Regulacje prawne dotycz¹ce mobbingu w wybranych krajach
advertisement
mgr in¿. PATRYCJA KRZYSZKOWSKA :YVS^OMRXSUKĻaSý^YU\dc]UKa5SOVMKMR Kontakt: [email protected] Regulacje prawne dotycz¹ce mobbingu w wybranych krajach Europy Zachodniej Fot. Yanc/Bigstockphoto Wstêp Zjawisko mobbingu jest wa¿nym problemem w krajach wysoko rozwiniêtych, w szczególXYļMSdKMRYNXSYO_\YZOT]USMR<OQ_VKMTOZ\KaXO^cMRZKħ]^aa\¸ŜXcWdKU\O]SOYNXY]dé]Sý do tego problemu. W takich krajach, jak Szwecja, Francja czy Belgia mobbing uznany jest za naruszanie podstawowych praw pracowniczych i uregulowany w ogólnokrajowych aktach normatywnych. W innych krajach, jak Hiszpania, W³ochy, czy Niemcy nadal nie ma regulacji Z\KaXcMRLOdZYļ\ONXSYNY^cMdéMcMRWYLLSXQ_AK\^cU_VOZ\dON]^KaSYXY]ZY]¸LaTKUS regulowane s¹ problemy zwi¹zane z mobbingiem w wybranych krajach Europy Zachodniej. Do kwestii tych nale¿y przeciwdzia³anie mobbingowi, orzekanie o zaistnieniu mobbingu, karanie mobberów, czy pomoc ofiarom tego zjawiska. W artykule zwrócono równie¿ uwagê na ciekawe rozwi¹zania, stosowane w krajach reguluj¹cych prawnie problem mobbingu. =ĥowa kl_czowO: moLLing prawa pracowniczO kraTO /_ropy DacRoNniOT prawo 6OQKVKM^]\OVK^ON^YL_VVcSXQSX^ROMRY]OXaO]^O\X/_\YZOKXMY_X^\SO] Bullying is a major problem in industrially developed countries, especially in Western Europe. Their legal framework addresses the problem in various ways. Countries like Sweden, France or Belgium recognize bullying as a violation of the employees' basic rights; therefore, the issue has been regulated at the level of bills. However, the problem at hand is still lacking in terms of legal acts directly addressing it in Spain, Italy and Germany. This article presents ways in which the issue of bullying has been dealt with in various European countries. It discusses problems such as preventing bullying, ruling against bullying, acknowledging bullying and helping victims. It also presents some proper codes of conduct. KOyworNs: L_llying laLo_r rigRts AOstOrn /_ropO law Zjawisko mobbingu znane jest od kilku dekad, jednak dopiero w ostatnich latach mobbing sta³ siê wa¿nym problemem spo³ecznym, gospodarczym i zdrowotnym w wielu pañstwach, równie¿ tych wysoko rozwiniêtych. Podczas Drugiego Europejskiego Badania Warunków Pracy (The Second European Sur`ey on Aorking -onditions), przeprowadzonego w 1996 r. przez Europejsk¹ Fundacjê do spraw Poprawy Warunków ¯ycia i Pracy (European Fundation for the Improvement of Living and Working Conditions) okaza³o siê, ¿e oko³o 9% wszystkich pracowników zatrudnionych w Unii Europejskiej (czyli ok. 12 milinów ludzi) cierpi z powodu zastraszania i mobbingu. Badanie