¶ć - antyteza- stawanie się ich syntezaStawanie rozumiane jest jako najprostsza forma ruchu, jest przej¶ciem bytu w nico¶ć czyli przemijaniem i nico¶ci± w byt czyli powstawaniem. Ponieważ w kategorii stawania się byt i nico¶ć znosz± różnice między sob±, znosi się więc sama kategoria stawania się. Wynikiem stawania jest to co się stało tj. Spokojna jedno¶ć bytu i nico¶ci. To co się stało nazywa Hegel konkretnym istnieniem. Konkretne istnienie występuje jako byt z pewn± okre¶lono¶ci±. Jego okre¶lono¶ci± jest jako¶ć. Jako¶ć jest tożsama z bytem. Co¶ jest tym czym jest, dzięki swojej jako¶ci, a trac±c swoj± jako¶ć przestaje być tym czym jest. Na przykład jeżeli zmienia się wewnętrzna struktura atomu wła¶ciwa pierwiastkowi chemicznemu, czyli jego jako¶ć, staje się on innym pierwiastkiem.Od kategorii jako¶ci Hegel przechodzi do kategorii ilo¶ci. Wg Hegla „w naszej zwykłej ¶wiadomo¶ci nie spotykamy przej¶cia jako¶ci w ilo¶ć. Uważa ona bowiem jako¶ć i ilo¶ć za parę samoistnych obok siebie istniej±cych okre¶leń i zgodnie z tymi głosi, ze rzeczy s± okre¶lone nie tylko jako¶ciowo ale także ilo¶ciowo”. Według Hegla ilo¶ć jest niczym innym jak zniesion± jako¶ci±. Ilo¶ć jest zewnętrzna wobec bytu, jest okre¶lono¶ci± obojętn± wobec niego. Tak na przykład dom pozostaje domem niezależnie od tego czy będzie mniejszy czy większy.Najwyższ± kategori± bytu jest u Hegla miara. Wg Hegla miara jest prawd± ilo¶ci i jedno¶ci. Miara to ilo¶ć jako¶ciowa czyli jedno¶ć jako¶ci i ilo¶ci. Miara stanowi byt wypełniony. Wszystko co istnieje posiada swoj± miarę. Byt jest więc godno¶ci± ilo¶ci i jako¶ci. Tak więc zwi±zek ilo¶ci i jako¶ci wskazuje że zmiana jednego momentu musi doprowadzić do zmiany w drugim, gdyż inaczej nie byłoby miedzy nimi jedno¶ci. Ponieważ ilo¶ć i jako¶ć s± różne, przy przekroczeniu jedna w drug± zmieniaj± się w sposób niejednakowy:- zmiana ilo¶ci jest stopniowa- zmiana jako¶ci odbywa się skokami.Hegel krytykuje metafizyczny sposób my¶lenia wg którego zmiana to stopniowy proces powiększania lub zmniejszania. Prawdziwy rozwój polega na powstawaniu czego¶ nowego, nie można nie zakładać w tym rozwoju zmian jako¶ciowych. Zmiana polega na przej¶ciu jednej jako¶ci w drug±, przej¶cie to realizuje się za po¶rednictwem przerwania stopniowania. Przerwanie stopniowania i skok jest u Hegla prawem rozwoju. Powstanie i przemijanie realizuje się przez przerwanie stopniowania i skok. Hegel mówi, że „Wszelkie narodzenie i wszelka ¶mierć zamiast być długotrwał± stopniowalno¶ci± jest przełamaniem i skokiem zmian ilo¶ciowych i jako¶ciowych.Logika istotyW logice jak i w całym systemie filozoficznym każdy ruch naprzód jest równocze¶nie cofnięciem się. Cofnięcie się oznacza ruch ku podstawie na której opiera się kategoria wyj¶ciowa. Rozwinięcie kategorii bytu wskazywało wła¶nie to, co było jej podstaw±, co nie powstało dopiero teraz jako rezultat rozwoju, lecz było już wcze¶niej jako podstawa. Powiadamy „to co było” ale Hegel zastrzega, że nie może tu być mowy o poprzedzeniu czasowym, gdyż logika daje obraz absolutu przed stworzeniem przez niego przyrody i ducha skończonego, a dopiero z nim pojawi się czas.To co było podstaw±, tj, istota było poza czasem jest to bezczasowo miniony byt. Jeżeli zatem mówimy o podstawie, że jest wcze¶niejsza od swego następstwa to nie chodzi o porz±dek chronologiczny lecz o kolejno¶ć logiczn±. Badaj±c zjawisko cofamy się ku podstawie i w tym znaczeniu każdy ruch naprzód w procesie rozwoju wiedzy jest „cofnięciem się” ku podstawie. Istota przechodzi w swym rozwoju trzy stopnie:1. Istota jako istota prosta będ±ca sama w sobie2. Istota jako przejawiaj±ca się w tym co istnieje3. Istota