Urazy seksualne w dzieciństwie jako przyczyna późniejszych

PRACA ORYGINALNA
ISSN 1643–0956
Marek Kobus1, Jadwiga Gromska2, Grzegorz Krzykowski3
1Szpital
2II
Dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Starogardzie Gdańskim
Klinika Chorób Psychicznych Akademii Medycznej w Gdańsku
Matematyki Uniwersytetu Gdańskiego
3Instytut
Urazy seksualne w dzieciństwie
jako przyczyna późniejszych przestępstw
seksualnych
Sexual abuse in childhood of sexual offenders
STRESZCZENIE
ABSTRACT
WSTĘP. Autorzy oceniali, czy sprawcy przestępstw
seksualnych byli w dzieciństwie ofiarami przemocy
seksualnej, oraz porównali cechy charakterystyczne
badanych pod względem preferencji seksualnych.
MATERIAŁ I METODY. Retrospektywny przegląd dokumentacji medycznej 298 obserwantów specjalistycznych oddziałów sądowych oraz więźniów.
Wszystkie te osoby były sprawcami przemocy seksualnej. Analizę orzeczeń znormalizowano poprzez
zastosowanie kwestionariusza J. Gromskiej do badania osobowości seksualnej.
WYNIKI. Wśród 298 mężczyzn ryzyko bycia sprawcą
przestępstwa seksualnego było pozytywnie skorelowane z doświadczeniem bycia jego ofiarą w wypadku 50% homoseksualistów i 24% heteroseksualnych. Bycie ofiarą było silnym czynnikiem predykcyjnym stania się sprawcą, podobnie jak wskaźnik
nieprawidłowego wychowania seksualnego w dzieciństwie.
WNIOSKI. Wyniki badania potwierdzają istnienie cyklu ofiara-sprawca, szczególnie w przypadku mężczyzn o preferencjach homoseksualnych.
BACKGROUND. The authors assessed if subjects who
have been perpetrators of sexual abuse, were abused
sexually in childhood and compared characteristics
of groups according to sexual preference.
MATERIAL AND METHODS. Retrospective clinical case
note review of 298 subjects attending a specialist
forensic hospital and prisoners. All of them have
been perpetrators of sexual abuse. The analysis was
normalized by using sexual personality questionnaire
of J. Gromska.
RESULTS. Among 298 males the risk of being a perpetrator was positively correlated with reported sexual abuse victim experiences. The overall rate of having been a victim was 50% for homosexual and 24%
for heterosexual. Having been a victim was a strong
predictor of becoming a perpetrator, as was an index of abnormal sexual education in childhood.
CONCLUSIONS. The data support the notion of a victim-to-victimiser cycle particularly in perpetrators of
homosexual preference.
Key words: sexual abuse, paedophilia, sexual offence
Słowa kluczowe: urazy seksualne, pedofilia, przestępstwa seksualne
Wstęp
Adres do korespondencji:
lek. med. Marek Kobus
Szpital Dla Nerwowo i Psychicznie Chorych
w Starogardzie Gdańskim
ul. Skarszewska 7, 83–200 Starogard Gdański
tel. 0 606 727 151, faks (058) 562 36 50
e-mail: [email protected]
Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2002; 2(4): 235–238
Copyright © 2002 Via Medica
Przemoc seksualna wobec dzieci jest częstym
problemem. Przypadki wykorzystywania seksualnego należą do szczególnie trudnych — nie tylko do
wykrycia, ale również do udowodnienia. Mimo niechęci i obawy ofiar fakt dokonania przemocy zostaje ujawniony, nierzadko przy udziale mediów. Wykorzystywanie seksualne dzieci obejmuje [1]:
— kazirodztwo — obcowanie płciowe z krewnymi
w linii prostej albo z osobą pozostającą w stosunku przysposobienia;
www.psychiatria.med.pl
235
Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2002, tom 2, nr 4
— uwiedzenie — kontakt seksualny ze stosunkiem
seksualnym lub bez między dorosłym a osobą poniżej 15 roku życia niepozostającą w związku pokrewieństwa ze sprawcą;
— gwałt — czyn mający na celu zaspokojenie popędu płciowego wbrew woli drugiej osoby „przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem”;
— czyny lubieżne i nierządne — inne czynności mające na celu wywołanie podniecenia lub zaspokojenie popędu płciowego.
