9 Numer kolejnej lekcji Rozdzia∏ 1. Badania komórek Temat lekcji

9
Chemiczna
budowa komórki
(organizmu)
Wiàzania chemiczne – lekcja çwiczeniowa
3/4
5
– sk∏ad chemiczny komórki
– makro- i mikroelementy
– rodzaje i przyk∏ady wiàzaƒ
chemicznych
– budowa i w∏aÊciwoÊci fizyczne
i chemiczne wody
– znaczenie wody dla ˝ywych
organizmów
– znaczenie biofizycznych
i biochemicznych metod badania
komórek w rozwoju nauk
biologicznych
– mikromanipulacje
– barwienie komórek
Planowane osiàgni´cia uczniów (cele lekcji) Proponowane
Po lekcji uczeƒ:
çwiczenia
– wymienia pierwiastki i zwiàzki chemiczne
budujàce komórki (P)
– wymienia makro-, mikro- i ultraelementy (P)
– omawia biologicznà rol´ makro-, mikroi ultraelementów (PP)
– wymienia rodzaje wiàzaƒ chemicznych (P)
– omawia budow´ chemicznà i w∏aÊciwoÊci
wody (P)
– ocenia znaczenie wody dla ˝ywych
organizmów (PP)
– analizuje obrazy mikroskopowe komórek
i tkanek (PP)
– wykonuje Êwie˝e preparaty barwione, na
przyk∏ad p∏ynem Lugola (P)
– ocenia naukowe znaczenie hodowli in vitro (PP)
– omawia sposób prowadzenia hodowli
komórek in vitro (PP)
– podaje przyk∏ady wykorzystania wybranych
metod badawczych (P)
badaƒ molekularnych komórek (P/PP)
polecenia
kontrolne
nr 1–15 do
podrozdz. 1.2
çwiczenie nr 1
do podrozdz.
1.2
– klasyfikuje metody badawcze na biofizyczne çwiczenia nr 1,
i biochemiczne (P)
2, 3 do podrozdz. 1.1
– wymienia i omawia podstawowe metody
Rozdzia∏ 1. Badania komórek
– hodowle in vitro komórek i tkanek
– chromatografia
– autoradiografia
– techniki frakcjonowania organelli
komórkowych
– podzia∏ metod badawczych na
biofizyczne i biochemiczne
Zakres materia∏u
Metody badania
komórek
Temat lekcji
1/2
Numer
kolejnej
lekcji
Korelacja z treÊciami
Êcie˝ek edukacyjnych
10
Budowa i funkcje
bia∏ek
Budowa i funkcje
cukrowców
i t∏uszczowców
Budowa i funkcje
kwasów
nukleinowych
8/9
10/11
Temat lekcji
6/7
Numer
kolejnej
lekcji
çwiczenia
nr 2c, 2d, 2e
do podrozdz.
1.2
çwiczenia
– rodzaje kwasów nukleinowych: DNA, – omawia budow´ chemicznà kwasów
RNA
nukleinowych (P)
nr 3d i 3e do
– budowa chemiczna kwasów
– przedstawia zasadnicze cechy kwasu DNA
podrozdz. 1.2
nukleinowych: nukleozyd,
i RNA (P)
nukleotyd, polinukleotydy
– porównuje budow´ chemicznà i przestrzennà
– zasady azotowe i zasada
kwasów DNA i RNA (PP)
komplementacji
– biologiczne funkcje cukrowców
– podzia∏ t∏uszczowców: t∏uszcze
proste i z∏o˝one
– budowa chemiczna t∏uszczowców,
wiàzania estrowe
– biologiczne funkcje t∏uszczowców
– klasyfikuje cukrowce na cukry proste,
dwucukry i wielocukry (P)
– przedstawia mechanizm powstawania wiàzaƒ
glikozydowych i estrowych (PP)
– wymienia chemiczne w∏aÊciwoÊci cukrowców
i t∏uszczowców (PP)
– omawia budow´ chemicznà cukrowców
i t∏uszczowców (P)
– podaje przyk∏ady funkcji cukrowców
i t∏uszczowców w komórce (P)
– omawia biologiczne funkcje bia∏ek (P)
– charakteryzuje struktur´ bia∏ek (PP)
– omawia budow´ chemicznà aminokwasów
i bia∏ek (P)
– przedstawia mechanizm powstawania
wiàzania peptydowego (PP)
– klasyfikuje aminokwasy na endoi egzogenne (P)
– wymienia aminokwasy egzogenne dla
cz∏owieka (PP)
– wymienia w∏aÊciwoÊci chemiczne bia∏ek (P)
– porównuje budow´ bia∏ka o strukturze
α-helisy z bia∏kiem o strukturze β (PP)
çwiczenia
nr 2a i 2b do
podrozdz. 1.1
Planowane osiàgni´cia uczniów (cele lekcji) Proponowane
Po lekcji uczeƒ:
çwiczenia
Rozdzia∏ 1. Badania komórek
– podzia∏ cukrowców: cukry proste,
dwucukry, wielocukry
– budowa chemiczna cukrowców,
wiàzania α- i β-glikozydowe
– budowa chemiczna bia∏ek:
aminokwasy, peptydy, wiàzania
peptydowe
– aminokwasy endo- i egzogenne
– w∏aÊciwoÊci chemiczne bia∏ek
– budowa przestrzenna bia∏ek:
struktura I-, II-, III- i IV-rz´dowa
– biologiczne funkcje bia∏ek
Zakres materia∏u
EZ – T-5
EZ – T-5
Korelacja z treÊciami
Êcie˝ek edukacyjnych
11
14
Budowa komórki
prokariotycznej
– b∏ona komórkowa: budowa i funkcje – wymienia elementy budowy komórki
çwiczenie nr 3
prokariotycznej (P)
do podrozdz.