pokaza³o, ¿e szczególnie nara¿one s¹ osoby zatrudnione w sektorze administracji publicznej, a tak¿e w s³u¿bach mundurowych (stanowi¹ razem 14% wszystkich pracowników dotkniêtych problemem mobbingu)1. Pocz¹tkowo polityka zatrudnienia w krajach Unii Europejskiej koncentrowa³a siê na przeciwdzia³aniu dyskryminacji, jednak z up³ywem czasu jej miejsce dKTWYaKĥ WYLLSXQ 3 ^KU a\dOļXSK \ Parlament Europejski przyj¹³ rezolucjê dotycz¹c¹ nêkania w miejscu pracy, a pañstwa cz³onkowskie zosta³y zobligowane do przyjêcia odpowiednich ustaw antymobbingowych [1]. W kilku krajach zachodnich, takich jak Szwecja, Francja czy Belgia mobbing uznawany jest dzisiaj za naruszanie podstawowych praw pracowniczych i uregulowany w ogólnokrajowych aktach normatywnych. Niemniej jednak, w wielu krajach XSO WK LOdZYļ\ONXSY QY NY^cMdéMcMR \OQ_VKMTS prawnych [2]. W artykule pokazano, w jaki sposób regulowane s¹ kwestie mobbingu w niektórych krajach Europy Zachodniej. Wskazano równie¿ ciekawe rozwi¹zania, które zosta³y zastosowane w tych krajach przy okazji wprowadzania prawa antymobbingowego. Z rozwi¹zañ tych z powodzeniem mog³yby sko\dc]^Kë SXXO U\KTO a ^cW :YV]UK KLc ]U_^OMdXSOT daKVMdKëWYLLSXQY\KdZYW¸MTOQYYPSK\YW W. Matuszyñski, 9 Śr¸dĥach i sposoLach przezwyciýŜania moLLing w organizacTi, http://www.mobbing.most.org. pl (07.10.2014). 1 BP 1/2015 21 Szwecja Pierwszym krajem na ļaSOMSOaU^¸\cWUaO]^SK mobbingu zosta³a prawnie uregulowana, by³a SzweMTKa\dOļXSK##\acNKXY^KW\YdZY\déNdOXSO Ministerstwa Zdrowia i Bezpieczeñstwa Pracy a]Z\KaSOļ\YNU¸aZ\dOMSaNdSKĥKXSKWYLLSXQYaS w przedsiêbiorstwie. W rozporz¹dzeniu tym znajduj¹ siê równie¿ ogólne zalecenia dotycz¹ce wdro¿enia ^cMR Z\dOZS]¸aAK\^Y ZYNU\OļVSë ŜO a =daOMTS po³o¿ono nacisk na zapobieganie wystêpowaniu mobbingu, a nie tylko na walkê z jego skutkami [1]. By³ ^YZSO\a]dcKU^Z\KaXca/_\YZSOLOdZYļ\ONXSY\Oguluj¹cy kwestiê mobbingu w sposób kompleksowy. Rozporz¹dzenie to dotyczy wszystkich dzia³añ, a^\KUMSOU^¸\cMRZ\KMYaXSUW¸QĥLcLcëZYNNKXc tyranizowaniu (victimization 9U\OļVOXSO ^Y NOPSniuje § 1 tego aktu jako „powtarzaj¹ce siê, naganne V_Lac\KŚXSOXOQK^caXONdSKĥKXSKWKTéMOYL\KŚVSac charakter skierowane przeciwko pracownikowi, U^¸\cMR]U_^USOWWYŜOLcëacĥéMdOXSOQYdO]ZYĥOMdXYļMSaWSOT]M_Z\KMcnEG:YTýMSOvictimization obejmuje zjawisko adult Lullying SXXO YU\OļVOXSO mobbingu), mental violence (przemoc psychiczn¹), a tak¿e sexual harassment (molestowanie seksualne). W szwedzkim rozporz¹dzeniu zawarte s¹ przyk³adowe zachowania uznawane za tyranizowanie, takie jak: • znies³awianie i szykanowanie pracownika i jego rodziny É _WcļVXO _U\caKXSO SXPY\WKMTS NY^cMdéMcMR wykonywanej pracy lub przekazywanie