zintegrowana strategia rozwoju obszarów wiejskich partnerstwa
advertisement
ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Stowarzyszenie Gmin Ślężańskich gminy Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza - Sobótka ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” 1. Charakterystyka LGD jako jednostki odpowiedzialnej za realizację ZSROW ............................................................................................................................. 5 2. Diagnoza obszaru objętego ZSROW ................................................................... 8 2.1. Obszar realizacji strategii – charakterystyka ogólna ............................... 8 2.1.1. Zasięg terytorialny i uwarunkowania geograficzne ....................................... 9 2.1.2. Ukształtowanie terenu ................................................................................ 10 2.2. Uwarunkowania przyrodnicze.................................................................... 11 2.2.1. Warunki klimatyczne .................................................................................. 11 2.2.2. Gleby ........................................................................................................... 11 2.2.3. Bogactwa naturalne ..................................................................................... 11 sjenit w rejonie Nowej Wsi Niemczańskiej. ............................................................... 12 2.2.4. Lesistość ...................................................................................................... 12 Lasy i grunty leśne na terenie Partnerstwa obrazuje tabela 5. ................................... 12 2.2.5. Zasoby wodne ............................................................................................. 14 2.2.6. Wody podziemne......................................................................................... 15 2.2.7. Zanieczyszczenie środowiska....................................................................... 16 2.2.8. Obszary objęte ochroną ............................................................................... 17 2.3. Uwarunkowania historyczne i kulturowe ................................................ 18 2.3.1. Historia regionu .......................................................................................... 18 2.3.2. Zabytki kultury materialnej ......................................................................... 19 2.3.3. Muzea i skanseny ........................................................................................ 22 2.3.4. Szlaki turystyczne ........................................................................................ 22 2.3.5. Przesłanki rozwoju turystyki ....................................................................... 24 2.4. Potencjał demograficzny i gospodarczy .................................................... 25 2.4.1. Charakterystyka demograficzna obszaru ..................................................... 25 2.4.2. Poziom wykształcenia ................................................................................. 26 2.4.3. Rynek pracy ................................................................................................ 27 2.4.4. Rolnictwo .................................................................................................... 29 2.4.5. Gospodarka lokalna .................................................................................... 30 2.4.6. Dochody gospodarstw domowych ............................................................... 33 2.5. Infrastruktura społeczna ............................................................................. 33 2.5.1. Ochrona zdrowia ......................................................................................... 33 2.5.2. Pomoc społeczna ......................................................................................... 34 2.5.3. Bezpieczeństwo publiczne ........................................................................... 34 2.5.4. Edukacja i wychowanie ............................................................................... 35 2.5.5. Kultura ........................................................................................................ 36 2.5.6. Sport i rekreacja .......................................................................................... 38 2.5.7. Działalność organizacji pozarządowych....................................................... 39 2.6. Infrastruktura techniczna gmin ................................................................. 40 2.6.1. Sieć komunikacyjna .................................................................................... 40 2.6.2. Zaopatrzenie w energię elektryczną............................................................. 41 2.6.3. Zaopatrzenie w gaz i energię cieplną ........................................................... 41 2.6.4. Zaopatrzenie w wodę, odprowadzanie i oczyszczanie ścieków ..................... 41 2.6.5. Zagospodarowanie odpadów ....................................................................... 42 2.7. Uzasadnienie spójności obszaru ZSROW ................................................. 43 3. Aktualnie wdrażane inicjatywy/projekty na obszarze ZSROW................... 44 4. Analiza SWOT obszaru objętego ZSROW ........................................................ 47 5. ZSROW – cele i planowany budżet.................................................................... 52 5.1. Tematy wiodące i cele strategiczne ............................................................ 52 5.2. Uzasadnienie wyboru tematów wiodących .............................................. 57 5.3. Partnerstwo .................................................................................................... 58 5.4. Sposób finansowania ZSROW .................................................................... 60 Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 2 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” 6. Wpływ realizacji ZSROW na rozwój regionu .................................................. 61 7. Powiązania ZSROW ze strategią NPR na lata 2004-2006 ............................ 65 8. Promocja i informowanie o ZSROW ............................................................. 67 9. Informacja o załącznikach .................................................................................. 69 Bibliografia: .................................................................................................................. 69 Załącznik 2. Baza hotelowa na terenie ZSROW ................................................. 75 Załącznik 3. Projekty przewidziane do realizacji w ramach II schematu inicjatywy Leader+. Wybrane w trakcie warsztatów grupy roboczej w Ślężańskim Młynie 23-234.02.2006r. .................................................................. 78 Załącznik 4. Informacja o przebiegu warsztatów i spotkań z mieszkańcami w trakcie realizacji projektu ZSROW ................................................................... 80 Załącznik 5. Wyciąg z raportu konsultacyjnego przeprowadzonego na terenie partnerstwa w dniach 30.11.2005 – 4.12.2005. ................................... 92 Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 3 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Wstęp Prezentowany poniżej dokument Zintegrowanej Strategii Rozwoju Obszarów Wiejskich Partnerstwa Ślężanie jest efektem wielomiesięcznej pracy planistycznej wykonanej przez liderów wiejskich społeczności lokalnych gmin Dzierżoniów, Marcinowice, Mietków, Niemcza i Sobótka. Proces jej opracowywania został tak zaplanowany i zrealizowany, aby w możliwie największym stopniu odzwierciedlał autentyczne potrzeby i interesy mieszkańców terenów wiejskich naszego partnerstwa, odpowiadał na problemy tego obszaru, z uwzględnieniem specyfiki Pilotażowego Programu Leader+, i był powiązany z możliwościami realizacji celów i projektów, jakie zostały wskazane w trakcie wielu spotkań i warsztatów planowania strategicznego. Grupa Robocza Partnerstwa Ślężanie zdecydowała się podjąć ryzyko przeprowadzenia wszystkich stadiów planistycznych w oparciu o metodę polegającą na maksymalnym uspołecznieniu tego procesu. Uznaliśmy, iż kluczem do długofalowego sukcesu naszego pomysłu jest zmiana w mentalności polegająca na powolnym wzmacnianiu wszystkich, nawet najmniejszych inicjatyw społecznych pojawiających się na naszym terenie. Do niezbędnego minimum zredukowano udział ekspertów zewnętrznych. Tak skonstruowana metoda miała sprzyjać: aktywizacji i integracji społeczności lokalnych, co w warunkach ich daleko zaawansowanego kryzysu nie jest zadaniem banalnym, ścisłemu powiązaniu tworzenia strategii z dynamiczną procedurą budowy autentycznej partnerskiej organizacji, rozumianej jako instytucjonalizacja współpracy między trzema sektorami, uczeniu się przez uczestników partnerstwa, rozumianym jako nabywanie i rozwijanie umiejętności i kompetencji osobistych, profesjonalnych i społecznych niezbędnych dla kształtowania poczucia odpowiedzialności za podjęte w trakcie pracy deklaracje i zobowiązania, optymalnemu informowaniu i promowaniu idei Leadera+ wśród mieszkańców naszego terenu. Przedstawiony zapis strategii nie rodził się w zaciszu gabinetów, dlatego jest rzetelnym odwzorowaniem autentycznego procesu społecznego. Stąd momentami „chropowatość” jej sformułowań i przytaczanych materiałów. Zastosowana w całym procesie metoda począwszy od badań społecznych, diagnozy problemów lokalnych, analizy strategicznej, poprzez etap definiowania wizji, celów strategicznych i operacyjnych a skończywszy na ustaleniu kryteriów i opracowaniu listy działań i zadań została zaakceptowana przez mieszkańców i była praktycznym dowodem, iż filozofia Programu Leader+ trafia w zapotrzebowanie jednostek, środowisk i zbiorowości społecznych Partnerstwa Ślężanie. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 4 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” 1. Charakterystyka LGD jako jednostki odpowiedzialnej za realizację ZSROW Zintegrowana Strategia Rozwoju Obszarów Wiejskich dla Partnerstwa „Ślężanie” będzie realizowana przez Stowarzyszenie „Ślężanie - Lokalna Grupa Działania” zarejestrowanego w Sądzie Rejonowym dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu Wydział VI Gospodarczy na mocy postanowienia z dnia 10 marca 2006 roku. Stowarzyszenie zostało wpisane do Krajowego Rejestru Sądowego – Rejestru Stowarzyszeń, Innych Organizacji Społecznych i Zawodowych, Fundacji oraz Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej pod numerem oooo252661 Siedziba Stowarzyszenia: Sobótka, Rynek 1 55-050 Sobótka, woj. Dolnośląskie Statut Stowarzyszenia został sporządzony w dniu 11.01.2006 roku. Organem sprawującym nadzór jest: Starosta Powiatu Wrocławskiego Postanowienie sądu o rejestracji Stowarzyszenia znajduje się w załączniku 1. Stowarzyszenie jest Stowarzyszeniem osób fizycznych, jednak mogą do niego przystępować również osoby prawne, jako członkowie wspierający. Rozszerzanie Stowarzyszenia o nowych członków odbywa się w drodze złożenia deklaracji o przystąpieniu do Stowarzyszenia, która jest rozpatrywana przez zarząd Stowarzyszenia. W myśl statutu zarząd jest organem upoważnionym do przyjmowania nowych członków do Stowarzyszenia. Obecnie trwa nabór członków do Stowarzyszenia. W tym celu kandydaci składają deklaracje członkowskie w siedzibie Stowarzyszenia lub na ręce pełnomocników w urzędach gmin biorących udział w programie. Potencjał administracyjny Stowarzyszenia bazuje na przychylności gmin tworzących partnerstwo. W składzie LGD znalazły się osoby, które przeszły cykl szkoleń pod nazwą „Rozwój Partnerstw Typu Leader w Polsce Południowo-Zachodniej”. Zaświadczenia o ukończeniu kursu posiadają: 1. Elżbieta Pasławska – doświadczony pracownik samorządowy, członek zarządu Stowarzyszenia; 2. Jacek Kacperski – pracownik samorządowy, koordynator Schematu I projektu Leader+ dla Stowarzyszenia Gmin Ślężańskich; 3. Dariusz Jagieła – członek komisji rewizyjnej Stowarzyszenia LGD „Ślężanie”; 4. Jadwiga Mierzwa –doświadczony pracownik samorządowy Struktura władz Stowarzyszenia i kompetencje poszczególnych członków zawarte są w tabeli 1. Tabela 1: Władze Stowarzyszenia „Ślężanie – Lokalna Grupa Działania” 1 dane osobowe podmiot delegujący adres zamieszkania, telefon, e-mail Zakres odpowiedzia lności w LGD Doświadczenie Kwalifikacje Eugeniusz Zbigniew Cieleń Stowarzyszenie Gmin Ślężańskich partner Stary Zamek ul. Centralna 33, 55-050 Sobótka; UMiG Sobótka, Sobótka Rynek 1, 55-050 Sobótka, Prezes zarządu Burmistrz Miasta i Gminy Sobótka, 2 lata pracy w Stowarzyszeniu mgr inż. rolnictwa Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 5 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” społeczny 2 Waldemar Zygmunt Budzyński Stowarzyszenie Gmin Ślężańskich partner społeczny 3 Regina Małgorzata Ozga Stowarzyszenie Gmin Ślężańskich partner społeczny 4 Elżbieta Marta Pasławska Stowarzyszenie Gmin Ślężańskich partner społeczny 5 Dariusz Walendowski Stowarzyszenie Gmin Ślężańskich partner społeczny 6 Izabela Zamirska – Rajek Stowarzyszenie Gmin Ślężańskich partner społeczny tel. 071/31620043 ul. Wesoła 29, 58-100 Świdnica: UG Marcinowice ul. Tuwima 2, 58-124 Marcinowice tel. 074/8585226 Borzygniew ul. Główna 8 UG Mietków, ul. Kolejowa 22a, 55-081 Mietków tel. 071/3168184 ul. Świdnicka 23/3, 55-050 Sobótka; UMiG Sobótka, Sobótka Rynek 1, 55-050 Sobótka, tel. 071/31620043 Włóki 83 58-203 Dzierżoniów UG Dzierżoniów, ul. Szkolna 14, 58-200 Dzierżoniów tel. 074/8315462 UMiG Niemcza Rynek 10 58-230 Niemcza Gmin Ślężańskich Wiceprezes zarządu Wójt Gminy Marcinowice, 2 lata pracy w Stowarzyszeniu Gmin Ślężańskich mgr ekonomiki przemysłu Skarbnik Skarbnik Gminy Mietków,2 lata pracy w Stowarzyszeniu Gmin Ślężańskich średnie ekonomiczne o kierunku finanse i rachunkowość Członek zarządu 2 lata pracy w Stowarzyszeniu Gmin Ślężańskich Inspektor ds. kultury, sportu, turystyki, promocji współpracy z zagranicą, zdrowia; pełnomocnik burmistrza ds. problemów uzależnień średnie ogólne Członek zarządu wójt gminy Dzierżoniów, 2 lata pracy w Stowarzyszeniu Gmin Ślężańskich wyższe, mgr historii, ukończone studia podyplomowe w zakresie: - zarządzanie jednostkami gospodarczym i, - zarządzanie i marketing, funkcjonowan ie firm i samorządu terytorialnego w warunkach Unii Europejskiej, - finanse i bankowość Członek zarządu Starszy specjalista ds. informacji, 2 lata pracy w Stowarzyszeniu Gmin Ślężańskich mgr filologii Na obecnym etapie realizacji projektu Stowarzyszenie „Ślężanie - Lokalna Grupa Działania” znajduje się w fazie organizacji. Obecne władze stanowią członkowie założyciele Stowarzyszenia. Planowane Walne Zgromadzenie Członków dokona wyboru nowych władz. Władze stowarzyszenia „Ślężanie – Lokalna Grupa Działania” są na obecnym etapie delegowani przez Stowarzyszenie Gmin Ślężańskich. Ich osobiste kwalifikacje zostały ujęte w tabeli 1. Tabela 2 przedstawia dotychczasowe doświadczenie podmiotu delegującego członków LGD – Stowarzyszenia Gmin Ślężańskich, które zostało powołane w celu Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 6 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” zainicjowania współpracy gmin Ślężańskich w ramach programu Leader+ i w krótkim czasie zdołało zorganizować przedsięwzięcia, dzięki którym idee Leadera+ i współpracy gminnej są upowszechnianie wśród mieszkańców obszaru ZSROW. Tabela 2. Doświadczenie podmiotów delegujących w realizacji projektów na rzecz rozwoju obszarów wiejskich Nazwa Lp. podmiotu Siedziba, telefon, e-mail Doświadczenie delegującego Realizacja Schematu I w ramach Pilotażowego Programu Leader+; Sobótka Rynek 1, 55-050 Organizacja corocznego Sobótka, tel. 071/3162043 Turnieju Gmin Stowarzyszenie e-mail: Ślężańskich; 1. Gmin [email protected] Organizacja imprezy Ślężańskich [email protected] „Tradycja Stołu [email protected] Wielkanocnego” w Marcinowicach; Organizacja imprezy „Pod Ślężą Śpiewanie”. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 7 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” 2. Diagnoza obszaru objętego ZSROW 2.1. Obszar realizacji strategii – charakterystyka ogólna Lokalna Grupa Działania „Ślężanie” działa na terenie Stowarzyszenia Gmin Ślężańskich, które obejmuje pięć gmin skupionych wokół masywu góry Ślęży. Są to: Gmina wiejska Dzierżoniów (5020202052), (0202052), Gmina wiejska Marcinowice, (5020119052), (0219052), Gmina wiejska Mietków (5020323062), (0223062), Gmina miejsko-wiejska Niemcza (5020102073), (02020733), Gmina miejsko-wiejska Sobótka (5020323073), (0223073). Leżą one w środkowej części województwa dolnośląskiego w odległości ok. 35 km na południowy zachód od Wrocławia na terenie powiatów dzierżoniowskiego, świdnickiego i wrocławskiego. Teren partnerstwa przecinają dwie drogi o znaczeniu międzynarodowym łączące stolicę województwa dolnośląskiego z Republiką Czeską. W ich widłach leży Masyw Ślęży, który wyróżnia i łączy gminy skupione w partnerstwie. Północną granicę Partnerstwa wyznacza autostrada A4, południową - Sudety. Administracyjnie Stowarzyszenie leży na obszarze 3 powiatów: dzierżoniowskiego – gminy Dzierżoniów i Niemcza, świdnickiego – gmina Marcinowice wrocławskiego – gminy Mietków i Sobótka. Gmina Mietków sąsiaduje od strony północno-zachodniej z powiatem średzkim, natomiast gmina Niemcza sąsiaduje z powiatami ząbkowickim i strzelińskim. Wokół gmin stowarzyszonych położone są gminy: Kąty Wrocławskie, Kobierzyce, Jordanów Śląski, Łagiewniki, Kondratowice, Ciepłowody, Piława Górna, Bielawa, Pieszyce, Świdnica oraz Żarów. Korzystne położenie geograficzne, w bliskim sąsiedztwie stolicy Dolnego Śląska – Wrocławia oraz Dzierżoniowa, Świdnicy i Wałbrzycha, stawia przed Partnerstwem szansę wykorzystania jego unikatowych walorów krajobrazowych, kulturowych, historycznych i przyrodniczych. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 8 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” 2.1.1. Zasięg terytorialny i uwarunkowania geograficzne Obszar Partnerstwa jest położony na styku Równiny Wrocławskiej, Równiny Świdnickiej i Przedgórza Sudeckiego. Partnerstwo zajmuje terytorium o łącznej powierzchni 528 km², na którym leżą 84 wsie i 2 miasta – Niemcza i Sobótka. Największa, pod względem zajmowanego obszaru, jest gmina Dzierżoniów (142 km²), najmniejsza Niemcza (72 km²). Podział administracyjny obrazuje tabela 3. Tabela 3. Podział administracyjny gminy Dzierżoniów Marcinowice Mietków Niemcza Sobótka Partnerstwo 83 72 135 528 8330 7202 13535 52836 14 6 22 76 Powierzchnia w km² 142 96 w ha 14205 9591 Sołectwa ogółem 15 19 Miejscowości ogółem 21 19 14 10 22 86 miasta 0 0 0 1 1 2 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych WUS we Wrocławiu. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 9 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” 2.1.2. Ukształtowanie terenu Obszar Partnerstwa obejmuje południowe krańce Równiny Wrocławskiej, zachodnią część Równiny Świdnickiej oraz północne rejony Przedgórza Sudeckiego i charakteryzuje się bardzo zróżnicowaną rzeźbą terenu. Północna część Partnerstwa leży na granicy makroregionów Niziny Śląskiej i Przedgórza Sudeckiego (wg. podziału J. Kondrackiego). Gminy Mietków i Marcinowice położone są na Równinie Świdnickiej, która jest niższą częścią Przedgórza Sudeckiego. Przeważają tu wysokości 200-230 m n.p.m. Równinę przecina dolina rzeki Bystrzycy. Podłoże geologiczne doliny tworzą skały metamorficzne, na których występują urodzajne gleby pszeniczno-buraczane. W latach osiemdziesiątych XX w. na rzece wybudowano zaporę tworząc zbiornik wodny nazywany Jeziorem lub Zalewem Mietkowskim o powierzchni 9,2 km² i pojemności 65 mln m³. Jest to największy akwen wodny woj. dolnośląskiego. Centralną część obszaru zajmuje Masyw Ślęży o powierzchni 160 km². Jest on zaliczany do kategorii gór niskich. Charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem geologicznym, składa się ze skał gabrowych, granitów, amfibolitów i serpentynitów. Najwyższe kulminacje masywu stanowią: Ślęża (718 m n.p.m.), Wieżyca (415 m n.p.m.), Stolna (371 m n.p.m.), Gozdnica (316 m n.p.m.), Radunia (573 m n.p.m.). W obszarze masywu występują również mniejsze formacje, jak Wzgórza Kiełczyńskie (461 m n.p.m.) i Oleszeńskie (388 m n.p.m.). W dolnych partiach masywu istnieje wiele kamieniołomów, z których część ma charakter historyczny, a część jest nadal eksploatowana. Na terenie masywu funkcjonuje Ślężański Park Krajobrazowy. Masyw Ślęży rozciąga się na gminy Sobótka, Marcinowice, Dzierżoniów, Łagiewniki (poza partnerstwem), Świdnica (poza partnerstwem) i Jordanów (poza partnerstwem). Tereny otaczające Ślężę są atrakcyjnym rejonem turystycznym dla mieszkańców Wrocławia, Świdnicy oraz Dzierżoniowa i Wałbrzycha. Południowo-wschodnią granicę Partnerstwa wyznacza pasmo Wzgórz NiemczańskoStrzelińskich rozciągających się pomiędzy Niziną Śląską i Sudetami. Wyróżniają się bardzo złożoną budową geologiczną – występują tu łupki krystaliczne, sjenity, serpentynity, magnezyty, wapienie krystaliczne i wiele innych. Wzgórza dzielą się na kilka mniejszych formacji (mikroregionów), z których na terenie Partnerstwa znajdują się Wzgórza Gumińskie (najwyższy szczyt – Gontowa 377 m n.p.m.), Krzyżowe (najwyższy szczyt Zamkowa Góra 407 m n.p.m.) oraz Dębowe (najwyższy szczyt - Ostra Góra 362 m n.p.m.). W ukształtowaniu powierzchni zaznaczają się pasma wzniesień i obniżeń, którymi płyną rzeki Ślęza i Mała Ślęza. Malowniczość wzgórz i ich walory turystyczne spowodowały, że stanowią one obecnie Obszar Chronionego Krajobrazu. W południowo-zachodniej części obszaru Partnerstwa (gmina Dzierżoniów) leży Kotlina Dzierżoniowska będąca częścią Obniżenia Przedsudeckiego. Dominują tu formy pochodzenia lodowcowego, moreny i wysoczyzny płaskie i faliste. Południowo-zachodnia cześć gminy Dzierżoniów znajduje się na obszarze masywu Sudetów Środkowych. Kotlina Dzierżoniowska to rodzaj rowu tektonicznego wypełnionego piaskami i glinami czwartorzędowymi z urodzajnymi glebami. Od strony południowo-zachodniej sąsiaduje z uskokiem sudeckim, którego graniczne formacje stanowią Pogórze Wałbrzyskie i Góry Sowie. Od północnego-wschodu Kotlinę otaczają Masyw Ślęży i Równina Świdnicka. W obrębie Kotliny występują gnejsy warstewkowe i warstewkowo-oczkowe oraz migmatyty. Tworzą one liczne pasma wzniesień, do których zaliczamy Wzgórza Bielawskie, Gilowskie, Krzyżowe i Krzczonowskie. Na podłożu skalnym zalegają utwory trzecio i czwartorzędowe oraz osady napływowe niesione przez Piławę i jej dopływy. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 10 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” 2.2. Uwarunkowania przyrodnicze 2.2.1. Warunki klimatyczne Klimat na terenie Partnerstwa jest typowy dla obszaru Dolnego Śląska, gdzie mieszają się cechy klimatu oceanicznego kontynentalnego i górskiego. Jest to klimat ciepły, łagodny, o umiarkowanej wilgotności. Przeważają wiatry zachodnie i południowo-zachodnie. Średnia temperatura w skali roku wynosi 8ºC. Najniższe temperatury notuje się w styczniu, najwyższe w lipcu. Średnioroczne opady wynoszą około 700 mm, maksymalne opady notuje się w lipcu, minimalne w styczniu. Wilgotność powietrza jest umiarkowana i sprzyja wegetacji roślin. Okres wegetacyjny wynosi 220 dni. Masyw Ślęży wznoszący się 500 m ponad poziom terenu Partnerstwa wyróżnia się specyficznymi warunkami klimatycznymi. Suma opadów jest tu wyższa od przeciętnej (770 mm), temperatury nieznacznie niższe a pokrywa śniegowa zalega dłużej niż na pozostałych obszarach. Latem występują tu również częste burze. Odmienna jest charakterystyka klimatu Gór Sowich, gdzie średnioroczna temperatura wynosi od 4,5 do 6,6ºC, a suma opadów waha się od 700 do 1200 mm w zależności od wysokości. 2.2.2. Gleby Ze względu na znaczne zróżnicowanie terenu obszar Partnerstwa charakteryzuje się dużą różnorodnością gleb. W gminach Mietków, Marcinowice i Dzierżoniów położonych w dolinach rzek i na terenach nizinnych dominują dobre i bardzo dobre gleby czarne, brunatne oraz płowe należące do wyższych klas bonitacyjnych – I i II. Jednak na pozostałym obszarze dominują gleby klas IIIa, IIIb i IV. Są to kompleksy wykorzystywane przez rolnictwo pozwalające na uprawę pszenicy. Obok nich występują również gleby średnie lekkie powstałe na piaskach gliniastych i glinach lekkich różnego typu, są to obszary pozwalające na uprawy żyta, jęczmienia, kukurydzy i ziemniaków. Spotyka się tutaj również mady (głównie w dolinach rzek), w większości wykorzystywane jako użytki zielone. W gminach o górzystym ukształtowaniu terenu (Sobótka, Niemcza) występują gleby lżejsze, bielicowe. Klasy bonitacyjne gleb w poszczególnych gminach przedstawia tabela 4. Tabela 4. Gleby wg klas bonitacyjych (odsetek ogółu użytków rolnych) Klasa bonitacyjna I i II Dzierżoniów Marcinowice Mietków Niemcza Sobótka 4,90% 3,60% 11,50% 28,60% 18,78% III 58,90% 58,50% 69,50% 49,12% 51,56% IV 32,60% 29,60% 16,70% 17,44% 26,33% V i VI 3,60% 8,30% 2,30% 4,84% 3,61% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z gmin 2.2.3. Bogactwa naturalne Ze względu na bardzo złożoną budowę geologiczną na terenie Partnerstwa występują liczne pokłady kopalin wykorzystywanych w budownictwie, przemyśle hutniczym, ceramicznym, tworzyw sztucznych i materiałów ogniotrwałych. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 11 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Gmina Mietków obfituje w złoża kruszywa naturalnego, z których trzy (Domanice, Proszkowice i Mietków) są aktualnie eksploatowane. W gminie Marcinowice wydobywa się granity ze złóż położonych w Chwałkowie i Goli Świdnickiej oraz pomiędzy Kraskowem i Gołaszycami, na granicy gmin Marcinowice i Żarów. W północno-zachodniej części gminy w okolicach wsi Krasków eksploatowane są złoża kwarcu żyłowego, żelazo-krzemu oraz materiałów ogniotrwałych. W gminie istnieją też udokumentowane złoża kaolinu, dotychczas nieeksploatowane. Na terenie gminy Sobótka wydobywa się serpentynity ze złoża w Nasławicach oraz granity w postaci bloków oraz kruszywa z trzech złóż w Sobótce Zachodniej. W gminie leżą tereny, na których znajdują się złoża serpentynitów w Świątnikach i Przemiłowie, jednak obecnie nie są one eksploatowane. W okolicach Chwałkowa znajdują się również nieeksploatowane złoża kwarcu, a we wsi Kunów złoże amfibolitu i gabra średnioziarnistego ciemnozielonego. W pobliżu wsi Przezdrowice występują również złoża gliny. W gminie Dzierżoniów występują następujące złoża kruszyw naturalnych i kamieni budowlanych: gnejsów w Mościsku, amfibolitów w Dobrocinie i Piławie Górnej, migmatytów w Piławie Górnej. Jedynie złoża w Piławie są okresowo eksploatowane, jednak nie leżą one w całości na terenie gminy Dzierżoniów. Obok złóż kamieni występują również złoża piasków i żwirów w Książnicy oraz Dobrocinie. Wydobycie prowadzone jest jedynie w złożu Książnica Wschód. Na terenie Gminy Niemcza wydobywa się sjenit ze złoża w Guminie. Wystepują tu również: bazalt w rejonie Gilowa i Goli Dzierżoniowskiej; sejnidioryt w rejonie Przerzeczyna Zdroju; sjenit w rejonie Nowej Wsi Niemczańskiej. 2.2.4. Lesistość Obszar Partnerstwa nie odbiega znacząco od szaty roślinnej Dolnego Śląska, a lasy stanowią bez mała 15% jego obszaru. Najbardziej zalesione są gminy Sobótka i Niemcza, co jest uwarunkowane górzystą rzeźbą terenu. Pozostałe gminy mają charakter rolniczy, a lasy nie przekraczają 13% ich powierzchni. Lasy i grunty leśne na terenie Partnerstwa obrazuje tabela 5. Tabela 5. Lasy i grunty leśne gminy Dzierżoniów Marcinowice Mietków Niemcza Sobótka Partnerstwo 919 1536,9 135 5165,5 897 1515,5 2874 7817,5 21,23% 14,80% Grunty leśne (w ha) ogółem 1764,9 809,7 Lasy ogółem 1731,3 799,7 Udział pow. lasów w pow. gminy ogółem 12,87% 8,34% 10,16% 21,04% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych WUS we Wrocławiu. Skupiska leśne na terenie Partnerstwa znajdują się głównie w dolinach rzek oraz na wzniesieniach i szczytach górskich. Na terenach nizinnych dominują lasy mieszane, wilgotne, w których przeważają dąb, jesion, olsza, świerk, jawor, wiąz, grab, oraz topola. W Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 12 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” warstwie krzewów występują jeżyny, dereń siwa, w runie rosną: ziamopton wiosenny, złoć żółta, czartawa pospolita oraz rzeżucha gorzka. Inny typ stanowią pospolite lasy jesionowo-olszowe. Runo leśnie stanowią tam pokrzywa zwyczajna, bodziszek cuchnący, niecierpek pospolity, kuklik zwisły, kuklik pospolity, jasnota plamista i inne. W południowej części gminy Dzierżoniów na terenie Parku Krajobrazowego Gór Sowich występują lasy górskie i podgórskie, w których dominują drzewa iglaste, głównie świerkowe i świerkowo-sosnowe. Występują tu również modrzewie rzadziej jodły, buki i brzozy. Na szczególną uwagę zasługują dwa kompleksy leśne. Pierwszy znajduje się na terenie Ślężańskiego Parku Krajobrazowego, drugi Parku Krajobrazowego „Dolina Bystrzycy”. Stoki Ślęży porastają lasy zaliczane do typu mieszanych wyżynnych. Występują w nich dęby, a uzupełnieniem są sosny zwyczajne, świerki pospolite, jarzęby pospolite, modrzewie, klony i brzozy. W wyższych partiach spotyka się buczyny z licznymi wiekowymi okazami, które świadczą, że lasy te zachowały swój pierwotny charakter. Bogata jest również warstwa runa leśnego, a na szczególną uwagę zasługują łąki, na których występuje wiele gatunków chronionych. Należą do nich lilie złotogłów, storczyki, kruszczyki szerokolistne, czy paprocie serpentynitowe. Na terenie rezerwatu „Łąka Sulistrowicka” występują rzadkie gatunki roślin kwiatowych: zimowit jesienny, mieczyk dachówkowaty, mieczyk błotny goździk pyszny, czy pełnik europejski. Na terenie Parku występują też zatorfione łąki. Faunę Parku tworzą liczne gatunki motyli, ptaków, ssaków oraz chrząszczy. Występuje tu również 13 gatunków ryb, w tym pstrągi potokowe. Wśród owadów na największą uwagę zasługują chronione gatunki motyli (paź królowej) oraz chrząszczy (biegacze). W Parku spotyka się również żaby trawne i moczarowe, ropuchy zwyczajne, traszki górskie i zwyczajne jaszczurki żyworodne i zwinki. Żyją tu także zaskrońce oraz rzadkie salamandry plamiste i padalce zwyczajne. W lasach Parku występują też liczne gatunki ptaków, wśród nich warto wymienić puchacza, sowy, orzechówki, dzięcioła dużego, kani rudej i kurki. Spośród ssaków na uwagę zasługują nietoperze (7 gatunków), gronostaje, kuny domowe, jeże oraz ryjówki. Na terenie Parku Krajobrazowego „Dolina Bystrzycy” występują bardzo cenne skupiska leśne porastające żyzne tereny podmokłe. Tworzą je graby, jesiony, lipy drobnolistne i dęby szypułkowe. Szczególnie wartościowe są również lasy wiązowo-jesionowe. Obok terenów leśnych na obszarze parku występują łąki i pola, gdzie rosną rzadkie gatunki: centuria pospolita, ostrożeń siwy, koniopłoch łąkowy. Do gatunków chronionych spotykanych na terenie Parku zaliczają się również: śnieżyczka przebiśnieg, konwalia majowa, kopytnik pospolity; krzewy – kruszyna pospolita i kalina koralowa. Całkowitej ochronie podlegają: szafirek drobnokwiatowy, śnieżyca wiosenna, storczyk - listera jajowata, wawrzynek wilczełyko, centuria pospolita oraz lilia złotogłów. Obecność rzeki sprawia, że na terenie Parku występują również cenne skupiska roślinności wodnej – lilii, rdestnicy pływającej i grążela żółtego. Natomiast tereny podmokłe zajmują szuwary, najbardziej rozpowszechnione są szuwar trzcinowy i szuwar pałki szerokolistnej, rzadsze szuwar oczeretowy i szuwar pałki wąskolistnej. Na faunę Parku składają się głównie drobne ssaki owadożerne, jak krety, ryjówki. Bardzo rzadkim gatunkiem jest drapieżny gronostaj. W lasach „Doliny Bystrzycy” żyją też nietoperze. Na szczególną uwagę zasługują jednak ptaki. Można tu spotkać ponad 200 gatunków chronionych. Zbiornik Mietkowski oraz lasy w dolinie Bystrzycy stanowią doskonałe tereny lęgowe dla gatunków wodnych i wodno-błotnych. Żyją tutaj niemal wszystkie gatunki tych grup występujące w Polsce, najrzadsze to: rybitwy białoczelne, mewy czarnogłowe, mewy Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 13 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” pospolite, rybitwy zwyczajne, obok nich występują tu perkozy, łabędzie, płaskonosy, krzyżówki, czajki i wiele innych. Zbiornik Mietkowski jest również siedliskiem wielu gatunków ptaków wędrownych gromadzących się podczas migracji. Zaliczamy do nich: gęsi zbożowe, gęsi białoczelne, krzyżówki, płaskonosy, cyraneczki, czy perkozy. Liczne siedliska ptaków spotyka się również na sąsiednim zbiorniku „Proszkowice”. Ichtiofauna w Jeziorze Mietkowskim zdominowana jest przez gatunki pospolite, płocie, leszcze, kiełbie i okonie, ale dość licznie występują tu również gatunki drapieżne – szczupaki i sandacze. Na terenie Partnerstwa można również spotkać wiele gatunków chronionych, które żyją poza granicami parków. Zaliczamy do nich bociany czarne, jeże zachodnie, traszki oraz wiele gatunków owadów. Pod względem przyrodniczym na szczególną uwagę zasługuje Ogród Dendrologiczny Wojsławice w gminie Niemcza. Arboretum założone w drugiej połowie XIX wieku jest obecnie filią Ogrodu Botanicznego we Wrocławiu, dzięki czemu systematycznie się rozwija i powiększa swój obszar. Kolekcja obejmuje około 1500 gatunków roślin drzewiastych, wiele gatunków krzewów i roślin z rodziny wrzosowatych. Jednak na szczególną uwagę zasługuje kolekcja różaneczników (470 gatunków), która nadaje Wojsławicom szczególny charakter zwłaszcza w okresie kwitnienia (maj-czerwiec). Kompleksy leśne Wzgórz Niemczańskich należą do lasów mieszanych i charakteryzują się dużą różnorodnością gatunkową. Najpopularniejsze są dęby, świerki, sosny i buki, ale występuje też jesion, lipa, olsza, jawor. W runie leśnym spotykamy chronione: bluszcz pospolity, wawrzynek wilczełyko, a w dolinie Potoku Gilowskiego lilię złotogłów. Wzgórza Gumińskie to teren występowania storczyków. Faunę reprezentują ssaki: sarny, jelenie, dziki, zające, bobry, tchórze, łasice, kuny, wiewiórki oraz płazy i gady: zaskrońce, padalce, traszki i żaby. Gatunki te występują również na terenie pozostałych gmin partnerstwa. 