– cytoplazma: sk∏ad chemiczny, ruchy,
funkcje
– rozró˝nia (rysuje, opisuje rysunek, wskazuje 2.1–2.2
na modelu) elementy budowy komórki
– genofor
prokariotycznej (PP)
– rybosomy: budowa, funkcje
– omawia sk∏ad chemiczny cytoplazmy (P)
– omawia budow´ genoforu (P)
– omawia budow´ i lokalizacj´ rybosomów (P)
– okreÊla funkcj´ b∏ony komórkowej,
cytoplazmy, genoforu, rybosomów (PP)
– analizuje zwiàzek pomi´dzy budowà
a funkcjà organelli komórkowych (PP)
Rozdzia∏ 2. Komórka jako podstawowa jednostka budulcowa organizmów
Lekcja powtórzeniowa – rozdzia∏ 1. Powtórzenie wiadomoÊci dotyczàcych badania i sk∏adu chemicznego komórek
– podaje lokalizacj´ DNA i RNA w komórce (P)
– okreÊla biologicznà rol´ kwasów
nukleinowych (P)
– wyjaÊnia zasad´ komplementarnoÊci zasad
azotowych (PP)
Planowane osiàgni´cia uczniów (cele lekcji) Proponowane
Po lekcji uczeƒ:
çwiczenia
13
– rodzaje, funkcje i lokalizacja RNA
– lokalizacja i funkcje DNA
Zakres materia∏u
Lekcja utrwalajàca materia∏ z lekcji 1–11. Utrwalenie wiadomoÊci dotyczàcych badania i sk∏adu chemicznego komórek
Temat lekcji
12
Numer
kolejnej
lekcji
Korelacja z treÊciami
Êcie˝ek edukacyjnych
12
Temat lekcji
18/19
Planowane osiàgni´cia uczniów (cele lekcji) Proponowane
Po lekcji uczeƒ:
çwiczenia
– b∏ony wewnàtrzkomórkowe: ER, AG,
lizosomy
– wakuole: sk∏ad chemiczny i funkcje
– mitochondria
– chloroplasty
– jàdro komórkowe
– Êciana komórkowa
çwiczenie nr 1
do podrozdz.
2.1–2.2
– wymienia organelle komórki eukariotycznej (P) çwiczenie nr 2
– podaje sk∏ad chemiczny elementarnej b∏ony do podrozdz.
2.1–2.2
biologicznej (P)
– analizuje model p∏ynnej mozaiki (PP)
– rozró˝nia (rysuje, opisuje rysunek, wskazuje
na modelu) – organelle komórki
eukariotycznej (PP)
– wymienia struktury b∏oniaste komórki
eukariotycznej (P)
– okreÊla biologicznà rol´ ER, AG, lizosomów (P)
– porównuje budow´ i funkcje b∏ony
komórkowej i b∏on wewnàtrzkomórkowych
(PP)
– omawia budow´ i funkcje wakuol,
chloroplastów, mitochondriów, jàdra
komórkowego, Êciany komórkowej (P)
– opisuje budow´ chemicznà Êciany
komórkowej (P)
– wyjaÊnia mechanizm powstawania Êcian
wtórnych, inkrustacji i adkrustacji (PP)
– porównuje budow´ komórki prokariotycznej
i eukariotycznej, roÊlinnej i zwierz´cej (PP)
Rozdzia∏ 2. Komórka jako podstawowa jednostka budulcowa organizmów
Zakres materia∏u
Budowa komórki eukariotycznej – çwiczenia makroskopowe
15/16/17 Budowa komórki
eukariotycznej
Numer
kolejnej
lekcji
Korelacja z treÊciami
Êcie˝ek edukacyjnych
13
Planowane osiàgni´cia uczniów (cele lekcji) Proponowane
Po lekcji uczeƒ:
çwiczenia
Lekcja utrwalajàca materia∏ z lekcji 14–24. Utrwalenie wiadomoÊci dotyczàcych budowy i funkcji sk∏adników komórek
Lekcja powtórzeniowa – rozdzia∏ 2. Powtórzenie wiadomoÊci dotyczàcych budowy i funkcji sk∏adników komórek
25
26
polecenia
kontrolne nr 23,
24, 26, 27
do podrozdz.
2.1–2.2
polecenie
kontrolne
nr 25 do
podrozdz.
2.1–2.2
Podzia∏y komórkowe – lekcja çwiczeniowa
– wymienia fazy mejozy (P)
– omawia przebieg poszczególnych faz mejozy
(P)
– podaje efekt mejozy (P)
– rozró˝nia (samodzielnie rysuje) komórki
w ró˝nych stadiach mejozy (PP)
– ocenia biologiczne znaczenie mejozy (PP)
– porównuje przebieg i efekt mitozy i mejozy
(PP)
– omawia przebieg cytokinezy (P)
24
Mejotyczny podzia∏ – przebieg mejozy
jàdra
– efekt i znaczenie mejozy
komórkowego
– porównanie przebiegu i efektu obu
kariokinez
– cytokineza i powstawanie komórek
potomnych
22/23
– omawia cykl komórkowy (P)
çwiczenie nr 4
do podrozdz.