informacji nieprawdziwych É_WcļVXO_^\_NXSKXSOacUYXcaKXSKZ\KMc • ostracyzm, bojkotowanie lub lekcewa¿enie pracownika É Z\dOļVKNYaKXSO \¸ŜXcWS ]ZY]YLKWS Q\YŚLc i tworzenie atmosfery strachu É _WcļVXO dXSOaKQS Z\dO]KNXSO U\c^cMdXO V_L negatywne reakcje lub nastawienie • sankcje dyscyplinarne, które nagle zostaj¹ na³o¿one na pracownika bez jakiejkolwiek obiektywnej Z\dcMdcXc LOd _dK]KNXSOXSK LOd aMdOļXSOT]dOT próby rozwi¹zania problemu [4]. Rozporz¹dzenie nak³ada równie¿ na pracodawcê obowi¹zek planowania i organizowania pracy, ^KU KLc a WKU]cWKVXcW ]^YZXS_ Z\dOMSaNdSKĥKë zjawisku tyranizowania, o czym mówi § 2. Do zadañ pracodawcy nale¿y m.in.: • stworzenie jasnej i przejrzystej polityki dotyMdéMOTļ\YNYaS]UKZ\KMc • wypracowanie odpowiednich procedur, które wp³yn¹ na polepszenie psychospo³ecznych warunków pracy oraz organizacji pracy • podjêcie odpowiednich kroków w celu przeciwdzia³ania sytuacjom, w których poszczególni pracownicy spotykaj¹ siê z nieprzychyln¹ reakcj¹ \O]d^c]ZYĥOMdXYļMSaWSOT]M_Z\KMc • zapewnienie kadrze zarz¹dzaj¹cej odpowiedniego przeszkolenia z prawa pracy, wp³ywu ró¿nych warunków pracy na pracowników, interakcji S UYXPVSU^¸a a YL\ýLSO Q\_Zc Y\Kd _WSOTý^XYļMS szybkiego reagowania w przypadku wyst¹pienia sytuacji kryzysowych i stresuj¹cych É aĥKļMSaO aN\YŜOXSO XYaOQY Z\KMYaXSUK w jego obowi¹zki i wprowadzenie go do spo³eczXYļMSZ\KMYaXSU¸aPS\WcEG :\KMYNKaMK ZYaSXSOX ZYdK ^cW NKë TONXYznaczny sygna³, ¿e tyranizowanie nie bêdzie ak- 22 1/2015 ceptowane. Na pracodawcy spoczywa obowi¹zek przeciwdzia³ania zjawisku tyranizowania, bez wzglêdu na to kto jest ofiar¹, a kto sprawc¹, poprzez stworzenie procedur pozwalaj¹cych na wczesne wykrycie oznak, poprawê niezadowalaj¹cych warunków pracy czy braków we wspó³pracy (§ 4). Natomiast § 5 zobowi¹zuje do stosowania odpoaSONXSMR ļ\YNU¸a dK\KNMdcMR QNcLc NY]dĥY NY mobbingu pomimo wprowadzenia odpowiednich rozwi¹zañ prewencyjnych. W § 6 rozporz¹dzenie YU\OļVKZYWYMNVKZ\KMYaXSU¸aLýNéMcMRYPSK\KWS mobbingu [2]. Szwedzkie rozporz¹dzenie k³adzie g³ównie nacisk na walkê z przyczynami zjawiska mobbingu, a nie na walkê ze skutkami, które ju¿ zaistnia³y. Francja We Francji 17 stycznia 2002 r. znowelizowano Kodeks pracy, wprowaNdKTéM Z\dOZS]c YU\OļVKj¹ce przeciwdzia³anie drêczeniu psychicznemu jako obowi¹zek pracodawcy w zakresie ochrony zdrowia fizycznego i psychicznego. Ustawa ta dotyczy pracowników przedsiêbiorstw podlegaj¹cych pod Kodeks pracy oraz pracowników administracji pañstwowej, samorz¹dowej i s³u¿by zdrowia. We 0\KXMTSXKYU\OļVOXSOWYLLSXQ__ŜcaK]Sý^O\WSX_ „molestowanie moralne” (harcèlement moral), [2]. AWcļVP\KXM_]USMRZ\dOZS]¸aUKŜNcU^YMd_TO siê ofiar¹ mobbingu, ale tak¿e osoba oskar¿ana YNdSKĥKXSKWYLLSXQYaOWYŜOdKŜéNKëa]dMdýMSK w przedsiêbiorstwie postêpowania mediacyjnego. Mediator wybierany jest w trybie porozumienia pomiêdzy mobberem i mobbingowanym, a jego celem jest, po zbadaniu zaistnia³ej sytuacji, pogodzenie stron. Je¿eli mediacja koñczy siê niepowodzeniem, mediator informuje strony o sankcjach oraz gwarancjach procesowych, przewidzianych dla ofiary mobbingu. Gdy dzia³ania te nie przynosz¹ ¿adnych \Od_V^K^¸a Z\KMYaXSU WK Z\KaY dQĥY]Së ]Z\Kaý NY]éN_V_LaTOQYSWSOXS_WYQé^Yd\YLSëdaSédUS zawodowe. Ciê¿ar udowodnienia, ¿e przedstawiane YUYVSMdXYļMSXSO]éWYVO]^YaKXSOWY\KdŜONdSKĥKXSO ]^\YXcZYdaKXOTTO]^_dK]KNXSYXOYUYVSMdXYļMSKWS obiektywnymi, niezwi¹zanymi z molestowaniem, spoczywa na stronie pozwanej. Przepis ten umo¿liwia podczas procesu wyrównanie szans ]ĥKL]dOT ]^\YXc ZYaYNYaOT U^¸\é XKTMdýļMSOT TO]^ pracownik, i silniejszej strony pozwanej – zazwyczaj pracodawcy [2,4]. Pracownik, który jest mobberem, bez wzglêdu na zajmowane stanowisko i funkcjê, podlega wed³ug francuskiego Kodeksu pracy karze wiêzienia do jednego roku, a tak¿e, ewentualnie (o czym NOMcN_TO]éNQ\dcaXcaac]YUYļMSNY!O_\Y Natomiast francuski Kodeks karny mówi, ¿e „molestowanie osoby poprzez powtarzaj¹ce siê dzia³ania, które maj¹ na celu lub prowadz¹ do pogorszenia jej warunków pracy powoduj¹c naruszenie jej Z\Ka S TOT QYNXYļMS dWSO\dKTé NY XK\_]dKXSK TOT zdrowia fizycznego lub psychicznego lub szkodz¹ TOT Z\dc]dĥYļMS dKaYNYaOT TO]^ dKQ\YŜYXO UK\é aSýdSOXSKNYTONXOQY\YU_SQ\dcaXéaac]YUYļMS 15 tys. euro” [1,4]. W prawie francuskim regulacje dotycz¹ce WYLLSXQ_]éNYļë]dMdOQ¸ĥYaOSLK\NdSOT]U_ZSKTé siê na rozwi¹zywaniu ju¿ istniej¹cych, pojedynczych problemów, ni¿ na przeciwdzia³aniu powstawaniu mobbingu, jak ma to miejsce w Szwecji. ,OVQSK 11 czerwca 2002 r. przepisy dotycz¹ce mobbingu wprowadzi³a Belgia. Nale¿y do nich ustawa o ochronie przed przemoc¹ i molestowaniem moralnym albo seksualnym w pracy, dekret królewski o ochronie przed molestowaniem moralnym albo seksualnym w pracy oraz okólnik Ministra Zatrudnienia i Pracy o ochronie pracowników przed przemoc¹ i molestowaniem moralnym albo seksualnym w pracy. Przepisy te dotycz¹ wszystkich pracowników, w tym s³u¿by cywilnej, m³odocianych, sta¿ystów, niektórych studentów i uczniów, wolontariuszy, a równie¿, w pewnym zakresie, s³u¿by domowej. W przeciwieñstwie do regulacji francuskiej, belgijski ustawodawca przedstawia dok³adn¹ definicjê mobbingu w art. 5 wymienionej ustawy: iYN]KWOQYZYMdé^U_XSOaĥKļMSaOSZYa^K\dKTéMO siê zachowania na zewn¹trz albo wewn¹trz przed]SýLSY\]^aKYLTKaSKTéMO]Sýa]dMdOQ¸VXYļMSZ\dOd NdSKĥKXSK]ĥYaKQ\YŚLcQO]^cSTONXY]^\YXXOZS]WK