2.2.5. Zasoby wodne Partnerstwo położone jest w lewobrzeżnym dorzeczu Odry, a w jego ramach w zlewni Bystrzycy i w niewielkiej części Ślęzy. Cechą charakterystyczną terenu jest występowanie małych cieków wodnych, w ramach których można wyróżnić dorzecza dopływów Bystrzycy: Czarnej Wody i Potoku Sulistrowickiego w gminie Sobótka i częściowo w gminie Marcinowice, Strzegomki w gminie Mietków, Dryżyny, Sadowej i Wieprzówki w gminie Marcinowice, Piławy w gminie Dzierżoniów, oraz dorzecza dopływów Ślęzy: Małej Ślęzy, Piekielnego Potoku i Karczowskiego Potoku w gminie Niemcza. Dolina Bystrzycy jest ważnym obszarem ekologicznym. Szczególnie cenne są: wykształcone koryto i łożysko ze zróżnicowanymi brzegami, licznymi łachami i płyciznami, doskonale widoczny system terasowy oraz liczne starorzecza. Część starorzeczy jest silnie zabagniona, często porośnięta roślinnością wodolubną, inne, mocno podeschnięte służą jako pastwiska lub łąki kośne i stanowią doskonałe tereny lęgowe dla wielu gatunków ptaków. Walory turystyczne „Doliny Bystrzycy” pozostają w dużym stopniu niewykorzystane, co spowodowane jest głównie brakiem infrastruktury i szlaków turystycznych. W 1998 roku objęto ten obszar ochroną tworząc Park Krajobrazowy „Dolina Bystrzycy”. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 14 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Do cennych przyrodniczo terenów należy również zaliczyć dolinę Ślęzy z licznymi przełomami i odsłoniętymi formacjami skalnymi. Dość specyficzne pod względem hydrologicznym są tereny gminy Dzierżoniów. Ich główną oś stanowi przebiegająca z południowego-wschodu na północny-zachód dolina Piławy. Większość obszaru gminy odwadniana jest przez jej prawobrzeżne dopływy. Jednak część gminy odwadniana jest przez potoki należące do zlewni Nysy Kłodzkiej oraz Ślęzy. Obok rzek i cieków wodnych ważny element krajobrazu Partnerstwa stanowią zbiorniki wodne. Największy i najbardziej znane jest Jezioro Mietkowskie. Jest to sztuczny zbiornik retencyjny, utworzony w latach 80-tych o powierzchni 9,2 km² i pojemności 65 mln m³. Zalew jest największym zbiornikiem wodnym w województwie dolnośląskim. Na jego obrzeżach znajdują się żwirownie, natomiast wody obfitują w sandacze, szczupaki, okonie, liny, leszcze i płocie. Stanowią też ważne siedliska ptaków wędrownych. Wody zalewu są również wykorzystywane przez miłośników żeglarstwa i windsurfingu. W pobliżu Zalewu Mietkowskiego pomiędzy miejscowościami Maniów i Proszkowice leży staw „Proszkowice” powstały w skutek eksploatacji złóż kruszywa naturalnego. Obok funkcji gospodarczych ma on również istotne znaczenie rekreacyjne dla mieszkańców okolicznych gmin. Jako jeden z niewielu akwenów w województwie jest wykorzystywany do uprawiania sportów motorowodnych. W południowo-wschodniej części Masywu Ślęży leży zbiornik Sulistrowicki o powierzchni 4,41 ha. Ma on obecnie charakter głównie rekreacyjny, gdyż nie jest w stanie zabezpieczyć przed powodzią doliny Potoku Sulistrowickiego. Na terenie gminy Sobótka usytuowany jest również niewielki zbiornik w Będkowicach oraz staw w Sobótce-Górce. W gminie Marcinowice nie występują zbiorniki wodne o znaczącej powierzchni, choć znajduje się tam ponad 30 niewielkich stawów retencyjnych. W okolicach wsi Chwałków leżą dwa nieczynne, zalane wodą kamieniołomy, które przekształciły się w dzikie kąpieliska. Ze względu na dużą głębokość wody i strome zbocza zbiorniki te znalazły się w polu zainteresowań nurków oraz amatorów wspinaczki skałkowej. Ich wykorzystanie do celów rekreacyjnych ma jednak charakter nieoficjalny. 2.2.6. Wody podziemne Warunki hydrologiczne na terenie Partnerstwa są zróżnicowane, choć cały obszar znajduje się w subregionie przedsudeckim (wg podziału J. Malinowskiego). Na większości terenów wody powierzchniowe znajdują się na głębokości od 1 do 3 metrów, natomiast wody z poziomu trzeciorzędowego i proterozoicznego na głębokości od 40 do 80 metrów. W Masywie Ślęży występuje tylko jeden poziom wodonośny - paleozoiczny. Znajduje się tam wiele źródeł i niewielkich cieków wodnych. Na terenie Wzgórz Niemczańskich główne zasoby wodne stanowią wody trzeciorzędowe usytuowane w dolinie rzeki Ślęzy. Na obszarze gminy Dzierżoniów występują wody czwartorzędowe, najczęściej nieużytkowe, trzeciorzędowe o istotnym znaczeniu użytkowym oraz wody piętra proterozoicznego. Na terenie gminy nie występują głębinowe ujęcia wód podziemnych. Na terenie gminy Sobótka znajdują się liczne ujęcia wody pitnej: Beyer Quelle, Ślężan, Anny, Jakuba, Białe, Joanny, Lustig oraz na polanie w rejonie Łąki Sulistrowickiej. Gmina Marcinowice posiada tylko jeden poziom wodonośny nadający się do eksploatacji – trzeciorzędowy, który jest aktualnie eksploatowany. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 15 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” W gminie Niemcza przy drodze krajowej nr 8 (E67) z Wrocławia do Pragi położone jest jedyne na terenie Partnerstwa uzdrowisko – Przerzeczyn Zdrój. Do kuracji wykorzystywane są tam wody siarczkowe, siarczkowo-radonowe i żelaziste. Źródła są na tyle bogate, że wykorzystuje się je zaledwie w 30-40%. 2.2.7. Zanieczyszczenie środowiska Gminy należące do Stowarzyszenia mają charakter rolniczy. Na ich terenie nie ma większych zakładów przemysłowych, które mogłyby stanowić zagrożenie dla środowiska naturalnego. Gleby wysokich klas wymagają ochrony przed zanieczyszczeniem oraz dewastacją wynikającą z eksploatacji surowców mineralnych, głównie kopalin. Część gleb położonych na zboczach wzgórz jest zagrożonych erozją. Poważnym problemem, z którym borykają się gminy stowarzyszone jest zanieczyszczenie wód powierzchniowych, głównie rzek w wyniku zrzutów niedostatecznie oczyszczonych odpadów z kanalizacji i zakładów przemysłowych. Problem ten dotyczy wszystkich głównych cieków wodnych (Bystrzyca, Piława, Ślęza). Ich wody mieszczą się w II lub III klasie czystości, natomiast ich stan sanitarny, zanieczyszczenie bakteriologiczne przekracza dopuszczalne normy. Dlatego bardzo pilną sprawą jest rozbudowa kanalizacji na obszarach gmin i unowocześnienie oczyszczalni ścieków. Na skutek działalności rolniczej i użytkowania szamb przydomowych zanieczyszczone są również wody gruntowe – głównie czwartorzędowe na terenie gmin partnerskich. Jednym z istotnych problemów są dzikie wysypiska śmieci, na które wykorzystywane są często dawne wyrobiska kamieniołomów. Problem ten wskazywany był często przez mieszkańców w trakcie prowadzonych konsultacji. Stanowi on poważne zagrożenie, w szczególności w otulinie Ślężańskiego Parku Krajobrazowego oraz w kompleksach leśnych na pozostałym obszarze Partnerstwa. Do zagrożeń należy także zaliczyć wyczerpywanie się pojemności wysypisk śmieci w gminach Dzierżoniów, Niemcza i Sobótka. Do poważnej degradacji środowiska naturalnego przyczynia się przemysł wydobywczy poprzez: generowanie odpadów mineralnych, pogłębianie i rozszerzanie wyrobisk, generowanie hałasu, zapylenie powietrza. Zagrożenie może również stanowić rozpoczęcie eksploatacji nowych złóż. Źródło zanieczyszczeń stanowią również szlaki komunikacyjne – głównie drogi krajowe oraz linia kolejowa biegnąca przez gminę Mietków. Przyczyniają się one do zwiększonej emisji gazów, hałasu i zapylenia powietrza, grożą także skażeniem środowiska w wyniku wypadków. Główne źródło zanieczyszczeń powietrza stanowią piece przydomowe zasilane paliwem stałym (węgiel, koks) emitujące dwutlenek węgla, dwutlenek siarki, dwutlenek azotu i inne zanieczyszczenia (pyły). Dla gminy Dzierżoniów poważnym źródłem emisji zanieczyszczeń powietrza jest miasto Dzierżoniów, a dla gmin Marcinowice i Sobótka – miasto Świdnica. Jednak rolniczy charakter obszaru powoduje, że w analizach przeprowadzonych dla wszystkich gmin, które zawarto w lokalnych planach ochrony środowiska stwierdza się niski stopień zanieczyszczenia powietrza. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 16 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Na obszarze Stowarzyszenia Gmin Ślężańskich nie występują poważne zagrożenia dla stanu środowiska naturalnego. Jedynie problem odprowadzania i oczyszczania ścieków wymaga rozwiązania w najbliższym czasie, co powinno przyczynić się do poprawy stanu wód powierzchniowych. 2.2.8. Obszary objęte ochroną Na terenie Partnerstwa znajdują się trzy parki krajobrazowe, jeden obszar chronionego krajobrazu. 1. Ślężański Park Krajobrazowy został utworzony na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 8 czerwca 1988 roku. Jego powierzchnia wraz z otuliną wynosi 15640 ha. Park obejmuje swym obszarem gminy: Sobótka – 4260 ha parku i 2300 ha otuliny, Marcinowice 480 ha parku i 1760 otuliny, Dzierżoniów – 330 ha parku i 555 ha otuliny. Poza terenem Partnerstwa ŚPK obejmuje również gminy Jordanów Śląski, Łagiewniki i Świdnica. Ochronie podlegają zarówno środowisko naturalne jak i dziedzictwo kulturowe. Znajdują się tu relikty z okresu kultury łużyckiej oraz pozostałości miejsc kultu solarnego i lunarnego z epoki brązu. Park pełni funkcje dydaktyczne i naukowe, a przede wszystkim turystyczne i wypoczynkowe. Na jego terenie znajdują się trzy rezerwaty przyrody: 1.1. Rezerwat „Łąka Sulistrowicka” o powierzchni 26,4 ha położony w pobliżu wsi Sulistrowiczki. Teren rezerwatu nachylony jest w kierunku północno-wschodnim, a różnica poziomów wynosi ok. 40m. Występuje tu około 237 gat. roślin naczyniowych, charakteryzujących się dużym bogactwem gatunkowym i znaczną różnorodnością. 1.2. Rezerwat „Góra Radunia” zajmuje powierzchnię 44,2 ha. Ochronie podlegają tu głównie rośliny naczyniowe, paprocie oraz dąbrowy znajdujące się na szczycie góry. 1.3. Rezerwat „Góra Ślęża” utworzony w 1954 roku. Na łącznej powierzchni 161 ha ochronie podlegają drzewostany liściaste – bukowe, jaworowe i wiązowe oraz bogate runo leśnie. 2. Park Krajobrazowy „Dolina Bystrzycy” utworzono mocą decyzji wojewody wrocławskiego w 1998 roku. Zajmuje powierzchnię 8570 ha i leży na terenie gmin Mietków, Miękinia, Sobótka, Kąty Wrocławskie i Wrocław. Główna część Parku znajduje się na terenie gminy Mietków i zajmuje 3188 ha jej powierzchni. Park powstał w celu ochrony korytarza ekologicznego doliny Bystrzycy i jej dziedzictwa kulturowego. Na terenie parku znajduje się Jezioro Mietkowskie zbudowane w 1987 roku w celu poprawy warunków żeglugi na Odrze. Obecnie zbiornik pełni ważną rolę w ekosystemie Parku stanowiąc siedlisko licznych gatunków ptaków i ryb. 3. Park Krajobrazowy Gór Sowich powstał w roku 1991 i zajmuje obszar 8140 ha. Na terenie Partnerstwa leży jedynie niewielka część Parku (332 ha) w południowej części gminy Dzierżoniów. Ponadto w gminie Niemcza ochronie podlegają Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie, które stanowią Obszar Chronionego Krajobrazu. Na terenie Partnerstwa znajdują się: Wzgórza Dębowe – zalesiony obszar o urozmaiconej rzeźbie terenu, najwyższy szczyt to Ostra Góra (362 m n.p.m.). Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 17 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Wzgórza Gumińskie – pokryte lasem, przecięte malowniczym wąwozem Piekiełko k. Gilowa, na ich terenie znajduje się kamieniołom w Kośminie, najwyższy szczyt to Gontowa (377 m n.p.m.) Wzgórza Krzyżowe - teren o urozmaiconej powierzchni, na ich terenie znajdują się siedliska bobrów, najwyższy szczyt to Zamkowa Góra (407 m n.p.m.). Na terenie gmin partnerskich znajduje się wiele pomników przyrody, w szczególności dębów i buków oraz liczne zespoły parkowe przy pałacach, które objęte są ochroną konserwatorską. 2.3. Uwarunkowania historyczne i kulturowe 2.3.1. Historia regionu Osadnictwo na terenach Partnerstwa datuje się już na okres neolitu (4200 – 1800 lat p.n.e.), kiedy to w okolicach Ślęży ukształtowała się pierwsze osady o stałym charakterze. W okresie późniejszym Śląsk znalazł się w strefie wpływów kultury łużyckiej. Szczytowy okres jej rozwoju przypada na lata 700-400 p.n.e. i obejmuje epoki brązu oraz żelaza. Z tego okresu pochodzą liczne pozostałości grodów na Śląsku. Od VI w. p.n.e. na Śląsk zaczęły napływać obce ludy, prawdopodobnie padł on ofiarą najazdu Scytów, pojawili się również Celtowie. W czasach rzymskich Śląsk przeżywał kilkakrotnie podboje ze strony plemion germańskich, a w V w. został najechany przez Hunów. O plemionach Polskich na tych terenach możemy mówić od VII w. n.e. Na terenach pomiędzy Górami Sowimi, Bardzkimi nad rzekami Ślęzą i Bystrzycą mieszkali Ślężanie – plemię, które nadało nazwę całej krainie i jej mieszkańcom. Głównym ośrodkiem kultowym plemienia była góra Ślęża. Tereny te weszły w skład państwa Piastów, stanowiąc teatr licznych wojen polsko-niemieckich i polsko-czeskich. W wydarzenia te wpisała się Niemcza broniąc Śląsk przed najazdem niemieckim w 1017 roku. Za panowania Bolesława Krzywoustego włodarzem Ślęży i okolic został Piotr Włast, który sprowadził i osiedlił na tych terenach zakon Augustianów (ich klasztor, późniejszy pałac, obecnie hotel można podziwiać w Sobótce-Górce). Zakon władał górą i okolicznymi wsiami aż do jego kasaty na początku XIX wieku. W okresie rozbicia dzielnicowego Śląsk znalazł się we władaniu Piastów Śląskich. Mimo licznych wojen był to okres prężnego rozwoju tych terenów. Stopniowo Śląsk przechodził pod wpływy czeskie i w XIV wieku odłączył się od Polski. W XVI wieku rozpoczęło się na tych terenach panowanie Habsburgów, które przyniosło ziemiom śląskim okres pokojowego rozwoju. Jednak, już w XVII stuleciu Śląsk stał się areną wojny trzydziestoletniej, która spustoszyła kraj, a w wyniku wojen śląskich, w 1763 roku wszedł w skład Prus, a następnie Niemiec, co trwało aż do 1945 roku, kiedy ziemie te zostały przekazane Polsce. Bogate dzieje Śląska sprawiają, że na terenie działania Partnerstwa mieszają się wpływy wielu kultur i narodów. Owo bogactwo można dziś obserwować na każdym kroku. Słowiańskie grody, średniowieczne polskie kościoły sąsiadują tu z licznymi pałacami z czasów panowania niemieckiego. Ta wielokulturowość sprawia, że są to tereny obfitujące w zabytki świadczące o bogatej historii tych ziem. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 18 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” 2.3.2. Zabytki kultury materialnej Bogata i burzliwa historia regionu pozostawiła na terenie Partnerstwa wiele cennych zabytków kultury materialnej pochodzących z różnych okresów. Do najstarszych należą pozostałości po osadach i miejscach kultu plemion Ślężańskich znajdujące się w obrębie Masywu Ślęży. Są to kamienne kręgi na szczytach Ślęży, Wieżycy i Raduni datowane na XIII-V wiek p.n.e. będące pozostałościami po miejscach kultu solarnego i lunarnego. Do tego samego okresu należą monumentalne rzeźby kamienne przedstawiające niedźwiedzia, fragment postaci z rybą, figurę zwaną Mnichem, dolną część postaci ludzkiej tzw. Grzyb, Dzik – wszystkie eksponowane na terenie Ślężańskiego Parku Krajobrazowego. Pamiątkami po tamtym okresie są również liczne znaki ukośnego krzyża – symbolu kultu Słońca wyryte na skałach Ślęży. Do ważnych pozostałości z okresu obecności Celtów na Dolnym Śląsku (VI-VIII wiek n.e.) należą wyrobiska kamieniołomów w okolicach Chwałkowa, gdzie wydobywano surowiec do produkcji żaren. W Będkowicach, w pobliżu Sobótki, zachowały się w dobrym stanie pozostałości wczesnośredniowiecznego grodu z cmentarzyskiem kurhanowym i kultowym kręgiem kamiennym. Na jego terenie znajduje się obecnie skansen i rezerwat archeologiczny. Ślady osadnictwa Celtów notuje się również na terenie pozostałych gmin, jednak nie mają one walorów turystycznych. W odległości 2,5 km od Niemczy znajdują się pozostałości innego grodziska należącego do kultury wielkomorawskiej, datowanego na przełom IX i X wieku. Wbrew pierwotnym przypuszczeniom i nazwie - Dolina Tatarska, grodzisko nie jest pozostałością obozu Tatarów. W gminie Mietków zachowały się pozostałości grodziska wczesnośredniowiecznego pochodzącego z okresu X-XI wieku w Milinie oraz późniejszego grodu w Maniowie z XXIII wieku. Z okresu późniejszego na terenie Partnerstwa zachowały się głównie zbytki architektury sakralnej oraz szczątkowe obiekty o charakterze obronnym – mury miejskie i ruiny grodów. Do najcenniejszych należą: Mury obronne w Niemczy datowane na XIII wiek, odbudowane w wieku XV, z wieńca murów otaczających miasto zachowało się około 30% (gm. Niemcza). Kościół p.w. św. Barbary w Borzygniewie pochodzący z XII wieku, przebudowany na początku XX wieku (gm. Mietków). Wczesnogotycki kościół p.w. Wszystkich Świętych z pierwszej poł. XIV wieku w Strzelcach, w którym zachowały się średniowieczne malowidła ścienne oraz gotyckie rzeźby (gm. Marcinowice). Bazylika p.w. św. Anny w Sobótce z XIV/XV wieku (gm. Sobótka); Kościół p.w. św. Stanisława Biskupa w Starym Zamku z licznymi rzeźbami gotyckimi (gm. Sobótka). Kościół p.w. św. Jana Chrzciciela w Rogowie Sobóckim – gotycki, wspomniany w 1307 r., ale w obecnym kształcie wybudowany na pocz. XV w. (wieża z lat 1570-94) (gm. Sobótka). Kościół p.w. NMP Królowej Polski w Przerzeczynie Zdroju – gotycki kościół z XIV w., przebudowany gruntownie na barokowy w XVIII w. (gm. Niemcza). Kościół p.w. św. Anny w Domanicach – z drugiej połowy XV w. (gm. Mietków). Kościół p.w. św. Wojciecha w Niemczy – Powstał prawdopodobnie przed 1000 rokiem, jako jeden z pierwszych na Śląsku. Obecna budowla, powstała po wojnach husyckich i pochodzi z 1612 r. Przyznanie patronatu kościołowi łączyło się z niemczańskimi kontaktami praskiego biskupa i męczennika Św. Wojciecha (gm. Niemcza). Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 19 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Kościół p.w. św. Piotra i Pawła w Niemczy – powstał w 1295 roku, w 1633 r. uległ spaleniu. Odbudowano go w 1655 r., a następnie, w XIX w., rozebrano i postawiono na jego miejscu nowy kościół (gm. Niemcza). Kościół p.w. św. Jana Chrzciciela w Mościsku - wzmiankowany w 1268 r. Jest to świątynia jednonawowa, zbudowana z kamiennych ciosów, z wewnętrznym drewnianym stropem. Budowla została powiększona w 1568 r. i w XVIII w., a po pożarze w 1924 r. częściowo przebudowana (gm. Dzierżoniów). Kościół p.w. NM Panny w Kiełczynie – Sanktuarium Maryjne z początku XIII. Przebudowany w latach 60 XX w. (gm Dzierżoniów). Kościół p. w. św. Piotra i Pawła w Dobrocinie - Kościół zbudowany z kamienia w XIV w. W XVI w przebudowany. W środku ołtarz z początku XVI w. (gm. Dzierżoniów). Kościół p.w. św. Katarzyny w Piławie Dolnej z XVI w. Kościół został przebudowany w XVIII w. (gm. Dzierżoniów). Kościół p.w. św. Wawrzyńca w Śmiałowicach - z XIII w. rozbudowany ok.1500 r. (gm. Marcinowice). Kościół filialny p.w. św. Marcina w Goli Świdnickiej – z początku XVI w., przebudowany w XVIII w. (gm. Marcinowice). Kościół filialny Nawiedzenia NMP - szczyt Ślęży, 1850-1851 r. W XVII w. na ruinach zamku wzniesiono kaplicę, którą na przełomie wieków rozbudował opat augustianów Jan Siewiert. Poświęcono ją w roku 1702, w 1834 kościół ten spłonął od uderzenia pioruna. Kolejny kościółek w tym miejscu został oddany w 1852 r., a w roku 1901 dobudowano do niego wieżyczkę widokową (gm. Sobótka). Charakterystycznym motywem wsi dolnośląskich są krzyże pokutne z okresu późnego średniowiecza, stawiane przez winnych zbrodni mężobójstwa w miejscu popełnienia przestępstwa. Można je zobaczyć na terenie wszystkich gmin Partnerstwa. Specyficzny charakter mają również zabytkowe rzeźby lwów pochodzące z XII wieku. Znajdują się one w kościołach św. Anny i św. Jakuba Starszego w Sobótce (po jednym), kościele św. Stanisława Biskupa w Starym Zamku – dwa, oraz dwa przy zamku w SobótceGórce. Do ważnych składników dziedzictwa historycznego należą także liczne zespoły pałacowoparkowe, które są pozostałością po dawnych majątkach pruskich. Na terenie Partnerstwa zachowało się ponad 30 tego rodzaju obiektów oraz kilkanaście parków popałacowych. Najciekawsze z nich ujęto w tabeli 6. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 20 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Tabela 6. Zespoły pałacowo-parkowe na terenie Stowarzyszenia Gmin Ślężańskiech L.p. Gmina Miejscowość Opis 1. Marcinowice Krasków Barokowy kompleks pałacowo-parkowy wzniesiony w 1746r., obecnie hotel. 2. Marcinowice Szczepanów Romantyczny park z ruinami okazałego empirowego pałacu z pocz. XIX w. 3. Marcinowice Śmaiłowice Barokowy pałac z pocz. XVII w. 4. Marcinowice Wiry Park i ruiny pałacu z XVII w. 5. Marcinowice Gruszów Neobarokowo-neorenesansowy pałac z XIX w. z parkiem. 6. Marcinowice Tworzyjanów Barokowy pałac otoczony parkiem ze stawem. 7. Marcinowice Kątki Pałac z XVII w. otoczony parkiem 8. Mietków Borzygniew Dwór z 1616r., obecnie ruina. 9. Mietków Domanice Zespół pałacowy, stan obecny po przebudowie w XIX w. 10. Mietków Maniów Mały Ruiny pałacu z XIX w. 11. Sobótka Świątniki Dwukondygnacyjny pałac o 11 osiach powstał w XVIII w., obecnie szkoła. 12. Sobótka Mirosławiczki 13. Sobótka Żamek Górka 14. Sobótka Kunów Klasycystyczny zespół pałacowy z parkiem. Średniowieczy budynek klasztoru przebudowany w XIX w. na neorenesansową rezydencję otoczoną parkiem. Klasycystyczny dwór z I poł. XIX w. otoczony 4 ha parku. Obecnie w rękach prywatnych. 15. Sobótka 16. Sobótka 17. Dzierżoniów Dwór na wozie w Będkowicach Park Wenecja w Sulistrowiczkach Nowiźna 18. Dzierżoniów Ostroszowice 19. Dzierżoniów Roztocznik 20. Dzierżoniów Dobrocin 21. Dzierżoniów Tuszyn 22. Dzierżoniów Owiesno 23. Niemcza Piotkówek 25. Niemcza Gilów 26. Niemcza Gola Dzierżoniowska 27. Niemcza Wilków Wielki 28. Niemcza Kietlin Renesansowy dwór odrestaurowany w 1844r. otoczony stawem i parkiem. Park typu angielskiego o pow. 8 ha ze starodrzewem i sztucznymi kaskadami, wiele gatunków egzotycznych. Pałac z XVI w. z przylegającym parkiem z bogatym drzewostanem. Ruiny renesansowego pałacu z XVI w. kilkakrotnie przebudowanego, w otoczeniu park. Neobarokowy pałac przebudowany w XIX w. z rozległym parkiem. Pałac z XVIII w. w stylu neogotyckim, wokół park z licznymi cennymi okazami. Renesansowy pałac przebudowany na przeomie XVII/XVIIIw. Obecnie szkoła. Ruiny zamku wraz z parkiem, obecnie w rękach fundacji "Chudów" ma zostać zaadaptowany na obiekt hotelarsko-gastronomiczny. Obiekt pałacowo-parkowy z folwarkiem i prkiem, obecnie w rękach prywatnych. Klasycystyczny zespół pałacowy z pocz. XIX w. otoczony parkiem. Renesansowy zamek zbudowany w XVI w., kilkakrotnie przebudowywany, obecnie w fazie odbudowy. Dwór z pocz. XVII w.Jeden z nielicznych na Dolnym Śląsku zachowanych bez przebudowy. Obiekt z XIX w. Obecnie w rękach prywatnych. Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji z urzędów gmin. Do ważniejszych zabytków zaliczają się również: Zabytkowa starówka w Niemczy, rynek otoczony barokowymi kamienicami oraz neorenesansowy ratusz; Zamek w Niemczy; Baszta w Niemczy z XVIII w; Brama Dolna z Orłem – kamienna brama przy wjeździe na rynek; Pręgierz w Rogowie Sobóckim z 1555 r., najwyższy na Śląsku; Ruiny zamku na szczycie Ślęży, obecnie pozostał zarys murów; Dom Opata w Sobótce z XVI w., obecnie siedziba Muzeum Ślężańskiego; Owczy Dwór w Nasławicach, gdzie mieszkało małżeństwo pisarzy Anna i George Bidwellowie; Piaskowa kapliczka pokutna w Garncarsku; Kapliczka przydrożna z XIX w. w Strzelcach; Murowana kapliczka koło Uciechowa z 1700 r. obok krzyż pokutny; Neogotycki most w Mościsku; Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 21 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Na terenie Stowarzyszenia znajduje się bardzo wiele cennych obiektów zabytkowych, jednak znaczna cześć z nich jest zaniedbana, co w szczególności dotyczy zespołów pałacowo-parkowych. Brakuje również opisów i informacji na temat obiektów oraz ich odpowiedniej ochrony przed degradacją i dewastacją. 2.3.3. Muzea i skanseny Na terenie Stowarzyszenia znajduje się jedno muzeum mieszczące się w Sobótce, które gromadzi zbiory z zakresu archeologii i historii regionu, znajduje się tam również galeria sztuki współczesnej. W Ślężańskim Parku Krajobrazowym we wsi Będkowice działa skansen, w którym odtworzono zespół osadniczy z VII-XII w. Skansen obejmuje dobrze zachowany gród, cmentarzysko kurhanowe, kamienny krąg kultowy, oraz osadę. Zrekonstruowano tam chaty mieszkalne, istnieje też teren piknikowy. Zespół stanowi rezerwat archeologiczny. Izba Historii Regionalnej w Gimnazjum Gminnym w Dzierżoniowie zawierająca liczny zbiór eksponatów. W planach gmin partnerskich jest: utworzenie muzeum w Niemczy, które ma się mieścić w zabytkowej baszcie, budowa skansenu w Dolinie Tatarskiej, rekonstrukcja skansenu w Będkowicach. 2.3.4. Szlaki turystyczne Obecność parków krajobrazowych i licznych zabytków kultury materialnej sprzyja rozwojowi turystyki, w szczególności pieszej. Przebieg szlaków turystycznych na terenie Stowarzyszenia Gmin Ślężańskich jest korzystny i umożliwia połączenie ich w spójną sieć obejmującą wszystkie gminy. Najbardziej rozwinięta jest sieć szlaków na terenie Ślężańskiego Parku Krajobrazowego. Obejmuje ona 5 tras: 1. Szlak czarny o dł. 17 km biegnie wokół Ślęży przez Przełęcz pod Wieżycą, Przełęcz Tąpadła i zachodnie stoki Ślęży. 2. Szlak czerwony o dł. 18 km wiedzie od Sobótki przez Ślężę do Sulistrowic, Przełęczy Słupickiej i Olesznej. 3. Szlak żółty o dł. 21 km rozpoczyna się na stacji PKP w Sobótce i wiedzie przez Wieżycę, Ślężę, Przełęcz Tąpadła, Wzgórza Kiełczyńskie do Gogołowa. 4. Szlak zielony o dł. 12 km prowadzi od Białej przez Przełęcz Tąpadła i Przełęcz Słupicką do Słupic. 5. Szlak niebieski o dł. 26 km zaczyna się na stacji PKP w Sobótce Zachodniej i prowadzi przez Strzeblów, Sobótkę Górkę, Ślężę, Przełęcz Tąpadła, Radunię, Przełęcz Słupicka, Wzgórza Oleszeńskie, Przemiłów, Winną Górę do Glinic. Na terenie Parku Krajobrazowego Dolina Bystrzycy wytyczono dotychczas tylko jeden szlak – zielony, który nie przebiega po terenie Stowarzyszenia Gmin Ślężańskich. W Gminie Mietków istnieje nieoficjalny, nieoznaczony szlak wiodący dookoła Jeziora Mietkowskiego, który można przebyć zarówno pieszo, jak i na rowerze. Prowadzi on wałem przy zbiorniku oraz ścieżkami polnymi. Na terenie gminy Marcinowice poprowadzono jeden szlak turystyczny oznaczony kolorem zielonym, który łączy się następnie z czarnym szlakiem wiodącym na Ślężę. Szlak zaczyna się w Strzelcach, następnie prowadzi do Chwałkowa i Białej, na trasie można podziwiać nieczynny kamieniołom, tzw. Białe Krowy. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 22 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Terytorium gminy Dzierżoniów stanowi pas łączący masyw Ślęży z Górami Sowimi i Wzgórzami Niemczańskimi. Przez gminę biegną trzy szlaki turystyczne: 1. Żółty, który łączy Wzgórza Kiełczyńskie ze szczytem Ślęży. 2. Żółty, łączący Góry Sowie ze Wzgórzami Niemczańskimi, który biegnie przez Wzgórza Bielawskie, Myśliszów, Owiesno, Piławę Dolną do Wąwozu Piekiełko i Niemczy. 3. Czarny, prowadzący po Wzgórzach Niemczańskich od Piławy Górnej do Przerzeczyna Zdroju w gminie Niemcza i dalej do Podlesia, Ostrej Góry i Ruszkowic. Przez gminę Niemcza przebiega sześć oznakowanych szlaków turystycznych: 1. Zielony, z Ząbkowic Śląskich do Strzelec przez Tatarską Dolinę, Wzgórza Gumińskie i Wzgórza Krzyżowe. 2. Czerwony z Ziębic do Łagiewnik przez Ostrą Górę, Górę Starzec i Wzgórza Dębowe. 3. Żółty z Niemczy przez Wojsławice do Białego Kościoła w powiecie Strzelińskim. 4. Żółty z Niemczy do Dzierżoniowa przez Gilów i Tatarską Dolinę. 5. Czarny – z Przerzeczyna Zdroju przez Podlesie i Ciepłowody do Ziębic. Czarny – z Przerzeczyna do Dzierżoniowa. Obok oznaczonych szlaków turystycznych w obrębie Ślężańskiego Parku Krajobrazowego wytyczono również ścieżki dydaktyczne. Ich przebieg pokazuje tabela 7. Tabela 7. Ścieżki dydaktycze na terenie Ślężańskiego Parku Krajobrazowego Długość Nazwa Kolor szlak archeologiczny Czerwony niedźwiadek Sanktuarium Św.Anny, Rynek - Plastyczna 1 h 40 min/ Mapa Masywu Ślęży, Muzeum Ślężańskie, 1h 30 min cmentarzysko kurhanowe, grodzisko, Sobótka – Będkowice Czarny niedźwiadek Sanktuarium Św.Anny, Rynek - Plastyczna Mapa Masywu Ślęży, Muzeum Ślężańskie, rzeźba kultowa Mnich, pozostałość wałów kultowych wokół Wieżycy, świetlista 4 h 35 min/ 4 dąbrowa, grodzisko, cmentarzysko kurhanowe, grupa skalna Plasterki, Olbrzymki, rezerwat Skalna, starożytne kamieniołomy – wytwórnia żaren, Sobótka – Będkowice – Górka szlak archeologiczny przyrodniczoleśna ścieżka dydaktyczna Nadleśnictwa Miękinia Ścieżka przyrodnicza w Ślężańskim Parku Krajobrazowym Kierunkowskaz z zieloną choinką Zielony liść na białym polu Zielony liść na białym polu 7 km – 4 godz. Ciekawe miejsce na szlaku Trasa (od- do) Wieża widokowa na Wieżycy, świetlista Przełęcz Pod dąbrowa, sposoby dokarmiania zwierząt, Wieżycą, rezerwat Góra Ślężą, źródło Anny, budowa Wieżyca, Ślężą, geologiczna Masywu Ślęży, Postać z Przełęcz Pod Rybą, wały kultowe, spalona uprawa, Wieżycą przebudowa drzewostanu, uprawy leśne 5 km Zabytkowy Park przy Centrum Szkolenia Wolontariatu Caritas w Sulistrowiczkach, Park Wenecja, źródełko, rezerwat Łąka Sulistrowicka, Przełęcz Tąpadła, rezerwat Skalna Sulistrowiczki Przełęcz Tąpadła ok. 6 godz. Zabytkowy Park przy Centrum Szkolenia Wolontariatu Caritas w Sulistrowiczkach, Park Wenecja, źródełko, rezerwat Łąka Sulistrowicka, Przełęcz Tąpadła, rezerwat Skalna Sulistrowiczki Przełęcz Tąpadła Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z UGiM Sobótka. Na terenie partnerstwa istnieją bardzo korzystne warunki do uprawiania turystyki rowerowej, jednak jak dotychczas nie ma rozwiniętej sieci tras rowerowych. Obecnie jedynie w gminie Sobótka są oznaczone trasy rowerowe. W pozostałych gminach planuje się ich wytyczenie i połączenie w sieć wiodącą przez cały obszar Stowarzyszenia. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 23 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” W gminie Sobótka powstały trasy rowerowe w obrębie masywu Ślęży. Ich przebieg przedstawia tabela 8. Tabela 8. Górskie ścieżki rowerowe na terenie Ślężańskiego Parku Krajobrazowego Nazwa Długość Ciekawe miejsca na szlaku Trasa (od-do) turkusowy 18,5 km Muzeum Ślężańskie, kamienna wieża widokowa na Wieżycy, rzeźby kultowe; złoty 10,4 km Muzeum Ślężańskie; wokół Ślęży: Sobótka-Gozdnica-WieżycaPrzełęcz Tąpadła-Radunia-StrzegomianySobótka Sobótka-Gozdnica-Przełęcz TąpadłaStrzegomiany-Gozdnica-Sobótka pomarańczowy 6,6 km X zboczem Ślęży: Gozdnica-Sady-Gozdnica Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z UMiG w Sobótce. Przez terytorium gminy Sobótka przebiegają również dwa szlaki rowerowe wiodące z Wrocławia. Ich przebieg przedstawia tabela 9. Tabela 9. Nizinne szlaki rowerowe na terenie Stowarzyszenia Gmin Ślęzańskich Nazwa Szlak pamiątek architektury sakralnej Szlak pałaców Kolor Długość żółty Wrocław – Krzyki Gotycki kościół p.w. Wniebowzięcia NMP z 1248 r., Ślęza – dwór z XIV w., Jaksonów – kościół filialny p.w. Świętego Krzyża wzmiankowany w 1299 r., Przecławice – kościół parafialny p.w. Św.Katarzyny wzmiankowany w 1353 r., Tyniec n.Ślęża – 49,4 km zespól dworski z I poł. XVI w., pomnik św. Jana Nepomucena z XVII w., Nasławice - kamieniołom serpentynitu, barokowy zespół kościelny z 1728 r., ruiny kościoła gotyckiego z 1335 r., barokowa figura Św.Jana Nepomucena z 1744 r., zielony 40,6 km Ciekawe miejsce na szlaku Pałace w Biskupicach Podgórnych, Krzyżowicach, Królikowicach, Wierzbicach i Kunowie, Kościół w Starym Zamku Trasa (od- do) Wrocław (Wzgórze Andersa) – Ślęza, Karwiany, Komorowice, Szukalice, Galowice, Pasterzyce, Jaksonów, Przecławice, Tyniec nad Ślęzą, Biskupice, Wilczkowice, Nasławice - Sobótka Wrocław – Zabrodzie, Nowa Wieś Kąteckja, Biskupice Podgórne, Żerniki Małe, Krzyżowice, Królikowice, Wierzbice, Solna, Ręków, Stary Zamek, Kunów - Sobótka Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji z UMiG Sobótka. Sieć szlaków rowerowych na terenie SGŚ wymaga dalszego rozwoju i wytyczenia nowych tras, co znajduje się obecnie w fazie planowania. 