Učíme se poznávat horniny a nerosty 1 Uczymy się rozpoznać skały

Učíme se poznávat horniny a nerosty 1
Uczymy się rozpoznać skały i minerały 1
Učíme se poznávat horniny a nerosty
Objevujeme poklady Těšínského Slezska
Uczymy się rozpoznać skały i minerały
Odkrywamy tajemnice przyrody Ziemi Cieszyńskiej
S jakými druhy hornin a nerostů se můžeme na území Těšínského Slezska
setkat? Poznáme je?
Jakie rodzaje skał i minerałów możemy spotkać na terenie Śląska
Cieszyńskiego?
Poznamy je?
Souprava na poznávání neživých přírodnin
(viz pracovní list „soubory pro pozorování“)
Než se vydáme za poznáváním hornin a nerostů v naší krajině, musíme se
nejdříve vybavit jednoduchými pomůckami. Jak je správně používat ti
poradí vyučující.
V soupravě na určování hornin a nerostů by určitě neměla chybět lupa
a sklenička s octem (a). Lupou můžeme blíže pozorovat stavbu těchto
neživých přírodnin. Dále budeme potřebovat hřebík asi 3 cm dlouhý
a měděný drátek (3 mm silný) (b). Může se hodit i magnet. Důležité je také
sklíčko a střep bílého nepolévaného porcelánu - například ze staré pojistky
(c).
Určování hornin a nerostů
S vyučujícím jste byli na zajímavém terénním cvičení, ze kterého jste si
v novinovém papíře přinesli úlomky různých nerostů a hornin (jakých?).
Patrně jste také navštívili nedaleký lom (kde?). Níže uvedená tabulka by
vám měla pomoci v tom, abyste ve svých sběrech lépe vyznali. Až si
budete určením svého nálezu jisti, nezapomeňte jej opatřit správným
popisem.
Zestaw do rozpoznawania elementów przyrody nieożywionej
(patrz karta pracy „zestawy do obserwacji“)
Zanim udamy się na wyprawę, aby poznawać skały i minerały naszego
regionu, powinniśmy zaopatrzyć się w proste pomoce. Nauczyciel pokaże
ci, jak je używać. W zestawie pomocy potrzebnych do rozpoznawania skał
i minerałów nie może brakować lupy i buteleczka z octem(a). Potrzebne też
będą: gwóźdź (o długości około 3 cm) i miedziany drucik (o grubości 3
mm) (b). Przyda się też magnes. Należy też pamiętać o szkiełku i kawałku
białej, niepolerowanej porcelany – np. ze starego bezpiecznika (c).
Rozpoznawanie skał i minerałów
Nauczyciel przygotował ciekawe zajęcia terenowe, z których przynieśliście
sobie zapakowane w gazecie kawałki różnych minerałów i skał (jakich?). Z
pewnością odwiedziliście pobliski kamieniołom (gdzie?) Poniższa tabelka
pomoże ci w poznaniu twojego zbioru. Kiedy nazwiesz poszczególne
przedmioty, nie zapomnij dołączyć do każdego stosowny opis.
NAŠE ŠKOLNÍ SBÍRKA NEROSTŮ A HORNIN
NASZA SZKOLNA KOLEKCJA SKAŁ I MINERAŁÓW
rok 2011
č.1
rok 2011
nr 1
cieszynit
těšínit
Skała
hornina
Naleziště: zaniklý kamenolom, Získal:
Stanislavice u Č.T.
pracovní list
Lukáš Kupka
Miejsce: nieczynny kamieniołom
Zebrał:
Cieszyn
Krzysztof Różański
karta pracy
Učíme se poznávat horniny a nerosty 2
např. lomy v okolí obcí
Dolní Líštná (ČR)
a Leszna Górna (PR)
•
•
•
Pískovec
•
běžný např. ve Slezských
Beskydech
•
•
černé uhlí
Těšínit
•
např. lomy v okolí
Havířova, ve
Stanislavicích nebo
u Žermanické přehrady
těží se jak na polské tak
i nečeské straně
Těšínského Slezska;
můžeme je nalézt na
výsypkách hlušiny
•
•
•
•
•
Křemen
•
běžně např. v pískovnách
v okolí Těšína anebo
v náplavech řek
pracovní list
•
dosti pevná celistvá hornina; obsahuje nerost
kalcit a příměsi; není příliš tvrdá
barva je bílá, šedá, ale podle příměsi může mít
+i jinou barvu
neryje do skla; lze do ní rýt měděným
drátkem; po kápnutí octa slabé zašumění,
příp. se v kapce objeví bublinky (lupa!)
