Czy jeden stopieƒ Celsjusza mo˝e zmieniē klimat?

1
Zmiany
klimatu
Czy jeden stopieƒ Celsjusza
mo˝e zmieniç klimat?
autor: Kliment Mindjov
(przyk∏ad zaczerpni´ty z podr´cznika dla nauczycieli „Connections”)
MyÊl
przewodnia
Czas trwania
Pora roku
Miejsce
Materia∏y
Przedmioty
Cele
Metody
Gwa∏towne zmiany klimatu, spowodowane zwi´kszonà
koncentracjà gazów cieplarnianych (szklarniowych),
produkowanych w wyniku dzia∏alnoÊci cz∏owieka, stanowià obecnie
najpowa˝niejsze zagro˝enie dla Êrodowiska.
2 godziny lekcyjne
Dowolna
Sala lekcyjna, pracownia fizyczna lub chemiczna
Kartki papieru; do przeprowadzenia doÊwiadczenia: 2 pojemniki
szklane lub plastikowe, kulki lodu, 2 termometry, folia plastikowa,
2 lampy
Geografia, biologia, chemia, fizyka, godzina wychowawcza
Ukazanie, w jaki sposób atmosfera oddzia∏uje na temperatury
na Ziemi.
Wyk∏ad, test, burza mózgów, praca w grupach
Wprowadzenie
Energia s∏oneczna, docierajàc do Ziemi, w wi´kszoÊci przenika przez atmosfer´ ziemskà
i w postaci ciep∏a ogrzewa Ziemi´. Jego cz´Êç odbija si´ od powierzchni planety i uchodzi
z powrotem w przestrzeƒ. Z kolei cz´Êç ciep∏a, które ogrza∏o Ziemi´, wraca w przestrzeƒ
Czy jeden stopieƒ Celsjusza mo˝e zmieniç klimat?
149
1
Zmiany
klimatu
kosmicznà: wtedy gazy cieplarniane, zawarte w atmosferze, poch∏aniajà je, tak jak w szklarni.
To zatrzymane ciep∏o dodatkowo ogrzewa Ziemi´. Dzi´ki temu Ziemia w przeciwieƒstwie
do innych planet, pozbawionych atmosfery, pozostaje ciep∏a.
Rewolucja przemys∏owa i gwa∏towny rozwój ró˝nych form aktywnoÊci cz∏owieka spowodowa∏y
emisje do atmosfery ogromnych iloÊci gazów cieplarnianych, przede wszystkim CO2, metanu,
podtlenku azotu, SF6 i innych, jak równie˝ zwi´kszonej iloÊci pary wodnej. W wyniku absorpcji
przez czàstki gazów cieplarnianych energii cieplnej wypromieniowanej przez powierzchni´
ziemi (georadiacja) zmniejsza si´ „ucieczka” (strata) enegii cieplnej (zwiàzanej
z promieniowaniem dlugofalowym) w kosmos. Zjawisko to nazywa si´ efektem cieplarnianym.
Poniewa˝ cz´Êç z tych gazów pozostaje w atmosferze przez dziesiàtki lat – w efekcie
przyczyniajà sie one do zmian klimatu, a przez to oddzia∏ywujà na ekosystemy. Te gatunki
roÊlin i zwierzàt, które wystarczajàco szybko nie zaadaptujà si´ do nowych warunków,
mogà wyginàç lub przynajmniej zmienià swój zasi´g. Ju˝ teraz podniesienie si´ temperatury
morza powoduje Êmierç raf koralowych na Malediwach.
Ponadto podwy˝szenie temperatury Ziemi zaledwie o kilka stopni prowadzi do drastycznych
zmian w Êrodowisku. Topniejà pokrywy lodowe na biegunach i lodowce w wysokich górach,
co z kolei powoduje podnoszenie si´ poziomu oceanów. Ten ostatni efekt w powa˝nym stopniu
zagra˝a wybrze˝om.
Przebieg zaj´ç
1
2
150
ObjaÊnij zjawisko efektu cieplarnianego. Wykorzystaj w tym celu CD-ROM, cz´Êç
„Zmiany klimatu”.
DoÊwiadczenie: Skonstruuj model Ziemi ogrzewanej przez S∏oƒce, uwzgl´dniajàc fakt,
˝e cz´Êç energii jest zatrzymywana w atmosferze. U˝yj pojemników na wod´, lamp
i folii polietylenowej:
• umieÊç termometr w ka˝dym naczyniu,
• przykryj jedno naczynie folià (ma to przedstawiaç zwi´kszonà koncentracj´ gazów
szklarniowych, które otaczajà Ziemi´),
• oÊwietl oba naczynia lampami o tej samej mocy, ustawionymi w odleg∏oÊci 20–30 cm
od nich (lampy pe∏nià rol´ S∏oƒca),
• odczytuj temperatury w obu naczyniach co 5 min przez ok. pó∏ godziny. Porównaj
i skomentuj wyniki.
