Ważniejsze dopływy Górnej Wisły

Soła prawobrzeŜny dopływ Wisły, o długości 88,9 kmi powierzchni zlewni 1391 km²
wypływa w zachodniej części Beskidu śywieckiego. Za źródłowy ciek przyjmuje się Słanicę,
a takŜe jej dopływ Czerną; z tymi potokami łączy się potok Nickulina i od tego miejsca rzeka
przyjmuje nazwę – Soła. początkowo płynie stosunkowo szeroką doliną, lecz w okolicach
Rajczy dolina zwęŜa się, a rzeka tworzy przełom pomiędzy stokami Zabawy na zachodzie i
Suchej Góry na wschodzie; poniŜej dolina rozszerza się ponownie i Soła wpływa do Kotliny
śywieckiej – dno doliny jest lekko faliste, płaskie. W centralnej części połoŜone jest miasto
śywiec, tutaj uchodzi do Soły prawobrzeŜny jej dopływ, Koszarawa. PoniŜej śywca rzeka
tworzy kolejny przełom, przez Beskid Mały, który został wykorzystany do budowy zapór w
Tresnej i Porąbce. PoniŜej Porąbki na Pogórzu Śląskim wybudowany został zbiornik wodny
w Czańcu. PoniŜej tego zbiornika, w swoim dolnym biegu, Soła płynie przez Pogórze
Wilamowickie i Kotlinę Oświęcimską połoŜoną w obrębie Doliny Górnej Wisły. Soła
uchodzi do Wisły w km 1,8 w rejonie Oświęcimia.
Skawa prawobrzeŜny dopływ Wisły o długości 96 km i powierzchni zlewni 1160 km², zwana
w górnym biegu Wsiowym Potokiem, wypływa w kilku miejscach poniŜej Przełęczy
Spytkowickiej na wysokości 680 m n.p.m. w Beskidzie śywieckim. Źródłowe potoki łączą
się w rejonie Spytkowic. Początkowo Skawa płynie wśród łagodnych wzniesień Beskidu
śywieckiego, aby w rejonie ujścia Bystrzanki na obszarze Beskidu Makowskiego stać się
typową, górską rzeką. Rzeka tworzy przełom, pomiędzy wschodnim krańcem Pasma
Babiogórskiego u podnóŜa Łysej Góry a zachodnim stokiem góry Przykrzec, aŜ do Osielca.
PoniŜej Osielca rzeka płynie zakolami, a dolina znacznie się rozszerza. Skawa płynie
najpierw ku północnemu-zachodowi, a następnie w rejonie Suchej Beskidzkiej gwałtownie
skręca na północ. Rzeka tworzy kolejny przełom pomiędzy Beskidem Makowskim-Średnim,
a Beskidem Małym. Wykorzystując moŜliwości terenowe w rejonie wsi Mucharz budowana
jest zapora, która spiętrzy wody Skawy tworząc sztuczny zbiornik wodny Świnna Poręba.
PoniŜej Wadowic dolina rozszerza się do około 2 km, a Skawa meandruje płynąc po płaskim
dnie. W rejonie Smolic, na wysokości około 225 m n.p.m. Skawa uchodzi do Wisły w 22,7
km jej biegu.
Skawinka prawobrzeŜny dopływ Wisły o długości 33 km i powierzchni zlewni 352,4 km2,
powstaje z połączenia dwóch cieków: Cedronu (Skawinka Zachodnia) i Głogoczówki
(Skawinka Wschodnia) – potoków górskich wypływających w Beskidzie Makowskim.
Rudawa lewobrzeŜny dopływ Wisły, o długości 36 km i powierzchni zlewni 318 km2,
powstaje z połączenia Krzeszówki i Racławki, wypływających na WyŜynie Olkuskiej; płynie
obniŜeniem Rowu Krzeszowickiego. Ujście Rudawy do Wisły znajduje się w granicach
Krakowa na obszarze Bramy Krakowskiej.
Prądnik (Białucha) lewobrzeŜny dopływ Wisły o długości 33,4 km i powierzchni zlewni
195,8 km2; płynie przez WyŜynę Śląsko-Krakowską; w województwie krakowskim. W
górnym biegu nosi nazwę Sułoszówka, w środkowym Prądnik, w dolnym Prądnik – Białucha.