Niemal każdy z tych czynów na zawsze pozostawia ślad w psychice ofiary. Jak donoszą najnowsze wyniki badań obejmujących liczne ilościowo populacje ofiar przemocy seksualnej — u wielu chłopców, którzy byli molestowani seksualnie, występują
problemy psychologiczne i medyczne wiele lat po
zajściu. Są to problemy ujawniające się w dorosłym
życiu — z założeniem rodziny czy ze współżyciem
seksualnym. Ryzyko, że dzieci wykorzystane seksualnie mogą stać się w przyszłości pedofilami jest
wysokie [2]. W związku z tym, że we wcześniejszych
badaniach, którym poddano poszkodowanych, dowiedziono, iż przemoc seksualna w dzieciństwie
pozostawia tak znaczne piętno na psychice ofiar
i wywołuje u nich agresję, także seksualną, autorzy
zdecydowali się przebadać populację sprawców
przestępstw seksualnych. Tematem pracy była próba oceny, czy w życiu przestępców miały miejsce
urazy seksualne w dzieciństwie i inne nieprawidłowości związane z rozwojem seksualnym oraz czy
fakty te mają wpływ na dokonane przestępstwa.
Ponadto autorów zaintrygowało, czy wyniki ich pracy naukowej będzie można wykorzystać w celach
diagnostycznych i terapeutycznych w środowiskach
przestępczych.
z kwestionariusza przeanalizowano czynniki związane z nieprawidłowym wychowaniem i rozwojem
seksualnym. Wśród 298 badanych ze względu na
orientację seksualną wyróżniono dwie grupy, a następnie przeciwstawiono sobie różne parametry.
Spośród osób biorących udział w doświadczeniu
274 zadeklarowało się jako heteroseksualne (HETERO), a 24 jako homoseksualne (HOMO). Grupy były
zróżnicowane wiekowo, pod względem wykształcenia, sytuacji rodzinnej i wychowania seksualnego. Obie grupy badanych nie różnią się między sobą
ze względu na sytuacje i okoliczności, w których
przeprowadzono badania.
W zakresie decyzyjnej analizy statystycznej
stosowano test c2 Pearsona. Za graniczny poziom
istotności przyjęto p = 0,05. W decyzjach podawano wartość testu, liczbę stopni swobody i poziom
istotności.
Wyniki
1. Stwierdzono istotną statystycznie różnicę
w środowisku rodzinnym obu grup (c2 = 9,89,
df = 2, p < 0,006). Homoseksualiści częściej niż
osoby z grupy heteroseksualnej pochodzą z rodzin niepełnych. Osoby z grupy HETERO w 65,73%
pochodziły z rodzin pełnych, a niemal połowa osób
z grupy HOMO wychowała się w pełnej, tylko
36,67%, rodzinie (ryc. 1).
2. Zauważalna jest także istotna statystycznie
różnica w formie wychowania (c2 = 7,64,
df = 1, p < 0,03). Homoseksualiści częściej niż
osoby z drugiej grupy doświadczyli skrajnych
metod wychowania: swobodnego i surowego.
(%)
80
Materiał i metody
Materiał empiryczny stanowiły dane z orzeczeń
sądowo-psychiatrycznych wydanych w ciągu 15 lat
przez szpitale w Gdańsku (Srebrzysko) i Starogardzie Gdańskim (Kocborowo), obejmujące 190 przypadki szczegółowe sprawców przestępstw seksualnych. W latach 2001–2002 badania te zostały powtórzone wśród 108 osób osadzonych łącznie
w siedmiu więzieniach okręgu gdańskiego. Postępowanie badawcze miało na celu analizę kliniczną
i statystyczną. Analizę orzeczeń znormalizowano
poprzez zastosowanie kwestionariusza J. Gromskiej
do badania osobowości seksualnej, który zawiera
parametry dotyczące rozwoju i życia badanych osób
oraz uwzględnia analizę ich cech osobowych i warunków środowiskowych. Na podstawie danych
236
70
60
50
40
30
20
10
0
Rodzina pe³na
Rodzina niepe³na
Brak rodziców
Œrodowisko rodzinne
Heteroseksualiœci
Homoseksualiœci
Rycina 1. Środowisko rodzinne w badanych grupach
Figure 1. Family milieu of investigated groups
www.psychiatria.med.pl
Marek Kobus i wsp., Urazy seksualne w dzieciństwie
Tabela 1. Występowanie urazów seksualnych, nieprawidłowego uświadamiania
i prób uwiedzenia w badanych grupach
Table 1. Presence of sexual trauma, inappropriate sexual education and seduction’s
attempts in both groups
Heteroseksualiści
Homoseksualiści
Liczba
(%)
Liczba
(%)
50,00
Urazy seksualne
65
24,07
14
Nieprawidłowe uświadamianie
86
32,33
17
60,00
Próby uwiedzenia
25
6,53
10
33,33
3. Zaobserwowano istotną statystycznie różnicę w występowaniu urazów seksualnych
(c2 = 8,75, df = 1, p < 0,003). Homoseksualiści
częściej (50%) niż osoby heteroseksualne (24%)
doznali urazów seksualnych w okresie dzieciństwa
(tab. 1, ryc. 2).