2.3.5. Przesłanki rozwoju turystyki Gminy współpracujące w ramach Stowarzyszenia Gmin Ślężańskich posiadają znaczny potencjał turystyczny, którego pełne wykorzystanie może stanowić podstawę rozwoju mikroregionu. O atrakcyjności Partnerstwa przesądza: zróżnicowane ukształtowanie terenu, atrakcyjne tereny do aktywnego wypoczynku, obecność zbiorników wodnych bogate dziedzictwo kulturowe. Problemem jest natomiast rozwój i wykorzystanie bazy turystycznej obszaru. Konieczne są działania na rzecz rozbudowy sieci gospodarstw agroturystycznych i miejsc noclegowych w pensjonatach. Oszacowanie ruchu turystycznego na terenie Stowarzyszenia jest bardzo skomplikowane. Baza noclegowa gmin Mietków, Niemcza i Dzierżoniów nie figuruje w statystykach GUS (Bank Danych Regionalnych). Ponadto część turystów nie jest rejestrowana, ponieważ zatrzymują się oni u rodzin bądź znajomych, lub też w miejscach, które nie są objęte sprawozdawczością GUS. Kolejnym problemem jest fakt zaniżania obrotów przez właścicieli obiektów hotelowych i nierejestrowanie części gości. Z dostępnych danych o liczbie udzielonych noclegów wynika, że w 2004 roku w gminie Sobótka udzielono 18236 noclegów, w tym 303 turystom zagranicznym, a w gminie Marcinowice udzielono 11494 Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 24 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” noclegów w tym 4797 gościom z zagranicy1. Liczby te są z całą pewnością zaniżone, jednak dla dokonania pełnego i prawdopodobnego szacunku na temat ruchu turystycznego brakuje danych z gmin oraz przybliżonej liczby turystów korzystających z domków letniskowych. Kolejny problem wiąże się z faktem, że znaczna liczba osób odwiedzających gminy Stowarzyszenia w celach turystycznych i rekreacyjnych nie korzysta z usług hotelarskich, stąd nie są oni notowani jako turyści. Pełny opis bazy noclegowej na terenie Stowarzyszenia Gmin Ślężańskich znajduje się w załączniku 2. 2.4. Potencjał demograficzny i gospodarczy 2.4.1. Charakterystyka demograficzna obszaru Gminy należące do Stowarzyszenia Gmin Ślężańskich według danych GUS za rok 2004 zamieszkiwało 38316 osób. W przekroju strukturalnym ludności dominują kobiety stanowiące 51,2% ogółu populacji. Opisywany obszar charakteryzuje się niską gęstością zaludnienia, która wynosi średnio 71 osób na km². Najgęściej zaludniona jest gmina Sobótka – 91 osób na km², najrzadziej gmina Mietków 46 osób na km². Są to wyniki znacznie poniżej średniej dla województwa dolnośląskiego, która wynosi 145 osób na km². Spośród gmin stowarzyszonych największym potencjałem ludnościowym dysponują gminy Sobótka i Dzierżoniów. Porównywany jest potencjał dwóch kolejnych gmin Marcinowic i Niemczy, natomiast gmina Mietków stanowi zaledwie 10% potencjału ludnościowego SGŚ (tabela 10). Tabela 10. Ludność Ggminy Dzierżoniów Marcinowice Mietków Niemcza Sobótka Ogółem 38316 Ogółem ogółem 9461 6560 3857 6113 12325 odsetek 24,69% 17,12% 10,07% 15,95% 32,17% 100% mężczyzn 4656 3221 1908 2940 5981 18706 kobiet 4805 3339 1949 3173 6344 19610 85 91 71 Gęstość zaludnienia na km² 67 68 46 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych WUS we Wrocławiu (stan na 31.12.2004). Analiza zmian liczby ludności na terenie gmin stowarzyszonych prowadzi do wniosku, że sytuacja ludnościowa Partnerstwa jest stabilna, ale odnotowuje się tendencję zniżkową. Ruchy migracyjne i naturalne wpłynęły na zmniejszenie się liczby ludności w ciągu 10 lat o 906 osób. Spadek liczby ludności dotknął wszystkie gminy z wyjątkiem Marcinowic, gdzie liczba mieszkańców wzrosła o 170 osób w stosunku do roku 1995. Największy spadek odnotowano w gminach Niemcza o 466 osób i Dzierżoniów o 386 osób, podczas gdy w gminie Sobótka liczba mieszkańców spadła w stosunku do roku 1995 o 62 osoby, a w gminie Mietków o 85 osób. Oznacza to, że ponad 90% ogólnego ubytku ludności przypada na dwie gminy – Dzierżoniów i Niemczę, podczas gdy liczba ludności w pozostałych gminach jest względnie stabilna. Szczegółowe dane przedstawia tabela 11. 1 Na podstawie danych Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego we Wrocławiu. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 25 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Tabela 11. Ludność w latach 1995-2004 lata Dzierżoniów Marcinowice Mietków Niemcza Sobótka Ogółem 1995 9847 6467 3942 6579 12387 39222 1996 9753 6453 3937 6494 12381 39018 1997 9728 6463 3918 6516 12400 39025 1998 9795 6504 3931 6479 12376 39085 1999 9717 6513 3903 6497 12397 39027 2000 9468 6461 3814 6201 12238 38182 2001 9449 6483 3859 6191 12240 38222 2002 9477 6506 3903 6192 12292 38370 2003 9453 6534 3852 6164 12372 38375 9461 6560 3857 6113 12325 38316 2004 Źródło: Opracowanie własne na podstwie danych WUS we Wrocławiu. W strukturze wiekowej zaznacza się znacząca przewaga ludności w wieku produkcyjnym nad pozostałymi grupami. We wszystkich gminach kształtuje się ona powyżej 60%, co jest współczynnikiem korzystnym. Przeciętny odsetek osób w wieku poprodukcyjnym kształtuje się na poziomie 15% i jest dużo niższy niż odsetek ludności w wieku przedprodukcyjnym, który wynosi 21,63%. Jednak analiza wskaźnika liczby osób w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym pokazuje, że przyjmuje on wartość 59, co nie jest zjawiskiem korzystnym. Tym bardziej, że na terenie gmin stowarzyszonych wskaźnik ten jest znacznie wyższy niż w województwie, gdzie wynosi 54. Szczegółowe dane przedstawia tabela 12. Tabela 12. Ludność (stan na 31.12.2004) gminy X licz. ogółem Dzierżoniów 9461 Marcinowice Ogółem 6560 % w wieku produkcyjnym w wieku poporodukcyjnym w wieku przedprodukcyjnym Liczba osób w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym Mietków 3857 100% Niemcza Sobótka 6113 12325 ogółem 38316 licz. 6071 4087 2372 3809 7894 24233 % 64,20% 62,30% 61,50% 62,30% 64,05% 63,24% licz. 1381 858 670 1073 1813 5795 % 14,60% 13,07% 17,37% 17,55% 14,70% 15,12% licz. 2009 1615 815 1231 2618 8288 % 21,23% 24,62% 21,13% 20,14% 21,24% 21,63% 2004 56 61 63 60 56 59,2 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych WUS we Wrocławiu. Przyrost naturalny w gminach Stowarzyszenia w 2004 roku kształtował się następująco: Dzierżoniów: -0,5; Niemcza: -6,2; Marcinowice: 2,3; Mietków: 0,8; Sobótka: -3,5; Średnia wartość współczynnika przyrostu naturalnego dla pięciu gmin jest ujemna i wynosi -1,42. 2.4.2. Poziom wykształcenia W strukturze wykształcenia na terenie Stowarzyszenia dominują osoby z wykształceniem zawodowym i niższym. Stanowią one w każdej z gmin ponad 65% ogółu mieszkańców. Udział osób z wykształceniem średnim zawodowym kształtuje się na poziomie 20%. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 26 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Łącznie te dwie grupy stanowią około 85% populacji. Najmniejszą grupę stanowią osoby w wykształceniem wyższym – ich udział w poszczególnych gminach waha się od 3,9% w Marcinowicach do 5,4% w Sobótce. Dostępne dane świadczą o niskim poziomie wykształcenia ludności, co jest charakterystyczną cechą dla terenów wiejskich w Polsce. Struktura wykształcenia społeczności przekłada się wprost na strukturę bezrobocia. Grupy najmniej wykształcone dominują w statystykach bezrobotnych. Jest to sytuacja, która wymaga systematycznej poprawy. Szczegółowe dane dotyczące wykształcenia ludności zawiera tabela 13. Tabela 13. Wykształcenie ludności wykształcenie Dzierżoniów Marcinowice Mietków Niemcza Sobótka wyższe 302 209 115 227 561 policealne bd. 107 50 151 274 942 676 1104 1958 225 94 238 628 1194 1469 941 1262 2690 3146 2372 1379 2029 4154 średnie zawodowe średnie ogólnokształcące zawodowe 2078 podstawowe, gimnazjalne i niepełne podstawowe Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z urzędów gmin (stan na maj 2002r.). 2.4.3. Rynek pracy Bezrobocie na terenie Partnerstwa jest w dużej mierze uzależnione od ogólnych tendencji na rynku pracy. Według danych Dolnośląskiego Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Wałbrzychu w roku 2005 bezrobocie w województwie dolnośląskim zmniejszyło się z 9,2%, natomiast od momentu wejścia Polski do Unii Europejskiej o 15,4%. W strukturze bezrobocia zaznaczyły się również: zmniejszenie skali bezrobocia długotrwałego, spadek liczby bezrobotnej młodzieży, zwiększenie stabilności zatrudnienia. Na tle tych tendencji bezrobocie w powiatach, na terenie których leżą gminy stowarzyszone kształtowało się następująco: Tabela 14. Bezrobocie w powiatach powiat 31.12.2004 31.12.2005 odsetek średniej krajowej dzierżoniowki 31,70% 31,80% 180,70% świdnicki 26,20% 32,70% 134% wrocławski 19% 17,50% 99,40% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Dolnośląskiego Urzędu Pracy w Wałbrzychu. Z powyższego zestawienia wynika, że sytuacja w gminach Partnerstwa jest bardzo zróżnicowana. Najwyższy poziom bezrobocia notowano w powiecie dzierżoniowskim, do którego należą gminy Niemcza i Dzierżoniów. Powiat ten jest zagrożony bezrobociem strukturalnym i został wpisany na listę zamieszczoną w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie powiatów (gmin) zagrożonych wysokim bezrobociem strukturalnym (Dz. U. 1999 r. Nr 110, poz. 1264 z późn. zm.). Z przytoczonych danych wynika, że niekorzystna sytuacja na rynku pracy w powiecie dzierżoniowskim utrzymuje się. Stosunkowo najlepiej kształtuje się sytuacja w powiecie wrocławskim, gdzie bezrobocie jest niższe od średniej krajowej. W powiecie świdnickim notuje się znaczący spadek bezrobocia. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 27 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” W rozbiciu na gminy sytuacja rynku pracy na przestrzeni lat 2004-2005 kształtowała się następująco (tabela 15): Tabela 15. Bezrobocie w gminach SGŚ w latach 2004-2005 lata 2004 2005 Dzierżoniów Marcinowice Mietków Niemcza Sobótka Ogółem ogółem 1116 575 307 727 1136 3861 w tym kobiet 568 308 158 364 560 1958 ogółem 1154 544 273 692 1092 3755 w tym kobiet 608 295 150 355 559 1967 3,40% -5,40% -11,10% -4,80% -3,90% -2,75% zmiana ogółem (w %) Źródło: Opracowanie własne na podstwie danych PUP we Wrocławiu, Świdnicy i Dzierżoniowie (stan na 31.12.2005). Łącznie w gminach SGŚ odsetek bezrobocia zmniejszył się o 2,75%. Jedynie w gminie Dzierżoniów zanotowano wzrost bezrobocia, w pozostałych gminach bezrobocie spadło, przy czym największy spadek odnotowano w gminie Mietków. Porównując powyższe dane do omówionych tendencji ogólnych należy stwierdzić, że poziom bezrobocia w gminach stowarzyszonych zmniejsza się, jednak zmiany te są zdecydowanie wolniejsze niż w całym województwie. Wiąże się to z rolniczym charakterem gospodarki obszaru i brakiem większych zakładów przemysłowych oraz inwestycji. Ponadto notowany spadek bezrobocia nie rozkłada się równomiernie zarówno w rozbiciu na gminy, jak i na płcie. O ile bezrobocie wśród mężczyzn zmalało, o tyle wśród kobiet nieznacznie wzrosło, co oznacza, że korzystna tendencja na rynku pracy nie przekłada się na poprawę sytuacji bezrobotnych kobiet na wsi. Analiza struktury wieku i wykształcenia bezrobotnych w powiatach, na terenie których leżą gminy Stowarzyszenia wskazuje, że największe grupy stanowią bezrobotni w wieku 25-34 lata oraz 45-54 lata – łącznie 52,21% ogółu bezrobotnych. Natomiast 42,58% bezrobotnych mieści się w przedziałach wiekowych poniżej 24 lat i 35-44 lat. Świadczy to o dość równomiernym rozkładzie na poszczególne grupy wiekowe. Odmiennie sytuacja kształtuje się w przypadku wykształcenia bezrobotnych. Tutaj dominują osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym i niższym oraz średnim zawodowym. Szczegółowe dane przedstawia tabela 16. Tabela 16. Bezrobocie w powiatach wg wieku i wykształcenia bezrobotni Dzierżoniowski Świdnicki Wrocławski Ogółem ogółem 12085 16154 6974 35213 100% 24 lata i mniej 2443 3483 1497 7423 21,08% 25-34 3100 4158 1796 9054 25,71% 35-44 2736 3515 1314 7565 21,50% 45-54 3309 4314 1940 9563 27,15% 497 657 Wykształcenie 427 1581 4,48% 55 lat i więcej Odsetek ogółem 12058 16154 6929 35141 100% wyższe 353 644 250 1247 3,55% średnie zawodowe 3000 4104 1238 8342 23,74% ogólnokształcące 883 975 312 2170 6,17% zasadnicze zawodowe 3464 5367 2101 10932 31,11% gimnazjalne, podstawowe i niepełne podstawowe 4358 5064 3028 12450 35,43% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych WUS we Wrocławiu (stan na 31.12.2004). Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 28 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Struktura gospodarcza w badanych gminach opiera się w znaczącej części na niewielkich podmiotach gospodarczych i indywidualnych gospodarstwach rolniczych, jednak dane o tych podmiotach nie są uwzględniane w oficjalnych statystykach zatrudnienia. Według danych Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego we Wrocławiu, które w strukturze zatrudnienia w gminach stowarzyszonych dominują usługi oraz przemysł. W sektorze rolniczym zatrudnionych jest jedynie 8,37%. W ogólnej strukturze zatrudnienia dominują mężczyźni stanowiący aż 58,29% zatrudnionych. Jednak dane te mogą być mylące, ponieważ w małych podmiotach gospodarczych (np. sklepach, zakładach fryzjerskich itp.), kobiety stanowią dominującą grupę zatrudnionych. Dane o strukturze zatrudnienia w gminach SGŚ obrazuje tabela 17. Tabela 17. Zatrudnienie w gminach wg płci i rodzajów działalności zatrudnieni Dzierżoniów Marcinowice Mietków Niemcza Sobótka Ogółem Odsetek ogółem 525 329 305 571 1473 3203 100,00% mężczyźni 333 171 183 334 846 1867 58,29% kobiety 192 158 122 237 W rozbiciu na rodzaje działalności 627 1336 41,71% 32 49 29 111 47 268 8,37% 303 82 94 171 769 1419 44,30% 190 198 182 289 657 1516 47,33% rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo przemysł i budownictwo usługi Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych WUS we Wrocławiu (stan na 31.12.2004). Do najważniejszych problemów rynku pracy na terenie Partnerstwa należy zaliczyć: wysoką stopę bezrobocia, utrzymujące się bezrobocie wśród kobiet niski poziom wykształcenia osób bezrobotnych. Z drugiej strony korzystne tendencje na rynku pracy i dostępność środków pomocowych z funduszy Unii Europejskiej powinny przyczynić się do poprawy sytuacji na rynku pracy. Znaczne możliwości stwarza też możliwość wykorzystania potencjału turystycznego terenu i tworzenia alternatywnych źródeł dochodu dla gospodarstw domowych. 2.4.4. Rolnictwo Gminy SGŚ mają charakter rolniczy. Użytki rolne zajmują ponad 75% obszaru Partnerstwa. Łącznie we wszystkich gminach liczba gospodarstw rolnych w 2002 roku wynosiła 4406, z czego niemal 100% stanowiły indywidualne gospodarstwa rolne. Jednak aż 44% gospodarstw ma powierzchnię mniejszą niż 1 ha. Świadczy to o znacznym rozdrobnieniu struktury rolnej w gminach (tabela 18). Tabela 18. Gospodarstwa rolnicze wg rodzaju rodzaj gospodarstwa gospodarstwa rolne Dzierzoniów Marcinowice 1410 886 Mietków Niemcza Sobótka Ogółem 659 475 976 4406 gospodarstwa indywidualne 1409 880 654 469 974 4386 gospodarstwa indywidualne 740 512 413 214 606 2485 powyżej 1 ha użytków rolnych Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Powszechnego Spisu Rolnego z 2002r. Odsetek 100% 99,54% 56,40% Użytki rolne stanowią przeważającą część powierzchni każdej z gmin: 76,2% w gminie Dzierżoniów; 83,8% w gminie Marcinowice; 82,3% w gminie Mietków; 70,5% w gminie Niemcza; Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 29 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” 67,6% w gminie Sobótka; W tej strukturze dominują grunty orne, które stanowią ponad 80% ogółu użytków rolnych. Zdecydowana większość gleb na terenie Partnerstwa należy do wyższych klas bonitacyjnych. Przeważają gleby klasy III. Podstawowymi uprawami na obszarze Partnerstwa są: pszenica, ziemniaki, jęczmień, buraki cukrowe, rzepak, kukurydza. Obok nich uprawia się również mieszanki zbożowe, owies oraz warzywa. W gospodarstwach rolnych prowadzona jest hodowla drobiu, trzody chlewnej oraz bydła, jednak nie ma ona charakteru przemysłowego i zaspokaja przede wszystkim potrzeby własne mieszkańców. W strukturze gospodarstw dominują gospodarstwa indywidualne o powierzchni nieprzekraczającej 5 ha. Stanowią one 72% ogólnej liczby gospodarstw. Gospodarstwa średniej wielkości o powierzchni od 5 do 15 ha stanowią 18,7% gospodarstw. Zdecydowana mniejszość to gospodarstwa o powierzchni większej niż 20 ha ich udział wynosi 8,9%. W tej grupie niemal połowa to gospodarstwa od 20 do 50 ha. Szczegółowe dane na ten temat pokazuje tabela 19. Tabela 19. Gospodarstwa wg rodzaju i grup obszarowych użytków rolnych Dzierżoniów Marcinowice Mietków Niemcza Sobótka Ogółem 1410 886 659 475 976 4406 100% do 1 ha włącznie 669 369 241 256 368 1903 43,19% powyżej 1 do mniej niż 2 ha 240 149 86 64 135 674 15,30% od 2 do mniej niż 5 ha 170 134 91 57 156 608 13,80% od 5 do mniej niż 7 ha 64 44 40 23 67 238 5,40% od 7 do mniej niż 10 ha 69 69 60 25 83 306 6,94% od 10 do mniej niż 15 ha 67 52 58 24 81 282 6,40% od 15 do mniej niż 20 ha 31 14 35 10 32 122 2,76% od 20 do mniej niż 50 ha 64 37 33 12 41 187 4,24% od 50 do mniej niż 100 ha 29 8 7 0 6 50 1,13% 100 ha i więcej 7 10 8 3 7 35 0,79% powierzcznia gospodarstw ogółem Odsetek Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Powszechnego Spisu Rolnego z 2002r. 2.4.5. Gospodarka lokalna Gospodarka gmin Stowarzyszenia opiera się w głównej mierze o niewielkie podmioty gospodarcze zatrudniające mniej niż 10 osób. Stanowią one 95,5% wszystkich podmiotów gospodarczych. Przedsiębiorstwa zaliczane do sektora MŚP, które zatrudniają od 10 do 50 osób stanowią łącznie 3,8% ogółu podmiotów gospodarczych. Na terenie Stowarzyszenia działa 115 podmiotów zaliczanych do tej grupy. Duże przedsiębiorstwa w liczbie 20 stanowią zaledwie 0,66% wszystkich podmiotów. Pod względem terytorialnym liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych związana jest z wielkością gminy, dlatego znaczna ich część – 38,87% jest zarejestrowana na terenie gminy Sobótka. Ogółem w gminach Stowarzyszenia według stanu na grudzień 2004 roku zarejestrowanych było 3018 podmiotów gospodarczych (tabela 20). Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 30 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Tabela 20. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg liczby pracujących podmioty o liczbie pracujących Dzierżoniów Marcinowice Mietków Niemcza Sobótka Ogółem Odsetek 9 i mniej 661 384 238 471 1129 2883 95,53% 10-49 20 26 13 18 38 115 3,81% 50 i więcej 3 4 0 7 6 20 0,66% Razem 684 414 251 496 1173 3018 100% Odsetek 22,66% 13,72% 8,32% 16,43% 38,87% 100% X Źródło: Opracowanie własne na podstwie danych WUS we Wrocławiu (stan na 31.12.2004). W podziale na sekcje gospodarki narodowej wyraźnie zaznacza się przewaga podmiotów działających w branży handlowej, które stanowią ponad 33% ogółu podmiotów. Spośród pozostałych branż wyróżniają się również: przemysł 13,68%, 413 podmiotów; obsługa nieruchomości 13,15%, 397 podmiotów; oraz budownictwo 11,26%, 340 podmiotów. Niewielkie znaczenie w gospodarce na terenie Stowarzyszenia ma natomiast branża hotelarsko-gastronomiczna (4,1%, 124 podmioty), co świadczy o niewielkich możliwościach w zakresie obsługi ruchu turystycznego. Dane dotyczące rolnictwa zamieszczone w tabeli 19 nie oddają stanu rzeczywistego i znaczenia tego sektora dla gospodarki lokalnej, ponieważ nie uwzględniają indywidualnych gospodarstw rolnych. Tabela 21. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg wybranych sekcji rodzaj Dzierżoniów Marcinowice Mietków Niemcza Sobótka Ogółem Odsetek Rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo 39 24 17 14 30 124 4,10% Przemysł 120 62 36 89 106 413 13,68% Budownictwo 54 37 30 58 161 340 11,26% Handel i naprawy 253 140 73 174 376 1016 33,66% Hotele i restauracje 19 15 14 35 40 123 4,07% Transport, gospodarka magazynowa i łączność 37 40 34 20 81 212 7,02% 17 27 3 10 24 81 2,68% Pośrednictwo finansowe Obsługa nieruchomości Ogółem 82 28 16 44 227 397 13,15% 684 414 251 496 1173 3018 100% Odsetek 22,66% 13,72% 8,32% 16,43% 38,86% 100% X Źródło: Opracowanie własne na podstwie danych WUS we Wrocławiu (stan na 31.12.2004). Dane w procentach nie sumują się do 100, ponieważ wybrane sekcje nie obejmuja wszystkich podmiotów. Dane dotyczące sekcji rolnictwa nie obejmuja indywidualnych gospodarstw rolnych. Strukturę lokalnej gospodarki charakteryzuje znaczna przewaga niewielkich podmiotów zarejestrowanych w formie działalności gospodarczej osób fizycznych. Główną branżą jest handel i naprawy. Gros podmiotów tej branży stanowią lokalne sklepy, punkty usługowe i hurtownie. Na terenie Stowarzyszenia nie prowadzą działalności sklepy wielkopowierzchniowe. Ponadto do branż istotnych dla lokalnej gospodarki zaliczyć należy przemysł, obsługę nieruchomości oraz budownictwo. Najważniejszą gałęzią przemysłu jest przemysł wydobywczy. Na terenie Stowarzyszenia działają: kopalnia piasku PPHiUR „Trans-Kier” w Książnicy (gm. Dzierżoniów); Wrocławskie Kopalnie Surowców Mineralnych S.A. (gm. Mietków); Kopalnie Kruszyw Walmar (gm. Mietków); Zakład przerobu kruszyw „SJENIT” w Guminie (gm. Niemcza); Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 31 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Strzeblowskie Kopalnie Surowców Mineralnych produkujące wyroby skaleniowe i mączki kwarcowe (Gm. Sobótka); Kopalnie i Hurtownie Granitów „Skalimex-Grantin” Sp. z o.o. (gm. Sobótka); Kopalnie Odkrywkowe Surowców Drogowych. Kopalnia Serpentynitu Nasławice (gm. Sobótka). Ze względu na rolniczy charakter gminy znaczącą pozycję w lokalnej gospodarce ma również przetwórstwo rolne i produkcja żywności. Branża ta jest szczególnie istotna ze względu na działania podejmowane w ramach inicjatywy Leader+ na rzecz rozwoju i promocji produktu lokalnego. Do jej liderów nalezą: Piekarnia Henryk Włodek w Uciechowie, intensywnie rozwijające się przedsiębiorstwo, które otrzymało dofinansowanie z programu SAPARD (gm. Dzierżoniów); Przetwórstwo Mięsa „Piława” w Piławie Dolnej (gm. Dzierżoniów); Woda Bonart S.C. w Chwałkowie (gm. Marcinowice); „AMNIS VITA” Anna Kuriata Przerzeczyn Zdrój – produkcja wody źródlanej (gm. Niemcza); „GALICJA” Zenon Matusiewicz Niemcza, producent wędlin; Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna „Zacisze” w Niemczy; Zakład Wyrobów Cukierniczych „MIŚ” Oddział w Sobótce – producent słodyczy; Piekarnia-Cukiernia Marian Bąkowski Rogów Sobócki (gm. Sobótka); „PAOLA” S.A. Kwieceiszów – Stary Zamek – producent soków i syropów (gm. Sobótka); Do ważnych przedsiębiorstw branży rolnej nalezą także: Przetwórnia Owocowo-Warzywna JAKMON Sp. z o.o. w Strzelcach (gm. Marcinowice); Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe STELMACH w Strzelcach (gm. Marcinowice); Przedsiębiorstwo Rolniczo-Przemysłowe DOROL Sp. z o.o. w Tworzyjanowie (gm. Marcinowice); Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna w Białej (gm. Marcinowice); Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna „Odrodzenie” w Marcinowicach; Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna „Odnowa” w Śmiałowicach (gm. Marcinowice); Agrar-Technik Sp. z o.o. gospodarstwo rolne w Mirosławicach (gm. Sobótka); Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna „Zacisze” w Niemczy; Herim – handel zbożem, elewatory, Mietków; Ośrodek Hodowli Zarodowej w Przerzeczynie Zdroju. Do przedsiębiorstw o istotnym znaczeniu dla lokalnej gospodarki należy również zaliczyć: Ostroszowicką Fabrykę Mebli S.A. w Ostroszowicach (gm. Dzierżoniów); Przedsiębiorstwo „STOLMARK” w Jodłowniku (gm. Dzierżoniów); BEYSTER INTERNATIONAL Sp. z o.o. w Śmiłowicach, producenta artykułów do grillowania (gm. Marcinowice); LIBET S.A. – producent kostki brukowej (gm. Mietków); Uzdrowisko Przerzeczyn Zdrój (gm. Niemcza); Zakłady Mechaniczne Niemcza Sp. z o.o.; „Bastplastik” Niemcza – zakład przerobu tworzyw sztucznych; „Inter System” usługi budowlane Niemcza-Wrocław; Bomar” produkcja odzieży – Niemcza; Skanska S.A. w Nasławicach - ogólnopolskie przedsiębiorstwo budowlane (gm. Sobótka); CREDIN-POLSKA Sp. z o.o. producent dodatków dla piekarstwa, Sobótka; Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 32 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” KORFF Isolmatic Sp. z o.o. w Wojnarowicach producent materiałów izolacyjnych (gm. Sobótka); JUMAPOL S.C. w Garncarsku – producent mebli do aptek, sklepów, biur i kuchni (gm. Sobótka); Explominex Sp z o.o. w Rogowie Sobóckim –producent materiałów wybuchowych (gm. Sobótka); KUWOPA w Mirosławicach –producent ozdób choinkowych. Ze względu na dostępność materiałów i obecność przemysłu wydobywczego na terenie Stowarzyszenia rozwijają się także zakłady kamieniarskie, które mają charakter przedsiębiorstw rodzinnych. 2.4.6. Dochody gospodarstw domowych Analiza źródeł dochodów gospodarstw domowych na terenie gmin SGŚ pozwala stwierdzić dominację trzech podstawowych źródeł. Są to: emerytury i renty, praca najemna działalność rolnicza. Z tych źródeł utrzymuje się 77% gospodarstw. Pozostałe źródła utrzymania mają znaczenie marginalne. Szczegółowe dane przedstawia tabela 22. gminy Tabela 22. Gospodarstwa domowe wg struktury dochodów Dzierżoniów Marcinowice Mietków Niemcza Sobótka Ogółem Odsetek ogółem z działalności rolniczej 1407 878 654 469 972 4380 100% 272 173 174 68 323 1010 23,05% z działalności rolniczej i pracy najemnej 10 9 3 3 3 28 0,64% z pracy najemnej 318 261 211 122 221 1133 25,87% z pracy najemnej i działalności rolniczej 33 34 16 4 19 106 2,42% z emerytury i renty 469 242 149 165 241 1266 28,90% z działalności pozarolniczej 108 59 33 29 69 298 6,80% z niezarobkowych źródeł utrzymania 119 38 26 40 36 259 5,91% gospodarstwa domowe pozostałe 78 62 42 38 60 280 6,39% Źródło: Opracowanie własne na podstawie daych z Powszechnego Spisu Rolnego z 2002r. 2.5. Infrastruktura społeczna 2.5.1. Ochrona zdrowia Gminy wchodzące w skład Stowarzyszenia cechuje dobra dostępność usług medycznych ze względu na bliskość ośrodków miejskich dysponujących szpitalami i zapewniającymi dostęp do lecznictwa specjalistycznego. Obecnie na ich terenie działają publiczne i niepubliczne placówki opieki medycznej: w gminie Dzierżoniów znajdują się następujące obiekty służby zdrowia: 1. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej "MEDICUS" w Ostroszowicach 2. "Apteka przy poczcie" w Ostroszowicach; w gminie Marcinowice działają dwa niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej oraz dwie apteki; w gminie Mietków działa Gminny Ośrodek Zdrowia, Prywatny Dom Opieki Nad Osobami Starszymi „Nad Zalewem” oraz jedna apteka; Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 33 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” w gminie Niemcza działa jeden niepubliczny zakład opieki zdrowotnej i dwie apteki oraz uzdrowisko Przerzeczyn Zdrój; w gminie Sobótka funkcjonuje jeden publiczny ZOZ w Sobótce: LeczniczoRehabilitacyjny Ośrodek Medycyny Rodzinnej, który posiada filie (Wiejskie Ośrodki Zdrowia) w Będkowicach i Rogowie Sobóckim. W Sobótce działa też NZOZ „Przychodnia Rodzinna”. Na terenie gminy są cztery apteki, wszystkie zlokalizowane w Sobótce, oraz jeden punkt apteczny w Rogowie Sobóckim. Zarówno w LROMR, jak i w NZOZ-ie pacjenci mogą korzystać z opieki specjalistów. Jest to sieć wystarczająca, która zaspokaja lokalne potrzeby w zakresie opieki zdrowotnej. Aktualnie na terenie Stowarzyszenia nie działa żaden szpital. 2.5.2. Pomoc społeczna Każda z gmin Stowarzyszenia posiada ośrodek pomocy społecznej, który wykonuje ustawowe zadania. Pomoc socjalna gmin obejmuje zasiłki celowe i w naturze, posiłki, usługi opiekuńcze, pracę socjalną, sprawienie pogrzebu i inne formy świadczeń. Na obszarze partnerstwa zauważalny jest wzrost liczby osób korzystających z opieki społecznej, co świadczy o pogarszaniu się standardu życia mieszkańców, co z kolei związane jest z wysoką stopą bezrobocia na wsiach. Świadczą o tym również statystyki beneficjentów pomocy społecznej. Największa liczba świadczeń związana była z bezrobociem, ubóstwem i bezradnością. Znaczącym problemem, z jakim borykają się służby społeczne gmin są: alkoholizm rosnąca narkomania wśród dzieci i młodzieży. Gminy finansują również dożywianie dzieci w szkołach. Wydatki ponoszone przez gminy na pomoc społeczną koncentrują się na: zasiłkach celowych, dożywianiu dzieci, usługach opiekuńczych, zasiłkach celowych na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzeń losowych. W gminach zauważa się wzrost zapotrzebowania na usługi świadczone przez ośrodki pomocy społecznej. Wiąże się to z wysokim bezrobociem i brakiem źródeł dochodów na wsi. Jest to problem wymagający podjęcia szybkich i konsekwentnych działań. 2.5.3. Bezpieczeństwo publiczne Na obszarze Stowarzyszenia Gmin Ślężańskich bezpieczeństwa strzegą Powiatowe Komendy Policji w Świdnicy, Dzierżoniowie i we Wrocławiu. Na terenie gmin stowarzyszonych działa: Komisariat Policji w Sobótce. W Komisariacie Policji w Sobótce w 2004 roku pracowało 25 funkcjonariuszy, którzy dysponowali 5 samochodami i 2 motocyklami. Posterunek Policji w Marcinowicach, w którym pracuje 5 funkcjonariuszy, dysponują oni 2 samochodami. Posterunek Policji w Niemczy, gdzie pracuje 4 funkcjonariuszy i dysponuje jednym samochodem. W gminach Dzierżoniów i Mietków nie ma stałych posterunków policji. Dostępne dane statystyczne nie pozwalają stwierdzić rzeczywistego stanu bezpieczeństwa w gminach, ponieważ dotyczą powiatów, niemniej jednak dają ogólny obraz sytuacji. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 34 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Według danych WUS we Wrocławiu za rok 2004 przestępczość na terenie Stowarzyszenia kształtowała się następująco: W powiecie dzierżoniowskim popełniono ogółem 4138 przestępstw, a wskaźnik wykrywalności wyniósł 79%. W powiecie świdnickim popełniono 5839 przestępstw, a wskaźnik wykrywalności wyniósł 65,4%. W powiecie wrocławskim popełniono 1387 przestępstw, a wskaźnik wykrywalności wyniósł 49,7%. Do najczęstszych przestępstw popełnianych na terenie gmin należą przestępstwa przeciwko mieniu, kradzieże ( w tym w szczególności kradzieże samochodów) i kradzieże z włamaniem oraz przestępstwa drogowe. W statystykach wykrywalności najwyższy wskaźnik dotyczy zabójstw, rozbojów oraz przestępstw gospodarczych. Natomiast stosunkowo niewielka jest wykrywalność kradzieży (33,3% w powiecie dzierżoniowskim, 34% w powiecie świdnickim, 26,6% w powiecie wrocławskim). Najgorzej wygląda wykrywalność kradzieży samochodów w powiatach świdnickim i wrocławskim, gdzie wynosi zaledwie 17,7%, dla porównania ten sam wskaźnik w powiecie dzierżoniowskim wynosi 44% (dane za rok 2004). Biorąc pod uwagę fakt, że większość przestępstw popełnianych jest w miastach należy uznać, że obszar Partnerstwa należy do bezpiecznych. Nad bezpieczeństwem mieszkańców czuwają również jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej, które działają we wszystkich gminach. W gminie Dzierżoniów działa 5 placówek OSP, z czego cztery wyposażone są w samochody i motopompy, w tym 1 włączona jest do Krajowego Systemu Ratownictwa Gaśniczego (Mościsko). W gminie Marcinowice działa 7 placówek OSP, z czego dwie (w Marcinowicach i Zebrzydowie są włączone do Krajowego Systemu Ratownictwa Gaśniczego. Łącznie jednostki OSP na terenie gminy posiadają 9 samochodów gaśniczych. W gminie Mietków działa 6 placówek OSP, w tym 1 włączona jest do Krajowego Systemu Ratownictwa Gaśniczego (Mietków). W gminie Niemcza są trzy jednostki OSP w miejscowościach: Gilów, Niemcza i Przerzeczyn Zdrój. Dwie z nich działają w Krajowym Systemie Ratownictwa Drogowego. OSP Gilów i Przerzeczyn posiadają po jednym wozie bojowym, natomiast OSP Niemcza cztery wozy, 1 ciężki, 1 lekki i 2 średnie. Na terenie gminy Sobótka funkcjonują 4 jednostki OSP dysponujące dziewięcioma jednostkami gaśniczymi, w tym jedna włączona do Krajowego Systemu Ratownictwa Gaśniczego (Sobótka Zachodnia). Problemem w zakresie bezpieczeństwa gmin jest zły stan wyposażenia jednostek OSP, które dysponują często zużytym sprzętem. 