maj¹ce na celu, albo których efektem jest naruszenie Y]YLYaYļMS QYNXYļMS V_L SX^OQ\KVXYļMS PSdcMdXOT LéNŚ Z]cMRSMdXOT Z\KMYaXSUK KVLY SXXOT Y]YLc w czasie wykonywania przez ni¹ pracy, nara¿aj¹ce na niebezpieczeñstwo jej posadê lub tworz¹ce nieprzyjazne, degraduj¹ce, poni¿aj¹ce lub uw³aczaj¹ce warunki pracy” [6]. Belgijska ustawa nak³ada na pracodawcê YLYaSédOU YU\OļVKXSK ļ\YNU¸a WKTéMcMR XK MOV_ ochronê pracowników przed przemoc¹ i molestowaniem moralnym albo seksualnym. Ustawodawca YU\OļVSĥ\¸aXSOŜWSXSWKVXOacWKQKXSKNY^cMdéMO ļ\YNU¸a Z\OaOXMcTXcMR XZ \dOMdcaS]^O Z\dc]^Y]YaKXSO ]^KXYaS]U Z\KMc ^KU KLc dKZYLSOQKë przemocy i molestowaniu moralnemu albo seksualnemu, stworzenie procedur pozwalaj¹cych na ]dcLUSO Z\dOZ\YaKNdKXSO LOd]^\YXXOQY ļVONd^aK Z\dOdZ\KMYNKaMýYU\OļVOXSO]ZY]YL¸aXSOdLýNXOT pomocy i wsparcia dla ofiar, zobowi¹zania osób na poszczególnych szczeblach hierarchii w przedsiêbiorstwie do wprowadzania odpowiednich rozwi¹zañ prewencyjnych (art. 32). 8SOdKVOŜXSO YN aSOVUYļMS Z\dON]SýLSY\]^aK SaĥK]XYļMSZ\KMYNKaMcLOVQST]McWKTéYLYaSédOU Z\dcQY^YacaKë \YMdXO ZVKXc Z\OaOXMcTXO Y\Kd ZYaYĥKë NaSO Y]YLc NY acUYXcaKXSK P_XUMTS zwi¹zanych z tymi kwestiami. Pierwsz¹ jest doradca do spraw prewencji, drug¹ natomiast Y]YLK dK_PKXSK U^¸\K WK dK dKNKXSO K]c]^YaKë doradcy podczas wykonywania jego obowi¹zków. 9]YLc^O]éKVLYacdXKMdKXO]ZYļ\¸NZ\KMYaXSU¸a Z\dON]SýLSY\]^aK TOļVS ZY]SKNKTé XSOdLýNXO kwalifikacje), albo pracodawca zatrudnia jednego z kandydatów wyznaczonych przez zewnêtrzne s³u¿by do spraw prewencji. Pracownik, który czuje ]SýYPSK\éWYLLSXQ_WYŜOda\¸MSë]SýNYNY\KNMc NY]Z\KaZ\OaOXMTSKVLYNYY]YLcdK_PKXSKSdĥYŜcë umotywowan¹ skargê. Nastêpnie przeprowadzane s¹ wewn¹trzzak³adowe mediacje w celu unikniêcia sprawy s¹dowej. Je¿eli jednak nie przynosz¹ one efektów, ofiara mo¿e sama lub przy pomocy zwi¹zków zawodowych, organizacji pracowników albo Y\QKXSdKMTSZYdK\déNYaOTdĥYŜcëZYdOaa]éNdSO 9PSK\K a Z\KaSO LOVQST]USW XSO W_]S _NYaKNXSKë aSXc Z\dOļVKN_TéMOQY VOMd ^Y YLaSXSYXc W_]S Z\dON]^KaSëNYaYNcŜOXSONdSKĥKĥXK]dUYNýa]Z¸ĥpracownika i nie przejawia³ zachowañ zabronionych przepisami ustawy. Ustawa zak³ada równie¿ szczególn¹ ochronê przed rozwi¹zaniem stosunku pracy lub zmian¹ warunków pracy i p³acy pracownika, który zdo³a³ siê Z\dOMSa]^KaSëNdSKĥKXSYWWYLLSXQYacWKMYdK ^cWSNdSOTO_TKaXSë:\KaYdKL\KXSKZ\KMYNKaMc w okresie roku po z³o¿eniu skargi lub wszczêciu postêpowania przez pracownika oraz przez trzy WSO]SéMO ZY acNKXS_ ac\YU_ \YdaSédKë _WYaý YZ\KMýdWSOXSëaK\_XUSdK^\_NXSOXSKMdcac]YUYļë p³acy pracownikowi, który z³o¿y³ skargê lub wszcz¹³ postêpowanie w sprawie mobbingu, lub pracowniUYaSU^¸\cLcĥļaSKNUSOWa^KUSOT]Z\KaSOEG