Bliski Wschód w III i III tysi*cleciu pne


Sumerowie

Semici – Akadyjczycy, Amoryci,
Asyryjczycy

Huryci










3100 – 2900 p.n.e. – okres Dżemdet Nasr
2900 – 2334 p.n.e. – okres wczesnodynastyczny
2334 – 2159 p.n.e. – państwo Akadu
2230 – 2112 p.n.e. – rządy Gutejczyków/Gutów
2112 – 2004 p.n.e. – państwo III dynastii z Ur
2000 – 1700 p.n.e. – państwo staroasyryjskie i dynastia
amorycka
1894 – 1595 p.n.e. – państwo starobabilońskie;
1595 – 1100 p.n.e. – Kasyci w Babilonii
ok. 1600 – 1250 p.n.e. – państwo Mitanni
1365 – 935 – państwo średnioasyryjskie
Głowa kapłanki/boginii
z Uruk
Waza z Uruk





Wczesnodynastyczny I
2900-2750 p.n.e.
Wielki Potop
Wczesnodynastyczny II
2750-2600 p.n.e.
Wczesnodynastyczny III
2600 – 2334 p.n.e.
Okres nowosumeryjski
2112-2004 p.n.e.
Politeizm:
Anu (An) – bóg nieba
Abzu (Apsu) – ocean słodkich wód
Dumuzi (Tammuz) – bóg wiosny i urodzaju, opiekun
pasterzy, kochanek Isztar
Enki – bóg słodkich wód, czczony w Eridu
Enlil – bóg powietrza, ojciec Nanna
Ereszkigal – bogini śmierci i świata podziemnego, siostra
Isztar
Inanna – bogini miłości i wojny, czczona głównie w Uruk,
utożsamiana z babilońsko-asyryjską Isztar
Iszkur – bóg burzy
Ki (Uras)- ziemia
Nammu – bogini pierwotnego morza
Nanna (Enzu) – bóg księżyca, syn Enlila i Ninlil, ojciec Utu
Ningal – żona Nanna
Ninlil – żona Enlila, matka Nanna
Nintur – opiekunka ciężarnych kobiet
Utu – bóg słońca, syn Nanny
Gilgamesz zabija mitycznego potwora
Tekst Eposu o Gilgameszu
Ziusudra/Atrahasis/Utnapisztim
Świątynia Isztar w Assur
Świątynia owalna w Chafadży
Pałac w Mari z połowy III tys. p.n.e.
Owalny plan Mari z połowy III tys. p.n.e.
Grobowce wczesnosumeryjskie
z Ur. Po lewej: widok współczesny;
po lewej na dole: rekonstrukcja
sceny pogrzebu;
po prawej na dole:
Plan i przekrój jednego z grobów.
Wczesnosumeryjskie figurki
tzw. Ofiarników. Po lewej i na
Dole – Sumer. Po prawej –
semickie miasto Mari nad
górnym Eufratem
Zabytki z
wczesnosumeryjskich
grobów królewskich z Ur.
Drewno, złoto, lapis-lazuli,
muszle morskie.
Zabytki z wczesnosumeryjskich grobów
królewskich w Ur. Po lewej złota
biżuteria. Na dole tzw. Sztandar z Ur:
drewniana, trapezoidalna bryła z
przedstawieniami z czasów wojny i
pokoju.
Przykłady wczesnodumeryjskiego
reliefu. Po lewej u góry fragment tzw.
Steli Sępów przedstawiającej
zwycięstwo miasta Lagasz nad miastem
Umma. Po prawej, na dole i u góry:
tabliczki wotywne z przedstawieniami
hołdów oraz składania ofiar.


2334-2159 p.n.e.
Sargon Wielki
Akadyjski fort graniczny z Tel
Brak. Jeden z nielicznych
przykładów typowej sekularnej
architektury akadyjskiej. Po lewej:
plan. Na dole: współczesne
pozostałości.
Nieliczne przykłady akadyjskiej
plastyki figuralnej. Po lewej: tzw.
Głowa Sargona Wielkiego. W
środku: dolna część posągu
Manisztusu, dostojnika
akadyjskiego. Po prawej: głowa
nieznanego mężczyzny z Uruk.
Przykłady reliefu akadyjskiego. Po lewej: stela
Naramsina z przedstawieniem kampanii
wojskowej. Na dole: Dysk Encheduanny, córki
Sargona, ze świątyni Ningal; fragment steli
Rimusza ze scenną wojenną. U góry: odcisk
pieczęci z herosem (Gilgameszem?)
pokonującym dzikie zwierzęta.
Gudea z Lagasz
Posążek Ur-Ningirsu z Lagasz.
Stela Gudei z Lagasz.
Posążek kobiety z Lagasz.
Zasięg państwa III dynastii z Ur.
Stela Urnammu z Ur, założyciela III dynastii
Klasyczna świątynia
Mezopotamii. U góry z lewej
– wczesna forma świątyni na
platformie – tzw. Biała
Świątynia z Uruk z IV tys.
p.n.e.. Po prawej: u góry
rekonstrukcja zigguratu w Ur,
na dole współczesny stan
częściowo odbudowanego
zigguratu.
Wieża Babel – starotestamentowa wizja
pychy Babilończyków wywiedziona z
nazwy oraz wyglądu zigguratu boga
Marduka, oglądanego w czasach niewoli
babilońskiej (rekonstrukcja po lewej). Na
dole: Wieża Babel z obrazu Pietera
Breughla Starszego.
Pałac-świątynia
gubernatora z czasów
III dynastii z Ur w
Esznunnie.
Grobowce królewskie III
dynastii z Ur.
Charakterystyczna naziemna
część grobowców wzorowana
na założeniach mieszkalnych
tego okresu. Plan i przekrój.
„
sprawiedliwość w kraju
zaprowadził, nieład i
niesprawiedliwość wyplenił”