Wypływa na WyŜynie Olkuskiej we wsi Sułoszowa na wysokości ok. 405 m n.p.m. W
górnym i środkowym biegu rzeka płynie w głębokim wąwozie, który rozcina południowy
kraniec WyŜyny Olkuskiej. PodłoŜe doliny stanowią wapienie jurajskie w których rozwinęły
się zjawiska krasowe, powodując powstanie urozmaiconych form rzeźby terenu. Dolina
środkowego Prądnika i jej otoczenie tworzą Ojcowski Park Narodowy. Dolny bieg rzeki
znajduje się w obrębie Krakowa. Prądnik (Białucha) uchodzi do Wisły w Krakowie, na
wysokości ok. 200 m n.p.m.
Dłubnia – lewobrzeŜny dopływ Wisły; o długości 49 km, powierzchnia dorzecza 272 km2,
swój początek bierze ze źródeł szczelinowych w Jangrocie i TrzyciąŜu, jednak wypływy
najpiękniejsze i najbardziej wydajne znajdują się nieco poniŜej w Imbramowicach,
Ściborzycach i Maszkowie. Następnie płynie wąską, głęboką doliną przez WyŜynę Olkuską,
WyŜynę Miechowską, PłaskowyŜ Proszowski do Doliny Nadwiślańskiej (przez gminy:
TrzyciąŜ, Gołcza, Iwanowice, Michałowice, Zielonki oraz Kraków),. Dłubnia uchodzi do
Wisły w Krakowie Mogile. Główne dopływy: lewe: Luborzycki Potok, Baranówka; prawe:
MinóŜka.
Raba prawobrzeŜny dopływ Wisły w km 134,7 o długości 131,9 km i powierzchni zlewni
1537,1 km2; płynie przez Beskidy Zachodnie, Pogórze Zachodniobeskidzkie i Kotlinę
Sandomierską; w województwie małopolskim. Źródła Raby znajdują się na zachodnim krańcu
Gorców, na wysokości około 780 m n.p.m., na stoku Obidowej, rzeka płynie początkowo na
południe ku Przełęczy Sieniawskiej, następnie omija Rabską Górę od południowego –
zachodu, pod Chabówką zbliŜa się do Skawy na odległość około 2 km, później przepływa
przez Rabkę poniŜej której płynie między północnymi stokami Beskidu Wyspowego. PoniŜej
Mszany Dolnej Raba skręca na północny – zachód i wpływa między fliszowe góry Beskidu
Makowskiego, które stromymi stokami opadają ku rozszerzającej się dolinie, w której rzeka
meandruje. PowyŜej Dobczyc wpływa na obszar Pogórza Bocheńskiego, gdzie zbudowano
zbiornik wodny dla zaopatrzenia Krakowa w wodę. W rejonie Bochni występują obfite złoŜa
soli kamiennej, wzdłuŜ lewego brzegu rzeki rozciągają się pozostałości Puszczy
Niepołomickiej. W dolnym biegu, rzeka płynie przez Równinę Nadwiślańską (Kotlinę
Sandomierską). Ujście Raby do Wisły znajduje się na wys. 180 m n.p.m., we wsi Niedary.
Szreniawa lewobrzeŜny dopływ Wisły o długości 79,8 km i powierzchni zlewni 706,1 km2,
płynie z WyŜyny Olkuskiej przez WyŜynę Miechowską i PłaskowyŜ Proszowicki; w
województwie katowickim, kieleckim i krakowskim. Szreniawa wypływa we wsi
Wierzchowisko na wysokości ok. 354 m n.p.m.; w rejonie Miechowa i Słomnik na prawym
brzegu na utworach kredowych znajdują się rędziny; między Słomnikami a Proszowicami
dolina jest głęboka, rzeka silnie meandruje; w dolnym biegu koło Piekar znajduje się duŜy
kompleks stawów. W ujściowym odcinku Szreniawa płynie dolina o szerokości do 1,5 km.
Uchodzi do Wisły poniŜej Koszyc, na wysokości ok. 178 m n.p.m.
Uszwica prawobrzeŜny dopływ Wisły o długości 61,2 km i powierzchni zlewni 322,5 km2,
płynie z Pogórza Wiśnickiego przez Pogórze Bocheńskie w województwie tarnowskim.
Uszwica ma źródła na północno-zachodnich stokach góry Kobyła w Beskidzie Wyspowym na
wysokości ok. 550 m n.p.m., skąd trzema wielkimi łukami płynie na północ. Dolina rzeki jest
prawie bezleśna. Rzeka uchodzi do Wisły na wysokości ok. 182 m n.p.m.