Sprawcy, którzy nie zaprzestan¹ swoich dzia³añ ZYaOdaKXS_SMRNY^OQYZ\dOd]éNWYQédY]^Kë skazani na karê wiêzienia od 8 dni do 1 miesi¹ca S Q\dcaXý a ac]YUYļMS YN NY O_\Y KVLY tylko na jedn¹ z tych kar. Natomiast osoby, które utrudniaj¹ nadzór, podlegaj¹ karze wiêzienia od 8 NXSNYWSO]SýMcSQ\dcaXSOaac]YUYļMSYNNY 1000 euro lub jednej z tych kar [2,4]. W Belgii mobbing podlega równie¿ normom prawa cywilnego, NY^cMdéMcWYNZYaSONdSKVXYļMSNOVSU^YaOT Belgijskie regulacje s¹ równie szczegó³owe jak P\KXM_]USOAK\^Yda\¸MSë_aKQýXKaZ\YaKNdOXSO ciekawego rozwi¹zania, jakim jest funkcja doradcy do spraw prewencji oraz osoba zaufania. Hiszpania W Hiszpanii nie istniej¹ ¿adne ustawy czy inne unormowania w bezpoļ\ONXS]ZY]¸LYNXY]déMO]SýNYWYLLSXQ_=^Y]_TO siê jedynie ogólne przepisy dekretu królewskiego o statucie pracowników z 24 marca 1995 r. QaK\KX^_TéMOQY SW Z\KaY NY XSOXK\_]dKVXYļMS Z]cMRSMdXOTZY]dKXYaKXSKZ\caK^XYļMSSQYNXYļMS Y\KddKaSO\KTéMOQYdKUKdZ\dOļVKNYaKXSKK\^ [7]. Przepis ten mówi tak¿e, ¿e pracodawca musi dKZOaXSë Z\KMYaXSUYW Z]cMRSMdXO Y\Kd PSdcMdXO bezpieczeñstwo. W przypadku naruszenia tej normy Z\KMYNKaMK WYŜO dY]^Kë ]UKdKXc XK dKZĥKMOXSO Q\dcaXc a ac]YUYļMS YN NY # ^c] O_\Y XK mocy art. 37 ustawy o wykroczeniach i sankcjach w porz¹dku spo³ecznym [8]. DNKXSOWaSýU]dYļMSZ\dON]^KaSMSOVSRS]dZKħ]USOT doktryny uregulowanie tego problemu przez wprowadzenie szczególnych regulacji nie jest konieczne i wystarcza zastosowanie przepisów ogólnych, które daj¹ dostateczn¹ ochronê ofiarom mobbingu. Ofiary mobbingu traktuje siê tak samo, jak ofiary acZKNU¸aZ\dcZ\KMcS]^Y]_TO]Sý^O]KWOļ\YNUS ochrony i odszkodowania [3]. W³ochy We W³oszech, podobnie jak w Hiszpanii, nadal nie istniej¹ przepisy dotycz¹ce wprost mobbingu. Obecnie korzysta siê tam z ogólnych regulacji z zakresu prawa konstytucyjnego i cywilnego. Artyku³ 2087 i 2103 Kodeksu cywilnego mówi, ¿e „mobbing, czyli dzia³ania maj¹ce na celu izolacjê (pracownika) lub pozbawienie pracy, jest niedopuszczalny i zobowi¹zuje pracodawcê do naprawienia szkód zdrowotnych i szkód spowodowanych zmniejszeniem kwalifikacji pracowniczych”2. Natomiast art. 2043 UYNOU]_ Z\dOaSN_TO YNZYaSONdSKVXYļë NOVSU^Yaé sprawcy mobbingu. W przepisach kodeksu doty2 www.uil.it/mobbing/normativa.htm (07.10.2014). cz¹cych ochrony pracowników przed przemoc¹ S Z]cMRSMdXcW Z\dOļVKNYaKXSOW dXKTN_TO ]Sý VS]^K NYVOQVSaYļMSZ]cMRSMdXcMRSZ]cMRY]YWK^cMdXcMR charakterystycznych dla ofiar mobbingu. Ofiara WYLLSXQ_WKZ\KaYdKŜéNKëZ\dOZ\YaKNdOXSKZYstêpowania pojednawczego. W przypadku, gdy nie NYZ\YaKNdSYXYNYZY\Yd_WSOXSKWYŜO]USO\YaKë sprawê do s¹du [3]. We W³oszech trwaj¹ obecnie prace nad ustaw¹ LOdZYļ\ONXSYNY^cMdéMéWYLLSXQ_YdK]SýQ_YQ¸Vnokrajowym, gdy¿ w niektórych regionach istniej¹ ju¿ takie przepisy o zasiêgu lokalnym. Niemcy W Niemczech nie istniej¹ przepisy bezpoļ\ONXSYYNXY]déMO]SýNY mobbingu. Do ochrony przed t¹ form¹ przemocy stosowana jest ustawa dK]KNXSMdK U^¸\K W¸aS ŜO iQYNXYļë V_NdUK TO]^ nienaruszalna, a ka¿dy cz³owiek ma prawo do nie]U\ýZYaKXOQY\YdaYT_]aOTY]YLYaYļMSNYŜcMSK SdKMRYaKXSKXSO^cUKVXYļMSnY\Kd_]^KaKY_]^\YT_ pracy, zawieraj¹ca przepisy ochronne uniemo¿liwiaj¹ce szykanowanie pracowników [9]. Paragraf 823 niemieckiego Kodeksu cywilnego mówi, ¿e „kto _WcļVXSO V_L XSO_WcļVXSO aL\Oa Z\Ka_ XK\_]dK ŜcMSO MSKĥY dN\YaSO aYVXYļë aĥK]XYļë V_L SXXO prawo drugiej osoby, jest zobowi¹zany do naprawienia powsta³ej z tego tytu³u szkody”. Równie¿ tamtejszy Kodeks karny w § 223 przewiduje, ¿e znêcanie siê fizyczne nad drug¹ osob¹ lub powodowanie uszczerbku na jej zdrowiu, podlega karze ZYdLKaSOXSKaYVXYļMSNYVK^V_LUK\dOQ\dcaXc Przepisy te stosowane s¹ do bardziej drastycznych form mobbingu. Zazwyczaj znajduj¹ tu jednak zastosowanie przepisy Kodeksu karnego, dotycz¹ce zniewagi i znies³awienia, a szczególnie § 185, który mówi, ¿e „znies³awienie podlega karze pozbaaSOXSK aYVXYļMS NY \YU_ V_L UK\dO Q\dcaXc Y\Kd je¿eli zniewa¿enie zostanie pope³nione przy u¿yciu \ýUYMdcX¸aZYNVOQKUK\dOZYdLKaSOXSKaYVXYļMS do dwóch lat lub karze grzywny” [2, 4]. A 8SOWMdOMR ^Y YPSK\K W_]S _NYaYNXSë PKU^ zaistnienia mobbingu, za pomoc¹ wywodu merytorycznego, dok³adnie opisuj¹cego jego przebieg. poprawê niezadowalaj¹cych warunków pracy czy wyrównanie braków we wspó³pracy. W Belgii takim sposobem na przeciwdzia³anie mobbingowi jest na³o¿enie na pracodawców obowi¹zku przygotowywania rocznych planów prewencyjnych i powo³anie doradcy do spraw prewencji i osoby zaufania. Osoby te przeprowadzaj¹ postêpowanie mediacyjne (podobnie jak we Francji), które maj¹ na celu pogodzenie mobbera i ofiary mobbingu. Najwa¿niejszym i najbardziej wartym uwagi jest jednak rozwi¹zanie dotycz¹ce przeniesienia ciê¿aru udowodnienia na pozwanego. Z pomys³u ^OQYdZYaYNdOXSOWWYQĥcLc]UY\dc]^KëSXXOU\KTO tak¿e Polska, aby pomóc ofiarom mobbingu poprzez wyrównanie podczas procesu szans s³abszej ]^\YXcZYaYNYaOTU^¸\éXKTMdýļMSOTTO]^Z\KMYaXSU i silniejszej strony pozwanej, zazwyczaj pracodawcy. >Y ZYdaKXc W_]S _NYaYNXSë ŜO Z\dON]^KaSKXO YUYVSMdXYļMSXSO]éWYLLSXQSOWY\KdŜOXSONdSKĥKĥ na szkodê wspó³pracownika. Innym pomys³em maj¹cym na celu pomoc ofiarom mobbingu jest dodanie badañ zdrowia psychicznego do pakietu LKNKħ YU\O]YacMR LéNŚ LOdZĥK^Xc NY]^ýZ NY pomocy psychologicznej. Podsumowanie Zjawisko mobbingu w wielu krajach uznawane jest za powa¿ny problem spo³eczny, który