– wymienia fazy mitozy (P)
– omawia przebieg poszczególnych faz mitozy 2.1–2.2
(P)
– podaje efekt mitozy (P)
– rozró˝nia (samodzielnie rysuje) komórki
w poszczególnych stadiach mitozy (PP)
– ocenia biologiczne znaczenie mitozy (PP)
Rozdzia∏ 2. Komórka jako podstawowa jednostka budulcowa organizmów
Zakres materia∏u
Mitotyczny podzia∏ – cykl komórkowy
jàdra
– przebieg mitozy
komórkowego
– efekt i znaczenie mitozy
Temat lekcji
20/21
Numer
kolejnej
lekcji
Korelacja z treÊciami
Êcie˝ek edukacyjnych
14
Mechanizm katalizy – klasyfikacja i nazewnictwo enzymów
enzymatycznej
– budowa enzymów: holoenzym,
apoenzym, koenzym, grupa
prostetyczna, centrum aktywne
– model indukcyjnego dopasowania si´
– specyficznoÊç substratowa enzymów
– fizyczne i chemiczne czynniki
wp∏ywajàce na aktywnoÊç enzymów
– definiuje terminy: holoenzym, apoenzym,
çwiczenie nr 1
koenzym, grupa prostetyczna, centrum
do podrozdz.
aktywne (P)
3.1
– omawia budow´ enzymu (P)
– zapisuje za pomocà symboli reakcj´ katalizy
enzymatycznej (P)
– wyjaÊnia mechanizm katalizy enzymatycznej
na podstawie modelu indukcyjnego
dopasowania si´ (PP)
– wyjaÊnia na czym polega specyficznoÊç
dzia∏ania enzymów (P)
– wymienia czynniki wp∏ywajàce na aktywnoÊç
enzymów (P)
– analizuje wp∏yw wybranych czynników na
aktywnoÊç enzymów (PP)
– wyjaÊnia, dlaczego tylko bia∏ka mogà byç
enzymami (PP)
– uzasadnia s∏usznoÊç stwierdzenia „jeden
enzym – jedna reakcja biochemiczna” (PP)
– analizuje rol´ ATP w metabolizmie komórki (PP)
– zapisuje reakcj´ syntezy i rozpadu ATP (PP)
– omawia budow´ chemicznà ATP (PP)
– podaje przyk∏ady reakcji anabolicznych
i katabolicznych (P)
– definiuje terminy: metabolizm, reakcje
anaboliczne, reakcje kataboliczne, ATP,
energia aktywacji (P)
çwiczenia nr 2,
3 do
podrozdz. 3.1
Planowane osiàgni´cia uczniów (cele lekcji) Proponowane
Po lekcji uczeƒ:
çwiczenia
Rozdzia∏ 3. Metabolizm
28
– reakcje kataboliczne i anaboliczne,
egzo- i endoergiczne
– energia aktywacji
– budowa i rola ATP
Zakres materia∏u
Wspó∏zale˝noÊç
procesów
metabolicznych
Temat lekcji
27
Numer
kolejnej
lekcji
Korelacja z treÊciami
Êcie˝ek edukacyjnych
15
– podzia∏ czynników wp∏ywajàcych na
intensywnoÊç fotosyntezy
– wp∏yw wybranych czynników na
intensywnoÊç fotosyntezy: Êwiat∏o,
temperatura, st´˝enie dwutlenku
w´gla, woda, sole mineralne
Wp∏yw czynników wewn´trznych i zewn´trznych na przebieg i intensywnoÊç fotosyntezy – lekcja
çwiczeniowa
32
– wymienia czynniki wp∏ywajàce na
intensywnoÊç fotosyntezy (P)
– klasyfikuje czynniki wp∏ywajàce na
intensywnoÊç fotosyntezy na wewn´trzne
i zewn´trzne (P)
– omawia wp∏yw wybranych czynników na
przebieg i intensywnoÊç fotosyntezy (P)
– analizuje i interpretuje wykresy ilustrujàce
wp∏yw wybranych czynników na przebieg
i intensywnoÊç fotosyntezy (PP)
– ocenia znaczenie procesu fotosyntezy dla
istnienia ˝ycia na Ziemi (PP)
– oblicza bilans w´glowy i wydajnoÊç
energetycznà fotosyntezy (PP)
– podaje efekt fazy jasnej i ciemnej fotosyntezy
(P)
– opisuje przebieg fazy jasnej i ciemnej
fotosyntezy (PP)
– definiuje terminy: fosforylacja fotosyntetyczna
cykliczna i niecykliczna, si∏a asymilacyjna (P)
– omawia budow´ chloroplastów (P)
– zapisuje ogólne równanie fotosyntezy (P)
Wp∏yw czynników
wewn´trznych
i zewn´trznych na
przebieg
i intensywnoÊç
fotosyntezy
29/30
– wymienia i lokalizuje barwniki
fotosyntetyczne (P)
Rozdzia∏ 3. Metabolizm
Korelacja z treÊciami
Êcie˝ek edukacyjnych
çwiczenia
EE – T-1
nr 1, 2 do
podrozdz. 3.2
EE – T-1
polecenia
kontrolne
nr 10, 11 do
podrozdz. 3.2
polecenia
EE – T-1
kontrolne nr 4,
5, 6, 7 do
podrozdz. 3.2
Planowane osiàgni´cia uczniów (cele lekcji) Proponowane
Po lekcji uczeƒ:
çwiczenia
31
Zakres materia∏u
– ogólne równanie i lokalizacja
procesu fotosyntezy
– barwniki fotosyntetyczne
– przebieg i efekt fazy jasnej:
fosforylacja fotosyntetyczna
– cykliczna i niecykliczna, si∏a
asymilacyjna
– przebieg i efekt fazy ciemnej
– znaczenie fotosyntezy dla
funkcjonowania biosfery
Temat lekcji
Autotroficzne
od˝ywianie
organizmów
– fotosynteza
Numer
kolejnej
lekcji
16
– podaje przyk∏ady organizmów
chemoautotroficznych (P)
– zapisuje równania reakcji chemosyntezy (PP)
– omawia przebieg procesu chemosyntezy (P)
– porównuje przebieg i efekt foto- i chemosyntezy (PP)
– ocenia znaczenie chemosyntezy
w ekosystemie (PP)
polecenia
kontrolne
nr 17, 18 do
podrozdz. 3.2
Uzyskiwanie
energii u˝ytecznej
biologicznie
– oddychanie
beztlenowe
Uzyskiwanie
energii u˝ytecznej
biologicznie
– oddychanie
tlenowe
35/36
37/38
çwiczenie nr 1
– wymienia i lokalizuje etapy oddychania
do podrozdz.