2.5.4. Edukacja i wychowanie Gminy zarządzają oświata na poziomie przedszkolnym, podstawowym oraz gimnazjalnym. Na terenie Stowarzyszenia działa aktualnie 13 przedszkoli i oddziałów przedszkolnych: 4 w gminie Dzierżoniów, do których w roku szkolnym 2004/2005 uczęszczało 112 dzieci; 5 w gminie Marcinowice, do których w roku szkolnym 2005/2006 uczęszczało 74 dzieci; 2 w gminie Mietków, do których w roku szkolnym 2004/2005 uczęszczało 80 dzieci; 1 w gminie Niemcza, do którego w roku szkolnym 2004/2005 uczęszczało 76 dzieci; Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 35 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” 1 w gminie Sobótka, do którego w roku szkolnym 2004/2005 uczęszczało 175 dzieci; Edukację na poziomie podstawowym zapewniają prowadzone przez gminy szkoły publiczne oraz szkoły niepubliczne. Ogółem na terenie Partnerstwa w roku szkolnym 2004/2005 działało 19 szkół podstawowych, w tym 2 niepubliczne oraz 5 gimnazjów. W roku 2004 uczęszczało do nich ogółem 4283 uczniów. Szczegółowe dane przedstawia tabela 23. Tabela 23. Szkolnictwo podstawowe i gimnazjalne gminy Dzierżoniów Marcinowice Szkoły podstawowe Mietków Niemcza Sobótka Ogółem liczba szkół 5 4 2 4 6 21 pomieszczenia szkolne 44 35 18 37 64 198 oddziały 31 30 15 26 47 149 uczniowie 573 505 291 446 871 2686 absolwenci 115 94 Gimnazja 56 74 147 486 liczba szkół 1 1 1 1 1 5 pomieszczenia szkolne 17 14 8 - 27 66 oddziały 14 13 6 9 26 68 uczniowie 343 312 167 205 570 1597 absolwenci 140 102 54 75 235 606 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych WUS we Wrocławiu (stan na 31.12.2004). Stan infrastruktury szkolnej na terenie SGŚ jest wystarczający. Obecnie na terenie Stowarzyszenia działa 19 szkół podstawowych. W gminie Sobótka działają również znajdujące się w gestii starostwa powiatowego Liceum Ogólnokształcące, Zespół Szkolno Wychowawczy oraz Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy. Poważny problemem dla oświaty gminnej może okazać się niż demograficzny i ujemny przyrost naturalny. Zjawiska te powodują zmniejszanie się liczby dzieci w wieku szkolnym i mogą powodować konieczność likwidacji części placówek szkolnych. 2.5.5. Kultura Działalność kulturalna na terenach wiejskich w głównej mierze opiera się o aktywność bibliotek. W każdej gminie na terenie Stowarzyszenia działają punkty biblioteczne. W gminie Dzierżoniów działa Biblioteka Gminna w Mościskach posiadająca na terenie gminy 6 filii. Obok działalności podstawowej biblioteka prowadzi również działalność kulturalną opiekując się zespołami ludowymi i młodzieżowymi: 1. Zespołem Pieśni i Tańca Górali Czadeckich „Poiana” w Piławie Dolnej; 2. Zespołem Śpiewaczy „Senior” w Piławie Dolnej; 3. Chórem Ludowy „Macieje” w Ostroszowicach; 4. Dziecięcym Zespół Wokalny „Barka” w Ostroszoiwcach; Biblioteka organizuje również konkursy o charakterze gminnym. 5. Dziecięcy Zespół Folklorystyczny „Malwa” z Marcinowic. Na terenie gminy Marcinowice działa jedna biblioteka z siedzibą w Wirach z filią w Szczepanowie . W gminie Mietków działa Gminna Biblioteka Publiczna w Mietkowie, która posiada filie w Milinie i Domanicach. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 36 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Na terenie gminy Niemcza funkcjonuje Gminna Biblioteka Publiczna w Niemczy z filiami w Gilowie, Wilkowie Wielkim i Przerzeczynie Zdroju, własną bibliotekę posiada również uzdrowisko w Przerzeczynie. W gminie Sobótka istnieje Miejsko Gminna Biblioteka Publiczna. Filie biblioteczne działają w Rogowie Sobóckim, Rękowie i Sobótce Zachodniej. Aktywność bibliotek i potrzebę ich istnienia potwierdzają dane o czytelnictwie zawarte w tabeli 24. Tabela 24. Kultura i sztuka gminy Dzierżoniów Marcinowice Biblioteki Mietków Niemcza Sobótka liczba (łącznie z filiami) 7 1 3 4 4 wypożyczenia ( w tys.) 41 22 Muzea 33 30 25,5 ogółem 0 0 Ośrodki kultury 0 0 1 ogółem 0 1 1 1 1 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych WUS we Wrocławiu za rok 2004. W czterech gminach działają gminne ośrodki kultury. Prowadzą one szeroką działalność kulturalną organizując wiele imprez i wydarzeń o charakterze lokalnym i ponadlokalnym. Szerzeniem kultury zajmują się również biblioteki oraz muzea i izby pamięci. Działalnością kulturalną zajmują się również świetlice wiejskie oraz koła gospodyń wiejskich. Na terenie Stowarzyszenia działa jedno muzeum – Muzeum Ślężański w Sobótce, które mieści się w tzw. Domu Opata. Muzeum działa od 1962 roku i posiada zbiory archeologiczne, geologiczne oraz numizmatyczne. Zbiory obejmują również mapy, kartki pocztowe i wydawnictwa poświęcone regionowi. Przy muzeum działa galeria lokalnej sztuki współczesnej. Muzeum współpracuje z Ślężański Ośrodkiem Kultury w organizacji imprez plenerowych. W gminie Dzierżoniów w siedzibie gimnazjum zorganizowano Izbę Historii Regionalnej, która gromadzi eksponaty z terenu gminy głównie o charakterze etnograficznym oraz książki i czasopisma. Ważnym przejawem działalności GOK-ów jest organizacja imprez kulturalnych w poszczególnych gminach i na terenie całego Stowarzyszenia. Jedną z najważniejszych imprez organizowanych wspólnie przez wszystkie gminy jest Turniej Gmin Ślężańskich, który odbywa się rokrocznie w jednej z gmin. Ważnym punktem na kulturalnej mapie gmin Stowarzyszenia jest działalność zespołów ludowych, które istnieją w każdej gminie. Na szczególną uwagę zasługuje zespół górali czadeckich „Poiana” z gminy Dzierżoniów, oraz dziecięcy zespół taneczny z Marcinowic. Na terenie Stowarzyszenia odbywa się rokrocznie kilkadziesiąt imprez o charakterze lokalnym. Ich znajomość oddziaływania ogranicza się jednak niewielkim zasięgiem. Z przeprowadzonych badań sondażowych wynika, że większość z nich znana jest tylko mieszkańcom gminy, która je organizuje. Do najbardziej znanych imprez zaliczają się dożynki gminne organizowane przez każdą z gmin. Poza nimi większą popularnością cieszą się: Piknik rodzinny we Włókach, gm. Dzierżoniów; Dzień Strażaka w gm. Marcinowice; Targi Sobótkowe w gm. Sobótka; Na terenie Stowarzyszenia odbywa się również kilka imprez o charakterze ponadlokalnym organizowanych przez kluby sportowe i organizacje turystyczne. Należą nich: Maraton Ślężański (gm. Sobótka); Wyścig w kolarstwie szosowym (gm. Sobótka); Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 37 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Otwarte mistrzostwa w biegu górskim (gm. Sobótka); Czyste Góry – sprzątanie Ślęży organizowane przez PTTK; Ogólnopolski Przegląd Filmów Amatorskich PAF w Niemczy; Turniej szachowy „O Złotą Azalię” w Niemczy; Międzynarodowy Plener Malarski (gm. Niemcza); Gminy SGŚ organizują również wspólną imprezę plenerową - Turniej Gmin Ślężańskich, który jest popularnym wydarzeniem organizowanym co roku w innej gminie. 2.5.6. Sport i rekreacja Działalność sportowa na terenie SGS skupia się wokół Ludowych Klubów Sportowych propagujących głównie grę w piłkę nożną. Kluby sportowe korzystają z boisk wiejskich znajdujących się we większości wsi. W klubach sportowych na terenie Stowarzyszenia działa łącznie ponad 2000 osób: w gminie Dzierżoniów 703 osoby w 12 klubach, w gminie Marcinowice działa 11 klubów sportowych, w gminie Mietków w 6 klubach działa około 300 osób, w gminie Niemcza w 3 klubach działa około 300 osób, w gminie Sobótka w 15 klubach blisko 500 osób. Obok piłki nożnej kluby sportowe prowadzą działalność w zakresie kolarstwa, judo, lekkiej atletyki, tenisa stołowego, koszykówki, siatkówki oraz pływania. Infrastruktura sportowa na terenie Stowarzyszenia ulega systematycznej poprawie. Gminy inwestują zarówno w poprawę stanu istniejących obiektów, jak i w budowę nowych. Do najlepiej zagospodarowanych obiektów sportowych należą: Hala sportowa przy gimnazjum gminnym w Sobótce o wymiarach olimpijskich przeznaczona do uprawiania różnych sportów z trybuną na 300 osób. Posiada zaplecze obejmujące szatnie, gabinet odnowy biologicznej oraz kompleks boisk zewnętrznych. stadion sportowy Ośrodka Sportu i Rekreacji w Sobótce obejmujący dwa boiska do piłki nożnej, kort ziemny do tenisa, boiska do piłki siatkowej i koszykowej, urządzenia do uprawiania lekkiej atletyki, a także siłownia i pełne zaplecze sanitarne. Wyciągi narciarskie na Radunia i Janosik w gminie Sobótka. Lotnisko sportowo-rekreacyjne w Mirosławicach gminie Sobótka. Kompleks boisk przy ulicy Browarnianej w Sobótce. Kąpielisko w Sulistrowicach w gminie Sobótka. Stadion sportowy i sezonowy basen kąpielowy w Niemczy. Nowoczesny basen rehabilitacyjny w Uzdrowisku Przerzeczyn Zdrój oddany do użytku w 2004 roku. Boisko do piłki nożnej w Marcinowicach wyposażone w szatnie, z możliwością zainstalowania sceny. Kompleks sportowo-rekreacyjny w Chwałkowie (gm. Marcinowice) obejmujący boiska do koszykówki, siatkówki oraz ogródek jordanowski dla dzieci. Stadion sportowy w Mietkowie wyposażony w szatnie i trybuny na 800 osób, boiska do piłki nożnej, koszykówki i siatkówki oraz ogródek jordanowski dla dzieci. Sala sportowa przy Szkole Podstawowej w Mietkowie wyposażona w boiska do koszykówki, siatkówki i piłki ręcznej. Plac sportowo-rekreacyjny we Włókach (gm. Dzierżoniów) posiadający boisko do koszykówki, boisko do piłki nożnej, boisko do siatkówki, boisko do kometki, bezpieczny plac zabaw dla dzieci, ławki i stojaki na rowery. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 38 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Park wiejski z infrastrukturą sportowo-rekreacyjną w Książnicy – inwestycja w trakcie realizacji obejmujące zadaszoną estradę, kompleks boisk, miejsce spotkań mieszkańców i parking. Wyposażenie gmin w infrastrukturę sportową jest wystarczające, szczególnie gdy weźmie się pod uwagę fakt jej ciągłej rozbudowy. Stosunkowo najlepiej pod tym względem rozwinięte są miasta, w tym w szczególności Sobótka. Działalność sportowa na terenie Stowarzyszenia przejawia się również w organizowaniu imprez sportowych. Do najważniejszych należą: Samorządowy Turniej Gmin Ślężańskich rozgrywany we wrześniu, Maraton Ślężański (marzec), Piknik rodzinny we Włókach połączony z turniejem streetball’a w gm. Dzierżoniów (czerwiec), Wyścig psich zaprzęgów pod Wierzycą (gm. Sobótka) rozgrywany w listopadzie, Wyścigi kolarskie organizowane przez Kolarski Klub Sportowy „Ślęża” (gm. Sobótka). 2.5.7. Działalność organizacji pozarządowych Aktywność społeczna na terenie gmin ślężańskich jest znacząca. Większość z działających organizacji społecznych to kluby sportowe i jednostki OSP. Poza nimi działalność na terenie gmin prowadzą również następujące organizacje: Stowarzyszenie „Ziemia Marcinowicka” gromadzące pamiątki związane z historią Ziemi Marcinowickiej. Stowarzyszenie Rozwoju Wsi „Naszym Dzieciom” prowadzące szkołę podstawową w Zebrzydowie. Caritas Diecezji Świdnickiej, które prowadzi szkołę podstawową w Wirach. Fundacja Forum Krasków Zjednoczenie na Rzecz Sztuki i Kultury Europejskiej, prowadzi hotel, organizuje konferencje i działa na rzecz promocji Dolnego Śląska. Związek Harcerstwa Polskiego działający na terenie wszystkich gmin. Fundacja RADOŚĆ, która pomaga osobom niepełnosprawnym na terenie gminy Sobótka. Towarzystwo Ślężańskie w Sobótce, powstałe w 1991 roku zrzesza ludzi zainteresowanych historią i teraźniejszością Sobótki i Masywu Ślęży. Fundacja Choreia w Kryształowicach stawiająca sobie za cel wyrównywanie szans dzieci wiejskich w dostępie do kultury. Stowarzyszenie Prywatnych Przedsiębiorców Ziemi Ślężańskiej w Sobótce. AS-Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Lokalnych w Sobótce dążące do wspierania rozwoju lokalnego. Stowarzyszenie Kobiet po Mastektomii „Amazonki”. Stowarzyszenie Miłośników Psów Ras Północnych I Sportu Zaprzęgowego „Sfora”. Parafialny Zespół CARITAS przy parafii św. Jakuba w Sobótce. Stowarzyszenie Rolników Gminy Sobótka. Katolickie Stowarzyszenie Matki Bożej Różańcowej. Towarzystwo Społeczno-Kulturalne przy Zespole Ludowym „Rozmaryn” – stawiające sobie za cel rozwój Rogowa Sobóckiego. Regionalne Zrzeszenie Gospodarcze w Sobótce. Klub Ludzi Gór „Mnich” w Sobótce. Caritas Diecezji Świdnickiej w Niemczy. Klub Osób Niewidomych, Niepełnosprawnych, Emerytów i Rencistów „Radość”. Polski Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów Koło w Niemczy. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 39 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Towarzystwo Miłośników Niemczy i Ziemi Niemczańskiej zbierające pamiątki i dokumentujące historię Niemczy, dąży do utworzenia muzeum w zabytkowej baszcie na terenie Niemczy. Towarzystwo Przyjaciół Dzieci Koło w Wilkowie. Działalność organizacji społecznych na terenie Partnerstwa skupia się w miastach. Na wsiach działają przede wszystkim lokalne zespoły ludowe oraz kluby sportowe. 2.6. Infrastruktura techniczna gmin 2.6.1. Sieć komunikacyjna Stowarzyszenie położone jest w widłach dwóch ważnych dróg o znaczeniu krajowym i międzynarodowym, ponadto, na Północy, graniczy z autostradą A4. Od strony południowo-wschodniej przez teren gminy Niemcza przebiega droga międzynarodowa nr 8 (E67) łącząca Wrocław z Kotliną Kłodzką i dalej z Pragą będąca ważnym szlakiem komunikacyjnym. Podobne znaczenie ma droga nr 5 (E261) biegnąca przez gminy Sobótka i Marcinowice. Łączy ona Wrocław ze Świdnicą, Wałbrzychem i wiedzie dalej, do granicy państwa w Mieroszowie. Droga ta łączy się również z drogą nr 3 prowadzącą do Jeleniej Góry i Republiki Czeskiej. Istotne znaczenie komunikacyjne ma również droga powiatowa nr 382 łącząca Świdnicę z Dzierżoniowem i Ząbkowicami Śląskimi, która wyznacza południowo-zachodnią granicę Stowarzyszenia. W obrębie tych trzech szlaków komunikacyjnych mieści się sieć dróg powiatowych i gminnych zapewniająca wewnętrzną komunikację w obrębie Stowarzyszenia Gmin Ślężańskich. Poważnym problemem jest natomiast stan dróg powiatowych i gminnych na terenie Partnerstwa. Wiele z nich wymaga remontów, co w szczególności odnosi się do dróg powiatowych, jednak gminy nie mają wpływu na ich stan. Komunikacja publiczna, której głównym operatorem jest PKS jest na terenie Stowarzyszenia wystarczająca. Wszystkie gminy mają połączenia autobusowe z Wrocławiem i ważnymi miastami regionu. Przez teren SGŚ przebiegają trzy linie kolejowe wychodzące z Wrocławia. 1. Przez północną część partnerstwa przebiega linia kolejowa relacji Wrocław Jaworzyna Śląska – Wałbrzych – Lubań – Zgorzelec i dalej do Niemiec. 2. Przez południowo-wschodnią część SGŚ biegnie linia kolejowa z Wrocławia do Kłodzka i granicy państwa w Boboszowie. 3. Na terenie SGŚ położona jest również linia kolejowa łącząca opisane wyżej magistrale przebiegająca od Kobierzyc na Wschodzie przez Sobótkę, Marcinowice do Świdnicy i dalej Jaworzyny Śląskiej. Linia ta nie jest obecnie używana. 4. Przez gminę Dzierżoniów biegnie linia kolejowa łącząca Jaworzynę Śląską z Ząbkowicami Śląskimi. Dostępność gmin partnerstwa pod względem połączeń kolejowych jest dobra, problemem jest jednak brak połączeń Wrocław – Sobótka - Marcinowice oraz ograniczanie ruchu kolejowego związane z kryzysem PKP, a także niska jakość świadczonych usług. Infrastruktura telekomunikacyjna na terenie gmin Partnerstwa jest dobrze rozwinięta. Głównym operatorem jest Telekomunikacja Polska S.A., która dysponuje łączami wystarczającymi dla potrzeb gmin, które dodatkowo posiadają możliwości rozwoju. Wszystkie gminy znajdują się również w zasięgu operatorów sieci telefonii komórkowych Plus GSM, Era i Orange. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 40 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” 2.6.2. Zaopatrzenie w energię elektryczną Gminy SGŚ są zaopatrywane w energię elektryczną przez zakłady energetyczne koncernu Energia Pro, jednak należą do różnych rejonów energetycznych stąd też różny jest stan sieci energetycznej. 1. Gmina Dzierżoniów – rejon energetyczny Wałbrzych, sieć wymaga rozbudowy. 2. Gmina Marcinowice – rejon Wałbrzych, sieć rozwinięta, posiada rezerwy mocy. 3. Gmina Mietków – rejon Środa Śląska, sieć wymaga rozbudowy. 4. Gmina Niemcza – rejon Wałbrzych, sieć jest rozbudowywana. 5. Gmina Sobótka – rejon Środa Śląska, sieć jest dobrze rozwinięta, posiada rezerwy mocy. W ogólnej ocenie zaopatrzenie gmin Stowarzyszenia w energię elektryczną jest wystarczające. 2.6.3. Zaopatrzenie w gaz i energię cieplną Obszar Stowarzyszenia nie jest zurbanizowany, w związku z tym dominują na nim kotłownie indywidualne. Zbiorowe kotłownie znajdują się w gminach: Niemcza we wsiach Przerzeczyn Zdrój i Nowa Wieś Niemczańska; Sobótka na terenie Spółdzielni Mieszkaniowej „Ślęża”; Marcinowice – do sieci podłączone są budynki Spółdzielni Mieszkaniowej w Świdnicy oraz Ośrodek Zdrowia i Urząd Gminy w Marcinowicach; Większość gospodarstw domowych na terenie SGŚ nie jest również podłączona do sieci gazowniczej. Zgazyfikowane są: Niemcza i Przerzeczyn Zdrój w gm. Niemcza; miasto Sobótka; gmina Dzierżoniów jest zgazyfikowana w 30%; Gminy Marcinowice i Mietków nie są zgazyfikowane, mimo, że przez ich tereny przebiegają gazociągi. Większość gospodarstw domowych na obszarze Stowarzyszenia korzysta z indywidualnego zaopatrzenia w gaz. 2.6.4. Zaopatrzenie w wodę, odprowadzanie i oczyszczanie ścieków Gminy Stowarzyszenia posiadają rozwinięte sieci wodociągowe. Cztery z nich – Dzierżoniów , Marcinowice, Mietków i Sobótka są zwodociągowanie w niemal 100%. Na terenie gminy Niemcza wodociąg posiadają: Niemcza oraz wsie Gilów, Wilków Wielki, Kietlin i Przerzeczyn Zdrój. Również sieć kanalizacyjna jest stosunkowo dobrze rozwinięta i ciągle rozbudowywana, jest to priorytet władz gminnych. Obecnie stan sieci kanalizacyjnej przedstawia się następująco: W gminie Dzierżoniów kanalizację posiada pięć wsi. W gminie Marcinowice sieć kanalizacyjna istnieje tylko we wsi Marcinowice i obsługuje około 80% gospodarstw domowych. W gminie Mietków sieć kanalizacyjna obejmuje miejscowości Mietków, Maniów, Maniów Mały i częściowo Borzygniew. W gminie Niemcza istnieją trzy odcinki kanalizacji w Niemczy, Kietlinie, Przerzeczynie Zdroju i Nowej Wsi Niemczańskiej. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 41 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” W gminie Sobótka sieć kanalizacyjna rozwinięta jest stosunkowo najlepiej i obejmuje miasto Sobótka i wsie Sulistrowice, Sulistrowiczki i Rogów Sobócki. Kanalizacja na terenie miasta w 80% powstała jeszcze przed II wojną światową. Z kanalizacji korzysta 62% mieszkańców tej gminy. Kwestia oczyszczania ścieków również należy do priorytetowych celów gmin. W chwili obecnej stan tej infrastruktury przedstawia się następująco: Gmina Dzierżoniów posiada jedną oczyszczalnie ścieków zlokalizowaną w Mościsku o przepustowości 500m³ na dobę. Gmina Marcinowice posiada jedną oczyszczalnię ścieków typu EKO-BLOK w Marcinowicach o mocy przerobowej 2x120m³ na dobę oraz niewielką oczyszczalnię typu Polaris o mocy 22,4m³ na dobę. Na terenie gminy znajduje się także oczyszczalnia przy Zamku Krasków oraz oczyszczalnia przy zakładach przetwórstwa owoców i warzyw w Strzelcach. Gmina Mietków posiada jedną oczyszczalnię typu BOS 200. Gmina Niemcza posiada cztery lokalne oczyszczalnie w Niemczy (oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna), Kietlinie (oczyszczalnia hydrobotaniczna), Przerzeczyn Zdrój (oczyszczalnia typu BIOBLOK), Wilków Wielki (oczyszczalnia mechanicznobiologiczna typu „Biocelere B-55”). Gmina Sobótka dysponuje dwoma oczyszczalniami typu mechaniczno-biologiczne w Sobótce i Sulistrowicach obsługujące ponad 50% ścieków gminnych. Systemy oczyszczania ścieków na terenie gmin Stowarzyszenia wymaga dalszej rozbudowy i unowocześnienia. 2.6.5. Zagospodarowanie odpadów Wywóz i składowanie odpadów na terenie gmin SGŚ zorganizowany jest w oparciu o wysypiska odpadów. Na terenie Stowarzyszenia nie działają spalarnie odpadów, ani też inne zakłady przerobowe. W gminie Dzierżoniów działa jedno składowisko odpadów zlokalizowane na terenie gmin Dzierżoniów i Niemcza, które obsługuje sześć gmin, a jego okres funkcjonowania szacuje się na 5 lat. Trwają prace nad rozwiązaniem problemu odpadów w skali powiatu dzierżoniowskiego. W gminie Marcinowice nie ma obecnie wysypiska śmieci. Odpady z terenu gminy wywożone są przez zewnętrzne przedsiębiorstwa ze Świdnicy oraz Krapkowic. Na terenie gminy prowadzona jest segregacja odpadów, które przekazywane są do Międzygminnego Centrum Segregacji Odpadów w Strzegomiu. W gminie Mietków w 1999 r. uruchomiono składowisko odpadów pomiędzy miejscowościami Wawrzeńczyce i Stróża, którego eksploatacja zakończy się w 2020 r. W gminie Sobótka działa wysypisko śmieci w Strzegomianach, którego eksploatację planuje się zakończyć w 2009 roku. Na jego terenie prowadzi się segregację śmieci. Gminy Dzierżoniów i Sobótka prowadzą selektywną zbiórkę odpadów. W stosunkowo najlepszej sytuacji są gminy Marcinowice i Mietków, natomiast w gminach Dzierżoniów, Niemcza i Sobótka sytuacja wymaga utworzenia nowych składowisk lub wprowadzenia rozwiązań alternatywnych. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 42 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” 2.7. Uzasadnienie spójności obszaru ZSROW Obszar działania Stowarzyszenia Gmin Ślężańskich wykazuje znaczną spójność pod względem przyrodniczym, społecznym, gospodarczym i kulturowym. Gminy położone są wokół integrującego je przyrodniczo Masywu Ślęży, który stanowi też element identyfikacji geograficznej i kulturowej mieszkańców obszaru. Jednocześnie tereny te charakteryzuje duża różnorodność atrakcji turystycznych dających się połączyć w zwartą ofertę rekreacyjną obejmującą wiele form wypoczynku takich jak: turystyka piesza i rowerowa, sporty wodne, obserwacje dzikiej przyrody, sporty ekstremalne (nurkowanie i wspinaczka). Istniejące w gminach szlaki turystyczne posiada istotny potencjał rozbudowy i uatrakcyjnienia dzięki połączeniu ich w zwartą sieć obejmującą cały obszar SGŚ. Uzupełnieniem atrakcyjności ekologicznej Partnerstwa jest bogate dziedzictwo kulturowe, w tym w szczególności liczne zespoły pałacowo-parkowe. Strategiczne znaczenie ma tutaj również położenie w bezpośredniej bliskości trzech ośrodków miejskich: Wrocławia, Świdnicy i Dzierżoniowa, dla których Partnerstwo jest naturalnym zapleczem turystycznym, osadniczym, inwestycyjnym oraz źródłem siły roboczej. Gminy stowarzyszone leżą na terenie Dolnego Śląska – regionu, który przechodząc na przestrzeni dziejów z rąk do rąk, pozostał obszarem zwartym kulturowo. Obecni mieszkańcy stanowią w większości ludność napływową z byłych kresów wschodnich. Ich związek z terenem realizacji ZSROW jest silny i systematycznie wzrasta. Duże podobieństwo wykazuje również struktura demograficzna oraz struktura zatrudnienia w gminach stowarzyszonych. Pozwala to na podejmowanie zintegrowanych działań mających na celu stworzenie dodatkowych źródeł dochodu dla gospodarstw domowych. Mimo znacznego zróżnicowania stopy bezrobocia w gminach borykają się one z identycznymi problemami związanymi z koniecznością modernizacji gospodarki wiejskiej i stworzenia możliwości przechodzenia rolnictwa do innych sektorów gospodarki. Struktura gospodarki obszaru opiera się na niewielkich gospodarstwach rolnych oraz małych i średnich przedsiębiorstwach. Pozwala to na realizację programów, których celem jest stworzenie nowych możliwości rozwoju wsi (agroturystyka) i sektora MŚP (produkt lokalny) poprzez realizację celów ZSROW. Cele strategiczne zaproponowane przez Stowarzyszenia Gmin Ślężańskich zostały poddane weryfikacji poprzez badanie sondażowe przeprowadzone na próbie 300 mieszkańców. Wyniki sondażu pokazały, że są one jednomyślnie akceptowane. Jednocześnie strategia powstawała w sposób uspołeczniony z wydatnym wkładem członków wspólnot lokalnych wszystkich gmin. Po dokonaniu analizy mieszkańcy dokonali wyboru priorytetów i to ich propozycje złożyły się na działania i zadania ujęte w strategii. Oznacza to, że cele ZSROW LGD „Ślężanie” są nie tylko przez nich akceptowane, ale są w dużej mierze ich dziełem. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 43 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” 3. Aktualnie wdrażane inicjatywy/projekty na obszarze ZSROW Na terenie Stowarzyszenia Gmin Ślężańskich realizuje się obecnie następujące projekty i inicjatywy: Projekty realizowane w gminie Marcinowice: Remont świetlicy wiejskiej w Tworzyjanowie – gmina Marcinowice, środki własne, Budowa remizy w Tworzyjanowie – gmina Marcinowice, środki własne, Budowa ulic, kanalizacji burzowej i chodników ulic: Leśmiana, Iwaszkiewicza, Asnyka, Staffa, Kruczkowskiego – gmina Marcinowice, środki własne, Rozbudowa i modernizacja istniejącego oświetlenia ulicznego w gminie Marcinowice, środki własne, Budowa sali zebrań wiejskich w Kątkach – gmina Marcinowice, środki własne, Budowa hali sportowo wielofunkcyjnej Marcinowicach, środki własne, przy Zespole Szkół w Budowa boiska wielofunkcyjnego przy Zespole Szkół w Marcinowicach, 20 % - środki własne 80 % - SPO w ramach działania 2.3 „Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego”. Projekty realizowane w gminie Sobótka: Program PHARE 2003 „Aktywne formy zwalczania bezrobocia” realizowany w gminie Sobótka w okresie 1 grudnia 2005 – 31 sierpnia 2006. W jego ramach prowadzi się następujące działania: Doradztwo przygotowujące do uruchomienia i prowadzenia działalności gospodarczej Doradztwo realizowane przez ekspertów i praktyków o dużym doświadczeniu w prowadzeniu działalności gospodarczej. Na konsultacje grupowe przeznaczonych zostanie 40 godzin. Ponadto każdy beneficjent otrzyma ok. 20 godzin indywidualnego doradztwa i coachingu przez okres 6 miesięcy. Beneficjenci zostaną również objęci wsparciem psychologicznym w postaci treningu podnoszącego samoocenę i ćwiczącego asertywność. Program obliczony na 12 godzin warsztatów realizowany będzie w grupach 10 osobowych. Jednorazowe wsparcie Przyznanie wsparcia odbywać się będzie na podstawie przygotowanych przez beneficjentów biznesplanów. Będzie miało formę refundacji części (max. 50%) wydatków związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz refundacji w 100% wydatków, związanych ze składkami na: obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych poniesionych przez beneficjentów Przedsięwzięcia w okresie 6 miesięcy od dnia rejestracji działalności gospodarczej. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 44 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Rekrutacja W projekcie mogą uczestniczyć osoby, które ukończyły 50. rok życia, a szczególnie bezrobotne oraz poszukujące pracy - nie pobierające świadczeń emerytalnych, zamieszkałe na terenie 5 gmin dolnośląskich, tj. Środa Śląska, Jelcz Laskowice, Trzebnica, Sobótka, Oława. Projekty realizowane w gminie Dzierżoniów: Plac sportowo-rekreacyjny we Włókach /boisko do piłki nożnej, koszykówki, siatkówki, kometki, plac zabaw dla dzieci/- zrealizowany ze środków własnych gminy. Centrum Kulturalno-Sportowe w Uciechowie /boisko do piłki nożnej z trybuną, dwufunkcyjne do koszykówki i tenisa ziemnego, boisko do siatkówki, plac zabaw dla dzieci, ścieżka zdrowia, miejsce spotkań dla mieszkańców – wiata drewniana i grill, budynek, stanowiący zaplecze boisk oraz spełniający funkcję sali wiejskiej/ - inwestycja współfinansowana ze środków Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej w ramach SPO-ROL działanie 2.3 „Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego”. - wartość inwestycji -1.248.762,34 zł, wysokość dofinansowania 450.000,00 zł - termin realizacji – do 31.10.2006r. Kompleks sportowo-rekreacyjny przy Klubokawiarni w Roztoczniku /boisko do piłki nożnej, koszykówki, siatkówki, plac zabaw dla dzieci, ścieżka zdrowia, wiata drewniana i grill, rozbudowa istniejącego budynku w celu zapewnienia zaplecza socjalno-sanitarnego/. - inwestycja w trakcie realizacji, część prac wykonano ze środków własnych gminy przy udziale mieszkańców, - inwestycja posiada pozwolenie na budowę i wszystkie niezbędne dokumenty do złożenia wniosku o dofinansowanie ze środków UE. Centrum Sportowo-Rekreacyjno-Oświatowe w Dobrocinie /boisko do piłki nożnej, koszykówki, siatkówki, plac zabaw dla dzieci, ścieżka zdrowia, wiata drewniana i grill, parking, budynek, stanowiący zaplecze boisk oraz spełniający funkcję sali wiejskiej/ - inwestycja posiada pozwolenie na budowę i wszystkie niezbędne dokumenty do złożenia wniosku o dofinansowanie ze środków UE. Park wiejski z infrastrukturą sportowo-rekreacyjną w miejscowości Książnica /boisko do piłki nożnej, koszykówki, siatkówki, plac zabaw dla dzieci, ścieżka zdrowia, wiata drewniana i grill, scena stała z zadaszeniem, parking/ - inwestycja w trakcie realizacji, część prac wykonano ze środków własnych gminy przy udziale mieszkańców, - wniosek o dofinansowanie inwestycji ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach ZPORR działanie 3.1 Obszary Wiejskie został złożony do Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego i został pozytywnie zweryfikowany pod względem formalnym, w chwili obecnej oczekuje na ocenę merytoryczną. Obiekty małej architektury służące codziennej rekreacji mieszkańców miejscowości Ostroszowice /boisko do koszykówki, siatkówki, plac zabaw dla dzieci, ścieżka zdrowia, scena stała, wiata drewniana i grill/ - inwestycja w trakcie realizacji, część prac wykonano ze środków własnych gminy, - inwestycja posiada pozwolenie na budowę i wszystkie niezbędne dokumenty do złożenia wniosku o dofinansowanie ze środków UE. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 45 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” W roku bieżącym planuje się budowę ze środków własnych gminy placów zabaw dla dzieci w miejscowościach Mościsko, Owiesno, Jodłownik Budowa środowiskowej sali sportowej przy Szkole Podstawowej w Tuszynie, obejmująca budowę hali sportowej z zapleczem o pow. 968 m², zagospodarowanie parku zabytkowego o pow. 1.7 ha. Wartość inwestycji 6,1 mln PLN. Inwestycja realizowana będzie od roku 2006 ze środków własnych gminy oraz środków zewnętrznych. Wniosek o dofinansowanie złożono do Kontraktu Wojewódzkiego na rok 2006 oraz do Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska. Opracowanie dokumentów pt. „Opis planowanych do realizacji zadań” dla poszczególnych miejscowości gminy. Opracowania obejmują inwentaryzację poszczególnych miejscowości, ocenę mocnych i słabych stron, określenie planu rozwoju miejscowości. Opracowania obejmują także koncepcję zagospodarowania wybranego przez mieszkańców obszaru wspólnego w obrębie wsi. Dokumenty stanowią wytyczne dla rozwoju miejscowości oraz stanowić będą załączniki do wniosków o dofinansowanie ze środków UE przedsięwzięć priorytetowych wybranych przez mieszkańców W trakcie opracowania Plan urządzeniowo-rolny dla Gminy Dzierżoniów, który obejmuje rolniczą przestrzeń produkcyjną gminy. Dokument o wartości 206 tys. zł, częściowo finansowany ze środków Terenowego Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych Województwa Dolnośląskiego w wys. 171,5 tys. zł. Wykonano dokumentację projektowo-wykonawczą na kanalizację miejscowości Piława Dolna, Mościsko i Nowizna. Dokumentację środków własnych gminy. Realizacja budowy uzależniona jest dofinansowania ze środków zewnętrznych w tym UE Wartość 33.787.453,00 zł. sanitarną dla wykonano ze od uzyskania kosztorysowa Projekty realizowane na terenie gminy Niemcza: Modernizacja Biblioteki i GCI w Niemczy, wartość projektu 59 953 PLN, inwestycja realizowana w 2005 roku. Likwidacja szamb w Niemczy, projekt o wartości 118 145 PLN, realizowany w 2005 roku. Remont szkoły w Przerzeczynie Zdroju, projekt o wartości 24 943 PLN, dofinansowany w wys. 10 226 PLN, inwestycja realizowana w 2005 roku. Remont drogi Gilów-Koślin, inwestycja o wartości 148 869 PLN dofinansowania w wysokości 117 631 PLN, inwestycja realizowana w roku 2005. Projekty realizowane na terenie gminy Mietków: W 2004 roku ze środków przedakcesyjnych w ramach programu SAPARD wybudowana została kanalizacja sanitarna o długości 10 km. dla dwóch miejscowości Maniów Wielki i Proszkowice o łącznej wartości 2.080.324 zł z czego kwota 899.989 zł to środki SAPARD. Za kwotę 19.645 zł zakupionych zostało 20 pojemników do segregacji odpadów komunalnych. Na to zadanie gmina pozyskała środki z Europejskiego Funduszu Rozwoju Wsi Polskiej. W 2005 roku gmina przystąpiła do prac związanych z dalszą rozbudową kanalizacji sanitarnej. Etapem I są prace projektowe. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 46 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” W 2006 roku gmina modernizuje Stacje Uzdatniania Wody w Mietkowie za kwotę 862 000 zł oraz buduje sieć przesyłową z Mietkowa do Proszkowic za kwotę 192.000 zł Wszystkie zadania realizowane są ze środków własnych gminy i pożyczki z WFOŚi. 4. Analiza SWOT obszaru objętego ZSROW W celu dokonania zbiorczego podsumowania wyników diagnozy obszaru ZSROW przeprowadzona została analiza SWOT – silnych i słabych storn Stowarzyszenia oraz szans i zagrożeń, które mogą się przed nim pojawić. Proces formułowania ostatecznej wersji analizy przebiegał trzema zasadniczymi torami. 1. W trakcie warsztatów z mieszkańcami w każdej z gmin poproszono ich o sporządzenia w grupach analiz SWOT obszaru Stowarzyszenia. 