przyczynia siê do pogorszenia zdrowia pracowników, aZĥcaKTéMXKSMRacNKTXYļëKMYdK^cWSNdSOXK wynik finansowy przedsiêbiorstwa. Jednak ró¿ne U\KTO\¸ŜXSO]^K\KTé]SýaKVMdcëd^cWdTKaS]USOW Szwecja, Francja czy Belgia wprowadzi³y bezpoļ\ONXSO\OQ_VKMTOdKaSO\KTéMONOPSXSMTýWYLLSXQ_ i nak³adaj¹ce na pracodawców obowi¹zek przeciwdzia³ania mu. Natomiast wiele innych krajów uznaje za wystarczaj¹ce istniej¹ce regulacje znajduj¹ce siê w kodeksach cywilnym czy karnym, dotycz¹ce ochrony osób poszkodowanych. Rozwi¹zania stosowane w Szwecji, Belgii czy Francji zas³uguj¹ na uwagê ustawodawców w innych krajach. Nacisk na zwalczanie tego zjawiska S]UY\dc]^KXSOdNYļaSKNMdOħ]daONdUSMRLOVQST]USMR Mdc P\KXM_]USMR WYŜO Z\dcMdcXSë ]Sý NY VOZ]dOT ochrony obywateli przed mobbingiem w skali ca³ej Europy. AXSY]USNVK:YV]US Pomimo ¿e obecnie tematy zwi¹zane z mobbinQSOWZY\_]dKXO]éMY\KdMdýļMSOTZYV]USOZ\dOZS]c zwi¹zane z tym zjawiskiem pozostaj¹ niezmienne. Ļ\YNYaS]UYZ\KMcTO]^LK\NdYNcXKWSMdXOSL_NdS N_ŜéXSOZOaXYļëd_aKQSXK^\_NXé]c^_KMTýXK rynku pracy. Przepisy reguluj¹ce mobbing zdaniem autorki nie s¹ kompleksowe, wymagaj¹ wielu zmian i uzupe³nieñ w odpowiedzi na zmieniaj¹c¹ ]Sý\dOMdcaS]^Yļë W polskim prawie podstawowej zmiany wymaga zawarta w Kodeksie pracy zbyt ogólna definicja mobbingu. Co wiêcej, przepisy dotycz¹ce mobbingu, czyli np. prawo do rozwi¹zania stosunku pracy i odszkodowania przys³uguje pracownikom zatrudnionym na podstawie umowy o pracê, a nie dotyczy zatrudnionych na innych zasadach. Ciekawymi rozwi¹zaniami stosowanymi w inXcMRU\KTKMRdU^¸\cMRWYQĥKLc]UY\dc]^Kë:YV]UK jest na³o¿ony w Szwecji na pracodawcê obowi¹zek przeciwdzia³ania poprzez stworzenie procedur pozwalaj¹cych na wczesne wykrycie oznak mobbingu, BIBLIOGRAFIA [1] Romer M., Najda M. 7oLLing w uTýciu psychologiczno-prawnym. LexisNexis, Warszawa 2010 [2] Szewczyk H. 7oLLing w stosunkach pracy. Dagadnienia prawne. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2012 [3] K³os B. 7oLLing. Biuro Studiów i Ekspertyz Kancelarii Sejmu, Warszawa 2002 [4] Chakowski M. 7oLLing. +spekty prawne. Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz-Warszawa 2005 [5] Chakowski M. <egulacTe prawne moLLingu w SzwecTi Francji i Belgii. „Monitor Prawa Pracy” 2005, 9 [6] 6oi relative ¦ la protection contre la violence et le harcèlement moral ou sexuel au travail, 11 VI 2002, F.2002-2142 [7] <eal .ecreto 6egislativo por el [ue se aprueLa el Texto <ePundido de la 6ey del Estatuto de los TraLajadores, 24 III 1995, 1/1995 [8] 6ey soLre 3nPracciones y Sanciones de 9rden Social, 07 IV 1988, 8/1988 [9] BetrieLsverPassungsgesetz. In der Fassung der Bekanntmachung vom 25 IX 2001 BP 1/2015 23