tlenowego (P)
– przedstawia istot´ oddychania tlenowego (P) 3.3
– zapisuje ogólne równanie oddychania
tlenowego (P)
– analizuje przebieg cyklu Krebsa (PP)
– analizuje transport wodorów i elektronów
w ∏aƒcuchu oddechowym (PP)
– dokonuje bilansu energetycznego
oddychania tlenowego (PP)
– porównuje wydajnoÊç energetycznà
oddychania tlenowego i beztlenowego (PP)
– lokalizacja etapów oddychania
tlenowego
– reakcja pomostowa
– cykl Krebsa
– ∏aƒcuch oddechowy
– bilans energetyczny oddychania
tlenowego
polecenia
kontrolne
nr 3, 4 do
podrozdz. 3.3
– wymienia i lokalizuje etapy oddychania
komórkowego (P)
– podaje przyk∏ady fermentacji (P)
– analizuje przebieg oddychania beztlenowego
(PP)
– dokonuje bilansu energetycznego glikolizy (PP)
– ocenia rol´ procesów fermentacyjnych
w Êrodowisku (PP)
– lokalizacja procesu oddychania
komórkowego
– przebieg i efekt glikolizy
– bilans energetyczny glikolizy
– fermentacja mlekowa i alkoholowa
– znaczenie oddychania beztlenowego
Lekcja utrwalajàca materia∏ z lekcji 27–33. Utrwalenie wiadomoÊci z zakresu enzymologii i od˝ywiania si´ autotrofów
ogólne równanie chemosyntezy
przebieg chemosyntezy
przyk∏ady reakcji chemosyntezy
znaczenie procesu chemosyntezy
Rozdzia∏ 3. Metabolizm
Planowane osiàgni´cia uczniów (cele lekcji) Proponowane
Po lekcji uczeƒ:
çwiczenia
34
–
–
–
–
Zakres materia∏u
Autotroficzne
od˝ywianie
organizmów
– chemosynteza
Temat lekcji
33
Numer
kolejnej
lekcji
Korelacja z treÊciami
Êcie˝ek edukacyjnych
17
Lekcja powtórzeniowa – rozdzia∏ 3. Powtórzenie wiadomoÊci dotyczàcych oddychania komórkowego i znaczenia t∏uszczowców
– klasyfikacja heterotrofów: makrofagi,
mikrofagi
– chemiczne sk∏adniki pokarmu
heterotrofów
– witaminy: klasyfikacja, êród∏a,
funkcje, awitaminozy
– narzàdy uk∏adu pokarmowego:
lokalizacja i budowa
– przystosowania w budowie
anatomicznej uk∏adu pokarmowego
do pobierania i trawienia pokarmu
– gruczo∏y uk∏adu pokarmowego:
wàtroba i trzustka
Od˝ywianie
heterotroficzne
organizmów
Budowa uk∏adu
pokarmowego
ssaków na
przyk∏adzie
cz∏owieka
42
43/44
– wymienia narzàdy uk∏adu pokarmowego
cz∏owieka (P)
– omawia funkcje odcinków uk∏adu
pokarmowego (P)
– wymienia przystosowania w budowie
poszczególnych odcinków przewodu
pokarmowego do funkcji, jakie pe∏ni (P)
– klasyfikuje organizmy wed∏ug rodzaju
pobieranego pokarmu (P)
– wymienia g∏ówne grupy sk∏adników
chemicznych pokarmu (P)
– podaje êród∏a witamin (P)
– klasyfikuje i omawia rol´ witamin (P)
– omawia przyczyny i skutki awitaminoz (PP)
çwiczenie nr 1 EZ – T-5
do podrozdz.
4.1–4.3
polecenia
EZ – T-5
kontrolne nr 8,
9, 10 do
podrozdz.
4.1–4.3
Rozdzia∏ 4. Od˝ywianie si´ – pobieranie i przetwarzanie surowców energetycznych oraz budulcowych
– synteza kwasów t∏uszczowych
– cykl mocznikowy
– wspó∏zale˝noÊç procesów
metabolicznych: rola acetylo-CoA
41
Korelacja z treÊciami
Êcie˝ek edukacyjnych
Lekcja utrwalajàca materia∏ z lekcji 35–39. Utrwalenie wiadomoÊci dotyczàcych oddychania komórkowego i znaczenia t∏uszczowców
– podaje przyk∏ady przemian t∏uszczowców (P) çwiczenia nr 2,
3 do pod– analizuje przebieg β-oksydacji kwasów
rozdz. 3.3
t∏uszczowych (PP)
– podaje przyk∏ady przemian zwiàzków
azotowych (P)
– omawia przebieg cyklu mocznikowego (P)
– analizuje wspó∏zale˝noÊç procesów
metabolicznych (PP)
– omawia rol´ acetylo-CoA w metabolizmie
komórki (PP)
Rozdzia∏ 3. Metabolizm
Planowane osiàgni´cia uczniów (cele lekcji) Proponowane
Po lekcji uczeƒ:
çwiczenia
40
– β-oksydacja kwasów t∏uszczowych
Zakres materia∏u
Metabolizm
t∏uszczowców
i aminokwasów
Temat lekcji
39
Numer
kolejnej
lekcji
18
48/49
47
45/46
Numer
kolejnej
lekcji
Planowane osiàgni´cia uczniów (cele lekcji) Proponowane
Po lekcji uczeƒ:
çwiczenia
çwiczenie nr 3 EZ – T-5
do podrozdz.