4. Ponadto stwierdzono istotną statystycznie różnicę w zakresie nieprawidłowego uświadamiania (c2 = 8,97, df = 1, p < 0,003). Homoseksualiści częściej niż osoby z grupy HETERO byli
uświadamiani w nieprawidłowy sposób (60,71%)
(tab. 1, ryc. 3).
5. Stwierdzono istotną statystycznie różnicę
w zakresie prób uwiedzenia (c 2 = 17,32,
df = 1, p < 0,0001). Homoseksualiści częściej
(33,33%) niż osoby z grupy HETERO (8,53%)
doświadczyli uwiedzenia (tab. 1, ryc. 4).
6. U wszystkich homoseksualistów występujących
w badaniu uprawianie samogwałtu występowało w postaci ponadnaturalnej (100%), zaś u osób
(%)
80
(%)
75
60
45
30
15
0
Uœwiadamianie
nieprawid³owe
Heteroseksualiœci
Uœwiadamianie
prawid³owe
Homoseksualiœci
Rycina 3. Częstość nieprawidłowego uświadamiania w grupie hetero- i homoseksualistów
Figure 3. Presence of inapproppriate sexual education in
groups of homo- and heterosexual offenders
(%)
100
70
80
60
50
60
40
40
30
20
20
10
0
Urazy
Heteroseksualiœci
0
Brak urazów
Homoseksualiœci
Próba uwiedzenia
Brak próby uwiedzenia
Heteroseksualiœci
Homoseksualiœci
Rycina 2. Częstość urazów seksualnych w grupie heteroi homoseksualistów
Rycina 4. Częstość prób uwiedzenia w grupie hetero- i homoseksualistów
Figure 2. Presence of sexual trauma in groups homo- and
heterosexual offenders
Figure 4. Presence of seduction’s attempts in groups homoand heterosexual offenders
www.psychiatria.med.pl
237
Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2002, tom 2, nr 4
heteroseksualnych stwierdzono jego uprawianie
tylko u 46% (c2 = 19,28, df = 1, p < 0,0001).
7. W grupie homoseksualistów zaburzenia osobowości w postaci socjopatii (33,33%) były częstsze niż u osób heteroseksualnych (18,09%)
(c2 = 4,03, df = 1, p < 0,045).
8. W grupie tej były również częstsze zaburzenia
osobowości w postaci psychopatii (36,67%) niż
w grupie HETERO (17,41%) (c2 = 6,51, df = 1,
p < 0,011).
9. U osób z grupy HOMO częściej występowały kompleksy (50,00%) niż w grupie HETERO (20,82%)
(c2 = 12,15, df = 1, p < 0,0001).