2. Dokonano przeglądu dokumentów strategicznych gmin i porównania przeprowadzonych w nich analiz SWOT. 3. Następnie skonfrontowano wyniki analizy porównawczej z zapisami zebranymi od mieszkańców gmin i porównano z wnioskami płynącymi z diagnozy obszaru ZSROW. W efekcie przyjęcia takiej metodologii powstała spójna analiza SWOT dla obszaru Stowarzyszenia, która uwzględnia opinie mieszkańców obszaru, zapisy ujęte w dokumentach strategicznych gmin i wyniki diagnozy przedstawionej w drugiej części niniejszego dokumentu. Ze względu na zakres działania programu Leader + i określone w jego ramach tematy wiodące analiza została podzielona na cztery zasadnicze części: 1. Warunki rozwoju turystyki. 2. Warunki rozwoju gospodarki lokalnej. 3. Warunki rozwoju społecznego. 4. Warunki rozwoju gospodarki opartej na wiedzy. Warunki rozwoju turystyki MOCNE STRONY SŁABE STRONY Bardzo korzystne położenie Niewystarczające zagospodarowanie geograficzne turystyczne atrakcji Dobre warunki rozwoju turystyki Zanieczyszczenie bakteriologiczne rzek i zbiorników wodnych Obecność obszarów chronionych w Mało atrakcyjny wygląd miejscowości postaci parków krajobrazowych i zabytków Różnorodność ukształtowania terenu Brak szlaków i ścieżek rowerowych Różnorodność atrakcji turystycznych Zły stan techniczny większości obiektów zabytkowych Symboliczne znaczenie Ślęży dla Zanieczyszczenia powietrza ze strony regionu i Europy (obecność w sieci ośrodków miejskich (Świdnicy i Natura 2000) Dzierżoniowa) Największy zbiornik wodny w Brak zagospodarowania województwie – Zalew Mietkowski turystycznego Zalewu Mietkowskiego i innych zbiorników wodnych Bogactwo przyrodnicze fauny i flory Niska świadomość ekologiczna mieszkańców, dzikie wysypiska śmieci Bliskość ośrodków miejskich, jako Słabo rozwinięta baza hotelowa i źródeł ruchu turystycznego gastronomiczna Bogate dziedzictwo kulturowe – Brak gospodarstw agroturystycznych Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 47 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” liczne zabytki Tradycyjna gościnność mieszkańców Duża ilość imprez masowych o znaczeniu ponadlokalnym Istnienie lotniska sportowego w Mirosławicach Istniejąca sieć szlaków turystycznych Obecność wód leczniczych i uzdrowiska Bardzo dobra dostępność komunikacyjna Stowarzyszenia i atrakcji SZANSE Rosnący ruch turystyczny Niechęć i brak świadomości mieszkańców w stosunku do podejmowania działalności w obszarze turystyki Brak znajomości języków obcych wśród mieszkańców Brak środków na inwestycje w rozwój bazy turystycznej Niski standard oferty turystycznej Zaśmiecanie atrakcji przez korzystających z nich turystów Zły stan techniczny dróg Popularność aktywnego wypoczynku i uprawiania sportów wyczynowych Rozwój turystycznych funkcji obszarów wiejskich jest jednym z priorytetów strategii województwa Możliwość pozyskania środków z funduszy europejskich na zagospodarowanie atrakcji turystycznych Budowa domków letniskowych na terenie Stowarzyszenia Szerokie możliwości promocji Stowarzyszenia przez Internet Poprawa stanu środowiska naturalnego w skutek rozbudowy infrastruktury komunalnej Zachowanie naturalnych walorów terenów dzięki włączeniu ich do europejskich sieci ochrony przyrody ZAGROŻENIA Brak inwestycji w rozwój bazy turystycznej Konkurencja ze strony innych terenów atrakcyjnych turystycznie (Kotlina Kłodzka, Sudety) Niekorzystne i niestabilne przepisy prawne utrudniające rozwój agroturystycznych funkcji gospodarstw rolnych Brak środków na inwestycje w turystykę w skutek konieczność podnoszenia standardów życia mieszkańców Dalsza degradacja zabytków Dewastacja atrakcji przyrodniczych na skutek zwiększenia ruchu turystycznego Utrzymywanie się negatywnych postaw społecznych Degradacja środowiska wskutek rozwoju przemysłu wydobywczego w związku z koniunkturą na budowę dróg Wykorzystanie krajowych i europejskich programów rozwoju obszarów wiejskich do poprawy atrakcyjności terenu Aktywizacja mieszkańców do podejmowania działalności w obszarze turystyki Warunki rozwoju gospodarki lokalnej MOCNE STRONY SŁABE STRONY Bardzo dobre warunki dla rozwoju Rozdrobniona struktura gruntowa Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 48 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” rolnictwa towarowego Rozwinięte sadownictwo Możliwość rozwijania produkcji ekologicznej (nieskażone gleby dobrej jakości) Rozwinięty przemysł wydobywczy Wzrost dochodów gospodarstw rolnych dzięki dopłatom Szerokie możliwości pozyskiwania wsparcia dla gospodarstw rolnych Istnienie zakładów przetwórstwa produktów rolnych Znaczący potencjał produktów lokalnych (wędliny, wypieki, przetwory) Notowany spadek bezrobocia w gminach Gospodarka oparta na małych podmiotach – silna pozycja sektora MŚP Szeroka gama wyjątkowych produktów o charakterze lokalnym Polityka gmin sprzyjająca lokowaniu inwestycji Bardzo dobra dostępność komunikacyjna SZANSE Pozyskanie środków z Unii Europejskiej na rozwój sektora MŚP Polityka państwa sprzyjająca koncentracji gruntów rolnych Rozwój handlu związany ze wzrostem ruchu turystycznego Rosnące dochody rolników związane z dopłatami Perspektywy rozwoju produkcji ekologicznej i popytu na tego rodzaju produkty Rozwój przemysłu wydobywczego Szerokie możliwości certyfikacji jakościowej dla produktów rolnospożywczych Dobra koniunktura gospodarcza Dominacja małych gospodarstw rolnych Brak wiedzy na temat upraw ekologicznych, trudności w dostępności środków na przekwalifikowanie produkcji Niekorzystny wpływ eksploatacji surowców na środowisko naturalne Brak spółdzielczości i grup producenckich Odpływ młodych ludzi ze wsi Niski poziom wykształcenia na wsi Wysokie bezrobocie wśród kobiet i ludzi młodych Niekorzystna struktura dochodów ludności Nieopłacalność produkcji rolnej Niska aktywność gospodarcza mieszkańców Brak większych inwestycji w gminach ZAGROŻENIA Trudności w podejmowaniu działalności gospodarczej (niestabilne przepisy, wysokie koszty) Utrzymywanie się niekorzystnej struktury rolnej ze względu na możliwość korzystania z ubezpieczeń rolniczych Brak wsparcia ze strony państwa na rzecz restrukturyzacji gospodarki na obszarach wiejskich System dopłat petryfikujący strukturę społeczną na wsi Konkurencyjność produkcji rolniczej z państw UE Wyludnianie się wsi, w szczególności poprzez odpływ ludzi młodych i wykształconych Konkurencja okolicznych gmin w pozyskiwaniu inwestorów Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 49 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Warunki rozwoju społecznego MOCNE STRONY SŁABE STRONY Aktywne społeczności lokalne w Rozwój patologii wśród gminach mieszkańców, w tym młodzieży Dobrze rozwinięta oświata Niski standard życia mieszkańców wsi Dobra dostępność usług medycznych Rosnąca liczba osób korzystających z pomocy społecznej Wysoki poziom bezpieczeństwa Stosunkowo niska wykrywalność kradzieży Aktywna działalność GOK Ujemny przyrost naturalny Znaczna liczba zespołów ludowych Konieczność likwidacji placówek cieszących się wsparciem gmin oświatowych w związku z niżem demograficznym Kultywowanie tradycji lokalnych Ucieczka ludzi młodych do dużych przez mieszkańców miast i zagranicę Wiele imprez rekreacyjnych i kulturalnych dla mieszkańców Aktywność klubów sportowych Duża aktywność organizacji społecznych działających w gminach SZANSE ZAGROŻENIA Wykorzystanie aktywności wspólnot Pogłębianie się biedy na wsi lokalnych Dalszy rozwój krajowych i Brak aktywnej polityki społecznej ze międzynarodowych programów strony państwa i samorządów społecznych (EFS) powiatowych Korzystny klimat dla aktywności Starzenie się społeczeństwa, w społecznej szczególności na wsiach Wzrost gospodarczy może przyczynić Degradacja społeczności lokalnych w się do przełamania niekorzystnych związku z rozwojem patologii tendencji na wsi Warunki rozwoju gospodarki opartej na wiedzy MOCNE STRONY SŁABE STRONY Rozwinięta sieć telekomunikacyjna Niski poziom wykształcenia społeczności Możliwość wykorzystania Brak wiedzy i umiejętności do naturalnych wzniesień do wykorzystania nowych technologii rozprowadzania radiowego sygnału sieci Internet Możliwości pozyskania środków na Brak inwestycji sektora rozwój nowych technologii technologicznego na terenie ZSROW Bieda na wsi uniemożliwia korzystanie ze zdobyczy technologicznych Wysoki koszt dostępu do Internetu Koncentracja sektora technologicznego w miastach SZANSE ZAGROŻENIA Możliwość zwiększenia dochodów Utrzymywanie się monopolu TP S.A. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 50 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” przedsiębiorców dzięki wykorzystaniu nowych technologii Szybki rozwój tego sektora gospodarki Rozwój gospodarki opartej na wiedzy jest priorytetem strategii regionalnej i NPR Dobry klimat dla rozwoju nowych technologii na dostarczanie usług telekomunikacyjnych na obszarach wiejskich Opór społeczności lokalnych wobec lokowania inwestycji wykorzystujących ekologiczne technologie spalania odpadów Wnioski z analizy SWOT 1. Partnerstwo „Ślężanie” posiada bardzo znaczący potencjał rozwoju turystyki rekreacyjnej oraz sportowej. 2. Partnerstwo ma znaczące zasoby w zakresie dziedzictwa kulturowego. 3. Baza i oferta turystyczna wymagają rozbudowy. 4. Gospodarka Partnerstwa dysponuje dużym potencjałem rozwojowym. 5. Istotnym problemem jest niska aktywność gospodarcza mieszkańców. 6. Istnieją dobre warunki rozwoju produkcji rolniczej i przetwórstwa żywności. 7. Społeczności lokalne na terenie Partnerstwa są aktywne i skłonne do współpracy. 8. Wspólnoty borykają się z problemami wynikającymi z biedy i bezrobocia, takimi jak patologie społeczne, wykluczenie społeczne, migracje z obszarów wiejskich. 9. Gminy oferują dobrą infrastrukturę społeczną i są atrakcyjne pod względem osiedleńczym. 10. Rozwój gospodarki opartej na wiedzy napotyka znaczne bariery w postaci niskiego wykształcenia mieszkańców, konkurencji ośrodków miejskich oraz wysokich kosztów dostępu do sieci Internet. Przeprowadzenie analizy SWOT w wybranych obszarach pozwoliło na dokonanie wyboru tematów wiodących proponowanych w ramach programu LEADER + Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 51 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” 5. ZSROW – cele i planowany budżet 5.1. Tematy wiodące i cele strategiczne Wskazanie tematów wiodących ZSROW LGD „Ślężanie” odbyło się w drodze: 1. Analizy wyników SWOT; 2. Konsultacji z mieszkańcami; 3. Analizy zgłoszonych przez mieszkańców projektów do realizacji w ramach ZSROW; 4. Konsultacji grupy roboczej przygotowującej warsztaty z mieszkańcami i strategię; Przyjęta metoda postępowania zagwarantowała, że wybrane tematy wiodące będą zgodne z oczekiwaniami mieszkańców oraz zyskają potwierdzenie w drodze naukowej analizy wniosków płynących z przeprowadzonych badań społecznych, diagnozy obszaru ZSROW, a także zostaną potwierdzone przez mieszkańców w formie zaproponowanych projektów działań. W głosowaniu przeprowadzonym w trakcie warsztatów w każdej z gmin Stowarzyszenia tematy wiodące w ramach Pilotażowego Programu Leader + uzyskały następującą liczbę głosów (każdy mieszkaniec dysponował dwoma głosami): 1. Innowacja – zastosowanie nowych informacji know-how i nowych technologii w celu podniesienia konkurencyjności produktów i usług świadczonych na terenach wiejskich - 21 głosów. 2. Poprawa jakości życia na obszarach wiejskich – 76 głosów. 3. Podnoszenie wartości lokalnych produktów zwłaszcza przez ułatwienie małym jednostkom produkcyjnym dostępu do rynku dzięki wspólnym działaniom – 61 głosów. 4. Wykorzystanie zasobów naturalnych i kulturowych, w tym potencjału obszarów należących do sieci Natura 2000 – 108 głosów. Wynik głosowania wskazał na odrzucenie tematu 1. Pozostałe trzy tematy zostały poddane analizie w ramach prac grupy roboczej. Odbywały się one na bazie weryfikacji i oceny możliwości realizacji projektów zgłoszonych do ZSROW przez mieszkańców i gminy. W wyniku dokonanej analizy grupa robocza zdecydowała o wyborze dwóch tematów wiodących: Wykorzystanie zasobów naturalnych i kulturowych, w tym potencjału obszarów należących do sieci Natura 2000 Podnoszenie wartości lokalnych produktów zwłaszcza przez ułatwienie małym jednostkom produkcyjnym dostępu do rynku dzięki wspólnym działaniom Wybór ten podyktowany był wynikami głosowania mieszkańców, wynikami analizy SWOT oraz wynikami analizy projektów zgłoszonych do ZSROW. Został on następnie zaprezentowany mieszkańcom i przez nich zaaprobowany. W oparciu o wybrane tematy wiodące sformułowana została wizja Partnerstwa, a w następnej kolejności cele strategiczne i operacyjne. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 52 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Wizja Partnerstwa „Ślężanie” Magiczna Ziemia Ślężańska przyciąga do siebie wszystkich, którzy chcą odnaleźć jej legendarne wielokulturowe dziedzictwo, piękno naturalnej przyrody i otwartość mieszkańców. Społeczność i jej goście, żyją w przyjaznym środowisku, czerpiąc satysfakcję z harmonijnego wykorzystania jego zasobów, szacunku do wyjątkowych tradycji i zadbanych atrakcji. Aktywność i partnerska współpraca samorządu, przedsiębiorców i organizacji społecznych zapewnia rozwój naszego potencjału, zachowanie naszej tożsamości i wykorzystanie nowoczesnych zdobyczy cywilizacyjnych. Wybór tematów wiodących przesądził o kształcie zapisów odnoszących się do celów strategicznych zawartych w ZSROW. Cele strategiczne zostały w dalszej kolejności rozpisane na cele operacyjne wskazując na zasadnicze kwestie, jakie powinny zostać podjęte dla ich realizacji. Cele strategiczne i operacyjne: 1. Podniesienie atrakcyjności turystycznej Ziemi Ślężańskiej i rozwój potencjału społecznego jej mieszkańców przez wykorzystanie miejscowych zasobów naturalnych i kulturowych. 1.1. Bogata oferta turystyczna bazująca na walorach naturalnych i kulturowych regionu. 1.2. Rozwinięta sieć atrakcji i bazy/infrastruktury turystycznej obszaru partnerstwa. 1.3. Dostępny i skuteczny system informacji i promocji turystycznej Ziemi Ślężańskiej. 2. Wykreowanie szerokiej gamy produktów lokalnych dla aktywizacji i polepszenia konkurencyjności gospodarki regionu. 2.1. Wykorzystanie i rozwój potencjału miejscowego /baza produkcyjna i społeczna/ produktu lokalnego. 2.2. Efektywny system kreowania i zarządzania produktem lokalnym. 2.3. Produkty lokalne Ziemi Ślężańskiej są znane i dostępne. W wyniku dalszych prac, cele operacyjne zostały rozpisane na działania w latach 20072013, te z kolei rozpisano na zadania, jakie Partnerstwo ma zamiar zrealizować w okresie 2006-2008. Zapis ten prezentują poniższe tabele: Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 53 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Szczegółowa matryca działań i zadań do ZSROW w ramach priorytetu Zasoby Naturalne i Kulturowe Lp. 1. 2. 3. 4. Działania 2007-2013 Inwentaryzacja zasobów naturalnych i kulturowych obszaru Partnerstwa Stworzenie sieci ścieżek i tras turystycznych po terenie Partnerstwa Stworzenie Centrum Informacji Turystycznej Podniesienie wartości istniejących atrakcji Zadania 2007-2008 - inwentaryzacja cennych miejsc i obiektów przyrodniczych - stworzenie bazy fotograficznej atrakcji naturalnych i kulturowych wraz z ich opisem i historią - opracowanie wspólnie z mieszkańcami koncepcji uatrakcyjnienia wsi - przygotowanie planu utworzenia lokalnych izb pamięci (wybór miejsca, zebrania eksponatów, pamiątek) - opracowanie dokumentacji i wytyczenie ścieżki rowerowej po Partnerstwie szlaków samochodowych po Partnerstwie ścieżek edukacyjnych w gminach - oznaczenie szlaków jednolitymi tablicami z logo partnerstwa - wytyczenie wspólnej pieszej ścieżki turystycznej po Partnerstwie - opracowanie i wydanie mapy Partnerstwa uwzględniającej lokalne atrakcje turystyczne - ustawienie tablic informacyjnych we wszystkich miejscowościach Partnerstwa - ustawienie tablic informacyjnych przy ważniejszych drogach na granicach Partnerstwa - uruchomienie strony internetowej z informacją o atrakcjach, bazie noclegowej, imprezach i wydarzeniach na terenie Partnerstwa - utworzenie punktów informacji turystycznej w każdej gminie z możliwością rezerwacji noclegów - wydanie informatora turystycznego wraz z opisem lokalnych produktów i ich wytwórców - wydanie kalendarza promocyjnego - opracowanie jednolitego oznakowania atrakcji (znaki kierunkowe i tablice informacyjne) - promowanie atrakcji poprzez umieszczenie ich zdjęć i opisów na stronach internetowych i w wydawnictwach Partnerstwa - opracowanie w kilku językach oferty obiektów pałacowych przeznaczonych do sprzedaży i Źródła finansowania Odpowiedzialność Partnerzy LGD Towarzystwa miłośników przyrody zabytków Sołectwa Mieszkańcy Szkoły LGD Samorządy Uczelnie Wyższe Przedsiębiorcy Parafie Szkoły Organizacje lokalne PPL+ LGD Gestorzy bazy turystycznej i noclegowej Mieszkańcy Wydawnictwa Zarządy dróg PPL+ LGD Lokalne organizacje turystyczne Szkoły Mieszkańcy Sołtysi Gminy PPL+ Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka i PPL+ 54 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” 5. 6. Wykreowanie nowych atrakcji turystycznych Organizacja imprez promocyjnych i rekreacyjnych skierowanie jej do potencjalnych inwestorów - organizacja akcji porządkowania obiektów turystycznych we wsiach Partnerstwa stworzenie kompleksu zielonych boisk (dokumentacja techniczna) - stworzenie projektu zagospodarowania Zalewu Mietkowskiego (Przystań Wikingów) - opracowanie dokumentacji budowy skansenu w gminie Sobótka - rekonstrukcja grodu w Dolinie Tatarskiej w gminie Niemcza (dokumentacja techniczna) - opracowanie planu zagospodarowania Doliny Kwitnących Sodów w gminie Marcinowice na bazie Święta Kwitnących Sadów - zorganizowanie akcji promujących produkty lokalne w trakcie imprez rekreacyjnych w gminach - podniesienie atrakcyjności imprez lokalnych poprzez: organizację Festiwalu Rzemiosł Artystycznych i Produktu Lokalnego organizację widowisk historycznych i ilustracji legend oraz tradycji lokalnych z udziałem mieszkańców gmin organizację plenerów artystycznych organizację zawodów i turniejów gmin - promocja Partnerstwa poprzez udział w imprezach regionalnych, krajowych i międzynarodowych Agencje rządowe LGD Eksperci Projektanci Uczelnie Wyższe Gminy PPL+ LGD Samorządy Sołectwa Szkoły Wytwórcy Produktów Lokalnych Kluby Sportowe PPL+ Szczegółowa matryca działań i zadań do ZSROW Partnerstwa „Ślężanie” w ramach priorytetu Produkt Lokalny Lp. 1. Działania 2007-2013 Zadania 2007-2008 Inwentaryzacja produktów lokalnych i ich potencjalnych producentów - stworzenie listy produktów lokalnych i ich wytwórców - inwentaryzacja metod i sposobów wywarzania produktów lokalnych - opracowanie z udziałem mieszkańców zbioru tradycyjnych przepisów kulinarnych zamieszczenie na stronach internetowych Partnerstwa bazy danych produktów lokalnych Odpowiedzialność Partnerzy Źródła finansowania LGD Ośrodki doradztwa rolniczego Sołtysi Lokalne organizacje gospodarcze Koła gospodyń wiejskich PPL+ Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 55 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” 2. 3. 4. 5. Opracowanie Strategii Marketingowej Partnerstwa Wypromowanie produktu lokalnego marki Dystrybucja produktów na terenie Partnerstwa i poza nim Wprowadzenie na rynek gamy nowych produktów lokalnych - rozpisanie konkursu na opracowanie strategii marketingowej Partnerstwa - wyłonienie wykonawcy strategii - opracowanie jednolitej i spójnej identyfikacji wizerunkowej dla Partnerstwa i produktu lokalnego - rozpoczęcie wdrażania strategii - opracowanie procedury nadawania marki produktu lokalnego - założenie kapituły marki i opracowanie jej regulaminu - ogłoszenie konkursu na najlepszy produkt lokalny - promocja produktów lokalnych na imprezach organizowanych przez Partnerstwo (stoiska dla wytwórców) - sprzedaż produktów w centrach informacji turystycznej oraz w obiektach noclegowych - rozpowszechnianie informacji o produktach lokalnych i ich wytwórcach poprzez umieszczenie informacji o nich w wydawnictwach oraz na stronach internetowych Partnerstwa - opracowanie i wydanie książki kucharskiej promującej lokalne produkty kulinarne - sprzedaż produktów w trakcie imprez lokalnych - stworzenie sieci stoisk produktami lokalnymi w centrach informacji turystycznej i sklepach na terenie Partnerstwa - uruchomienie sklepiku internetowego - udział w krajowych i międzynarodowych targach - przeprowadzenie serii szkoleń producentów na temat: Marketingu Dystrybucji poprzez Internet Pozyskiwania środków z funduszy UE Poszerzania rynków zbytu - rozpisanie i przeprowadzenie konkursu na najciekawsze nowe produkty lokalne przeprowadzenie badań marketingowych dotyczących możliwości wprowadzenia na rynek wybranych produktów - wsparcie udziału producentów lokalnych w targach krajowych i międzynarodowych LGD Agencje marketingowe Gminy Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości LGD Lokalne organizacje gospodarcze Gminy Gestorzy bazy noclegowej Restauratorzy Koła gospodyń wiejskich PPL+ LGD Ośrodki doradztwa rolniczego Sołtysi Lokalne organizacje gospodarcze Gminy Instytucje szkoleniowe Samorząd województwa PPL+ LGD Agencje marketingowe Agencje rządowe (ARP) Producenci i wytwórcy lokalni Samorząd województwa Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka PPL+ PPL+ 56 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” 5.2. Uzasadnienie wyboru tematów wiodących Wybrane przez Partnerstwo tematy wiodące odpowiadają rzeczywistym możliwościom rozwoju obszaru. Ich realizacja pozwoli, z jednej strony wykorzystać silne strony i szanse stojące przed Partnerstwem, z drugiej daje szerokie możliwości niwelowania słabych stron i zagrożeń, jakie mogą rysować się przed Partnerstwem w przyszłości. Wyniki analizy SWOT w jednoznaczny sposób wskazały, że największy potencjał Partnerstwo posiada w obszarze priorytetów nazywanych w skrócie „wykorzystanie zasobów naturalnych i kulturowych” oraz „produkt lokalny”. Zostało to również potwierdzone w drodze konsultacji społecznych. Jednocześnie dołożono starań, aby wybór mieszkańców był zgodny z celami programu Leader +. W tym celu mieszkańcy zostali poproszeni o zgłoszenie własnych projektów, które zostały następnie poddane weryfikacji przez grupę roboczą przy udziale ekspertów. W wyniku tego procesu odrzucono temat wiodący „podniesienie jakości życia na obszarach wiejskich”. Wiązało się to z faktem, że większość zaproponowanych w tym obszarze projektów nie odpowiadała celom programu Leader+, w związku z czym nie mogłyby być zrealizowane przez LGD. Dążono do uniknięcia sytuacji, w której oczekiwania mieszkańców i członków LGD byłyby sprzeczne z możliwościami oferowanymi w ramach Pilotażowego Programu Leader+. W trakcie przygotowania ZSROW podjęto następujące działania konsultacyjne: 1. W dniach 30 listopada – 4 grudnia 2005 roku przeprowadzono konsultacje telefoniczne na grupie 500 mieszkańców gmin tworzących Partnerstwo. Ich wynik potwierdził społeczną akceptację realizacji projektu „Ślężańska Odyseja”. 2. Przeprowadzono badania sondażowe na reprezentatywnej grupie dorosłych mieszkańców dotyczące oceny poziomu integracji społecznej wokół projektu oraz wiedzy mieszkańców na temat walorów i atrakcji obszaru realizacji ZSROW. 3. Przeprowadzono serię spotkań z mieszkańcami każdej z gmin, na których: zapoznano ich z projektem, przeprowadzono warsztaty dotyczące oceny zasobów Partnerstwa, dokonano analizy SWOT obszaru partnerstwa z udziałem mieszkańców, Sformułowano wizję rozwoju Partnerstwa, Dokonano wyboru tematów wiodących ZSROW, Zebrano od mieszkańców projekty do realizacji w ramach ZSROW, Harmonogram tych spotkań przedstawia zamieszczona poniżej tabela. L.p. Miejsce spotkania – dokładny adres Data Godzina Temat Imię i nazwisko prowadzącego (województwo, powiat, miejscowość, miejsce, ulica, nr domu, nr lokalu) 1. Województwo dolnośląskie, powiat Dzierżoniowski, Tuszyn, Szkoła Podstawowa. Tuszyn 47. 15.12.2005 17.00 Warsztaty na temat możliwości rozwoju regionu dr Andrzej Ferens 2. Województwo dolnośląskie, powiat Świdnicki, Marcinowice, Urząd Gminy, ul. Tuwima 2. 14.12.2005 12.00 Warsztaty na temat możliwości rozwoju regionu dr Andrzej Ferens 3. Województwo dolnośląskie, powiat Wrocławski, Sobótka, Gimnazjum Gminne, ul. Świdnicka 20a. 09.12.2005 16.30 Warsztaty na temat możliwości rozwoju regionu dr Andrzej Ferens 4. Województwo dolnośląskie, powiat Dzierżoniowski, Niemcza, Niemczański Ośrodek Kultury, Rynek 32. 13.12.2005 16.30 Warsztaty na temat możliwości rozwoju regionu dr Andrzej Ferens 5. Województwo dolnośląskie, powiat Wrocławski, Mietków, Dom Kultury, ul. Spółdzielcza 1. 16.12.2005 16.30 Warsztaty na temat możliwości rozwoju regionu dr Andrzej Ferens Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 57 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Miejsce spotkania – dokładny adres L.p. Data Godzina Temat Imię i nazwisko prowadzącego (województwo, powiat, miejscowość, miejsce, ulica, nr domu, nr lokalu) 1. Województwo dolnośląskie, powiat Dzierżoniowski, Szkoła Podstawowa, Tuszyn 47. 31.01.2006 17.00 Spotkania z potencjalnymi partnerami LGD, Spotkania zawiązujące partnerstwo dr Andrzej Ferens 2. Województwo dolnośląskie, powiat Dzierżoniowski, Szkoła Podstawowa, Tuszyn 47. 14.02.2006 17.00 Konsultacje społeczne i spotkania informacyjne nt projektu dr Andrzej Ferens 3. Województwo dolnośląskie, powiat Świdnicki, Marcinowice, Dom Strażaka, ul. Świdnicka 8. 24.01.2006 17.00 Spotkania z potencjalnymi partnerami LGD, Spotkania zawiązujące partnerstwo dr Andrzej Ferens 4. Województwo dolnośląskie, powiat Świdnicki, Marcinowice, Dom Strażaka, ul. Świdnicka 8. 07.02.2006 17.00 Konsultacje społeczne i spotkania informacyjne nt projektu dr Andrzej Ferens 5. Województwo dolnośląskie, powiat Wrocławski, Sobótka, Gimnazjum Gminne ul. Świdnicka 20 a. 25.01.2006 17.00 Spotkania z potencjalnymi partnerami LGD, Spotkania zawiązujące partnerstwo dr Andrzej Ferens 6. Województwo dolnośląskie, powiat Wrocławski, Sobótka, Gimnazjum Gminne ul. Świdnicka 20 a. 08.02.2006 17.00 Konsultacje społeczne i spotkania informacyjne nt projektu dr Andrzej Ferens 7. Województwo dolnośląskie, powiat Dzierżoniowski, Przerzeczyn Zdrój, Świetlica Parafialna ul. Zdrojowa 26. 23.01.2006 17.00 Spotkania z potencjalnymi partnerami LGD, Spotkania zawiązujące partnerstwo dr Andrzej Ferens 8. Województwo dolnośląskie, powiat Dzierżoniowski, Przerzeczyn Zdrój, Świetlica Parafialna ul. Zdrojowa 26. 06.02.2006 17.00 Konsultacje społeczne i spotkania informacyjne nt projektu dr Andrzej Ferens W dniach 24-25 lutego 2006 roku w Ślężańskim Młynie we wsi Szczepanów odbyła się konferencja grupy roboczej przygotowującej ZSROW, na które dokonano podsumowania warsztatów oraz oceny projektów zgłoszonych przez mieszkańców. W wyniku dokonanego przeglądu ustalono listę rankingową projektów, które zostały następnie przełożone na szczegółowy plan działań i zadań Partnerstwa na lata 2007-2013 i 2006-2008. Ranking zgłoszonych projektów znajduje się w załączniku nr 3 na końcu niniejszego dokumentu. W dniu 24 marca w Sobótce odbyła się konferencja podsumowująca prace nad ZSROW. Zaprezentowano na niej podstawowe zapisy strategii i przedstawiono mieszkańcom plan działań i zadań Partnerstwa na najbliższe lata. W trakcie dyskusji mieszkańcy wyrazili aprobatę dla projektu strategii. Każdy z uczestników spotkania otrzymał również broszurę informującą o podstawowych zapisach strategii. Analiza strategiczna Partnerstwa, wybór tematów wiodących i wypracowanie celów strategicznych odbyło się w sposób uspołeczniony. Dokument strategiczny zyskał pozytywną opinię mieszkańców, którzy utożsamiają się z przyjętymi zapisami. 5.3. Partnerstwo Prace nad projektem zawiązania Partnerstwa rozpoczęły się w lipcu 2004 roku i zakończyły w marcu 2006 roku rejestracją Stowarzyszenia Lokalna Grupa Działania „Ślężanie” oraz przygotowaniem Zintegrowanej Strategii Rozwoju Obszarów Wiejskich. Harmonogram tych działań przedstawia się następująco: Lipiec 2004 Konferencja na temat Programu LEADER+ Dyskusja na temat przystąpienia do I schematu programu; Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 58 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Sierpień 2004 Propozycja projektu „Ślężańska Odyseja –szlakiem historii, legend i kultury ziemi”; Październik- Listopad 2004 Prace nad dofinansowanie jego realizacji Grudzień 2004 szczegółami projektu i wnioskiem o Złożenie do instytucji wdrażającej FAPA wniosku o dofinansowanie projektu pod nazwą: „Ślężańska Odyseja –szlakiem historii, legend i kultury ziemi”; Marzec 2005 Pozytywna weryfikacja złożonego wniosku pod względem formalnym; Czerwiec 2005 Ogłoszenie informacji o zatwierdzeniu projektu do realizacji; Wrzesień 2005 Podpisanie przez Burmistrza Miasta i Gminy Sobótka Eugeniusza Cielenia oraz Wójta Gminy Marcinowice Waldemara Budzyńskiego umowy o dofinansowanie projektu z FAPA. Październik 2005 Realizacja projektu: - Inwentaryzacja stanu istniejącego, - Analiza regionu pod względem historycznym, - Analiza regionu pod względem geograficznym, Listopad 2005 - Analiza regionu pod względem społeczno – gospodarczym, - Identyfikacja uwarunkowań rozwoju regionu, - Opracowanie strony internetowej: www.sleza.pl - Opracowanie informatora projektu i innych materiałów promocyjnych, - Konsultacje społeczne i spotkania informacyjne nt. projektu, Grudzień 2005 - Organizacja warsztatów na temat możliwości rozwoju regionu, - Raport ewaluacyjny z realizacji I etapu projektu, - Złożenie wniosku o płatność za realizację I etapu realizacji projektu do instytucji wdrażającej –FAPA. Styczeń 2006 - Organizacja spotkań z potencjalnymi partnerami LGD, - Organizacja warsztatów zawiązujących partnerstwo, - Powołanie LGD, Luty 2006 - Konsultacje społeczne i spotkania informacyjne nt. projektu, Marzec 2006 - Promocja projektu w telewizji i prasie, - Rejestracja Stowarzyszenia „Ślężanie LGD” - Konferencja podsumowująca, - Złożenie wniosku o płatność za realizację II etapu projektu w instytucji wdrażającej – FAPA, Udział społeczności lokalnych w procesie przygotowywania ZSROW został opisany w części 5.1. i 5.2. Sprawozdania z wybranych warsztatów załączone zostały na końcu dokumentu. Na obecnym etapie realizacji projektu nie jest możliwe określenie wpływu przyszłych konsultacji społecznych na zmiany w budżecie LGD. Planuje się szeroką akcję promocyjnoinformacyjną mającą na celu wzmocnienie potencjału LGD i promocję podejmowanych przez nią inicjatyw, szczegółowy opis tych działań znajduje się w załączniku 4. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 59 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” 5.4. Sposób finansowania ZSROW Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 60 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” 6. Wpływ realizacji ZSROW na rozwój regionu Obszar realizacji ZSROW Partnerstwa „Ślężanie” obejmuje pięć gmin (Dzierżoniów, Marcinowice, Mietków, Niemcza i Sobótka) położonych w środkowej części Dolnego Śląska. Na terenie Partnerstwa znajdują się obszary o wysokiej wartości historycznej, kulturowej, rolniczej oraz gospodarczej, w tym w szczególności obszary chronione – Ślężański Park Krajobrazowy oraz Park Krajobrazowy „Dolina Bystrzycy”. Rozwinięta gospodarka, dobre warunki dla rolnictwa i atrakcyjne tereny inwestycyjne oraz osiedleńcze są elementami decydującymi o znaczeniu Ziemi Ślężański dla rozwoju regionu. Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego określa wizję przekształcenia województwa w jeden z węzłowych regionów Unii Europejskiej. Jako nadrzędny cel w dążeniu do realizacji tej wizji wskazano: Podniesienie poziomu życia mieszkańców Dolnego Śląska oraz poprawa konkurencyjności regionu przy respektowaniu zasad zrównoważonego rozwoju Dążenie do przekształcenia województwa dolnośląskiego w region węzłowy zakłada konieczność tworzenia układów o charakterze sieciowym tak w otoczeniu regionu, jak i wewnątrz. Wewnętrzna sieć powinna się opierać na spójnych strukturach lokalnych. ZSROW Partnerstwa „Ślężanie” w sposób bezpośredni prowadzi do wykształcenia się silnego ogniwa w regionalnej sieci gospodarczej, społecznej i turystycznej regionu. Cele strategiczne ZSROW zakładają: 1. Podniesienie atrakcyjności turystycznej Ziemi Ślężańskiej i rozwój potencjału społecznego jej mieszkańców przez wykorzystanie miejscowych zasobów naturalnych i kulturowych 2. Wykreowanie szerokiej gamy produktów lokalnych dla aktywizacji i polepszenia konkurencyjności gospodarki regionu Są one ściśle powiązane z nadrzędnym celem strategii regionalnej. Zakładają kreowanie rozwoju gospodarczego w oparciu o rozwój gospodarczy bazujący na lokalnych zasobach i poszanowaniu dziedzictwa naturalnego i kulturowego. Cele, jakie postawiło przed sobą Partnerstwo Gmin Ślężańskich odpowiadają nie tylko nadrzędnym celom strategicznym regionu, zbieżność zachowana została również na poziomie celów operacyjnych i planowanych działań. Zapisy ZSROW są zbieżne z następującymi działaniami Strategii Województwa Dolnośląskiego do 2020 roku: W obszarze celu gospodarczego: Zbudowanie konkurencyjnej i innowacyjnej gospodarki Dolnego Śląska W ramach priorytetu I – Podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Dolnego Śląska: Działanie 2. Tworzenie obszarów oraz ośrodków wzrostu i rozwoju. Działanie 3. Wspieranie instytucji otoczenia biznesu. W ramach priorytetu III – Wspieranie aktywności gospodarczej na Dolnym Śląsku. Działanie 1. Wspieranie rozwoju MŚP. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 61 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Działanie 2. Efektywne wykorzystanie zewnętrznych źródeł finansowania przedsięwzięć gospodarczych. Działanie 3. Promowanie produktów regionalnych i ich marketing. Działanie 4. Współpraca gospodarcza w regionie. Działanie 5. Rozszerzanie współpracy międzyregionalnej i międzynarodowej. Działanie 6. Wspieranie zmian postaw mieszkańców regionu ukierunkowanych na przedsiębiorczość w szczególności mieszkańców miast. Działanie 9. Wspieranie integracji i rozbudowy gospodarczej dolnośląskiego potencjału turystycznego oraz uzdrowiskowego i ich promocja. W obszarze celu przestrzennego: Zwiększenie spójności przestrzennej i infrastrukturalnej regionu i jego integracja z europejskimi obszarami wzrostu W ramach priorytetu I - Poprawa spójności przestrzennej regionu: Działanie 1. Policentryczny rozwój sieci osadniczej oraz tworzenie nowoczesnych rozwiązań funkcjonalnych, przy zachowaniu walorów przyrodniczych, środowiskowych i krajobrazowych. Działanie 3. Przeciwdziałanie degradacji obszarów peryferyjnych i zagrożonych marginalizacją. W ramach priorytetu II Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich: Działanie 1. Podniesienie poziomu życia ludności wiejskiej. Działanie 2. Przekształcenie struktury agrarnej. Działanie 3. Wykształcenie nowej koncepcji wsi – rozwój pozarolniczej aktywności mieszkańców terenów wiejskich i wykształcenie nowych funkcji dla tych terenów. W ramach priorytetu III – Poprawa ładu przestrzennego, harmonijności struktur przestrzennych Działanie 3. Ochrona dziedzictwa kulturowego. W ramach priorytetu IV – Zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego społeczeństwa i gospodarki Działanie 5. Ochrona zasobów naturalnych poprzez ich racjonalne wykorzystanie. Działanie 6. Utrzymanie i ochrona obszarów o wysokich walorach przyrodniczych, podniesienie różnorodności biologicznej i krajobrazowej. Działanie 8. Propagowanie wiedzy ekologicznej. Działanie 10. Zapewnienie warunków przestrzennych i odpowiednich warunków ekologicznych dla utrzymania i rozwoju funkcji uzdrowiskowych. W obszarze celu społecznego: Rozwijanie solidarności społecznej oraz postaw obywatelskich, twórczych i otwartych na świat W ramach priorytetu I – Integracja społeczna i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu Działanie 3. Aktywizacja społeczna i opieka nad osobami starszymi. Działanie 4. Wyrównywanie szans kobiet i mężczyzn. Działanie 5. Redukowanie zjawiska ubóstwa, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów dotkniętych bezrobociem strukturalnym. Działanie 9. Wdrażanie planów działań na rzecz wzrostu zatrudnienia przy wykorzystaniu partnerstwa społecznego. Promocja zatrudnienia socjalnego i spółdzielczości socjalnej. Działanie 10. Tworzenie i promowanie mechanizmów w zakresie elastycznych i aktywnych form zatrudnienia, przeciwdziałających wykluczeniu z rynku pracy. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 62 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” W ramach priorytetu II – Umacnianie społeczeństwa obywatelskiego, rozwój kultury: Działanie 1. Optymalizacja infrastruktury kulturalnej, zwiększenie aktywności społecznej w obszarze kultury. Działanie 2. Ochrona dziedzictwa cywilizacyjnego. Rozwój tożsamości regionalnej. Działanie 4. Wsparcie i promocja postaw prospołecznych oraz lokalnych inicjatyw społecznych na zasadach pomocniczości i partnerstwa. Działanie 5. Aktywizacja społeczności lokalnych, w szczególności z terenów wiejskich i małych ośrodków miejskich. Działanie 6. Umacnianie i rozwój współpracy administracji publicznej z organizacjami sektora pozarządowego. W ramach priorytetu III – Poprawa jakości i efektywności edukacji i badań naukowych: Działanie 7. Rozwijanie przedsiębiorczości poprzez promowanie inicjatywy i kreatywności w procesie kształcenia. Działanie 9. Wzmocnienie powiązań edukacji z gospodarką, nauka oraz środowiskiem lokalnym; rozwój procesu uspołeczniania edukacji. W ramach priorytetu IV – Stałe podnoszenie stanu bezpieczeństwa i zdrowia mieszkańców województwa: Działanie 2. Wspieranie działań skierowanych przeciw patologiom społecznym, wypracowanie skutecznych form współpracy obywateli z policją oraz współpracy sąsiedzkiej w środowisku zamieszkania. Działanie 5. Zwiększenie aktywności samorządów, organizacji i stowarzyszeń w rozwoju i promowaniu sportu, rekreacji i aktywnego trybu życia. Szkolenie kadr. W ramach priorytetu V – Aktywna polityka rynku pracy oraz wzmocnienie rozwoju zasobów ludzkich: Działanie 2.Wspieranie procesów restrukturyzacyjnych. Działanie 3. Promocja samozatrudnienia. Działanie 4. Zwiększanie dostępu do zatrudnienia. Realizacja ZSROW Stowarzyszenia Gmin Ślężańskich w znaczący sposób może przyczynić się do cząstkowej realizacji szerokiego zakresu celów strategii regionalnej. Na obecnym etapie można ocenić jedynie potencjalne możliwości wpływu ZSROW na rozwój regionu. W tej perspektywie zapisy zawarte w strategii Partnerstwa odpowiadają potrzebom rozwojowym województwa dolnośląskiego. Ocena wpływu realizacji ZSROW na rozwój regionu wymaga oceny z dwóch punktów widzenia, regionalnego, której dokonano powyżej, i lokalnego – strategicznych celów stawianych przez gminy tworzące Stowarzyszenie. Zestawienie celów strategicznych sformułowanych w dokumentach przygotowanych przez gminy stowarzyszone z celami wypracowanymi w trakcie prac nad ZSROW wskazuje na ich komplementarny charakter. Dokonana w tym celu analiza porównawcza celów strategicznych określonych w strategiach gmin z celami ZSROW wykazała, że: 1. Strategie wszystkich gmin jako jeden z priorytetów wskazują rozwój turystycznych funkcji i ochrony zasobów przyrodniczych, co pozostaje w pełnej zgodności z zapisami ZSROW. 2. Dokumenty strategiczne gmin w sposób priorytetowy traktują również rozwój gospodarczy poprzez wspieranie sektora MŚP, co jest również celem ZSROW. 3. Jako istotny element rozwoju strategicznego gmin traktuje się przekształcenia w sektorze rolnictwa zmierzające w kierunku zapewnienia gospodarstwom rolniczym alternatywnych form dochodów. Tematy wiodące Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 63 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” ZSROW związane z rozwojem produktu lokalnego i agroturystyki pozwolą na realizację tego celu. 4. Za kluczowe uznaje się również działania mające na celu pozyskiwanie i wykorzystanie funduszy europejskich. Zawiązanie Partnerstwa i przygotowanie ZSROW jest realizacją tego celu. 5. Priorytetem strategicznym gmin jest także dążenie do przyciągnięcia inwestycji gospodarczych. Szeroko zakrojone w ZSROW działania promocyjne są drogą do realizacji tego celu. 6. Celem wszystkich gmin jest również poprawa jakości życia mieszkańców oraz umacnianie wspólnot lokalnych. Także ten cel pozostaje w pełnej zgodności z zapisami ZSROW. Realizacja ZSROW Lokalnej Grupy Działania „Ślężanie” może przyczynić się zarówno do realizacji celów strategii regionalnej, jak i do realizacji strategicznych celów gmin tworzących Partnerstwo. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 64 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” 7. Powiązania ZSROW ze strategią NPR na lata 2004-2006 Zintegrowana Strategia Rozwoju Lokalnej Grupy Działania „Ślężanie wychodzi naprzeciw głównemu celowi Narodowego Planu Rozwoju na lata 2004-2006, który brzmi: CELEM STRATEGICZNYM NARODOWEGO PLANU ROZWOJU JEST ROZWIJANIE KONKURENCYJNEJ GOSPODARKI OPARTEJ NA WIEDZY I PRZEDSIĘBIORCZOŚCI, ZDOLNEJ DO DŁUGOFALOWEGO, HARMONIJNEGO ROZWOJU, ZAPEWNIAJĄCEJ WZROST ZATRUDNIENIA ORAZ POPRAWĘ SPÓJNOŚCI SPOŁECZNEJ, EKONOMICZNEJ I PRZESTRZENNEJ Z UNIĄ EUROPEJSKĄ NA POZIOMIE REGIONALNYM I KRAJOWYM. Strategia LGD „Ślężanie” koncentruje się na stworzeniu warunków dla długofalowego zrównoważonego rozwoju terenów Partnerstwa poprzez wykorzystanie atutów środowiska naturalnego i zasobów kulturowych. Pozwoli to na wykreowanie nowej formy zarobkowania dla właścicieli gospodarstw rolniczych dzięki rozwojowi agroturystyki. Jednocześnie realizacja strategii otwiera szerokie możliwości rozwój przedsiębiorczości poprzez wsparcie niewielkich wytwórców produktów lokalnych. Działania te prowadzą do rozwoju konkurencji, zapewniają wzrost zatrudnienia i przedsiębiorczości na wsi, prowadzą również do zwiększeniu konkurencyjności regionu i jego spójności z Unią Europejską. Planowane w strategii działania pozwolą poprawić jakość środowiska poprzez zwiększenie świadomości społecznej oraz dążenie do integracji wspólnot lokalnych w trosce o swoje otoczenie, które powinno stanowić zarówno element podnoszący jakość życia, jak i źródło dochodu. Zadania sformułowane w ZSROW są w pełni zgodne celami cząstkowymi NPR, w szczególności zaś z celem drugim, który postuluje zwiększenie dostępu ludności wiejskiej do rynku pracy i wykształcenia. LGD „Ślężanie” planuje osiągnąć te cele poprzez wykorzystanie narządzi szkoleniowych do aktywizacji gospodarczej ludności w obszarach usług turystycznych i produktu lokalnego. Działania te zazębiają się z celem cząstkowym nr 4 i doprowadzą do ograniczenia zatrudnienia w rolnictwie i stworzenia alternatywnych form dochodu na wsi. Strategia Lokalnej Grupy Działania jest zgodna nie tylko z celami NPR, ale również z zasadami realizacji tych celów wskazanymi w dokumencie. ZSROW, podobnie jak NPR zakłada: koncentrację na wyznaczonych priorytetach, dążenie do koordynacji działań we wszystkich obszarach objętych ZSROW i na terenie wszystkich gmin, dążenie do wykorzystania środków własnych, krajowych i pochodzących z UE, podejmowanie działań na zasadzie partnerstwa podmiotów społecznych, samorządowych i gospodarczych w celu osiągnięcia możliwie szerokich efektów. Strategia LGD „Ślężanie” wpisuje się w oś działania rozwoju zidentyfikowaną w NPR jako: „Przekształcenia strukturalne obszarów wiejskich” w rolnictwie i rybołówstwie, rozwój Założenia NRP w tym obszarze dotyczą podnoszenia konkurencyjności i dochodowości gospodarstw rolniczych, dywersyfikację ich dochodów oraz stworzenie pozarolniczych źródeł utrzymania dla mieszkańców wsi. Są to założenia, które wprost przekładają się na zapisy ZSROW LGD „Ślężanie”. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 65 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Oś rozwoju jest realizowana w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwoju obszarów wiejskich. W uzupełnieniu do programu realizacja ZSROW LGD „Ślężanie” mieści się w priorytecie I: Wspieranie zmian i dostosowań w sektorze rolno-żywnościowym. Strategia została przygotowana, jako jeden z elementów realizacji działania 2.7. – „Pilotażowy program LEADER+”. Część zapisów ZSROW jest również zgodna z osią rozwoju zdefiniowaną w NPR jako: Wzmocnienie potencjału rozwojowego regionów i przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów. Oś ta zakłada przeciwdziałanie marginalizacji obszarów wiejskich, wzmacnianie i rozbudowę siły konkurencyjnej regionów oraz restrukturyzację gospodarki regionów, do czego częściowo może się również przyczynić realizacja strategii LGD „Ślężanie”. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 66 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” 8. Promocja i informowanie o ZSROW W trakcie realizowania pierwszego etapu projektu LGD „Ślężanie” prowadziło systematyczną akcję informacyjną. Objęła ona upowszechnianie idei programu Leader+, informowanie o przebiegu prac nad założeniem partnerstwa oraz bieżącą informację dotyczącą rejestracji stowarzyszenia, składania dokumentów do FAPA, a także przebiegiem prac nad ZSROW. Przyjęto założenie, iż podstawowymi adresatami będą mieszkańcy Partnerstwa oraz instytucje sektora gospodarczego i społecznego działające na jego obszarze. W tym celu podjęto następujące działania: Przeprowadzenie sondażu wśród mieszkańców i turystów; Publikację informatora o projekcie „Ślężańska Odyseja” (7000 szt.); Publikacje w prasie lokalnej – „Słowie Polskim” i „Gazecie Wyborczej Wrocław”; Zaprezentowano Partnerstwo w programie Telewizji Wrocław (TVP3) Pt. „Moja Wieś”; Wydrukowano plakaty informacyjne i zaproszenia na warsztaty i konferencję podsumowującą. Przykładowe materiały promocyjne: Dotychczasowe działania promocyjne Partnerstwa należy ocenić bardzo wysoko, jednak były one skierowane głównie do wewnątrz – do mieszkańców obszaru. W trakcie realizacji projektu planuje się kontynuację tych działań, jednak zostaną one wzbogacone o szereg inicjatyw mających na celu zewnętrzną promocję Partnerstwa. Przyszłe działania promocyjne zostały zaplanowane w sposób, który pozwoli dotrzeć do możliwie największej Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 67 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” liczby osób zainteresowanych danym działaniem. Grupy docelowe zostały określone następująco: Wewnątrz Partnerstwa: Ogół mieszkańców, do których kierowana będzie informacja o przebiegu realizacji ZSROW i podejmowanych działań oraz w celu dokonania inwentaryzacji bazy wytwórczej produktów lokalnych i katalogu atrakcji kulturowych; Rolnicy przedsiębiorcy i organizacje biznesowe, do których będzie kierowana informacja dotycząca możliwości wytwarzania produktów lokalnych i ubiegania się o nadanie im marki LGD „Ślężanie”; Właściciele sklepów i punktów gastronomicznych – informacja o możliwości sprzedaży produktów lokalnych; Gestorzy bazy turystycznej w celu włączenia ich w projekt tworzenia jednolitej oferty turystycznej Partnerstwa; Na zewnątrz Partnerstwa: Turyści w celu przyciągnięcia ich na teren Partnerstwa; Mieszkańcy okolicznych obszarów – informacja o organizowanych przez LGD imprezach i wydarzeniach; Handlowcy – w celu zaprezentowania im oferty produktów lokalnych i wsparcia ich dystrybucji poza Partnerstwem; Potencjalni inwestorzy w celu zainteresowania ich ofertą Partnerstwa w zakresie możliwości inwestowania w turystykę (sprzedaż zamków i pałaców na obiekty hotelarskie); Partnerstwa lokalne w Polsce i Unii Europejskiej w celu nawiązania kontaktu i wymiany doświadczeń. Realizacja planowanych akcji informacyjnych wymagała szczegółowej analizy środków, za pomocą których należałoby je przeprowadzić. LGD dokonała takiego wyboru i zdecydowała się na podjęcie następujących działań: Organizacji okresowych spotkań z mieszkańcami i rozpowszechniania na nich informacji o podejmowanych działaniach np. przygotowywanej już książce kucharskiej (zebranie tradycyjnych przepisów), organizacji wiejskich izb pamięci (zebranie pamiątek, zdjęć, historii); Organizacji szkoleń w zakresie możliwości wytwarzania produktów lokalnych, ich inwentaryzacji i stworzenia bazy produktów ślężańskich; Opracowanie i wdrożenie strategii marketingowej Partnerstwa; Promocji produktów lokalnych na imprezach lokalnych, regionalnych, krajowych i zagranicznych (targi, dożynki); Opracowanie i wydanie książki kucharskiej promującej lokalne produktu kulinarne; Utworzenie strony internetowej będącej bazą informacji o produktach lokalnych i atrakcjach turystycznych Partnerstwa oraz o nim samym; Opracowanie i wydanie mapy turystycznej Partnerstwa; Utworzenie punktów informacji turystycznej w kluczowych miejscowościach Partnerstwa; Wydanie kalendarza promocyjnego; Ustawienie tablic informacyjnych przy drogach na granicach i wewnątrz Partnerstwa; Opracowanie oferty inwestycyjnej i umieszczenie jej w Internecie; Przedstawione powyżej środki dotarcia mają na celu nie tylko informowanie o realizacji ZSROW, ale też promowanie samego Partnerstwa, jego idei oraz szerokiego nagłośnienia podejmowanych inicjatyw. Mogą również zostać uzupełnione publikacjami akcydensowymi w formie ulotek, czy plakatów. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 68 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Planowane działania informacyjne mają także zachęcać nowych członków do przystępowania do stowarzyszenia, przy czym przyjęta przez LGD koncepcja działań promocyjnych zakłada, że najlepszą metodą na rozszerzenie i wzmocnienie Grupy jest szeroka promocja jej działań i sukcesów. Wszystkie planowane działania informacyjne będą prowadzone zgodnie z przepisami rozporządzenia Komisji Europejskiej nr 1159/2000 z dnia 30 maja 2000 roku w sprawie prowadzenia przez Państwa Członkowskie działań informacyjnych i promocyjnych dotyczących pomocy udzielanej z funduszy strukturalnych (dz. Urz. WE L 130 z 20 maja 2000r.). 9. Informacja o załącznikach Lp. Załącznik 4. Zawartość Potwierdzenie rejestracji sądowej stowarzyszenia „Ślężanie Lokalna Grupa Działania” Baza hotelowa na terenie ZSROW Projekty przewidziane do realizacji w ramach schematu II Informacja o przebiegu warsztatów i spotkań z mieszkańcami w trakcie realizacji projektu ZSROW Załącznik 5. Wyciąg z raportu konsultacyjnego przeprowadzonego na terenie partnerstwa w dniach 30.11.2005 – 4.12.2005. Załącznik 1. Załącznik 2. Załącznik 3. Bibliografia: Dokumenty: 1. „Strategia Gminy Marcinowice”, opracowała Anna Urbańska, styczeń 2000. 2. „Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Marcinowice na lata 2005-2013”, czerwiec 2005. 3. „Wieloletni Program Inwestycyjny Gminy Marcinowice na lata 20052013”, październik 2005. 4. „Plan Gospodarki Odpadami Gminy Marcinowice”, 2005. 5. „Program ochrony środowiska dla gminy Dzierżoniów”, kwiecień 2004. 6. „Strategia rozwoju gminy Dzierżoniów na lata 2000-2006”, lutymarzec 2000. 7. „Wieloletni Plan Inwestycyjny Gminy Dzierżoniów 2003-2006”, 2002. 8. „Program Ochrony Środowiska Gminy Mietków”, 2004. 9. „Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Mietków”, 2005. 10. „Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Niemcza”, maj 2005. 11. „Strategia Rozwoju Oświaty Gminy Niemcza na lata 2005-2008”, listopad 2005. 12. „Plan Rozwoju Lokalnego Miasta i Gminy Sobótka na lata 20042006”, 2004. 13. „Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Sobótka”, 2000. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 69 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” 14. „Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do 2020 roku”, listopad 2005. 15. „Narodowy Plan Rozwoju na lata 2004-2006”, styczeń 2003. 16. „Projekt Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007-2013”, wrzesień 2003. 17. „Województwo Dolnośląskie 2005. Podregiony, Powiaty, Gminy”, Wrocław 2005. 18. Raport konsultacyjny przygotowany dla Stowarzyszenia Gmin Ślężańskich, 2005. 19. Raport sondażowy przygotowany dla Stowarzyszenia Gmin Ślężańskich, 2005-2006. Strony internetowe: 20. Bank Danych Regionalnych – www.stat.gov.pl 21. Stowarzyszenie Gmin Ślężańskich – www.sleza.pl 22. Dolnośląski Zespół Parków Krajobrazowych – www.dzpk.pl 23. Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa – www.fapa.org.pl 24. Dolnośląski Wojewódzki Urząd Pracy w Wałbrzychu – www.dwup.pl Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 70 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Załącznik 1. Potwierdzenie rejestracji sądowej stowarzyszenia „Ślężanie Lokalna Grupa Działania” Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 71 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 72 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 73 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 74 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Załącznik 2. Baza hotelowa na terenie ZSROW Gmina Dzierżoniów BAZA NOCLEGOWA CAŁOROCZNA Nazwa, adres, e-mail, www Telefon Ilość miejsc z podziałem na pokoje Parking Restauracja, punkt gastronomiczny Pensjonat „Pod Czeszką” ul. Bielawska 10 58-262 Ostroszowice (074) 8330303, 0506 214 940 1×1 osobowy 1×2 osobowy 2×2,3,4 osobowe, dobrze wyposażone Parking na posesji, garaż na 2 samochody Na miejscu serwowana jest kuchnia staropolska: śniadania, obiady, kolacje Gmina Marcinowice BAZA NOCLEGOWA CAŁOROCZNA Restauracja, punkt gastronomiczny Nazwa, adres, e-mail, www Telefon fax Ilość miejsc z podziałem na pokoje PREEMIER Marcinowice, ul.Wrocławska 12 www.hotelpreemer.pl [email protected] tel. 74/85 85 120 fax. 74/ 85 85 227 12 pokoi 23 miejsca Restauracja 90 50 miejsc miejsc Otwarte parkingowych 24h HOTEL U MARCINA ul.Świdnicka 14 Marcinowice [email protected] tel. 074/8585119 fax. 074/8585119 26 pokoi 50 miejsc 10 miejsc parkingowych HOTEL-PAŁAC KRASKÓW Krasków 12 www.hotel-palackraskow.com.pl [email protected] tel.074/8585101 fax. 074/8585252 4 apartamenty 10 luksusowych pokoi w pałacu 22 pokoje w oficynie; 70 miejsc 20 miejsc parkingowych restauracja Ślężański Młyn tel.074/850-77-09 Szczepanów 30, tel.074/8507709 www.slezanskimlyn.wroc.pl e-mail: [email protected] tel.074/8507709 30 miejsca noclegowe w pokojach 1,2 ,3,4 osobowych z łazienkami, dla dzieci stosuje się ulgi Ok. 15 miejsc parkingowych. restauracja Parking Gmina Mietków BAZA NOCLEGOWA SEZONOWA Nazwa, adres, e-mail, www Telefon fax Ilość miejsc z podziałem na pokoje Parking Czynne od - do Restauracja, punkt gastronomiczny Przystań ”U Francuza” Maniów Mały Os. Riviera 55-081 Mietków www.francuz.spanie.pl e-mail: [email protected] tel.(0-71) 3907-717 kom.0601786382 26 miejsc - pokoje 2 i 4 osobowe Parking Kwieciń październik Restauracja Gmina Niemcza Nazwa, adres, e-mail, www Telefon fax Ilość miejsc z podziałem na pokoje Abrahamik Józefa 58-231 Przerzeczyn Zdrój ul. Batalionów Chłopskich 21d tel. (074) 8374-032 2x3os., 1x4os “Cztery Pory Roku” Lech Jarguz 58-231 Przerzeczyn Zdrój ul. Niemczańska 7 tel. (074) 8375-165 60 miejsc noclegowych TAK W obiekcie znajduje się restauracja Krystyna Dydo 58-231 Przerzeczyn Zdrój tel. (074) 8375-074 4x2os. TAK (lecz mały) W budynku znajduje się Bar istnieje możliwość spożycia Parking Restauracja, punkt gastronomiczny Istnieje możliwość skorzystania z kuchni. Brak restauracji Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 75 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” posiłku ul. Zdrojowa 4 “POD TUJAMI” Jan i Teresa Hercuń 58-231 Przerzeczyn Zdrój ul. Zdrojowa 21 Tel. (074) 8375-163 2x2os., 2x3os., TAK Brak restauracji W obiekcie istnieje możliwość wykupu noclegów z wyżywieniem Uzdrowisko Przerzeczyn Zdrój 58-231 Przerzeczyn Zdrój ul. Zdrojowa 32 tel. (074) 8375-042 Około 180 miejsc noclegowych TAK Uzdrowisko posiada własną stołówkę. Agroturystyka „U Danusi” 58 – 230 Niemcza ul. B. Chrobrego 21B tel. (074) 8376-438 2x2os., 2x3os., 1x4os., 1x10os. brak Brak restauracji, istnieje możliwość Wynajmu pokoi wraz z wyżywieniem Gmina Sobótka BAZA NOCLEGOWA CAŁOROCZNA Nazwa, adres, e-mail, www Telefon Ilość miejsc z podziałem na pokoje Zajazd „Pod Misiem” 55-050 Sobótka ul. Mickiewicza 4 www.tom-car.pl tel. 0-71 39 03 925 fax. 0-71 31 62 252 85 miejsc 1 apartament 7 pok. 2 - osobowe 23 pok. 3 - osobowe Tel. 0-71 390 38 77 Zamek „Górka” 55-050 Sobótka ul.Zamkowa 12 Parking Restauracja, punkt gastronomiczny 42 miejsca 2 pok. 2 osobowe 2 pok.3 osobowy 5 pok. 4 osobowych 2 pok. 6 osobowe Parking strzeżony na 40 miejsc postojowych Restauracja „Pod Misiem” 90 miejsc konsumpcyjnych Tel./fax 0-71 31 62 133 67 miejsca 1 apartament 8 pok. 2 osobowych 3 pok. 3 osobowe 2 pok. 4 osobowe 4 pok. 5 osobowe 2 pok. 6 osobowe brak brak Zajazd „Stanica” 55-050 Sobótka Mirosławice Ul. Lotnicza 30 [email protected] www.stanica.pl Tel. 0-71 31 62 780 0-71 31 62 393 Miejsc 100 10 pok. 2 osobowe 12 pok. 3 osobowe 11 pok. 4 osobowe 200 miejsc postojowych Restauracja - 200 miejsc konsumpcyjnych Ośrodek Wypoczynku Świątecznego 55-050 Sobótka Sulistrowice [email protected] Tel. 0-71 31 62 604 60 - Miejsc 10 domków 7 pokoi 2 osobowych 250 miejsc postojowych Bar „RADUNIA” - 50 miejsc konsumpcyjnych 50 miejsc postojowych Własna kuchnia 15 miejsc postojowych Własna kuchnia Gościniec „Pod Niebieskim Jeleniem” 55-050 Sobótka Rynek 8 [email protected] www.stanica.pl 46 miejsc, w tym; Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy 55-050 Sobótka Sulistrowiczki – Przełęcz Tąpadła Tel. 0-71 31 62 151 3 domki całoroczne 10 - cio osobowe 2 pok. 2 osobowe 4 pok. 3 osobowe Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy Chorągwi Dolnośląskiej ZHP 55-050 Sobótka ul.Armii Krajowej 11 [email protected] [email protected] www.sobotka.zhp.org.pl Tel./fax 0-71 31 62 739 53 miejsc 1 pok. 1 osobowy 1 pok. 2 osobowy 1 pok. 3 osobowy 2 pok. 4 osobowe 1 pok. 5 osobowy 4 pok. 6 osobowe 1 pok. 10 osobowy Dom Turysty „Góra Ślęża” Im. Romana Zmorskiego 55-050 Sobótka Tel. 0-71 342 61 42 23 miejsca 3 pok. 2 osobowe 1 pok. 3 osobowy 1 po. 4 osobowy 1 pok. 10 osobowy Teren rezerwatu zakaz wjazdu Punkt gastronomiczny Dom Turysty „Pod Wieżycą” im. Bogusza Stęczyńskiego 55-050 Sobótka ul. Armii Krajowej 13 Tel. 0-71 31 62 857 39 miejsc 1 pok. 1 osobowy 16 pok. 2 osobowych 2 pok. 4 osobowe 15 miejsc postojowych Restauracja - 60 miejsc konsumpcyjnych Pokoje Gościnne Z restauracją „Biała Dama” Sobótka Tel. 071/31 62 275 Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka Restauracja - 20 miejsc konsumpcyjnych 76 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Ul. Warszawska BAZA NOCLEGOWA SEZONOWA Nazwa, adres, e-mail, www Telefon Ilość miejsc z podziałem na pokoje Ośrodek Wypoczynku Świątecznego 55-050 Sobótka Sulistrowice [email protected] 0-71 31 62 604 122 miejsc w 27 domkach Parking Czynne od - do 250 miejsc Od maja do postojowych października Restauracja, punkt gastronomiczny Bar „Radunia” - 50 miejsc konsumpcyjnych Na terenie gminy, w obrębie wsi; Sulistrowiczki, Sulistrowice, Będkowice, Strzegomiany i Przemiłów znajduję się łącznie 496 domów letniskowych. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 77 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Załącznik 3. Projekty przewidziane do realizacji w ramach II schematu inicjatywy Leader+. Wybrane w trakcie warsztatów grupy roboczej w Ślężańskim Młynie 23234.02.2006r. W zestawieniu ujęto wyłącznie projekty, które uzyskały ocenę 9 i więcej punktów. Ogółem ocenie poddane zostało 120 projektów. 1. Wybrane kryteria oceny: a. b. c. d. e. Wpływ na rozwój lokalny i miejsca pracy Łatwość realizacji Pozytywny wpływ na dziedzictwo kulturowe Wpływ na integrację i aktywizację społeczności Zasięg oddziaływania projektu (skala punktacji od 0 do 3 punktów w każdym z kryteriów) 2. Projekty zaproponowane przez gminy: a. Ścieżka rowerowa po partnerstwie pkt 12 b. Zagospodarowanie turystyczne Zalewu Mietkowskiego, budowa bazy żeglarskiej i Przystani Wikingów pkt. 11 c. Rekonstrukcja Grodu Ślężańskiego w Będkowicach pkt. 11 d. Stworzenie sieci Zielonych Boisk pkt. 11 e. Wykreowanie na bazie Święta Kwitnących Sadów produktu turystycznego oraz zagospodarowanie „Białych Krów” pkt. 11 f. Organizacja imprez rekreacyjno-edukacyjnych w oparciu o bogatą historię Niemczy i Doliny Tatarskiej (budowa Grodziska) oraz Ogrodu Dendrologicznego w Wojsławicach pkt. 11 g. Budowa wierzy widokowej na Szczytnej (gm. Dzierżoniów) pkt. 11 3. Projekty zaproponowane prze Grupę Roboczą a. Inwentaryzacja zasobów w zakresie produktu lokalnego i wyrobów artystycznych pkt. 9 b. Przeprowadzenie badań marketingowych dotyczących możliwości wykreowania produktów lokalnych pkt. 6 c. Opracowanie strategii marketingowej Partnerstwa pkt. 8 d. Wydane książki kucharskiej „Tajemnice Ślężańskiej Kuchni” pkt.12 e. Wzmocnienie potencjału LGD pkt. 11 4. Propozycje mieszkańców najwyżej ocenione przez grupę roboczą (Priorytet Produkt Lokalny): a. b. c. d. e. Festiwal Rzemiosł Artystycznych i Produktu Lokalnego pkt.12 Cała Ślęża w Jednym Sklepie – sieć sklepów sprzedających produkty lokalne pkt. 11 Nasze Kulinarne Dziedzictwo – promowanie produktów lokalnych pkt. 11 Stworzenie Sieci Gospodarstw Agroturystycznych pkt. 10 Ślężańska Czarownica – zajęcia warsztatowe prowadzone przez twórców ludowych, promocja produktu lokalnego przez imprezy pkt. 10 f. Ocalić Od Zapomnienia – ośrodek doskonalenia twórców lokalnych i wytwarzania pamiątek lokalnych pkt. 10 g. Miód pitny „Mów Mi Wuju” – wykreowanie produktu lokalnego pkt.10 h. Ośrodek Hipoterapii na bazie pałacu w Dobrocinie pkt.10 Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 78 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” 5. Propozycje mieszkańców najwyżej ocenione przez grupę roboczą (Priorytet Wykorzystanie Zasobów Naturalnych i Kulturowych): a. Centrum Informacji Turystycznej i Biuro Informacji o Regionie – organizacja imprez, informacja o atrakcjach i noclegach (2 projekty) pkt. 14 każdy b. Targi Sobótkowe podniesienie wartości imprezy pkt.14 c. Muzeum Powozów w Rogowie Sobóckim – prezentacja, imprezy pkt.13 d. Poznaj Piękne Pałace organizacja wycieczek po pałacach na terenie Partnerstwa pkt. 13 e. Konno Wokół Ślęży – turystyka konna z atrakcjami pkt.12 f. Organizacja Imprez Masowych pkt. 12 g. Trasa Rowerowa Dookoła Ślęży – pkt. 12 h. Opera Leśna u Stóp Ślęży pkt.12 i. Gród Ślężański – budowa repliki grodu, żywy skansen pkt. 12 j. Plener Ślężański – imprezy artystyczne promujące twórczość ludową pkt.11 k. Cudze Chwalicie Swego Nie Znacie – opracowanie dokumentacji ciekawostek i zabytków, promocja pkt.11 l. Galeria Przeszłości – wydanie albumu starych pocztówek i zdjęć pkt. 11 m. Od Słońca do Mleka, Do Ziarnka do Chleba – żywe lekcje obrazujące tradycyjne metody wyrobu produktów pkt. 11 n. Mapa Turystyczna Partnerstwa pkt 11 o. Ożywienie Skansenu w Będkowicach pkt.11 p. Turystyka Piesza i Rowerowa - wytyczenie i oznakowanie szlaków pkt.11 q. Śmiałek i Inne – inwentaryzacja i oznakowanie pomników przyrody pkt. 10 r. Drama Żywe Obrazy – widowiska historyczne, ilustracja legend pkt.10 s. Pod Ślężą Śpiewanie – przegląd Zespołów folklorystycznych pkt. 10 t. Będkowice Żywe Obrazy – prezentacja tradycji pkt. 10 u. Internetowa Informacja Turystyczna pkt. 10 v. Trasy Spacerowe i Treningowe pkt. 10 w. Szlakiem Pałaców i Zamków – dokumentacja, restauracja, modernizacja pkt. 10 x. Gospodarstwo Agroturystyczne FORTECA w Uciechowie – całoroczne centrum obsługi turystów zagranicznych pkt. 10 y. Poznajmy Swoją Przeszłość – projekt ścieżek tematycznych pkt.10 z. Biegówki Wokół Ślęży – trasa do uprawiania narciarstwa biegowego pkt.10 aa. Nurkowanie i Wspinaczka u Podnóża Ślęży – baza turystyczna pkt. 10 bb. Samochodowe Szlaki Turystyczne – projekt i oznaczenie pkt. 10 cc. Dziedzictwo Kulturowe Gmin Ślężańskich ścieżki rowerowe i imprezy pkt.10 6. Propozycje mieszkańców najwyżej ocenione przez grupę roboczą (Priorytet Jakość Życia): a. Budowa Centrum Sportowo-Rekreacyjnego „Ślężański Raj” pkt.14 b. Ślężańskie Centrum Obsługi Turystyki pkt.13 c. Informacja o Naszej Miejscowości – postawienie tablic informacyjnych w każdej wsi pkt.12 d. „Masywna Miss Ślęży” – festiwal gmin Ślężańskich pkt.9 e. Rozbudowa Uzdrowiska Przerzeczyn Zdrój i budowa zalewu pkt.9 Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 79 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Załącznik 4. Informacja o przebiegu warsztatów i spotkań z mieszkańcami w trakcie realizacji projektu ZSROW Niemcza, dnia 07.02.2006 r. SPRAWOZDANIE Z WARSZTATÓW „ŚLĘŻANIE – LOKALNA GRUPA DZIAŁANIA” ORGANIZOWANYCH 06.II.2006r. W SALCE PARAFIALNEJ PRZY KOŚCIELE W PRZERZECZYNIE ZDROJU Warsztaty organizowane 6 lutego 2006 roku były kolejnym cyklem warsztatów organizowanych w ramach pilotażowego programu LEADER +. Pierwsze warsztaty zostały zorganizowane 13.12.2005 roku w Niemczańskim Ośrodku Kultury, poprzednie w Przerzeczynie Zdroju (23.I.2006 r.). Tym razem tematyką warsztatów był rozwój obszarów wiejskich z terenu partnerstwa Gmin Ślężańskich. Rozesłano około 115 zaproszeń imiennych na warsztaty. Osoby te były wybierane według ich osiągnięć oraz zaangażowane w życie gminy i powiatu. Zostali zaproszeni najprężniej działający przedsiębiorcy, przedstawiciele organizacji pozarządowych proboszczowie oraz sołtysi i radni. Dodatkowo uczestnicy byli zapraszani telefonicznie oraz podczas spotkań w czasie pracy jak i poza nią. Na warsztaty przyszło 31 osób reprezentujących różne środowiska. Spotkanie odbyło się 6 lutego 2006 roku o godzinie 1700 w Salce Parafialnej przy kościele w Przerzeczynie Zdroju, ul. Zdrojowa 26. Warsztaty rozpoczął Sołtys sołectwa Przerzeczyn Zdrój Kazimierz Dziadkowiec witając wszystkich przybyłych oraz przekazując głos Zastępcy Burmistrza Miasta i Gminy Niemcza Wiktorowi Szklarskiemu. Po powitaniu głos zabrał wykładowca akademicki dr Andrzej Ferens przedstawiając program warsztatów oraz wprowadzając w temat spotkania. Poruszone zostały dwa zagadnienia dotyczące wizji rozwoju wsi oraz działań jakie powinny być podjęte w celu rozwoju obszarów wiejskich. Następnie Pan Andrzej Ferens oraz Tomasz Jara odpowiadali na pytania zadawane przez zgromadzonych. Po zakończeniu pierwszej części warsztatów była przerwa na poczęstunek przygotowany przez Panie działające przy Radzie Parafialnej. A były to Teresa Jara, Halina Malczewska, Alicja Szymanik, Urszula Wakulik oraz Maria Jabłońska. Po poczęstunku przystąpiono do drugiej części warsztatów. Zgromadzeni zostali podzieleni na dwie grupy, mające na celu wskazanie działań jakie powinny być podjęte aby wspomóc rozwój obszarów wiejskich. Warsztaty zakończyli Kazimierz Dziadkowiec, Andrzej Ferens oraz Wiktor Szklarski dziękując zgromadzonym za przybycie oraz zapraszając na kolejne warsztaty. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 80 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Spotkanie informacyjno-warsztatowe Lider+ Przerzeczyn Zdrój 06.02.2006 roku Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 81 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Sobótka 25.01.2006 SPRAWOZDANIE ZE SPOTKANIA Z POTENCJALNYMI PARTNERAMI LGD I WARSZTATÓW ZAWIĄZUJĄCYCH PARTNERSTWO Spotkanie odbyło się w Sali Sztuki Gimnazjum Gminnego im Piotra Włostowica w dniu 25 stycznia 2006 r o godzinie 17:00. Spotkanie prowadził dr Andrzej Ferens. Oficjalnego otwarcia spotkania dokonał Burmistrz Miasta i Gminy Sobótka Eugeniusz Cieleń, który podziękował przybyłym za przybycie, oraz zachęcał do owocnej pracy w drugiej części spotkania poświęconej warsztatom z lokalną społecznością. Namawiał do dokładnego wysłuchania tematyki poświęconej Lokalnej Grupie Działania, której problematyka zostanie przedstawiona w pierwszej części spotkania. W pierwszej części spotkania Jacek Kacperski przedstawił strukturę oraz formę nowo powstającej Lokalnej Grupy Działania, która jak założono będzie miała formę stowarzyszenia, oraz będzie zrzeszała członków z trzech sektorów: prywatnych przedsiębiorców, lokalnej społeczności oraz sektora administracji samorządowej. Dodano, że ważnym elementem, który będzie brany pod uwagę to czynnik parytetu płci, który musi zostać zachowany w strukturze stowarzyszenia. Na koniec wystąpienia został przedstawiony stan zaawansowania prac związanych z rejestracją formy prawnej nowo powstającej Lokalnej Grupy Działania. W przerwie zaproszeni goście mogli spróbować lokalnych specjałów przygotowanych przez pracowników Urzędu Miasta i Gminy w Sobótce p. Elżbietę Pasławską i Małgorzatę Sośniak, które we własnym zakresie, poświęcając wolny czas przygotowały produkty na wzór Produktu Lokalnego. Herbata z żurawiną oraz z borówkami miały stać się inspiracja dla przybyłych gości do generowania pomysłów do drugiej części spotkania. Prezentacja miała również na celu przypomnienie dawnych przepisów naszych „babci”, które mogą posłużyć za doskonałe przykłady Produktów lokalnych. W drugiej części spotkania odbyły się warsztaty z lokalną społecznością. Przybyli dokonali analizy SWOT zasobów w kilku kategoriach: Zasoby środowiskowo –przestrzenne, zasoby społeczno ludzkie, zasoby gospodarcze i produkt lokalny oraz zasoby kulturowe. Posiadane walory z każdej kategorii były oceniane pod kątem mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń dla partnerstwa. Każdy uczestnik spotkania dokonał wyboru priorytetu, na którym należało by skupić działania, do wyboru były: -Nowe technologie -Jakość życia -Produkt lokalny -Zasoby naturalne i kulturowe Ostatnim elementem pracy w grupach była próba sformułowania wizji partnerstwa Ślężanie –Lokalna Grupa działania. Prowadzący dr Ferens zakończył spotkanie, podziękował za twórczą pracę uczestników. Zaznaczył, że wszystkie pomysły zarówno dotyczące analizy SWOT, jak i wyborów priorytetów do działania oraz próby sformułowania wizji zostaną wykorzystane i znajdą swoje miejsce w Zintegrowanej Strategii Rozwoju Obszarów Wiejskich Stowarzyszenia Gmin Ślężańskich. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 82 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” SPRAWOZDANIE Z KONSULTACJI SPOŁECZNYCH I SPOTKANIA INFORMACYJNEGO NA TEMAT PROJEKTU LEADER+ REALIZOWANEGO NA TERENIE STOWARZYSZENIA GMIN ŚLĘŻAŃSKICH organizowanych w ramach projektu Ślężańska Odyseja –szlakiem historii, legend i kultury ziemi” realizowanego w unijnym programie Leader+ Spotkanie odbyło się w Sali Sztuki Gimnazjum Gminnego im Piotra Włostowica w dniu 08 lutego 2006 r o godzinie 17:00. Spotkanie prowadził dr Andrzej Ferens. Oficjalnego otwarcia spotkania dokonał Burmistrz Miasta i Gminy Sobótka Eugeniusz Cieleń, który podziękował przybyłym za przybycie, oraz zachęcał do owocnej pracy oraz proponował dokładne zapoznanie się ze statutem nowo powstałej LGD. W pierwszej części spotkania dr Andrzej Ferens przybliżył propozycje wypracowanych na poprzednich warsztatach wizji. Wśród przedstawionych wizji Partnerstwa w debacie został zaaprobowany pomysł złączenia elementów kilku wizji i stworzenie jednego wspólnego aspektu najtrafniej określającego partnerstwo za kilkanaście lat widzianego oczyma mieszkańców. W kolejnej części spotkania wystąpił pan Maciej Buba, który na podstawie przykładów tłumaczył, w ramach jakich priorytetów i tematów wiodących będzie można tworzyć w drugiej części spotkania projekty. W przerwie zaproszeni goście mogli się poczęstować gorącą herbatą i kawą oraz drobnym poczęstunkiem, który przygotowali pracownicy Gimnazjum Gminnego im Piotra Włostowica w Sobótce. Mimo późnej pory cały korytarz wypełniony był gwarem dyskutujących uczestników na temat przyszłych projektów, oraz możliwości rozwoju terenu partnerstwa. Po przerwie w drugiej części spotkania odbyły się warsztaty. Jak już wcześniej zapowiedziano, uczestnicy tworzyli własne wizje projektów, które można by było zrealizować na terenie partnerstwa Ślężan. Zaproszeni zostali podzieleni na 5 grup, w ramach których tworzyli projekty tematyczne w trzech wymiarach: -Produkt lokalny -Zasoby naturalne i kulturowe -Jakość życia Wszystkie grupy wypracowały 28 projektów, które zostały zaprezentowane na forum spotkania przez przedstawicieli poszczególnych grup. Uczestnicy warsztatów wykazali się dużym zaangażowaniem i pomysłowością. Mimo ciężkiej pracy i zmęczenia późną porą nie tracili jednak motywacji i zapału do wykonywania kolejnych projektów. Efekty ich pracy zostaną uwzględnione podczas opracowywania Zintegrowanej Strategii Rozwoju Obszarów Wiejskich. Ostatnim elementem spotkania było rozdanie dla przybyłych deklaracji do przystąpienia do Stowarzyszenia „Ślężanie –Lokalna Grupa Działania”. Burmistrz Miasta i Gminy Sobótka zaproponował przystępowanie do Partnerstwa. Zaznaczył, że w przyszłości to właśnie Lokalna Grupa Działania będzie inicjatorem do generowania projektów unijnych, i to właśnie do niej będą się zwracać przedsiębiorcy, lokalni mieszkańcy jak i samorząd terenowy w celu pozyskania funduszy z UE. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 83 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Sprawozdanie z warsztatów odbytych w dniu 14 grudnia 2005r. w sprawie możliwości rozwoju regionu wg projektu „Ślężańska Odyseja” realizowanego w ramach programu Pilotażowego Leader + Warsztaty poprzedzone były wielotygodniowymi przygotowaniami. Do wszystkich potencjalnych liderów jak również osób zainteresowanych programem wysłano zaproszenia jak również wręczano je osobiście. Łącznie rozesłano i wręczono 100 zaproszeń. W warsztatach wzięło udział 41 osób. Wyłonionych podczas przeprowadzania ankiet telefonicznych potencjalnych liderów informowano i zapraszano telefonicznie. Zaproszenia wystosowano również do przedsiębiorców, lokalnych twórców ludowych i organizacji pozarządowych. Również duże zainteresowanie wykazali Radni i Sołtysi. Na tablicach ogłoszeń w każdej miejscowości rozwieszono plakaty informujące o spotkaniu. Warsztaty odbyły się 14.12.2005r. o godz. 1200 w sali narad Urzędu Gminy Marcinowice. Uczestnicy spotkania otrzymali materiały informacyjne dotyczące programu i projektu. Warsztaty prowadził dr Andrzej Ferens, który przekazał informacje dotyczące programu Leader+, jego istotę, główne założenia, cele. Z dużym naciskiem zaznaczył rolę Zintegrowanej Strategii Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz znacznie Lokalnych Grup Działania w jej tworzeniu i realizowaniu. Na spotkaniu odbyła się również prezentacja i degustacja lokalnych produktów, będących efektem pracy lokalnych mieszkańców. Uczestnicy spotkania wysłuchali krótkiej prezentacji dotyczącej projektu „Ślężańska Odyseja” oraz wzięli czynny udział w warsztatach. Z pośród uczestników warsztatów utworzono pięć zespołów, których zadaniem było przygotowanie programu pobytu dla 30 osobowej wycieczki na terenach partnerskich gmin ślężańskich. Każdy z zespołów miał za zadanie stworzyć plan wycieczki w formie mapy podróży, w taki sposób aby pokazać gościom nieznane dotychczas atrakcje i zachęcić wycieczkowiczów do ponownego przyjazdu na tereny partnerstwa. W ostatniej części spotkania dokonana została prezentacja map atrakcji turystycznych w wyniku przeprowadzonego warsztatu dokonano analizy znajomości atrakcji turystycznych na terenie pięciu gmin tworzących stowarzyszenie oraz poznano oczekiwania mieszkańców. Pracujący w zespołach uczestnicy warsztatów wykazali się ogromną znajomością atrakcji zarówno z terenu własnej jak i partnerskich gmin. Wszystkie zespoły wykazały się pomysłowością i różnorodnością prezentowanych atrakcji od tych najbardziej znanych na terenie partnerstwa jak: (Hotel Pałac Krasków w gminie Marcinowice, Zalew Mietkowski, Góra Ślęża i przełęcz Tąpadła w gminie Sobótka czy ogród dendrologiczny w gminie Niemcza) poprzez przepiękne kościoły i sanktuaria znajdujące się na terenie całego partnerstwa, gospodarstwa agroturystyczne, zajazdy i hotele, zamki i pałace oraz wiele innych. Bogactwo zaprezentowanych przez poszczególne zespoły atrakcji sprawiło iż uczestnicy wycieczek mieli zagospodarowany atrakcyjnie i pomysłowo czas od śniadania do późnych godzin nocnych. Każdy z zespołów zaproponował również koszyk lokalnych produktów, którym obdarowani zostali by uczestniczy wycieczek np.: nalewka ślężańska, ślężański dżem lub smalec czy ślężańskie patisony. W trakcie spotkania wyłoniła się grupa potencjalnych liderów, którzy zgłosili swój udział u tworzeniu Lokalnej Grupy Działania. Prowadzący oraz władze Gminy podziękowali za udział w spotkaniu oraz zapraszali do dalszej współpracy. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 84 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Marcinowice, dnia 25.01.2006r. Sprawozdanie z warsztatów zorganizowanych w dniu 24.01.2006r. w Domu Strażaka w Marcinowicach „Ślężanie – Lokalna Grupa Działania” Warsztaty, które odbyły się 24.01.2006r. o godz. 17.00, były kontynuacją cyklu warsztatów organizowanych w ramach pilotażowego programu LEADER+. Tematem spotkania było omówienie i krótka informacja o powołaniu Lokalnej Grupy Działania, przeprowadzenie analizy SWOT oraz próba wyłonienia tematu wiodącego dla obszaru partnerstwa Gmin Ślężańskich. Warsztaty styczniowe zostały poprzedzone licznymi przygotowaniami. Na tablicach ogłoszeń w każdej miejscowości rozwieszono plakaty informujące o spotkaniu. Rozesłano i rozdano łącznie ok. 100 zaproszeń, a potencjalnych liderów, jak również lokalnych twórców ludowych, przedstawicieli organizacji pozarządowych i przedsiębiorców informowano i zapraszano na spotkanie telefonicznie. Niekorzystne warunki atmosferyczne i trudne warunki jazdy przyczyniły się do niezbyt wysokiej frekwencji. Spośród zaproszonych gości obecnych było 22 osoby. Pani Jadwiga Mierzwa – Sekretarz Gminy Marcinowice powitała gości, zapraszając jednocześnie do degustacji przygotowanego słodkiego poczęstunku podczas przerwy. Po krótkim wprowadzeniu dotyczącym tematyki spotkania, Pani Sekretarz dokonała podsumowania poprzednich warsztatów i opowiedziała o Lokalnej Grupie Działania. CZĘŚĆ WARSZTATOWĄ POPROWADZIŁ JUŻ PAN DR ANDRZEJ FERENS WSPÓLNIE Z PANEM MGR MACIEJEM BUBĄ. PO OMÓWIENIU PRZEWIDZIANYCH NA SPOTKANIE ZADAŃ ZOSTAŁY ROZDANE MATERIAŁY NIEZBĘDNE DO PRZEPROWADZENIA ANALIZY SWOT W NASTĘPUJĄCYCH TEMATACH: ZASOBY SPOŁECZNE – LUDZKIE; ZASOBY ŚRODOWISKOWO – PRZESTRZENNE; ZASOBY GOSPODARCZE + PRODUKT LOKALNY; ZASOBY KULTUROWE. PO CZYM ROZPOCZĘŁY SIĘ PRACE W GRUPACH. NASTĘPNIE PRZEDSTAWICIELE POSZCZEGÓLNYCH GRUP REFEROWALI WYNIKI WSPÓLNIE OPRACOWYWANYCH ANALIZ. BYŁA TO BARDZO WYCZERPUJĄCA, ALE JEDNOCZEŚNIE BARDZO KONSTRUKTYWNA CZĘŚĆ SPOTKANIA, PO KTÓREJ ZAPROPONOWANO PRZERWĘ NA KAWĘ I „SŁODKIE CO NIECO”. Po przerwie rozpoczęła się druga część warsztatów, podczas której wyłoniono tematy wiodące dla obszaru partnerstwa. Każdy z uczestników spotkania oddawał swój głos na jeden z czterech tematów. Dokonano wyboru tematów wiodących. Na zakończenie warsztatów Wójt Gminy Marcinowice, Pan Waldemar Budzyński, który aktywnie uczestniczył w przebiegu całego spotkania, podziękował prowadzącemu oraz wszystkim przybyłym gościom i gorąco zachęcał do wzięcia udziału w kolejnym spotkaniu przewidzianym w dniu 7.02.2006r Marcinowice, dnia 7.02.2006r. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 85 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Sprawozdanie z warsztatów „Ślężanie – Lokalna Grupa Działania” zorganizowanych w dniu 7.02.2006r. w Domu Strażaka w Marcinowicach Warsztaty zorganizowane w dniu 7.02.2006r. o godz. 17.00 były już ostatnim etapem z serii spotkań warsztatowych przewidzianych w ramach pilotażowego programu LEADER+. Tematem wiodącym warsztatów było opracowanie celów strategicznych, projektów rozwoju obszarów wiejskich partnerstwa w oparciu o wytypowane na poprzednim spotkaniu kierunki. WSZYSTKIE PRZYGOTOWANIA POPRZEDZAJĄCE WARSZTATY ODBYWAŁY SIĘ PODOBNIE JAK W PRZYPADKU POPRZEDNICH SPOTKAŃ, A WIĘC INFORMOWANO O SPOTKANIU POPRZEZ PLAKATY, ROZDANO OK. 100 ZAPROSZEŃ, ZAPRASZANO RÓWNIEŻ TELEFONICZNIE I W BEZPOŚREDNICH ROZMOWACH. ZAINTERESOWANIE WARSZTATAMI, JAK TO BYŁO DO PRZEWIDZENIA WZRASTAŁO ZE SPOTKANIA NA SPOTKANIE. TYM RAZEM FREKWENCJA BYŁA PONAD 50%. Warsztaty, podobnie jak poprzednio rozpoczęła Sekretarz Gminy Marcinowice – Jadwiga Mierzwa, witając przybyłych gości i po krótkim wstępie przekazała prowadzenie Panu dr Andrzejowi Ferens, który wprowadził zgromadzonych w program spotkania i przewidziane w ramach warsztatów zadania. PO TYM WYSTĄPIENIU OGŁOSZONO PRZERWĘ I ZAPROSZONO WSZYSTKICH DO DEGUSTACJI PRZYGOTOWANEGO PRZEZ MARCINOWICKICH STRAŻAKÓW POCZĘSTUNKU, KTÓREGO GŁÓWNYM ELEMENTEM BYŁY DOMOWE WYROBY MIESZKAŃCÓW, NIE ZABRAKŁO RÓWNIEŻ CZEGOŚ SŁODKIEGO DLA PAŃ. PO TAK SYTYM POCZĘSTUNKU DR ANDRZEJ FERENS ZAPROSIŁ ZGROMADZONYCH DO WYTĘŻONEJ PRACY W GRUPACH NAD OPRACOWANIEM PROJEKTÓW Z TRZECH WIODĄCYCH TEMATÓW: PRODUKT LOKALNY, JAKOŚĆ ŻYCIA, ZASOBY NATURALNE I KULTUROWE. BYŁA TO GIEŁDA POMYSŁÓW I SWOISTA BURZA MÓZGÓW. KAŻDY Z REFERUJĄCYCH STARAŁ SIĘ PRZEFORSOWAĆ PROJEKTY SWOJEJ GRUPY I UDOWODNIĆ ZEBRANYM JAK SĄ ONE WAŻNE. Warsztaty zakończyła Pani Sekretarz dziękując wszystkim przybyłym za czynny udział w spotkaniu. Sprawozdanie z warsztatów w ramach projektu Leader + Mietków, 28 stycznia 2006 Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 86 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Ze spotkania w dniu 27 stycznia 2006 roku w ramach warsztatów Pt. „Ślężańska Odyseja” – szlakiem historii legend i kultury ziemi Projektu realizowanego przez Stowarzyszenie Gmin Ślężańskich w unijnym programie Leader+ Warsztaty odbyły się w świetlicy wiejskiej w Mietkowie. W spotkaniu wzięło udział 42 osoby. Społeczność zaciekawiona pierwszym spotkaniem, które odbyło się w grudniu 2005 roku z zaciekawieniem interesowała się postępu prac na temat możliwości i perspektyw rozwoju gminy przy udziale środków z UE w ramach programu Leader+ Na terenie gminy rozwieszone zostały plakaty informujące o terminie, miejscu i godzinie spotkania. W przeddzień warsztatów ponawialiśmy telefoniczne zaproszenia przypominające aktywnym członkom aktywności lokalnej o godzinie i miejscu. SPOTKANIE Z MIESZKAŃCAMI ODBYŁO SIĘ O GODZ. 16,30. WARSZTATY OTWORZYŁ WÓJT GMINY PAN STANISŁAW SUSŁO WITAJĄC WSZYSTKICH GOŚCI. NASTĘPNIE GŁOS ZABRAŁ PAN ANDRZEJ FERENS, KTÓRY PRZEDSTAWIŁ CEL I PRZEBIEG SPOTKANIA. Informację ogólną o Lokalnej Grupie Działania przedstawiła Regina Ozga- członek grupy roboczej gminy Mietków. LGD posiada własną nazwę, status prawny – najczęściej jest to forma stowarzyszenia, członkowie pracują w stowarzyszeniu społecznie. Członkami zwyczajnymi stowarzyszenia może być każda osoba fizyczna, członkiem wspierającym może być zarówno osoba fizyczna jak i osoba prawna. Stowarzyszenie może posiadać w swoich szeregach członków honorowych. Struktura organizacyjna „Ślężanie – Lokalna Grupa Działania to; Walne Zebranie Członków Zarząd Komisja Rewizyjna Omówione zostały również zadania Walnego Zgromadzenia Członków jak również kompetencje Zarządu Stowarzyszenia oraz kompetencje Komisji Rewizyjnej. O godz. 18 ogłoszona została przerwa. W czasie przerwy wszyscy mogli degustować wypieki gospodyń z tereniu gminy Mietków. Miła atmosfera przy konsumpcji stworzyła możliwość nawiązania nowych kontaktów, żywych dyskusji. Po przerwie przystąpiono do warsztatów polegających na tworzeniu Strategii Obszarów Wiejskich dla Partnerstwa Gmin Ślężańskich Praca w grupach polegała na zastanowieniu się nad wizją Ziemi Ślężańskiej w następujących obszarach; Środowisko i przestrzeń (stan zasobów przyrodniczych, ochrona środowiska, zachowanie krajobrazu, gospodarowanie przestrzenią). Zasoby kulturowe (tożsamość lokalna i regionalna, ochrona zabytków, ginące tradycje, zawody, oferta kulturalna). Zasoby społeczne (ludność, edukacja, sport, rekreacja, zdrowie i opieka społeczna, aktywność lokalnych społeczności). Gospodarka w tym produkt lokalny i turystyka (główne funkcje rozwoju gospodarczego, aktywność podmiotów gospodarczych, rolnictwo, turystyka, produkt lokalny, infrastruktura techniczna). Trwała mocna dyskusja w czterech grupach. Zabawa była wspaniała szczególnie w trakcie omawiania pracy każdej grupy. Spotkanie zakończyło się późnym wieczorem. Wójt Gminy Mietków podziękował wszystkim za uczestnictwo w drugim spotkaniu zapraszając jednocześnie na trzecie spotkanie z tego cyklu, które odbędzie się 10 lutego 2006 roku. Sprawozdanie z warsztatów w ramach projektu Leader + Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 87 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Mietków, 14 lutego 2006 Ze spotkania w dniu 10 lutego 2006 roku w ramach warsztatów Pt. „Ślężańska Odyseja” – szlakiem historii legend i kultury ziemi Projektu realizowanego przez Stowarzyszenie Gmin Ślężańskich w unijnym programie Leader+ Warsztaty odbyły się w świetlicy wiejskiej w Mietkowie. W spotkaniu wzięło udział 29 osoby. Społeczność zaciekawiona pierwszym spotkaniem, które odbyło się w grudniu 2005 roku z zaciekawieniem interesowała się postępem prac na temat możliwości i perspektyw rozwoju gminy przy udziale środków z UE w ramach programu Leader+ Na terenie gminy rozwieszone zostały plakaty informujące o terminie, miejscu i godzinie spotkania. W przeddzień warsztatów ponawialiśmy telefoniczne zaproszenia przypominające aktywnym członkom aktywności lokalnej o godzinie i miejscu. SPOTKANIE Z MIESZKAŃCAMI ODBYŁO SIĘ O GODZ. 16,30. WARSZTATY OTWORZYŁ WÓJT GMINY PAN STANISŁAW SUSŁO WITAJĄC WSZYSTKICH GOŚCI. NASTĘPNIE GŁOS ZABRAŁ PAN ANDRZEJ FERENS, KTÓRY PRZEDSTAWIŁ CEL I PRZEBIEG SPOTKANIA POINFORMOWAŁ ZEBRANYCH, ŻE NA TYM SPOTKANIU BĘDĄ STAWAĆ SIĘ AUTORAMI PROJEKTÓW, KTÓRE CHCIELIBY ZREALIZOWAĆ NIE TYLKO NA TERENIE SWOJEJ GMINY, ALE NA TERENIE CAŁEGO PARTNERSTWA. Z PROJEKTÓW ICH AUTORSTWA POWSTANIE SWOISTY „BANK POMYSŁÓW”, Z KTÓRYCH BĘDZIE MOŻNA KORZYSTAĆ W PRZYSZŁOŚCI. O godz. 18 ogłoszona została przerwa. W czasie przerwy wszyscy mogli degustować wypieki tym razem urzędników z terenu gminy Mietków. Miła atmosfera przy konsumpcji stworzyła możliwość nawiązania nowych kontaktów, żywych dyskusji. Po przerwie przystąpiono do warsztatów polegających na tworzeniu projektów w czterech priorytetach Nowe technologie Produkt lokalny Jakość życia Dziedzictwo kulturowe i zasoby naturalne Większość projektów dotyczyła priorytetu „Jakość życia” oraz „Zasoby naturalne i kulturowe” Trwała mocna dyskusja w czterech grupach. Zabawa była wspaniała szczególnie w trakcie omawiania pracy każdej grupy. Spotkanie zakończyło się późnym wieczorem. Wójt Gminy Mietków podziękował wszystkim za uczestnictwo w trzecim spotkaniu zapraszając jednocześnie na konferencję dla przedstawicieli wszystkich gmin Stowarzyszenia, które odbędzie się w sali widowiskowej Gimnazjum w Sobótce w dniu 24 marca 2006 roku. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 88 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” SPRAWOZDANIE Z WARSZTATÓW „Organizacja spotkań z potencjalnymi partnerami LGD - Warsztaty zawiązujące partnerstwo” organizowanych w ramach projektu „Ślężańska Odyseja- szlakiem historii, legend i kultury ziemi”, realizowanego w unijnym programie LEADER+ 31 stycznia 2006 r. w Szkole Podstawowej w Tuszynie im. Jana Pawła II odbyły się już po raz drugi warsztaty na temat możliwości rozwoju regionu zorganizowane w ramach projektu „Ślężańska Odyseja – szlakiem historii, legend i kultury ziemi”. Na warsztaty zaproszono aktywnych mieszkańców gminy Dzierżoniów, przedstawicieli lokalnego biznesu oraz organizacji pozarządowych, włodarzy i przedstawicieli gmin ślężańskich. Łącznie rozesłano 134 zaproszeń. Plakaty o organizowanym spotkaniu zostały umieszczone na tablicach ogłoszeń w Urzędzie Gminy Dzierżoniów i we wszystkich sołectwach. Ponadto na spotkanie zaproszono wszystkich obecnych podczas I warsztatów. W spotkaniu uczestniczyło 84 osoby. Obecni byli również pracownicy naukowi z Uniwersytetu Wrocławskiego i Akademii Rolniczej we Wrocławiu, którzy współpracują przy realizacji projektu. Warsztaty oficjalnie otworzył Wójt Gminy Dzierżoniów Dariusz Walendowski, który przywitał przybyłych na spotkanie gości. Dr Andrzej Ferens z Instytutu Nauk Politycznych UWr przypomniał ideę programu Leader+, a także przedstawił główne cele i przebieg spotkania. Pan Dariusz Jagieła z Urzędu Gminy Dzierżoniów zaprezentował cele i zasady funkcjonowania Partnerstwa „Ślężanie – Lokalna Grupa Działania". Poinformował uczestników spotkania o możliwości przystąpienia do Stowarzyszenia „Ślężanie-LGD” poprzez wypełnienie deklaracji, które dostępne są w Urzędzie Gminy Dzierżoniów. Zwrócił również uwagę na obowiązki, które wynikają z podjęcia decyzji o przystąpieniu do Stowarzyszenia „Ślężanie-LGD” oraz na to jak ważne jest poczucie odpowiedzialności przy podejmowaniu takich decyzji. Kolejnym etapem spotkania były zajęcia warsztatowe, podczas których wykonywano wstępne prace przygotowawcze nad Zintegrowaną Strategią Rozwoju Obszarów Wiejskich. Pierwsze zadanie warsztatowe polegały na opracowaniu analizy SWOT. Uczestnicy warsztatów podzielili się na 7 grup roboczych, w których przygotowywali mocne i słabe strony, szanse i zagrożenia naszego regionu. Efekty pracy w grupach zostały zaprezentowane wszystkim uczestnikom przez przedstawiciela danej grupy (załącznik nr 1). Drugim zadaniem było wybranie tematów wiodących Zintegrowanej Strategii Rozwoju Obszarów Wiejskich. Każdy z uczestników mógł wybrać dwa, najważniejsze jego zdaniem, tematy z czterech, tj.: zastosowanie nowych technologii i wiedzy w celu podniesienia konkurencyjności produktów i usług lokalnych; poprawa jakości życia na obszarach wiejskich; podnoszenie wartości produktów lokalnych; wykorzystanie zasobów naturalnych i kulturalnych. Najwięcej głosów oddano na tematy związane z poprawą jakości życia oraz zasobami naturalnymi i kulturalnymi (załącznik nr 2). Kolejne zadanie warsztatowe polegały na stworzeniu przez każdą z grup strategicznej wizji dla Ziemi Ślężańskiej w następujących obszarach: - środowisko i przestrzeń; - zasoby kulturowe; - zasoby społeczne; Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 89 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” - gospodarka w tym produkt lokalny i turystyka. W trakcie tego zadania powstało wiele interesujących, momentami zabawnych wizji, które zapewne będą stanowiły interesujący wkład w opracowanie ZSROW (załącznik nr 3). Podczas spotkania zorganizowano słodki poczęstunek dla wszystkich uczestników. „Tuszyńskie Kremówki” przygotowane przez gospodynie z terenu gminy Dzierżoniów i „ciasta uciechowskie” zachwyciły niejednego smakosza. Uczestnicy warsztatów wykazali się dużym zaangażowaniem i pomysłowością. Mimo ciężkiej pracy i zmęczenia nie tracili jednak motywacji i zapału do wykonywania kolejnych zadań. Efekty ich pracy zostaną uwzględnione podczas opracowywania Zintegrowanej Strategii Rozwoju Obszarów Wiejskich. SPRAWOZDANIE Z WARSZTATÓW Konsultacje społeczne i spotkanie informacyjne na temat projektu 16.02.2006 r. organizowanych w ramach projektu „Ślężańska Odyseja- szlakiem historii, legend i kultury ziemi”, realizowanego w unijnym programie LEADER+ 16 lutego 2006 r. w Szkole Podstawowej w Tuszynie im. Jana Pawła II odbyły się już po raz trzeci warsztaty w ramach projektu „Ślężańska Odyseja – szlakiem historii, legend i kultury ziemi”. Na warsztaty zaproszono aktywnych mieszkańców gminy Dzierżoniów, przedstawicieli lokalnego biznesu oraz organizacji pozarządowych, włodarzy i przedstawicieli gmin ślężańskich. Łącznie rozesłano 135 zaproszeń. Plakaty o organizowanym spotkaniu zostały umieszczone na tablicach ogłoszeń w Urzędzie Gminy Dzierżoniów i we wszystkich sołectwach. Ponadto na spotkanie zaproszono wszystkich obecnych podczas ostatnich warsztatów. W spotkaniu uczestniczyło 75 osób. Warsztaty oficjalnie otworzył Wójt Gminy Dzierżoniów Dariusz Walendowski, który przywitał przybyłych na spotkanie gości. Dr Andrzej Ferens z Instytutu Nauk Politycznych UWr przypomniał ideę programu Leader+, a także przedstawił główne cele i przebieg spotkania. Pan Dariusz Jagieła z Urzędu Gminy przypomniał uczestnikom spotkania o możliwości przystąpienia do Stowarzyszenia „Ślężanie-Lokalna Grupa Działania” poprzez wypełnienie deklaracji, które dostępne są w Urzędzie Gminy Dzierżoniów. Pani Jolanta Zarzeka – kierownik Referatu Rolnictwa i Ochrony Środowiska przypomniała podstawowe cele projektu „Ślężańska Odyseja – szlakiem historii, legand i kultury ziemi” i zaprosiła do obejrzenia prezentacji multimedialnej pn. „Dookoła Ślęży”, która to wprowadziła wszystkich obecnych w niepowtarzalny nastrój. Po obejrzeniu prezentacji przeprowadzono dyskusję na temat strategicznej wizji rozwoju obszaru Stowarzyszenia „Ślężanie-LGD”, która została przygotowana na podstawie informacji opracowanych przez osoby uczestniczące w poprzednim spotkaniu, tj. 31.01.2006 r. Kolejnym etapem spotkania były zajęcia warsztatowe. Zajęcia polegały na przygotowaniu i zaprezentowaniu wybranych przez uczestników spotkania projektów, które zostaną uwzględnione w Zintegrowanej Strategii Rozwoju Obszarów Wiejskich. Tematyka projektów miała nawiązywać do dwóch głównych tematów, które zostały wybrane na ostatnich warsztatach, tj.: podnoszenie wartości produktów lokalnych; wykorzystanie zasobów naturalnych i kulturalnych. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 90 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Uczestnicy warsztatów opracowali i zaprezentowali łącznie 26 atrakcyjnych i pomysłowych projektów, które stanowią załącznik nr 1 do niniejszego sprawozdania. Tradycyjnie już podczas spotkania zorganizowano poczęstunek dla wszystkich uczestników. Miłą niespodzianką były przetwory domowe, które zostały przygotowane przez gospodynie z terenu gminy Dzierżoniów; smalec (w pięciu smakach) i pasty smakowe przygotowane przez uczniów Zespołu Szkół nr 2 w Dzierżoniowie, której 50 % uczniów stanowią mieszkańcy z terenu gminy Dzierżoniów oraz kiełbasa wiejska z Przetwórstwa Mięsa „DANA” w Nowiźnie. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 91 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Załącznik 5. Wyciąg z raportu konsultacyjnego przeprowadzonego na terenie partnerstwa w dniach 30.11.2005 – 4.12.2005. Na projekt Ślężańska Odyseja, realizowany w ramach unijnego programu Leader +, składa się zestaw działań podejmowanych przez władze poszczególnych gmin wchodzących w skład Stowarzyszenia Gmin Ślężańskich i liderów społeczności lokalnych. Jego głównym celem jest poprawa warunków życia ludności wiejskiej poprzez wdrażanie idei wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich. Wszystkie konkretne działania zapisane w koncepcji projektu z tej idei wynikają i stanowią wsparcie dla procesu jej wdrażania. Koncepcja projektu ma wprawdzie charakter „odgórny”, niemniej jednak jej realizacja nie będzie możliwa bez aktywnego współdziałania ze strony mieszkańców, a współdziałanie, bez wcześniejszej akceptacji celów i założeń projektu. Dlatego też, jako jeden z warunków wstępnych powodzenia całego przedsięwzięcia, ustalono konieczność przeprowadzenia konsultacji społecznych. Miały one, zgodnie ze sformułowaniem autorów koncepcji „informować o celach projektu Ślężańska Odyseja o programie Leader +, identyfikować lokalnych liderów, a także zbierać potrzebne dane dotyczące problemów, szans i zagrożeń związanych z rozwojem obszarów wiejskich regionu”. Takie konsultacje zostały przeprowadzone, zgodnie z założeniami, jako wywiady telefoniczne w grupie 500 przedstawicieli mieszkańców gmin: Dzierżoniów, Marcinowice, Mietków, Niemcza i Sobótka, w dniach od 30 listopada 2005 roku do 4 grudnia 2005 roku. Wywiady przeprowadzili, specjalnie do tego celu przeszkoleni, pracownicy urzędów gminnych. I. Konsultacje społeczne do projektu Ślężańska Odyseja – uwagi wstępne. A. Założenia i opis metody pozyskiwania informacji oraz analizy danych. Konsultacje ze społeczeństwem w ogóle lub z jego wybranymi grupami, na przykład ze społecznościami lokalnymi (a z taką właśnie sytuacją mamy tutaj do czynienia) funkcjonują w każdym demokratycznym systemie. Stanowią jeden z istotniejszych elementów procesu zbiorowej wymiany informacji między podmiotami instytucjonalnymi (na przykład władzami gminnymi), a podmiotami społecznymi (na przykład mieszkańcami tych gmin). Przytłaczająca większość rozmówców, jedni lepiej drudzy gorzej, ale zasadniczo wszyscy, z pełnym zrozumieniem podeszli do pytań zadawanych im w trakcie wywiadów telefonicznych. Wypowiedzi uzyskane w trakcie rozmów zostały spisane, a następnie pogrupowane w trakcie interpretacji tak, aby mnożna je było prezentować w niewielu, w miarę jednorodnych grupach. Osobno stworzona została baza danych osób i instytucji postrzeganych jako lokalni liderzy i potencjalni animatorzy działań podejmowanych w ramach projektu Leader+ . B. Zakres informacji i struktura problematyki. Konstruując strukturę problemową pozostawaliśmy w pełnej zgodzie z celem poznawczym, jaki przed konsultacjami społecznymi postawili autorzy projektu. Jednym z głównych celów jest identyfikacja szans i zagrożeń związanych z rozwojem obszarów wiejskich regionu objętego projektem. Nie chodzi wszakże o rozwój ujmowany poza kontekstowo. Jego najważniejsze odniesienie znajdujemy w pierwszych zdaniach opisujących projekt: „Realizacja niniejszego projektu przyczynić się ma do wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich i podniesienia poziomu życia mieszkańców wsi.” Analizując wypowiedzi można ustalić poziom zgodności w zakresie wizji rozwoju regionu jaka panuje między władzą, przygotowującą projekt Ślężańska Odyseja, a społeczeństwem. Z tych założeń wynika bezpośrednio treść pytań, które były zadawane w trakcie wywiadów telefonicznych: Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 92 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” PYTANIE 1 – Jak Pani/Pan. myśli, co należałoby zrobić, aby ludzie zamieszkującym wsie w wymienionych przez mnie gminach mogli się utrzymać z pracy na terenie swojego zamieszkania lub w jego okolicy? Jakie instytucje stworzyć, jakie inicjatywy powołać do życia, aby było to możliwe w ogóle lub w stopniu większym niż do tej pory? PYTANIE 2 – Co powinni zrobić mieszkańcy naszych wsi, aby Pani/Pana pomysły można było zrealizować? PYTANIE 3 – A co powinny zrobić władze naszych gmin, aby Pani/Pana pomysły można było zrealizować? PYTANIE 4 – Jakie cechy mieszkańców naszych wsi przeszkadzają w urzeczywistnieniu P. pomysłów? PYTANIE 5 – I znowu pytanie dotyczące władz gminnych. Co w nich z kolei jest takiego, jakie ich cechy przeszkadzają w urzeczywistnieniu P. pomysłów? PYTANIE 6 – Proszę sobie wyobrazić, że znajdujemy potężnego sprzymierzeńca, bogatego sponsora (na przykład jakieś instytucje krajowe lub agendy Unii Europejskiej), które gotowe są sfinansować różne inicjatywy poprawiające poziom życia mieszkańców wsi wymienionych przez mnie gmin. Jak Pani/Pana zdaniem można ich przekonywać, że pieniądze z pewnością nie zostaną przez nas zmarnowane? Czy jako mieszkańcy mamy jakieś mocne strony, do których można by się było odwołać? C. Charakterystyka