Nidzica lewobrzeŜny dopływ Wisły, nazywany teŜ Skalbmierzanką o długości 62,9 km i
powierzchni zlewni 708,4 km2, wypływa e wsi Rogów na północ od Miechowa; płynie w
szerokiej dolinie, po prawej stronie mija wzniesienia WyŜyny Miechowskiej, zbudowanej z
utworów kredowych, następnie płynie doliną bezleśną, w dnie pokrytą łąkami z dwoma
większymi kompleksami stawów. W obrębie PłaskowyŜu Proszowickiego dolina Nidzicy
początkowo rozszerza się a na odcinku ujściowym zwęŜa. Ujście Nidzicy do Wisły znajduje
się na wysokości około 180 m n.p.m.
Dunajec prawobrzeŜny dopływ Wisły w km 160,6 o długości 247,1 km i powierzchni zlewni
6804 km² (w Polsce 4851,6 km²); płynie przez Kotlinę Orawsko–Nowotarską, Pieniny,
Beskid Sądecki, Kotlinę Sądecką, Pogórze RoŜnowskie, Nizinię Nadwiślańską; w
województwie małopolskim. Dunajec powstaje z połączenia Czarnego Dunajca i Białego
Dunajca, które mają swoje źródła w Tatrach. Biały Dunajec wypływa jako potok Małołącki
na wysokości 1190 m n.p.m. spod Przysłopu Miętusiego, przybierając kolejno nazwy: Cicha
Woda, Zakopianka, a po połączeniu z Porońcem, płynie jako Biały Dunajec. Natomiast
Czarny Dunajec powstaje z trzech tatrzańskich potoków: Potoku Chochołowskiego (źródła na
wys. 1540 m n.p.m. w kotle pod Wołowcem), Lejowego Potoku i Potoku Kościeliskiego.
Czarny Dunajec łączy się z Białym Dunajcem w Nowym Targu. Od Nowego Targu do
Czorsztyna, Dunajec płynie przez Kotlinę Nowotarską; w Czorsztynie powstały zbiorniki
retencyjne: Czorsztyn i Sromowce. Na odcinku od zapory w Czorsztynie, aŜ do Szczawnicy,
Dunajec płynie malowniczym przełomem pienińskim. PoniŜej Szczawnicy Dunajec
przepływa przez Beskidy między Lubaniem a Pasmem Radziejowej i następnie wpływa do
Kotliny Sądeckiej, gdzie w Starym Sączu przyjmuje swój największy dopływ – Poprad. Od
Nowego Sącza płynie szerokimi zakolami przez Pogórze RoŜnowskie do Czchowa; na
długości ok. 30 km Dunajec tworzy przełom, który wykorzystano do budowy zbiorników
retencyjnych w RoŜnowie i Czchowie. Od Tarnowa rzeka wpływa na Nizinę Nadwiślańską.
Ujściowy odcinek Dunajca jest obwałowany. Rzeka wpływa do Wisły w rejonie Opatowca,
na wys. 174,4 m n.p.m.
Nida lewobrzeŜny dopływ Wisły, początkowo Biała Nida, o długości
151,2 km i
powierzchni zlewni 3865,4 km2; płynie przez WyŜyny Środkowomałopolską i KieleckoSandomierską, Nieckę Nidziańską, Kotlinę Sandomierską; w województwie świętokrzyskim.
Źródła Białej Nidy znajdują się na wysokości 268 m n.p.m. na PłaskowyŜu Jędrzejowskim.
Po połączeniu Białej i Czarnej Nidy rzeka płynie doliną głęboko wciętą w podłoŜe wapienne,
początkowo wąską, w środkowym biegu rozszerzającą się do 2 km, a w dolnym do 3,5 km;
wielokrotnie przełamuje się przez pasma i garby zbudowane z utworów kredowych; w dolinie
znajduje się kilka kompleksów stawów zasilanych wodą z rzeki. Nida uchodzi do Wisły
poniŜej Nowego Korczyna, na wysokości ok. 165 m n.p.m.
Breń jest prawobrzeŜnym dopływem Wisły, do której uchodzi na 210 km jej biegu, o
długości ok. 52 km z czego 45 km na terenie województwa małopolskiego, a 7 km
w województwie podkarpackim powierzchnia zlewni 717 km2. Rzeka Breń ma swoje źródła
na pokrytym piaskami, glinami plejstoceńskimi PłaskowyŜu Tarnowskim. Do doliny Wisły
wpływa w gminie Olesno na wysokości miejscowości Swarzów i Podborze. Breń płynie w
większości przez tereny rolnicze, ale takŜe przez miasto Dąbrowa Tarnowska, które jest teŜ
największym trucicielem rzeki. Miasto zrzuca do niej niedostatecznie oczyszczone ścieki
przemysłowe, komunalne, szpitalne i opadowe. W okolicach miejscowości Wola
Mędrzechowska do Brnia wpada śabnica, która w latach 1937-1991 prowadziła ścieki z
Niedomickich Zakładów Celulozy, zabijając praktycznie Ŝycie biologiczne rzeki Breń aŜ do
ujścia do Wisły w województwie podkarpackim w okolicach miejscowości OtałęŜ. Po 1991
roku Ŝycie na tym odcinku pomału wraca, widać ryby, a brzegi i dno zaczyna porastać
roślinność.