10. W obu grupach nie stwierdzono różnicy w wykształceniu i poziomie inteligencji oraz w zakresie rozpoczęcia życia seksualnego, zaburzeń libido, a także zaburzeń nerwicowych i psychotycznych. Pochodzenie społeczne osób z obu grup
było podobne.
sualiści pochodzą częściej z rodzin niepełnych, stosunkowo rzadko wychowywano ich w sposób zgodny z normami, wychowanie bywa skrajne — od swobodnego do surowego. Wychowanie to cechowało
się nieprawidłowym uświadamianiem. W populacji
tej częstsze były urazy seksualne w dzieciństwie. Urazy te miały różną postać — od rozmów o tematyce
seksualnej, stwarzania atmosfery napięcia seksualnego, poprzez propozycje jawne albo niejawne w postaci dotykania, aż do stosunków seksualnych. Jak
wynika z badania, osoby z grupy HOMO były częściej uwodzone (33,33%), niż osoby z grupy HETERO (8,53%). Homoseksualiści wcześniej i częściej
uprawiali samogwałt. W tej grupie zaobserwowano
częstsze niż u heteroseksualistów zaburzenia osobowości w postaci socjopatii i psychopatii oraz występowanie kompleksów.
Autorzy wyrażają nadzieję, że uzyskane przez
nich wyniki mogą wpłynąć na ukierunkowanie leczenia przestępców seksualnych. Fakt ten zachęca do
dalszych badań.
Dyskusja
Wiele badań dostarcza informacji na temat
wpływu urazów seksualnych przeżytych w dzieciństwie na późniejsze dorosłe życie. Stwierdzono, że
wysoki odsetek badanych płci męskiej wykorzystywanych seksualnie w dzieciństwie przez osobę z rodziny stało się sprawcami przestępstw seksualnych.
Bycie ofiarą było silnym czynnikiem predykcyjnym
stania się sprawcą [3]. U pacjentów, którzy dokonywali nadużycia seksualnego obserwuje się większą
impulsywność, większe jest też prawdopodobieństwo dokonania próby samobójczej niż u osób, które nie doznały takich urazów [4]. W kolejnych badaniach stwierdzono, że u osób, które podlegały nadużyciu seksualnemu w dzieciństwie w ciągu całego
życia zaburzenia lękowe, a także zaburzenia związane z nadużywaniem lub uzależnieniem od alkoholu i
zachowania antyspołeczne występowały istotnie częściej, ponadto prawdopodobieństwo obecności jednego lub więcej zaburzeń było większe niż w grupie
osób, które nie doznały nadużycia seksualnego [5].
Wykazano, że nadużycie seksualne jest niezależnie
związane z kilkoma wskaźnikami zaburzeń zdrowia
psychicznego, w tym — z obecnością zachowań ryzykownych, takich jak próby samobójcze, samookaleczenia i agresja seksualna [6]. Interesujące w świetle tych danych są wyniki badania obejmującego
populację przestępców seksualnych. Potwierdzają
one istnienie cyklu ofiara-sprawca w wypadku mężczyzn o preferencjach homoseksualnych. Homosek-
238
Wnioski
1. Homoseksualni sprawcy omawianych przestępstw częściej niż osoby z grupy heteroseksualne pochodzą z rodzin niepełnych.
2. Homoseksualiści częściej niż osoby z drugiej grupy doświadczyli skrajnych metod wychowania
i byli nieprawidłowo uświadamiani.
3. Przestępcy homoseksualni częściej niż heteroseksualni byli ofiarami przemocy seksualnej.
4. W grupie homoseksualistów częstsze były zaburzenia osobowości.
PIŚMIENNICTWO
1. Brzozowska A., Kurpiewska R. Dziecko wykorzystywane seksualnie. Prz. Pediat. 1993; 23 (4): 621–626.
2. Maddocks A., Price L. Somatic and psychological problems in
a cohort of sexually abused boys: six year follow up case control study. Arch. Dis. Child. 2002; 86: 164–167.
3. Glasser M. Cycle of child sexual abuse: links between being
a victim and becoming a perpetrator. Br. J. Psychiatry 2001;
179: 482–494.
4. Brodsky B. The Relationship of Childhood Abuse to Impulsivity and Suicidal Behavior in Adults With Major Depression. Am.
J. Psychiatry 2001; 158: 1871–1877.
5. MacMillan H., Fleming J., Streiner D. i wsp. Childhood Abuse
and Lifetime Psychopathology in a Community Sample. Am.
J. Psychiatry 2001; 158: 1878–1883.
6. Kisiel C. Dissociation as a Mediator of Psychopathology Among
Sexually Abused Children and Adolescents. Am. J. Psychiatry
2001; 158: 1027–1033.
www.psychiatria.med.pl