przedstawicieli społeczności lokalnej biorących udział w konsultacjach Z punktu widzenia oczekiwanej zawartości informacyjnej wypowiedzi zależało nam na rozmowie z najbardziej wykształconą, aktywną i kompetentną w sprawach społecznych części badanych społeczności lokalnych. Z drugiej strony konsultacje takie spełnią swoją funkcję informacyjno – integracyjną gdy zostaną przeprowadzone z uwzględnieniem dominującego w danej społeczności typu struktury społeczno zawodowej. Grupa osób konsultowanych z założenia nie musiała być reprezentatywna pod względem statystycznym dobraliśmy ją tak, aby w połowie odzwierciedlała dominujący, a więc rolniczy charakter społeczności. Drugą część stanowią osoby uznane za lokalnych liderów. D. Uwagi na temat przebiegu rozmów. Tak jak można się było spodziewać, poziom uzyskanych wypowiedzi jest zróżnicowany. Dokładnie w takim samym stopniu jak zróżnicowana jest społeczność, z którą konsultowano projekt Ślężańska Odyseja. Wyniki konsultacji i komentarz do wypowiedzi uzyskanych w wywiadach telefonicznych. W niniejszej części raportu, poza komentarzem do wypowiedzi rozmówców, przedstawiamy wszystkie wyodrębnione grupy. Odpowiedzi na każde z pytań wywiadu telefonicznego podzielono na różną ilość grup, w zależności od tego ile sensownych kluczy udało się dla każdego pytania skonstruować. Cele wspomagające wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich na terenie gmin ślężańskich. To co mieli do powiedzenia nasi rozmówcy układa się w pewien porządek, zgodny z trzema wektorami, które wyznaczają podstawowe kierunki tematyczne formułowania postulatów i pomysłów. Pierwszy z nich to rolniczy charakter gospodarki regionu. Drugi wektor wynika z oceny konsekwencji położenia regionu i są to walory turystyczne i krajobrazowe, oczywiste dla większości rozmówców i nadające się do wykorzystania jako instrumenty rozwojowe. Trzeci z wektorów, łączący niejako dwa poprzednie, poprzez odniesienia zarówno do rolnictwa jak i turystyki, to moda na agroturystykę, ekologię i wspieranie Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 93 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” pozarolniczych rodzajów zarobkowania. Wydaje się, że tutaj mamy już do czynienia z oddziaływaniem środków masowego przekazu. Są to bowiem tematy bardzo często pojawiające się we wszelkich dyskusjach poświęconych sposobom poprawy sytuacji polskiego rolnictwa, a przy tym region Ślężański nie słynie jeszcze ani z agroturystyki, ani z rolnictwa ekologicznego. Trzy powyższe wektory zbiegają się wszakże w jednym punkcie wyznaczając koncepcję rozwoju regionu. Nie jest ona wyrażona bezpośrednio, ale daje się naszym zdaniem wywieść z wielu komplementarnych wypowiedzi. Ideę wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich, która się z nich wyłania można zamknąć trzema określeniami: agroturystyka – ekologiczne uprawy – punkty usługowe. W myśl tej koncepcji rolnicy zasadniczo koncentrują się na obsłudze ruchu turystycznego i agroturystyce. Nie rezygnują jednocześnie z działalności typowo rolniczej, która musi mieć charakter specjalistyczny (na przykład ekologia lub produkt lokalny) a sezonowość produkcji powinna uwzględniać sezonowość ruchu turystycznego i obciążenia z nim związane. Obraz, które z się tutaj wyłania to nie tylko obraz wielofunkcyjnej wsi, ale i wielofunkcyjnych gospodarstw rolnych. Wypowiedzi uzyskane od respondentów jako odpowiedź na pytanie pierwsze można naszym zdaniem podzielić na trzy grupy. GRUPA PIERWSZA – INWESTYCJE. Jest to grupa, w której rozmówcy wskazują na konieczność stworzenia określonych obiektów. Rozmówcy najczęściej zwracali uwagę, że określone obiekty muszą, czy też powinny się pojawić. Kto ma się tym zając, czy ma to być budowa, inwestycja czy też organizacja, tego z wypowiedzi wywnioskować się nie da. Tym bardziej że obok obiektów stricte materialnych są to również imprezy. Dlatego też poniższe kategorie to kategorie pewnych obiektów, które różnią się między sobą charakterem. Łączy je natomiast fakt iż muszą być stworzone. Kategoria pierwsza – obiekty służące do uprawiania turystyki i rekreacji w terenie. Kategoria druga – obiekty zaplecza turystyki. Kategoria trzecia – infrastruktura rekreacyjna. Kategoria czwarta – infrastruktura techniczna. Kategoria piąta – imprezy o różnym charakterze. GRUPA DRUGA – RESTRUKTURYZACJA BRANŻOWA REGIONU. Z określenia grupy drugiej nie należy wnosić, iż pojawiły się jakieś złożone koncepcje transformacji struktury gospodarczej regionu. Niemniej jednak zarejestrowaliśmy dosyć dużą ilość wypowiedzi, które obok, albo zamiast wskazywania na konieczność budowy konkretnych obiektów odnosiły się do zmian strukturalnych. Wypowiedzi zakwalifikowane do tej grupy można podzielić na 3 kategorie. Kategoria pierwsza – agroturystyka. W tych wypowiedziach nasi rozmówcy zwracali uwagę, że gospodarstw rolnych w regionie jest duże, że w przeważającej części są to gospodarstwa małe, że nie można ich tak po prostu zlikwidować, że stanowią one potencjał, który powinien być wykorzystany, np. w postaci gospodarstw agroturystycznych. Kategoria druga – dywersyfikacja. W tej kategorii znajdują się wypowiedzi wskazujące na konieczność różnicowania źródeł dochodów ludności wiejskiej. Kategoria trzecia – specjalizacja. Żaden z rozmówców, w żadnej grupie, nie postulował likwidacji rolnictwa jako źródła zarobkowania. Jeśli jakiekolwiek pomysły były związane z rolnictwem to miały one charakter pozytywny. Najczęściej wskazywano tu na konieczność zmiany charakteru upraw, na specjalizację oraz wyjście poza tradycyjny zestaw rodzajów produkcji (czyli rolnictwo ekologiczne, produkcja tzw. zdrowej żywności) oraz dywersyfikację różnych działów rolnictwa. GRUPA TRZECIA – WSPARCIE. W trzeciej grupie znajdują się wypowiedzi, które nie wskazują wprawdzie w sposób wyraźny na animatora poszczególnych działań, ale ze sposobu formułowania treści wynika, iż ma on charakter instytucjonalny. Czasami mówi się tu o władzach gminnych, czasami te władze są domyślnym, ale jedynym sensownym podmiotem działań (na przykład przy akcjach promocyjnych), a czasami trudno Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 94 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” powiedzieć czy to właśnie władze gminne powinny się zająć organizacją określonego rodzaju wsparcia (na przykład szkolenia). Kto ma być podmiotem tego wsparcia? Tu już z całkowitą pewnością można powiedzieć: nie władza. Ale też nie tylko społeczność lokalna. Czasami są to poszczególne grupy (na przykład rolnicy) czasami podmioty (na przykład firmy) a czasami region lub po prostu rozwój jako taki (na przykład wsparcie dla turystyki, promocja regionu). W grupie trzeciej wyodrębniono 6 kategorii. Kategoria pierwsza – wsparcie dla agroturystyki. Kategoria druga – wsparcie dla biznesu. Kategoria trzecia – wsparcie dla bezrobotnych. Kategoria czwarta – wsparcie dla regionu (głównie poprzez działania promocyjne). Kategoria piąta – wsparcie finansowe. Kategoria szósta – wsparcie instytucjonalne i organizacyjne. Do tej ostatniej kategorii zaliczamy wszystkie te wypowiedzi, w których zwraca się uwagę na konieczność tworzenie jakichś organizacji (izb), na przykład turystycznych, które by koordynowały i wspierały działalność mającą na celu – w tym konkretnym przypadku – rozwój turystyki w regionie (również agroturystyki). Także powołanie organizacji społecznej, która zajmowałaby się promowaniem nowych pomysłów i pracą na rzecz lokalnego rozwoju. E. Warunki realizacji celów wspomagających wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich na terenie gmin Ślężańskich. Pomysły, które tak licznie pojawiły się w odpowiedziach na pytanie pierwsze przez kogoś muszą być zrealizowane. Tak na prawdę istnieją jedynie dwa podmioty, od których to zależy: są to władze gminne i mieszkańcy badanych terenów. Od tego co zrobią, zależy powodzenie jakiegokolwiek programu, jakichkolwiek zmian, a nie tylko tych zmian, które przewiduje projekt Ślężańska Odyseja. Dlatego też w drugim i trzecim pytaniu wywiadu interesowało nas to co powinni zdaniem naszych rozmówców zrobić mieszkańcy, a co władze aby pomysły, przez tych samych rozmówców sformułowane, mogły być zrealizowane. Porządkując zestaw odpowiedzi na dwa wspomniane pytania zakreślimy obszar działań zbiorowych jak i zbiór instrumentów służących realizacji nadrzędnego celu. W sformułowaniach naszych respondentów owe działania bardzo często przybierały kształt postulatów nakazujących zmianę negatywnych cech władzy i mieszkańców. 1. Mieszkańcy Wypowiadając postulaty dotyczące sposobu zachowania i działań podejmowanych przez mieszkańców, nasi rozmówcy przyjmują dwie perspektywy: indywidualną i zbiorową (społeczną). To stanowi dla nas podstawę wyodrębnienia dwóch grup kategorii. Perspektywa społeczna jest istotna bo odnosi się do stanu społeczności lokalnej i poziomu obywatelskości tej społeczności, pokazuje poziom jej integracji, a raczej dezintegracji. Ale jednocześnie jest w tych wypowiedziach również coś budującego. Zanotowaliśmy bowiem bardzo mało negatywnych, malkontenckich opinii wskazujących na naturalną niemoc, na to, że ludzie nie mogą nic zrobić, bo to władza decyduje albo nie mają pieniędzy, dlatego nic nie robią, lub też jedyne, co mogą zrobić to zmienić burmistrza czy też wybrać nowe władze. Wypowiedzi pozytywne, zakładające, że podejmowanie aktywności (ujmowanej w kategoriach indywidualnych i społecznych) ma sens, oscylowały wokół trzech tematów. Pierwszy, odnosi się do środowiska naturalnego i ekologii w wymiarze tak podwórka jak i regionu. W wypowiedziach rozmówców bardzo często pojawiają się sformułowania, z których wynika, że przekształcanie zaniedbanego środowiska wymaga zmian w mentalności. Drugi to przezwyciężenie ogólnego marazmu. Trzecia grupa tematyczna związana jest z działaniami społecznymi. Bardzo często powtarzającym się motywem jest motyw zrzeszeniowy, organizacyjny, działania o charakterze oddolnym. Tutaj zwraca się uwagę głównie na aspekt współpracy i wzajemnego wsparcia. Mamy do czynienia z postulatami współpracy z władzą i jeśli ta władza się pojawia to raczej jako podmiot, do Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 95 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” którego należy występować z inicjatywami, (które to inicjatywy w domyśle władza powinna realizować albo pomagać realizować). GRUPA PIERWSZA – DZIAŁANIE INDYWIDUALNE (INDYWIDUALNE KATEGORIE AKTYWNOŚCI) czyli cechy i działania, które opisują mieszkańców jako indywidualne jednostki, zwykłych ludzi. Udało się tutaj wyodrębnić 4 kategorie, dwie pierwsze dominujące pod względem ilości wypowiedzi, dwie ostatnie o charakterze dodatkowym. Kategoria pierwsza – aktywność. Pojawiły się w wypowiedziach następujące postulaty: wykazanie większego poziomu aktywności oraz inicjatywy i chęci do pracy oraz życia w ogóle, wiara i nadzieja w powodzenie inicjowanych akcji, przezwyciężenie lenistwa, wykazanie zainteresowania możliwościami działania jakie istnieją w różnych branżach i sferach, jakie wynikają z programów pomocowych. Bardzo często powtarzany postulat aby „zabrać się do roboty”, podejmować ryzyko, otwierać się na nowe rozwiązania i pomysły, przezwyciężać lęki przed tym co nowe i inne, wykazywać innowacyjność, kreatywność, zaprzestać oglądania się na innych, w tym na władze gminne. Kategoria druga – wiedza i umiejętności. I w tej kategorii następujące postulaty: poszukiwanie wszelkich informacji pomocnych w zmianie kondycji gospodarstw oraz poszukiwanie ofert, podnoszenie swojego poziomu wiedzy (na przykład poprzez szperanie w Internecie, udział w szkoleniach, korzystanie z poradnictwa ośrodków doradztwa rolniczego, spotkania ze specjalistami w tych branżach, w których prowadzona jest działalność gospodarcza, analizowanie przypadków osób, którym się już udało osiągnąć sukces na miarę danej społeczności, zdobywanie nowych umiejętności (na przykład w zakresie obsługi komputera, podstaw prowadzenia firmy itp.). Kategoria trzecia – czystość i porządek. W tej kategorii formułowane są wypowiedzi wskazujące na konieczność dbania o prządek i czystość w obejściach, w najbliższej okolicy oraz o środowisko w ogólności. Tutaj też należy zakwalifikować postulaty pracy nad utrzymywaniem dobrego wizerunku poszczególnych wsi i całego regionu, a także pośrednio, aktywność indywidualnie prowadzonej popularyzacji i promowania atrakcji oraz walorów zamieszkiwanej okolicy. Kategoria czwarta – inwestycje. Nasi rozmówcy nie mają zapewne złudzeń co do możliwości mieszkańców w tym zakresie. Niemniej jednak pojawiła się znacząca ilość odpowiedzi wskazujących na konieczność inwestowania między innymi w przekształcanie własnych gospodarstw. Miałoby się to odbywać poprzez: remonty, adaptacje pomieszczeń, doposażenie, wyposażenie agroturystyczne (konie, rowery itp.) oraz zakładanie punktów usługowych. Ponieważ kategoria ta ma pośrednio wymiar finansowy, możemy zaliczyć do niej dyrektywę aktywnego i samodzielnego poszukiwania środków (jako staranie się o dotacje Unijne lub poszukiwanie sponsorów, występowanie o kredyty). GRUPA DRUGA – DZIAŁANIA ZBIOROWE (SPOŁECZNE KATEGORIE AKTYWNOŚCI). Wypowiedzi zaliczone do tej kategorii nie są tak liczne jak wypowiedzi zaliczone do kategorii pierwszej, niemniej jednak są bardzo wyraźne. Wydaje się, że osoby je formułujące wiedzą co mówią. Gdyby postulaty te zostały w pełni zrealizowane mielibyśmy na terenie gmin ślężańskich do czynienia ze społeczeństwem obywatelskim z prawdziwego zdarzenia. Mamy tutaj trzy kategorie. Kategoria pierwsza – działania organizacyjne. Chodzi oczywiście o samoorganizację albo o organizację oddolną. W wyniku tego typu działań powstałyby dwa rodzaje stowarzyszeń. Po pierwsze – STOWARZYSZENIA O CHARAKTERZE OGÓLNYM, bez określania ich profilu. Miałyby za zadanie konstruować projekty, generować pomysły, poszukiwać środków. Generalnie rzecz biorąc miałyby jednoczyć mieszkańców we wspólnych wysiłkach, aby zwiększyć siłę przebicia dla nowych pomysłów. Po drugie – STOWARZYSZENIA I GRUPY PRODUCENCKIE zapewniające współpracę, wzajemne wsparcie, wymianę doświadczeń, kooperację w działaniach gospodarczych (np. obsłudze agroturystyki gdzie łączyć w kooperatywy mogą się na przykład właściciele stadniny i baru), wspólne działania zmierzające do podniesienia zysków i poziomu bezpieczeństwa działalności gospodarczej. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 96 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” Kategoria druga – działania integracyjne. Opisane tu pożądane sposoby postępowania mieszkańców wiążą się bezpośrednio z kategorią poprzednią. Zostały jednak wyodrębnione ze względu na bardzo subtelną różnicę. Otóż w wypowiedziach bardzo często padał postulat zainteresowania. Mieszkańcy powinni się interesować lub zainteresować różnymi sprawami ale głównie tym co dzieje się w ich otoczeniu, w ich społeczności, w najbliższej okolicy, wśród współmieszkańców. Słowem powinni wykazać zainteresowanie ogółem, a nie tylko własnymi problemami. Kategoria trzecia – działania interakcyjne. Formułowane są dwa typy postulatów co do działań jakie mieszkańcy powinni podejmować w wymiarze aktywności zbiorowej. Pierwszy to tworzenie grup inicjatywnych i grup nacisku (również o charakterze nieformalnym), które będą na władzach gminnych wymuszały realizację pomysłów oddolnych. Drugi to wychodzenie na przeciw propozycjom władz gminnych, występowanie do tych władz z własnymi inicjatywami i współpraca z władzami gminnymi przy ich realizacji. Nie wyklucza się tu wszakże współpracy przy realizacji projektów odgórnych. 2. Władze gminne Obowiązki jakie pytane w wywiadzie osoby nakładają na władze gminne, pozwalają bardzo wyraźnie opisać rolę jaką w społeczności lokalnej władza ta ma pełnić. Jest ona opiekunem, który odpowiada za stwarzanie warunków do działania, opiekę nad działaniem już podjętym oraz za wychodzenie z inicjatywami podejmowania działania. Głosy zwracające uwagę na jej funkcje kontrolną i rozliczeniową pojawiają się w śladowej wręcz ilości. I to zazwyczaj jako głosy domagające się pilnowania porządku i czystości, tego aby ludzie nie wywozili śmieci do lasu lub by nie wylewali ścieków do rowów i na łąki. Na tym prerogatywy związane z kontrolą się kończą. Zgodnie z powyższym, wyodrębniamy tutaj trzy zasadnicze grupy wypowiedzi. GRUPA PIERWSZA – PODNOSZENIE POZIOMU WIEDZY. Wiedza jest tutaj rozumiana zarówno jako zestaw konkretnych wiadomości lub informacji niezbędnych do podjęcia konkretnych działań jak i bardziej ogólnie – jako perspektywa zmieniająca sposób widzenia rzeczywistości. Władza gminna powinna działać w obu tych sferach. I w obu podmiotem działań będą jednostki lub grupy składające się na podległą jej społeczność lokalną. Wyodrębniamy tu 4 kategorie. Kategoria pierwsza – szkolenia, czyli organizacja kursów i szkoleń dla mieszkańców, głównie w zakresie ekologii, agroturystyki, estetyki krajobrazu. Kategoria druga – doradztwo, czyli tworzenie biur doradczych z pełną paletą usług (na przykład: przygotowywanie wniosków unijnych, doradzanie w zakresie opłacalności różnych rodzajów produkcji, w tym produkcji rolnej z pełną informacją o nowościach w tym zakresie, zakładanie działalności gospodarczej, prowadzenie agroturystyki). Kategoria trzecia – promocja pomysłów i najlepszych rozwiązań, coś na kształt banchmarkingu realizowanego na potrzeby pojedynczych firm i podmiotów indywidualnych. Kategoria czwarta – informacja. Informacja stanowi element i doradztwa, i podnoszenia poziomu wiedzy ogólnej. Wyodrębniona została jako osobna kategoria ze względu na charakter niektórych wypowiedzi, które sugerowały, że władza ma gromadzić informacje i być dysponentem określonego zasobu danych. Te dane mają być udostępniane i wykorzystywane z korzyścią dla mieszkańców. GRUPA DRUGA – TWORZENIE WARUNKÓW DO DZIAŁANIA. Warunki, o których mowa dotyczą różnych działań podejmowanych przez różne podmioty (mieszkańcy, firmy, turyści) oraz dwóch perspektyw tych działań: długofalowej i bieżącej. Kategoria pierwsza – warunki finansowe. Tutaj występują: ulgi podatkowe, dotacje do działalności, zwolnienia z opłat i zwolnienia podatkowe, zachęty finansowe, kredyty – te udzielane, i te które gmina pomaga zdobyć, dofinansowywanie. Kategoria druga – warunki infrastrukturalne czyli budowa i remonty: dróg, chodników, sieci dostępowej do Internetu, dbanie o dogodne połączenia komunikacyjne, dbałość o rozwój infrastruktury turystycznej rozumianej jako atrakcje i baza, wymieniane Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 97 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” już w odpowiedzi na pytanie pierwsze, budowa kanalizacji i oczyszczalni ścieków. Osobnym zestawem działań w tej kategorii są działania związane z turystycznym charakterem regionu: tworzenie punktów informacyjnych, drogowskazów do atrakcji turystycznych, map terenu. Kategoria trzecia – „przyjazny urząd”. To hasłowe określenie zawiera w sobie postulaty zmiany obyczajów panujących w urzędzie gminy i innych urzędach. Poprawa tych obyczajów to jeden z warunków działania wszystkich tych obywatel, których aktywność zarobkowa wymaga względnie stałych kontaktów z urzędem. Bardzo często formułowane przy tej okazji hasło brzmi: „pomagać a nie przeszkadzać”. Kategoria czwarta – strategie. Na barkach urzędów gmin spoczywa obowiązek tworzenia długoterminowych planów strategicznych. Poza tym planów działań w różnych dziedzinach działalności gospodarczej w terenie jak i generowania pomysłów wynikających z jakiejś wizji rozwoju regionu. Kategoria piąta – promocja i reklama, oczywiście poszczególnych gmin, atrakcji turystycznych, walorów krajobrazowych, imprez kulturalnych i nowych inwestycji zachęcających do spędzania wolnego czasu w regionie. Reklama i promocja w tym sensie stanowi warunek do działania, że może przyciągnąć inwestorów, którzy stworzą nowe miejsca pracy oraz turystów, bez których wszelkie indywidualne inwestycje w agroturystykę okażą się chybione. GRUPA TRZECIA – DZIAŁANIA INSPIRACYJNE I INTEGRACYJNE. Gmina ma do spełnienia swoją rolę również w zakresie wpływania na społeczność lokalną poprzez działania w dwóch wymiarach będących podstawą do wyodrębnienia 2 kategorii. Kategoria pierwsza – działania inspirujące i motywujące. Inspiracja ma się przejawiać w motywowaniu mieszkańców do działania (poprzez zmianę mentalności, podpowiadanie i podsuwanie pomysłów, pobudzanie do aktywności, pokazywanie możliwości tkwiących w różnych projektach i inicjatywach). Może mieć również wymiar czysto techniczny (na przykład ogłaszanie konkursów wśród mieszkańców, które generowałyby nowe pomysły) Kategoria druga – działania organizacyjne adresowane powinny być zarówno do mieszkańców (poprzez nadzór i opiekę sprawowaną nad inicjatywami oddolnymi i wsparcie organizacyjne różnych grup inicjatywnych) jak i do instytucji i organizacji o charakterze regionalnym (na przykład jako tworzenie związków między gminnych rozumianych jako rozwiązania instytucjonalne, a nie czysto społeczne, coś w rodzaju super gminy generującej pomysły i realizującej politykę regionalną. Stowarzyszenie Gmin Ślężańskich wydaje się być idealnym protoplastą takiego pomysłu) F. Przeszkody na drodze realizacji celów wspomagających wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich na terenie gmin ślężańskich Tak jak podjęcie pewnych działań przez wszystkie zainteresowane podmioty jest konieczne, aby cele ogólne mogły być zrealizowane, tak też należy się liczyć z ograniczeniami, które stoją po stronie wykonawców tych działań. Na zestaw tych ograniczeń można patrzeć w dwojaki sposób: albo jako obszar ryzyka, albo jako obszar zmiany. Perspektywa zależna jest tu od przekonania na temat możliwości przezwyciężania ograniczeń. O te możliwości nie pytaliśmy już naszych rozmówców. Odpowiedź na to pytanie ma znaczenie fundamentalne, należy jednak do podmiotów opracowujących i wdrażających określone strategie działania. To co staraliśmy się wychwycić w ramach przeprowadzonych konsultacji to jedynie identyfikacja słabych stron wykonawców poszczególnych planów: mieszkańców i władz gminnych. 1. Mieszkańcy Wypowiadając się na temat ryzyka jakie wiąże się z angażowaniem mieszkańców badanych gmin do realizacji pomysłów wyrażonych w odpowiedzi na pytanie pierwsze, nasi rozmówcy byli w miarę jednomyślni. Ich wypowiedzi daje się podzielić jedynie na Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 98 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” dwie grupy: grupę ograniczeń subiektywnych i obiektywnych. Wypowiedzi zaliczone do grupy pierwszej dają się podzielić na 6 kategorii opisujących pewne zespoły podobnych cech. GRUPA PIERWSZA – OGRANICZENIA SUBIEKTYWNE. To oczywiście ograniczenia w sferze mentalności, takie jak trwałość pewnych stereotypów, przyzwyczajeń, kierowanie się nieweryfikowalnymi zespołami przekonań, brak racjonalizmu i – generalnie rzecz biorą – niechęć do myślenia. Kategoria pierwsza – stare nawyki. Chodzi o nawyki ukształtowane jeszcze w czasach komunistycznych: brak operatywności, zdolności do ryzyka, przyzwyczajenie do centralizmu, nieumiejętność odnalezienia się w nowych czasach, oczekiwanie na innych, takich którzy zrobią coś jako pierwsi albo w ogóle zrobią coś za nas samych, którzy rozwiążą nasze problemy, przyzwyczajenie do pomocy socjalnej, do tego, że każdemu należy się coś za darmo, brak zdecydowania w działaniu. Kategoria druga – apatia czyli: brak wiary, zniechęcenie, brak zainteresowania czymkolwiek, zamknięcie się w sobie, brak inicjatywy, bezradność, lęk przed porażką nowych inicjatyw i własnych pomysłów, w które ludzie zaangażują środki, brak pomysłowości, pesymizm. Kategoria trzecia – zawiść. A więc takie uczucia jak zazdrość, samolubność ale przy tym i brak zrozumienia dla innych interesów i innych racji, ogólny brak zrozumienia dla inności (brak tolerancji), który utrudnia jakąkolwiek współpracę, cwaniactwo. Kategoria czwarta – nieufność. W opiniach naszych rozmówców dotyczy ona głównie władzy gminnej. Nieufność międzyludzka nie stanowi problemu, a władza jest tu rozumiana nie poprzez jej konkretny szczebel, ale – często – jako władza w ogóle. Kategoria piąta – izolacjonizm. Ta cecha ma już wybitnie wymiar społeczny. Chodzi bowiem o niechęć do działania wspólnotowego, brak umiejętności pracy w zespole, niedostatki organizacyjne, ale i zamykanie się w sobie i zaściankowość. Kategoria szósta – lenistwo rozumiane jako niechęć i brak umiejętności do pracy, a także niechęć do robienia czegokolwiek, co pozwoli zmienić niekorzystne położenie jednostki. Cecha ta wielokrotnie łączona była z inną: pijaństwem. GRUPA DRUGA – OGRANICZENIA OBIEKTYWNE. Chodzi nam tu o zaklasyfikowanie szeregu wypowiedzi, które nie odwołują się do wymiaru świadomościowego. Niektóre z nich w stopniu większym, inne mniejszym mają charakter systemowy (niezależny od jednostki). Kategoria pierwsza – środki finansowe. Tutaj pojawiają się zarówno diagnozy ogólne zwracające uwagę na powszechną biedę, panujące wszędzie ubóstwo ograniczające możliwości jakiegokolwiek działania, ale również na brak konkretnych środków inwestycyjnych. Kategoria druga – czas. Tutaj kwalifikujemy wszystkie wypowiedzi zgodnie z którymi „ludzie nie mają czasu na nic”, „są zagonieni”. Kategoria trzecia – wiedza. Na ograniczenie, które określamy wspólnym mianem „wiedza” składa się brak odpowiedniego wykształcenia (jako ogólny poziom wiedzy), a przy tym również brak znajomości różnych procedur (na przykład urzędowych), brak znajomości prawa, reguł zakładania firm, języków obcych. Kategoria czwarta – wiek. Jest to kategoria opisująca zbiorowość, a nie poszczególne jednostki. Wielokrotnie formułowano spostrzeżenie, że w społeczności gmin ślężańskich jest stosunkowo dużo ludzi starszych, w wieku około emerytalnym, a więc takich, którzy ani nie będą chcieli ani nie będą mogli podejmować nowych wyzwań. 2. Władze gminne Wypowiadając się na temat ograniczeń władz gminnych nasi rozmówcy wydają się kategoryzować rzeczywistość w sposób podobny do tego, który stosowali w pytaniu poprzednim. Pierwsza grupa będzie zawierała ograniczenia, które określimy jako podmiotowe, natomiast druga, jako systemowe. Jest interesująca różnica w sposobie Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 99 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” ujmowania ograniczeń mieszkańców i ograniczeń urzędów gminnych. Otóż w tym drugim wypadku znacznie częściej stwierdza się brak jakichkolwiek wad i ograniczeń. Stwierdza się po prostu, że „władza robi, co może i z pewnością nie będzie przeszkadzać mieszkańcom jeśli coś sami wymyślą”. W tym kontekście przywoływany bywa projekt Ślężańska Odyseja. GRUPA PIERWSZA – OGRANICZENIA PODMIOTOWE. Na podmiotowe czynniki składają się te, które odnoszą się do naturalnych niejako prerogatyw władzy gminnej (zarzuty dotyczą tutaj najczęściej niedostatecznego wykonywania obowiązków, które z tych prerogatyw wynikają) oraz takie, które wyznaczają klasyczne i tradycyjne linie konfliktów i opozycji pomiędzy władzą a obywatelami. Kategoria pierwsza – komunikacja. W wypowiedziach zaliczonych do tej kategorii rozmówcy zwracają uwagę na brak komunikacji ze społecznością. Komunikacja jest tu rozumiana jako przepływ informacji w kierunku od władzy do społeczeństwa, a także jako „wsłuchiwanie się w głos ludu” oraz otwarcie na jego problemy. Tutaj wytyka się władzy brak spotkań w mieszkańcami, nie przekazywanie konkretnych informacji, brak konsultacji społecznych, brak akcji uświadamiających obywateli. Kategoria druga – inicjatywa, którą należy rozumieć bardzo szeroko. Odnosi się ona zarówno do braku pomysłów, zaangażowania i motywacji, jak też jako uchylanie się od wspierania obywateli w ich działaniach oraz zachęcania do ich podejmowania, brak dynamizmu, bierność, zachowawczy styl działania. Kategoria trzecia – urzędnicy czyli ich wszystkie słabe strony brak zainteresowania wykonywaną pracą i sprawami, które mają do załatwienia jako urzędnicy właśnie, egoizm, złe traktowanie ludzi i przedmiotowe ich traktowanie, brak życzliwości dla petentów, obojętność na los innych, nieumiejętność nawiązania kontaktu z ludźmi. Kategoria czwarta – interesy. Tutaj rozmówcy zarzucają urzędom gminnym dbałość jedynie o własne interesy i urzędniczy punkt widzenia czyli skupianie się głównie na swoich zadaniach, obok tego kumoterstwo, brak zainteresowania sprawami obywateli, samolubność, zainteresowanie „własnymi stołkami”. Kategoria piąta – kompetencje. Składa się na to: brak wiedzy (między innymi na temat projektów unijnych), kompetencji w ogólności, wizji rozwoju i planów strategicznych, popełnianie błędów przy podejmowaniu konkretnych zadań (na przykład słaba promocja regionu, błędy taktyczne przy pozyskiwaniu środków przejawiające się między innymi w koncentracji jedynie na dużych inwestorach). To właśnie ten typ ograniczeń można powiązać z zauważoną przez rozmówców złą organizacja. GRUPA DRUGA – OGRANICZENIA SYSTEMOWE. Wypowiedzi zaliczone do tej grupy są, w porównaniu z grupą pierwszą stosunkowo nieliczne. Najczęściej pojawiają się 3 kategorie. Kategoria pierwsza – ograniczenia finansowe czyli po prostu brak pieniędzy, środków finansowych na organizację i sposonsorowanie wielu przedsięwzięć o charakterze rozwojowym. Kategoria druga – ograniczenia proceduralne wynikające z prawa tworzonego na ponad gminnym poziomie. Kategoria trzecia – ograniczenia biurokratyczne. Biurokracja w ich ujęciu to głównie „papierologia”, nadmierna sprawozdawczość, nieżyciowe przepisy, długie terminy załatwiana spraw; czyli to wszystko co może stanowić przeszkodę w szybkiej realizacji pomysłów wymagających urzędowej akceptacji. G. Mocne strony społeczności lokalnych i władz gminnych realizujących cele wspomagające wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich na terenie gmin Ślężańskich. Pytaniem ostatnie chcieliśmy zmusić naszych rozmówców do wydobycia wszelkich możliwych argumentów, które by uzasadniały optymizm przy określaniu szans powodzenia pomysłów wyrażonych na początku wywiadu. Przyjęliśmy założenie, że każdy taki Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 100 ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PARTNERSTWA „ŚLĘŻANIE” argument będzie można zaliczyć w poczet mocnych stron regionu realizującego projekt typu Ślężańska Odyseja. Można powiedzieć, że różnorodność wypowiedzi (uzasadniająca podział na grupy) w tym wypadku była najmniejsza. Nie znaczy to oczywiście, że mieszkańcy owych mocnych stron nie widzą. Wskazując na nie są jednak monotematyczni. Wszystkie mocne strony do jakich się można odwołać zawierają się w trzech określeniach: Walory regionu, cechy mieszkańców, efekty dotychczasowej aktywności. REGION. Rozmówcy pokazują w tym kontekście walory turystyczno - krajobrazowe (góry, lasy, woda, widoki, powietrze, uzdrowiska czyli mikroklimat i źródła czystej wody) oraz związane z nimi obiekty (np.: nartostrady). Dosyć istotnym i często akcentowanym mocnym punktem regionu jest jego położenie terytorialne (wielkie aglomeracje w pobliżu, trasy przelotowe). MIESZKAŃCY. Określenia cech, które się tutaj pojawiały częściowo tylko były związane z zadaniami jakie w regionie mają być realizowane. Zestaw cech, który się tutaj pojawił jest następujący: gościnność i pracowitość („jeśli już się im da pracę” czy też: "dajcie nam szansę, a dopiero zobaczycie jaką to energię w nas uwolni"), młodzież (ambitna i wykształcona, myśląca inaczej niż ich dziadkowie), błyskotliwość, ambicja, aktywność, zainteresowanie innymi, uczciwość, samozaparcie, odwaga, rzetelność, upór, zdolności, determinacja, wysokie kwalifikacje itd., itp. * * * Podsumowując powyższe zestawienia i komentarze, oraz wrażenie jakie można odnieść analizując ten materiał w całości, należy powiedzieć, że koncepcja rozwoju regionu została w świadomości społecznej przesądzona, bo poza ścieżką turystyczno – ekologiczną inne pomysły praktycznie rzecz biorąc nie są artykułowane. Stąd wniosek, że tego typu projekty jak Ślężańska Odyseja powinny się cieszyć poparciem społeczności lokalnej. Czy to poparcie ma charakter wirtualny czy też materialny, okaże się między innymi w procesie weryfikacji bazy liderów, którą tworzyliśmy przy okazji prowadzonych konsultacji. Proces weryfikacji tej bazy, który może mieć charakter jedynie „egzystencjalny” będzie jednak przebiegał w sposób naturalny. Autorzy projektu będą docierać do osób wymienionych przez osoby udzielające wywiadu telefonicznego, będą sprawdzać ich motywacje, poziom zaangażowania i kompetencje do pracy w Lokalnej Grupie Działania. Wówczas dopiero okaże się jakim konkretnym potencjałem ludzkim dysponuje region gmin ślężańskich. Podsumowując ogólny wydźwięk udzielonych wywiadów można powiedzieć, że wstępne wnioski są bardzo obiecujące. Dzierżoniów – Marcinowice – Mietków – Niemcza- Sobótka 101