pískovce vznikly průnikem tmelící hmoty mezi
usazená zrnka písku, která vznikla rozrušením
jiných hornin; zrna mají různou velikost
barva pískovců je nažloutlá, hnědavá nebo
našedlá
při zkoumání lupou jsou dobře patrná zrnka
písku
vzniklo přeměnou z části těl rostlin v dávných
dobách
na nepolévaném porcelánu „při psaní“
zanechává černou čáru (na rozdíl od uhlí
hnědého, které „píše“ hnědě)
křemen je běžnou součástí žuly, pískovce a celé
řady dalších hornin
barva křemene může být různá, od čiré (křišťál),
přes žlutou (citrín), růžovou (růženín), hnědou
(záhněda), až po černou (morion)
ryje do skla, zanechává v něm zřetelné vrypy
(na rozdíl od živce, který může mít podobné
zbarvení, ale nezanechává vrypy, měděným
drátkem do něj nelze rýt, ale hřebíkem ano)
Zwięzły opis:
•
np. kamieniołomy w
okolicy miejscowości
Leszna Górna (Polska)
i Dolní Líštná (Czechy)
•
•
•
Pospolity np.
w Beskidzie Śląskim
•
•
vyvřelá hornina pojmenovaná v roce 1861 podle
výskytu v okolí města Těšín (teschenit)
tmavošedá, šedočerná, tmavě zelenošedá, růžová,
hnědozelená
„strakatý“ vzhled – světlejší základní hmota
(tvořená kalcitem) s vyrostlicemi tmavého
amfibolu (nejčastěji v podobě jehlic nebo
sloupců); nejlépe podle místa nálezu (např.
lom u Žermanické přehrady)
Miejsce występowania:
•
np. stare kamieniołomy
w okolicy Cieszyna,
a także w okolicy
Hawierzowa
(Stanisławice) i Zapory
Żermanickiej (Czechy)
•
cieszynit
Vápenec
•
Nazwa
:
wapień
Stručný popis:
węgiel kamienny
Výskyt:
Jest wydobywany po
polskiej, jak i czeskiej
stronie Śląska
Cieszyńskiego; możemy
go znaleźć na hałdach,
wysypiskach odpadów
•
•
•
•
•
Harc
Název:
Wybrane skały i minerały Śląska Cieszyńskiego i ich zwięzły opis
piaskowiec
Vybrané nerosty a horniny Těšínského Slezska s jejich stručným popisem
Uczymy się rozpoznać skały i minerały 2
częsty np.
w piaskowcach
w okolicy Cieszyna lub
w osadach rzecznych
•
dosyć zwarta skała; zawiera minerał kalcyt oraz
domieszki; nie jest zbyt twarda
kolor biały, siwy, ale według domieszek może mieć
i inną barwę
nie rysuje szkła; można go zarysować drucikiem
miedzianym; miejsce zakroplone octem będzie
się”burzyć”, mogą się w kropli pojawić bąbelki
(lupa!)
piaskowce powstały poprzez scementowanie piasku przeniknięcie spoiwa pomiędzy ziarna piasku, które
powstały na skutek niszczenia się (wietrzenia) innych
skał; ziarna są różnej wielkości
kolor piaskowców jest żółtawy, brązowawy lub
szarawy
pod lupą można dojrzeć ziarna piasku
wylewna skała, magmowa nazwana w 1861 roku
według miejsca występowania – w Cieszynie
i okolicy - cieszynitem (teschenit)
ciemnosiwa, siwo-czarna, ciemnozielona, różowa,
brązowo-zielona
„pstrokaty“ wygląd – jaśniejsze tło (utworzone
z kalcytu) z ziarnami ciemnego amfibolu
(najczęściej w postaci pręcików i igieł); najlepiej
według miejsca, gdzie została znaleziona (np.
dawny kamieniołom w Cieszynie, w pobliżu ul.
Majowej)
Powstał w dawnych czasach poprzez powolny
rozkład części roślin
Pisząc nim na niepolerowanej porcelanie
pozostawia czarną kreskę (w odróżnieniu od węgla
brunatnego, który rysuje brązowo)
kwarc jest pospolitym składnikiem granitu,
piaskowca i wielu innych skał
barwa kwarcu może być różna, np. przeźroczysta
(kryształ górski), żółta (cytryn), różowa (kwarc
różowy), brązowa (kwarc dymny) i czarna (morion)
rysuje szkło, pozostawia w nim wyraźne rysy (w
odróżnieniu od skalenia, który może mieć podobną
barwę, ale nie pozostawia rysów), miedzianym
drucikiem nie można go porysować, ale
gwoździem tak)
karta pracy