Czarna lewobrzeŜny dopływ Wisły o długości 71 km i powierzchni zlewni 1358,6 km2;
płynie z Gór Świętokrzyskich przez Pogórze Szydłowskie, Nieckę Połaniecką i Nizinę
Nadwiślańską; w województwie kieleckim i tarnobrzeskim. Wypływa na stokach Stołowej
Góry w Paśmie Cisowskim, na obszarze wsi Cisów; w górnym biegu, wzdłuŜ lewego brzegu
rzeki rozciąg się szeroka strefa lasów. W rejonie Chańczy zbudowany został zbiornik wodny.
PoniŜej Staszowa, w Rytwianach znajduje się duŜy kompleks stawów. Czarna uchodzi do
Wisły poniŜej Połańca, na wysokości około 153 m n.p.m.
Wisłoka prawobrzeŜny dopływ Wisły o długości 163,3 km i powierzchni zlewni 4110 km2;
płynie z Beskidu Niskiego przez Pogórze Jasielskie, Kotlinę Jasielsko-Krośnieńską, Pogórze
StrzyŜowskie i Nizinę Nadwiślańską. Wypływa kilkoma potokami źródłowymi na wysokości
około 600 m n.p.m. – na południowym stoku Dębiego Wierchu oraz między Popowymi
Wierchami a Kamiennym Wierchem. Krajobrazowo najciekawszy jest górny odcinek rzeki
między Nieznajową a Nowym śmigrodem. PoniŜej, na obszarze Kotliny JasielskioKrośnieńskiej dolina Wisłoki rozszerza się, a rzeka płynie między polami uprawnymi i
łąkami. PoniŜej Jasła w rejonie Kołaczyc nad lewy brzeg schodzi lesiste pasmo Lewoczy.
Począwszy od Dębicy wyraźnie zmienia się charakter doliny – spadek maleje, meandry mają
coraz mniejsze krzywizny; w dolnym biegu rzeka jest obwałowana. Wisłoka wpływa do
Wisły w rejonie Gawłuszowic na wysokości około 154 m n.p.m. Na lewobrzeŜnym dopływie
– Ropie, wybudowano zbiornik retencyjny „Klimkówka”.
Koprzywianka lewobrzeŜny, o długości 65,9 km i powierzchni dorzecza 707,4 km2; płynie
przez WyŜynę Kielecko-Sandomierską; w województwie tarnobrzeskim. Koprzywianka,
inaczej zwana Koprzywnicą lub Pokrzywianką, wypływa na wysokości około 410 m n.p.m.,
na południowo-wschodnich stokach Szczytniaka w paśmie Jeleniowskim (część Gór
Świętokrzyskich). W górnym i środkowym biegu płynieodcinkami w dolinie wąskiej, głęboko
wciętej, która od Klimontowa do Królewic ma charakter przełomu. Od Gieraszowic dolina
rzeki znacznie się rozszerza. Koprzywianka uchodzi do Wisły powyŜej Sandomierza, na
wysokości około 141 m n.p.m.
Trześniówka – prawostronny dopływ Wisły, o długości 56,9 km i powierzchni dorzecza
569,6 km². Źródła rzeki znajdują się na PłaskowyŜu Kolbuszowskim, na północny zachód od
Cmolasu. Trześniówka uchodzi do Wisły na 272. jej kilometrze, w okolicy Sandomierza.