4.1–4.3
– definiuje terminy: dietetyka, dieta, dieta
çwiczenie nr 4 EZ – T-2, 5, 6, 8
pe∏nowartoÊciowa, niepe∏nowartoÊciowa,
do podrozdz. EM – T-10
eliminacyjna (P)
4.1–4.3
– omawia zasady racjonalnego od˝ywiania (P)
– oblicza wartoÊç kalorycznà posi∏ków (P)
– przedstawia zasady higieny uk∏adu
pokarmowego (P)
– analizuje wp∏yw diety na zdrowie cz∏owieka (P)
– wymienia podstawowe b∏´dy w ˝ywieniu
cz∏owieka (P)
– uzasadnia potrzeb´ indywidualnego doboru
sk∏adników diety w zale˝noÊci od wieku
i stanu zdrowia (PP)
Od˝ywianie heterotroficzne organizmów – lekcja çwiczeniowa
Diety i ich wymaga- – dietetyka jako nauka
nia jakoÊciowe i ilo- – wartoÊç kaloryczna pokarmów
Êciowe
– ró˝ne rodzaje diet: dieta pe∏noi niepe∏nowartoÊciowa
– prawid∏owe i nieprawid∏owe nawyki
˝ywieniowe
– anoreksja i bulimia
– wp∏yw diety na zdrowie cz∏owieka
– higiena uk∏adu pokarmowego
Korelacja z treÊciami
Êcie˝ek edukacyjnych
– definiuje terminy: enzym, hydroliza, trawienie çwiczenie nr 2 EZ – T-5
zewn´trzne i wewn´trzne (P)
do podrozdz.
4.1–4.3
– zapisuje przebieg reakcji hydrolizy (PP)
– wymienia grupy enzymów trawiennych (P)
– wskazuje miejsce syntezy i dzia∏ania
wybranych enzymów przewodu
pokarmowego (P)
– analizuje mechanizm reakcji hydrolizy (PP)
– analizuje mechanizm kontroli procesów
trawiennych (PP)
– analizuje zwiàzek pomi´dzy budowà
a funkcjà poszczególnych narzàdów uk∏adu
pokarmowego (PP)
– opisuje rol´ wàtroby i trzustki (P)
Rozdzia∏ 4. Od˝ywianie si´ – pobieranie i przetwarzanie surowców energetycznych oraz budulcowych
Zakres materia∏u
– enzymy uk∏adu pokarmowego
Fizjologia
procesów trawienia – trawienie cukrów, bia∏ek i lipidów
i wch∏aniania
– wch∏anianie
– kontrola procesów trawienia
i wch∏aniania
Temat lekcji
19
Planowane osiàgni´cia uczniów (cele lekcji) Proponowane
Po lekcji uczeƒ:
çwiczenia
Mechanizmy
wymiany gazowej
organizmów
Lekcja powtórzeniowa – rozdzia∏ 4. Powtórzenie wiadomoÊci zwiàzanych z od˝ywianiem si´ organizmów
53
54
Lekcja utrwalajàca materia∏ z lekcji 42–51. Utrwalenie wiadomoÊci zwiàzanych z od˝ywianiem si´ organizmów
52
– wymiana gazowa w wodzie i na
làdzie
– przeglàd uk∏adów oddechowych
zwierzàt
– wymiana gazowa roÊlin
çwiczenie nr 5
– podaje przyk∏ady narzàdów wymiany
do rozdz. 5
gazowej na làdzie i w wodzie (P)
– porównuje warunki wymiany gazowej na
làdzie i w wodzie (PP)
– omawia budow´ narzàdów wymiany gazowej
zwierzàt: skrzela, tchawki, p∏ucotchawki,
p∏uca (P)
– charakteryzuje narzàdy i mechanizm
wymiany gazowej roÊlin (P)
Rozdzia∏ 5. Wymiana gazowa – wentylacja warunkujàca oddychanie tlenowe
çwiczenia nr 1,
2 do
podrozdz. 4.4
Od˝ywianie mineralne i gospodarka wodna roÊlin – lekcja çwiczeniowa
Korelacja z treÊciami
Êcie˝ek edukacyjnych
çwiczenie nr 3 EE – T-5
– definiuje terminy: dyfuzja, osmoza,
do podrozdz.