Powtórz doÊwiadczenie po umieszczeniu takiej samej liczby kulek lodu w obu naczyniach.
Mo˝esz równie˝ w∏o˝yç do naczyƒ kilka kamieni, które zobrazujà podnoszenie si´
poziomu wody w oceanach na skutek topnienia lodowców.
Czy jeden stopieƒ Celsjusza mo˝e zmieniç klimat?
3
1
Zmiany
klimatu
Podziel uczniów na grupy i zadaj im nast´pujàce pytania:
• Co si´ stanie na Ziemi, je˝eli proces ocieplania klimatu, rezultat efektu
cieplarnianego, b´dzie nadal post´powa∏ w dotychczasowym tempie (topnienie
pokrywy lodowej, podniesienie poziomu oceanów, zmiana warunków ˝ycia wielu
gatunków na Ziemi)?
• Jak ludzie mogà przeciwdzia∏aç globalnemu ociepleniu klimatu (sadziç drzewa,
produkowaç kompost z odpadków organicznych, zamiast je spalaç, nie marnotrawiç
energii w gospodarstwie domowym, chodziç pieszo, jeêdziç na rowerze lub cz´Êciej
korzystaç z komunikacji publicznej)?
Przeprowadê dyskusj´ z udzia∏em wszystkich grup. Rezultaty zapisz na tablicy lub arkuszu
papieru.
4
Obejrzyjcie film wideo „Efekt cieplarniany” i przeprowadêcie dyskusj´ na jego temat.
Kontynuacje
PoproÊ uczniów, aby w gronie rodziny przeprowadzili rozmowy na temat zmian klimatu.
Ich rezultatem mogà byç domowe plany przeciwdzia∏ania emisji gazów szklarniowych.
Najlepsze pomys∏y mogà pos∏u˝yç uczniom innych klas.
Przypadki: CZY WIESZ, ˚E...
Klimat i pogoda
Klimat i pogoda – to dwie ró˝ne rzeczy. Pogoda jest to zespó∏ cech i zjawisk
w atmosferze panujàcych w danej chwili (opisywanych takimi parametrami,
jak na przyk∏ad temperatura, zachmurzenie, opad, pr´dkoÊç i kierunek wiatru);
klimat opisuje charakterystyczne dla danego obszaru uk∏ady pogodowe w d∏ugim czasie.
Klimat panujàcy na danym obszarze decyduje o temperaturze i iloÊci opadów (deszczu
i Êniegu) w d∏u˝szym przedziale czasu; pogoda odnosi si´ do codziennych zmian tych
czynników atmosferycznych. Klimat na danym obszarze jest okreÊlony. Pogoda jest
zmienna i cz´sto sprawia niespodzianki.
Kupujemy odzie˝ odpowiednià do panujàcego klimatu. Ubieramy si´ stosownie
do pogody.
Zmiany klimatu
Zmiany klimatu zachodzà w sposób naturalny. W ciàgu minionych miliardów lat Europa
bywa∏a pokryta lodowcami, lasem tropikalnym, jeziorami polodowcowymi czy wodami
oceanów.
Zwi´kszony poziom st´˝enia gazów szklarniowych w atmosferze, b´dàcy wynikiem
aktywnoÊci cz∏owieka, znacznie przyspieszy∏ ten proces. Dlatego tempo tego zjawiska
stanowi przedmiot powa˝nych obaw. Dotychczas cz∏owiek ∏atwo adaptowa∏ si´ do
klimatu panujàcego w ró˝nych rejonach Ziemi, ale w przysz∏oÊci b´dzie nara˝ony na
zmiany, jakie zajdà w przyrodzie (zmiany zasi´gu roslin, zarazków, szkodników itp.).
Gwa∏towne tempo zmian i globalne ocieplenie klimatu b´dzie stanowi∏o powa˝ne
wyzwanie w tym zakresie.
JeÊli nastàpi gwa∏towne ocieplenie klimatu
JeÊli nastàpi gwa∏towne ocieplenie klimatu, du˝e obszary po∏o˝one na wybrze˝ach
Europy zostanà zalane. Grozi to Holandii i wielu miastom i wsiom w innych krajach,
które sà po∏o˝one na poziomie morza.
Wszyscy mieszkaƒcy Ziemi mogà doÊwiadczyç skutków takich zjawisk, jak: wichury,
powodzie, lawiny b∏otne i Ênie˝ne oraz gwa∏towne burze.
Czy jeden stopieƒ Celsjusza mo˝e zmieniç klimat?
151