W środkowym i dolnym biegu rzeka jest poprzez swoje dopływy, głównym odbiorcą
zanieczyszczeń tarnobrzeskiego przemysłu siarkowego, m. in. z likwidowanych kopalni
"Machów" i "Jeziórko". W związku z tym jej wody są silnie zanieczyszczone, przede
wszystkim związkami siarki, chloru i azotu azotynowego. Dopływy Koniecpólka,
Mokrzyszówka, śupawka, Dąbrówka
Łęg prawobrzeŜny dopływ Wisły, o długości 81,6 km i powierzchni zlewni 960,2 km2,
zwany teŜ Łęgowa, Łęka, w górnym biegu Zyzoga, płynie przez Kotlinę Sandomierską, w
województwie rzeszowskim. Łęg ma źródła na wysokości około 235 m n.p.m. w
miejscowości Widełki, około 6 km na południowy-wschód od Kolbuszowej; płynie przez
PłaskowyŜ Kolbuszowski (jako Zyzoga), następnie przez Równinę Tarnobrzeską, juŜ jako
łęg; w górnym i środkowym biegu płynie w kierunku północnym zataczając kilka szerokich
łuków. Na Równinie Tarnobrzeskiej rzeka przepływa przez duŜe, zwarte kompleksy leśne –
fragmenty Puszczy Sandomierskiej. Łęg uchodzi do Wisły w Pączku poniŜej Gorzyc na
wschód od Sandomierza, na wysokości około 141 m n.p.m.
San prawobrzeŜny – ostatni, a zarazem największy karpacki dopływ Wisły o długości 443,4
km (w tym odcinek graniczny z Ukrainą – 54 km) i powierzchni zlewni 16861,3 km2 (w
Polsce 14390 km2); płynie przez Bieszczady Zachodnie, Pogórze Środkowobeskidzkie i
Kotlinę Sandomierską. Źródła Sanu znajdują się na wysokości około 800 m n.p.m. na
wschodnich stokach Pinaszkowego, na terytorium Ukrainy. Źródłowy odcinek rzeki stanowi
granicę Polski i Ukrainy. Od źródeł, aŜ prawie po wylot z Karpat pod Przemyślem, San płynie
głęboką, wyciętą w skałach fliszowych, przebiegającą zakolami
doliną. San tworzy
malownicze przełomy: pomiędzy pasmem Otryt a górą Tołsta (między Tworylnem a
Rajskiem) oraz w Posadzie Leskiej (między Myczkowcami a Leskiem). W Bieszczadach, na
górnym Sanie,
zbudowano zbiorniki wodne Solina i Myczkowce. Między Leskiem i
Sanokiem rzeka płynie rozległą szeroką doliną; w rejonie Trepczy i Międzybrodzia tworzy
przełom w Górach Słonnych; od Sanoka rzeka jest spławna i stanowi atrakcyjny szlak
kajakowy; poniŜej Przemyśla – San przez Pradolinę Podkarpacką wpływa do Wisły. Znajdują
się tu liczne zakola, mokradła, starorzecza. Ujście Sanu znajduje się poniŜej Sandomierzaw
pobliŜu Dąbrówki Pniowskiej na wysokości 140 m n.p.m.
Opatówka lewobrzeŜny dopływ Wisły o długości 51,5 km i powierzchni zlewni 281,5 km2;
płynie z Gór Świętokrzyskich przez WyŜynę Sandomierska i Nizinę Nadwiślańską; w
województwie tarnobrzeskim. Opatówka ma źródła na wysokości około 287 m n.p.m. na
wschodnich krańcach Pasma Jeleniowskiego na stoku Góry Truskolaskiej. Początkowo płynie
w dolinie przykrytej lessem, w środkowym i dolnym biegu w niecce wypełnionej utworami
miocenu; przecina bezleśną pokrytą lessem WyŜynę Sandomierską, w dolnym odcinku
między Zagrodami i Wysiadłowem przepływa malowniczym terenem z kompleksem
wąwozów lessowych. Ujściowy odcinek leŜy w dolinie Wisły. Opatówka uchodzi do Wisły
na wysokości około 137 m n.p.m. powyŜej Zawichostu.
Sanna prawobrzeŜny dopływ Wisły o długości 51,3 km i powierzchni zlewni 606,8 km2,
płynie przez WyŜynę Lubelską i Kotlinę Sandomierską; w województwie tarnobrzeskim.
Sanna wypływa na wysokości około 220 m n.p.m. ze Wzniesień Urzędowskich na skraju
Roztocza, we wsi Wierzchowiska około 10 km na północ od Janowa Lubelskiego. Górny
odcinek i jego otoczenie naleŜy do najpiękniejszych krajobrazowo terenów na WyŜynie
Lubelskiej. Początkowo Sanna płynie krawędzią Roztocza w wąskiej i głębokiej dolinie; od
Modliborzyc do Borowa przez Równinę Biłgorajską – dolina rzeki jest wąska i płytka, wzdłuŜ
niej ciągną się rozległe lasy, stanowiące krawędź Puszczy Solskiej. Sanna wpływa do Wisły
na wysokości 135 m n.p.m., między Zawichostem a Annopolem.