p´cznienie (P)
4.4
– wymienia rodzaje wody w glebie (P)
– charakteryzuje przystosowania
morfologiczne, anatomiczne i fizjologiczne
do pobierania i transportu wody i soli
mineralnych (PP)
– omawia i porównuje zjawiska dyfuzji, osmozy
i p´cznienia (PP)
– analizuje mechanizm transportu bliskiego
i dalekiego (PP)
– analizuje bilans wodny roÊlin (PP)
51
– rodzaje wody w glebie
– przystosowania morfologiczne,
anatomiczne i fizjologiczne roÊlin do
pobierania i transportu wody
z solami mineralnymi
– dyfuzja, osmoza, p´cznienie
– transport aktywny
– transport bliski i daleki wody i soli
mineralnych
– transpiracja
– bilans wodny roÊlin
Rozdzia∏ 4. Od˝ywianie si´ – pobieranie i przetwarzanie surowców energetycznych oraz budulcowych
Zakres materia∏u
Od˝ywianie
mineralne
i gospodarka
wodna roÊlin
Temat lekcji
50
Numer
kolejnej
lekcji
20
60/61
59
Budowa uk∏adu
–
krà˝enia ssaków na
przyk∏adzie
–
cz∏owieka
–
–
Korelacja z treÊciami
Êcie˝ek edukacyjnych
– wyjaÊnia istot´ oddychania zewn´trznego
i wewn´trznego (P)
– opisuje transport gazów oddechowych (P)
– omawia zasady higieny i profilaktyki uk∏adu
oddechowego (P)
– podaje przyk∏ady chorób uk∏adu
oddechowego (P)
– przedstawia propozycj´ çwiczeƒ usprawniajàcych prac´ uk∏adu oddechowego (PP)
– wymienia narzàdy uk∏adu krà˝enia (P)
– wymienia i omawia funkcje uk∏adu krà˝enia (P)
– rozró˝nia rodzaje naczyƒ krwionoÊnych (P)
– opisuje ma∏y i du˝y krwiobieg (P)
– t∏umaczy, na czym polega automatyzm serca
(PP)
EZ – T-1
polecenie
kontrolne nr 5
do podrozdz. 6.1
çwiczenie nr 4
do rozdz. 5
çwiczenie nr 3 EZ – T-1, 6;
do rozdz. 5
EM – T-5
– wymienia narzàdy uk∏adu oddechowego
çwiczenia nr 1, EZ – T-1
cz∏owieka (P)
2 do rozdz. 5
– wymienia przystosowania w budowie
narzàdów wymiany gazowej do pe∏nionych
funkcji (P)
– analizuje zale˝noÊç mi´dzy budowà
narzàdów wymiany gazowej a pe∏nionymi
funkcjami (PP)
– analizuje informacje przedstawione w postaci
schematów i wykresów (PP)
Rozdzia∏ 6. Daleki transport i odpornoÊç ustrojowa
narzàdy uk∏adu krà˝enia: lokalizacja
i budowa
automatyzm pracy serca
ma∏y i du˝y krwioobieg
elementy morfotyczne krwi i osocze
Wymiana gazowa – lekcja çwiczeniowa
oddychanie zewn´trzne
transport gazów oddechowych
oddychanie wewn´trzne
higiena uk∏adu oddechowego
profilaktyka chorób uk∏adu
oddechowego
Fizjologia uk∏adu
oddechowego
cz∏owieka
57/58
–
–
–
–
–
Planowane osiàgni´cia uczniów (cele lekcji) Proponowane
Po lekcji uczeƒ:
çwiczenia
Rozdzia∏ 5. Wymiana gazowa – wentylacja warunkujàca oddychanie tlenowe
Zakres materia∏u
Budowa uk∏adu od- – narzàdy uk∏adu oddechowego:
dechowego ssalokalizacja i budowa
ków na przyk∏adzie – wdech i wydech
cz∏owieka
– pojemnoÊç p∏uc
Temat lekcji
55/56
Numer
kolejnej
lekcji
21
Fizjologia uk∏adu
krà˝enia
System
odpornoÊciowy
cz∏owieka
64/65
Temat lekcji
62/63
Numer
kolejnej
lekcji
– odpornoÊç: swoista, nieswoista,
komórkowa, humoralna
– wytwarzanie przeciwcia∏
– odpowiedê i pami´ç immunologiczna
– szczepionki i surowice
– odpowiedê immunologiczna
a przeszczepy
– AIDS
cykl pracy serca
transport gazów oddechowych
funkcje krwi
krzepni´cie krwi
grupy krwi AB0 i Rh
narzàdy uk∏adu limfatycznego:
lokalizacja, budowa i funkcja
– higiena uk∏adu krà˝enia
– profilaktyka chorób serca i uk∏adu
krà˝enia
–
–
–
–
–
–
– definiuje terminy: odpornoÊç swoista,
nieswoista, komórkowa, humoralna,
szczepionka, surowica (P)
– wymienia mechanizmy obronne organizmu
(P)
– omawia budow´ przeciwcia∏ (PP)
– analizuje przebieg reakcji
antygen–przeciwcia∏o (PP)
omawia budow´ anatomicznà serca (P)
opisuje cykl pracy serca (P)
wymienia i omawia funkcje krwi (P)
wymienia grupy krwi (P)
wyjaÊnia mechanizm konfliktu
serologicznego (PP)
– wymienia i lokalizuje narzàdy uk∏adu
limfatycznego (P)
– wyjaÊnia podstawowe zasady transfuzji krwi
(PP)
– analizuje mechanizm krzepni´cia krwi (PP)
– analizuje wyniki podstawowych badaƒ
morfologicznych i biochemicznych krwi (PP)
– podaje przyk∏ady chorób serca i uk∏adu
krà˝enia (P)
– omawia podstawowe zasady profilaktyki
chorób serca i uk∏adu krà˝enia (P)
–
–
–
–
–
– wymienia elementy morfotyczne krwi (P)
– charakteryzuje budow´ i funkcje
poszczególnych rodzajów krwinek (PP)
– podaje sk∏ad chemiczny i funkcje osocza (P)
Korelacja z treÊciami
Êcie˝ek edukacyjnych
polecenia
EZ – T-1, 6
kontrolne nr 3,
4, 8 do
podrozdz. 6.3
çwiczenie nr 3 EZ – T-1, 6
do podrozdz.