§ 16. Jeśli [człowiek człowiekowi…

§17. Jeśli człowiek człowiekowi
bronią jego kości z… złamał, 1
minę srebra zapłaci.

§ 18. Jeśli człowiek człowiekowi
narzędziem gaszpu nos uciął, 2/3
miny srebra zapłaci.

BRAK ZASADY OKO ZA OKO!!!!
narzędziem], jego… nogę uciął,
10 szekli srebra zapłaci.
Tzw. Stary Pałac w Assur. Okres
staroasyrysjki, pocz. II tys. p.n.e.
Plan Nippur z początku II tys. p.n.e. – okres rządów dynastii amoryckich.
Przykłady rzeźby z 1. połowy II tys. p.n.e. (czasy
rządów dynastii amoryckich). Po lewej: Boginii z
Wazą, Mari. Po prawej na dole: tzw. Głowa
Hammurabiego znaleziona w Suzie. Po lewej na
dole: terakotowy posąg lwa, charakterystyczny
dla semickiej sztuki Mezopotamii (przed i po
wojnei w Iraku).
KODEKS HAMMURABIEGO – BAZALTOWA STELA Z POCZĄTKU XVIII w. p.n.e.
§ 1 Jeśli ktoś kogoś oskarżył i rzucił nań podejrzenie o zabójstwo, zaś tego mu nie udowodnił, ten,
kto go oskarżył, poniesie karę śmierci.
§ 22 Jeśli obywatel rabunku dokonał i został złapany, człowiek ten zostanie zabity.
§ 102 Jeśli kupiec dał agentowi handlowemu pieniądze jako pożyczkę bezprocentową, a on
tam, gdzie poszedł, poniósł stratę, zwróci kupcowi kapitał.
§ 103 Jeśli podczas jego podróży nieprzyjaciel zabierze mu wszystko, co niósł, przed bogiem
przysięgnie i będzie uwolniony.
§ 128 Jeśli obywatel żonę sobie wziął, a umowy z nią nie zawarł, kobieta ta nie jest jego żoną.
§ 153 Żona, która dla poślubienia drugiego mężczyzny kazała zabić swego męża, ma zostać
wbita na pal.
§ 195 Jeśli syn ojca swego uderzył, rękę utną mu.
§ 196 Jeśli obywatel oko obywatelowi wybił, oko wybiją mu.
§ 197 Jeżeli kość obywatel złamał, kość złamią mu.
§ 199 Jeśli wyrwał oko niewolnika innej osoby albo złamał kość niewolnikowi innej osoby, zapłaci
połowę ceny jego kupna.
§ 200 Jeśli obywatel ząb obywatelowi równemu sobie wybił, ząb wybiją mu.
§ 229 Jeśli budowniczy wybudował komuś dom, a dzieła swego nie wykonał trwale i dom, który
wybudował, zawali się i zabije właściciela, budowniczy poniesie karę śmierci.
Przykłady sztuki kasyckiej w Mezopotamii
w drugiej połowie II tysiąclecia p.n.e.
(okres średniobabiloński). Po lewej: stela
kudurru. Na dole: ceglana fasada
świątynii Inanny w Uruk.
J. Black, A. Green, Słownik mitologii Mezopotamii. Bogowie, demony, symbole,
Katowice 1998
M. Popko, Huryci, Warszawa 1992
J.Śliwa, Sztuka i archeologia Bliskiego Wschodu, PWN, Warszawa-Kraków 1997
J. Śliwa (red.) Wielka Historia Świata. Tom 2: Stary i Nowy Świat. Od „rewolucji”
neolitycznej do podbojów Aleksandra Wielkiego, Świat Książki, Warszawa
2005
M. van den Mieroop, Historia starożytnego Bliskiego Wschodu, Wydawnictwo
Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2008
S.N. Kramer, Historia zaczyna się w Sumerze, PWN, Warszawa 1961
M. Bielicki, Zapomniany lud Sumerów, Warszawa 1966
J. Bromski (red.) Enuma Eliš, czyli Opowieść Babilońska o powstaniu świata,
Wrocław 1998
Epos o Gilgameszu, tłum. K. Łyczakowska, P. Puchty, M. Kapełuś, Agade 2002
E. Lipiński, Prawo Bliskowschodnie w starożytności. Wprowadzenie historyczne,
Lublin 2009