zjednoczona ze zjawiskami tj. Rzeczywisto¶ć.W istocie nie ma przej¶cia z jednej okre¶lono¶ci w drug±. W sferze istoty jedna okre¶lono¶ć kieruje refleksyjnie ku drugiej. To co negatywne i to co pozytywne, forma i tre¶ć. Przyczyna i skutek wszystkie człony tych par kieruj± się refleksyjnie ku sobie. Wszystkie kategorie bytu znosz± się w pojęciu istoty. St±d stwierdzenie Hegla: „Prawd± bytu jest istota”. Byt w kategorii istoty jest momentem zniesionym. Istota jest rzeczywista, byt za¶ nierzeczywisty. Byt występuje jako moment nieistotny, zostaje zdegradowany do stopnia poziomu. Jednak istota powstała w wyniku ruchu bytu. Byt jest więc założeniem istoty. Istota pochodz±ca z bytu wydaje się jego zaprzeczeniem, a byt ten obrazem tego co nieistotne. Hegel wskazuje że istota i pozór stanowi± jedno¶ć. Istota jest zjawiskiem refleksyjnym także nie egzystuje poza zjawiskiem. Istota musi się przejawić, przejawem istoty jest ¶wiat. Trzeci stopień logiki istoty rozwija kategorię rzeczywisto¶ci. Istota przejawia się w zjawisku toteż nie ma w istocie niczego takiego co by się nie przejawiało. Jedno¶ć istoty i egzystencji, tego co zewnętrzne i tego co wewnętrzne jest rzeczywisto¶ci±.Logika pojęciaUwieńczeniem logiki jest nauka o pojęciu. Pojęcie nie jest wg Hegla prost± form± my¶lenia. Istnieje ono przed przedmiotami, a one same zawdzięczaj± wszystkie swoje wła¶ciwo¶ci pojęciu. Pojęcie to absolutna twórcza ma rodz±ca co wszystko dostrzegane, wszystkie konkretne przedmioty. „Pojęcie jest zasad± wszelkiego życia, a więc jest wobec tego całkowicie konkretne”. Pojęcie posiada wg Hegla prawdziwy byt absolutny podczas gdy zjawiska konkretne s± pozorne i nieistotne. Pojęcie jako forma my¶lenia oderwane zostało od my¶l±cego podmiotu, od człowieka, od ludzko¶ci i uznane zostaje za Ľródło wszelkiej tre¶ci.Pojęcie w stosunku do bytu i istoty występuje jako ich prawda. Stopniowy ruch pojęcia stanowi rozwój za którego po¶rednictwem powstaje jedynie to co jest już samo w sobie. Rozwój pojęcia przebiega od tego co ogólne do tego co szczegółowe i od tego co szczegółowe do tego co jednostkowe. Hegel uważa to co ogólne, za zasadę twórcz± wyj¶ciow±. Pojęcie ogólne istnieje samoistnie i wytwarza pojęcia szczegółowe i jednostkowe. Pojęcie jest jedno¶ci± tych trzech momentów, na tym polega jego konkretno¶ć. Rozwój pojęcia polega na samookre¶laniu. Samookre¶lenie pojęcia urzeczywistnia się w s±dzie. S±d stanowi okre¶lany stopień w rozwoju absolutu. S±d istnieje obiektywnie i wszystko co istnieje jako rzeczywiste jest s±dem. Rozwinięciem s±du jest wnioskowanie. Pojęcie urzeczywistnienia się w s±dzie i wnioskowaniu, pojęcie urzeczywistnione jest podmiotem. Sens przej¶cia od pojęcia subiektywnego do przedmiotu polega na tym że Hegel uznaje pojęcie zarówno za istotę jak i za stwórcę ¶wiata. Dla Hegla pierwotny jest nie przedmiot lecz podmiot. Przedmiot przechodzi wg Hegla przez trzy stopnie rozwoju:- mechanizm- chemizmteologizmNa stopniu mechanizmu przedmioty s± wobec siebie obojętne, na stopniu chemizmu maj± przeciwstawne cechy. Na stopniu teologii, która jest ¶redni± mechanizmu i chemizmu ujawnia się cel wewnętrzny, który przezwycięża granice obiektywno¶ci bo jest istot±. Tak więc w procesie rozwoju absolut jak i przedmiot poznaje siebie jako cel i osi±ga siebie czyli stanowi ideę. Idea jest jedno¶ci± pojęcia i przedmiotu, istnieje sama w sobie i dla siebie. Wszystko jest ide± bo absolut jest ide±. Bibliografia1. Konstanty Borkradze „Filozofia Hegla”2. Michał Owsiannikow przeł. Z. Kuderowicz „Filozofia Hegla”3. Tadeusz Wroński „Hegel”4. Michał Hempaliński „Filozofia współczesna”5. Jan Leopowicz „Zarys historii filozofii”