6.1
Planowane osiàgni´cia uczniów (cele lekcji) Proponowane
Po lekcji uczeƒ:
çwiczenia
Rozdzia∏ 6. Daleki transport i odpornoÊç ustrojowa
Zakres materia∏u
22
66/67
Numer
kolejnej
lekcji
Fizjologia
transportu roÊlin
Temat lekcji
Planowane osiàgni´cia uczniów (cele lekcji) Proponowane
Po lekcji uczeƒ:
çwiczenia
Korelacja z treÊciami
Êcie˝ek edukacyjnych
– przystosowania anatomiczne do
– definiuje terminy: odpornoÊç roÊlin
çwiczenie nr 1 EE – T-2
transportu asymilatów
wrodzona, nabyta, bierna, czynna (P)
do podrozdz.
6.4
– transport bliski i daleki asymilatów
– wymienia i omawia przystosowania
anatomiczne
roÊlin
do
transportu
asymilatów
– odpornoÊç roÊlin: wrodzona, nabyta,
(P)
bierna, czynna
– omawia transport bliski i daleki asymilatów
– klasyfikacja stresorów
(PP)
– wybrane choroby roÊlin
– wymienia i klasyfikuje stresory roÊlin (P)
– podaje przyk∏ady chorób roÊlin (P)
– omawia przyczyny i przebieg wybranych
chorób roÊlin (PP)
– porównuje mechanizm odpornoÊci
humoralnej i komórkowej oraz naturalnej
i sztucznej (PP)
– podaje przyk∏ady chorób autoagresyjnych
cz∏owieka (PP)
– wyjaÊnia mechanizm odrzucania
przeszczepu (PP)
– wyjaÊnia ró˝nic´ pomi´dzy szczepionkà
a surowicà (P)
– uzasadnia celowoÊç stosowania szczepieƒ
ochronnych (P)
– wymienia najwa˝niejsze szczepienia
ochronne dzieci i m∏odzie˝y (P)
– podaje przyk∏ady alergenów (P)
– analizuje mechanizm przebiegu reakcji
uczuleniowej (PP)
– omawia przebieg zaka˝enia wirusem HIV
i rozwój AIDS (PP)
Rozdzia∏ 6. Daleki transport i odpornoÊç ustrojowa
Zakres materia∏u
23
72/73
71
Lekcja powtórzeniowa – rozdzia∏y 5 i 6. Powtórzenie wiadomoÊci dotyczàcych budowy i funkcji uk∏adów oddechowego i krà˝enia
70
Fizjologia uk∏adu
wydalniczego
– powstawanie moczu: filtracja,
resorpcja, sekrecja
– mocz pierwotny i wtórny
– higiena uk∏adu wydalniczego
– profilaktyka chorób uk∏adu
wydalniczego, okresowe badania
moczu
Budowa uk∏adu wy- – zb´dne i szkodliwe azotowe
dalniczego ssaków produkty przemiany materii:
na przyk∏adzie cz∏o- amoniak, mocznik, kwas moczowy
wieka
– zwierz´ta amonioteliczne,
urikoteliczne i ureoteliczne
– narzàdy uk∏adu wydalniczego:
lokalizacja i budowa
– definiuje terminy: filtracja, resorpcja, sekrecja (P) çwiczenie nr 1 EZ – T-1, 6
do podrozdz.
– omawia proces powstawania moczu
7.2
pierwotnego i wtórnego (P)
– porównuje sk∏ad chemiczny i iloÊç moczu
pierwotnego i wtórnego (PP)
– omawia zasady higieny uk∏adu wydalniczego
(P)
– podaje przyk∏ady chorób uk∏adu
wydalniczego (P)
– wymienia zb´dne i szkodliwe produkty
çwiczenie nr 1 EZ – T-1
przemiany materii (P)
do podrozdz.
7.1
– klasyfikuje zwierz´ta wed∏ug rodzaju
wydalanego produktu przemian azotowych (P)
– wykazuje zwiàzek pomi´dzy metabolizmem
a wydalaniem (PP)
– analizuje zwiàzek pomi´dzy Êrodowiskiem
˝ycia zwierzàt a rodzajem produktów
przemian azotowych (PP)
– omawia anatomi´ uk∏adu wydalniczego
cz∏owieka (P)
Rozdzia∏ 7. Utrzymanie równowagi wodno-mineralnej i wydalanie
Lekcja utrwalajàca materia∏ z lekcji 54–68. Utrwalenie wiadomoÊci dotyczàcych budowy i funkcji uk∏adów oddechowego i krà˝enia
Korelacja z treÊciami
Êcie˝ek edukacyjnych
69
çwiczenia nr
1 i 2 do podrozdz. 6.1
Planowane osiàgni´cia uczniów (cele lekcji) Proponowane
Po lekcji uczeƒ:
çwiczenia
Rozdzia∏ 6. Daleki transport i odpornoÊç ustrojowa
Zakres materia∏u
Fizjologia uk∏adów oddechowego i krà˝enia – lekcja çwiczeniowa
Temat lekcji
68
Numer
kolejnej
lekcji
24
77/78
76
74/75
Numer
kolejnej
lekcji
Fizjologia uk∏adu
rozrodczego
– uzasadnia koniecznoÊç wykonywania
okresowych badaƒ moczu (P)
spermatogeneza i oogeneza
cykl menstruacyjny
zap∏odnienie, cià˝a, poród, po∏óg
higiena cià˝y
profilaktyka wrodzonych i nabytych
wad p∏odu
– definiuje terminy: spermatogeneza,
spermiogeneza, oogeneza, cià˝a, poród,
po∏óg (P)
– omawia cykl miesiàczkowy (P)
– opisuje przebieg zap∏odnienia (PP)
– podaje czas trwania rozwoju zarodkowego
i p∏odowego cz∏owieka (PP)
– wymienia i lokalizuje narzàdy m´skiego
i ˝eƒskiego uk∏adu rozrodczego (P)
– omawia podstawowe zasady higieny uk∏adu
rozrodczego (P)
– podaje przyk∏ady chorób uk∏adu
rozrodczego (P)
– omawia zasady profilaktyki chorób uk∏adu
rozrodczego (P)
– uzasadnia koniecznoÊç okresowych badaƒ
kobiet w poradni K (P)
EZ – T-1, 6
Korelacja z treÊciami
Êcie˝ek edukacyjnych
dla dziewczàt EZ – T-1
– çwiczenie nr
1 do podrozdz. 8.1
polecenie
kontrolne nr
10 do podrozdz. 8.1
çwiczenia nr 1,
– definiuje terminy: rozmna˝anie p∏ciowe,
2 do rozdz. 8
bezp∏ciowe, wegetatywne, przemiana
pokoleƒ (P)
– wymienia rodzaje rozmna˝ania p∏ciowego
i bezp∏ciowego (P)
– podaje przyk∏ady organizmów
rozmna˝ajàcych si´ p∏ciowo i bezp∏ciowo (P)
– omawia i analizuje cykle ˝yciowe wybranych
zwierzàt i roÊlin (PP)
Rozdzia∏ 8. Rozmna˝anie si´, rozwój i zwiàzane z nimi procesy
– rozmna˝anie bezp∏ciowe:
pàczkowanie, fragmentacja cia∏a,
wegetatywne
– rozmna˝anie p∏ciowe:
rozdzielnop∏ciowoÊç,
hermafrodytyzm, partenogeneza,
pedogeneza
– cykle ˝yciowe organizmów
– przemiana pokoleƒ
–
–
–
–
–
Planowane osiàgni´cia uczniów (cele lekcji) Proponowane
Po lekcji uczeƒ:
çwiczenia
Rozdzia∏ 7. Utrzymanie równowagi wodno-mineralnej i wydalanie
Zakres materia∏u
Budowa uk∏adu
– narzàdy m´skiego i ˝eƒskiego
rozrodczego ssauk∏adu rozrodczego: lokalizacja
ków na przyk∏adzie
i budowa
cz∏owieka
– higiena uk∏adu rozrodczego
– profilaktyka chorób uk∏adu
rozrodczego, poradnia K
Sposoby
rozmna˝ania si´
organizmów
Temat lekcji
25
81
79/80
Numer
kolejnej
lekcji
Procesy wzrostu
i rozwoju roÊlin
– cykl ˝yciowy roÊlin: stadium wegetatywne i generatywne
– spoczynek i kie∏kowanie nasion
– okres juwenilny: podzia∏y mitotyczne,
wyd∏u˝anie si´ i ró˝nicowanie komórek
– organy rozmna˝ania generatywnego:
kwiaty
– wp∏yw czynników zewn´trznych na
kwitnienie: temperatura, Êwiat∏o
– owoce i nasiona: powstawanie i klasyfikacja
– sposoby rozprzestrzeniania si´ roÊlin
– omawia cykl ˝yciowy roÊliny nasiennej od
çwiczenia nr 1,
nasienia do nasienia (P)
4 do podrozdz. 8.3
– wyró˝nia w cyklu ˝yciowym roÊlin stadium
wegetatywne i generatywne (P)
– charakteryzuje zmiany zachodzàce w okresie
juwenilnym (PP)
– omawia budow´ kwiatów (P)
– wymienia czynniki zewn´trzne wp∏ywajàce na
proces kwitnienia (P)
– omawia wp∏yw czynników zewn´trznych na
proces kwitnienia (PP)
– wyjaÊnia, na czym polega zjawisko fotoperiodyzmu roÊlin (PP)
– wymienia przyk∏ady roÊlin dnia d∏ugiego
i dnia krótkiego (PP)
– klasyfikuje owoce i nasiona (PP)
– definiuje terminy: bruzdkowanie, gastrulacja,
organogeneza (P)
– wymienia narzàdy rozwijajàce si´
z poszczególnych listków zarodkowych (PP)
– charakteryzuje rozwój zarodkowy i p∏odowy
cz∏owieka (PP)
– wymienia funkcje ∏o˝yska (P)
– omawia budow´ ∏o˝yska (PP)
– charakteryzuje rozwój postnatalny cz∏owieka (P)
– wymienia fazy porodu (PP)
– omawia zasady higieny cià˝y (P)
– przedstawia zasady profilaktyki wrodzonych
i nabytych wad p∏odu (P)
Korelacja z treÊciami
Êcie˝ek edukacyjnych
polecenie
EZ – T-1
kontrolne nr 8
do podrozdz.
8.1
Planowane osiàgni´cia uczniów (cele lekcji) Proponowane
Po lekcji uczeƒ:
çwiczenia
Rozdzia∏ 8. Rozmna˝anie si´, rozwój i zwiàzane z nimi procesy
Zakres materia∏u
Przebieg zarodko- – rozwój zarodkowy: bruzdkowanie,
gastrulacja, listki zarodkowe,
wego i p∏odowego
organogeneza
rozwoju cz∏owieka
– rozwój p∏odowy
– ∏o˝ysko: budowa i funkcje
– rozwój postnatalny
Temat lekcji
26
86/87
Lekcja powtórzeniowa – rozdzia∏y 7 i 8. Powtórzenie wiadomoÊci dotyczàcych rozmna˝ania i rozwoju organizmów
85
Budowa i rola uk∏a- – budowa histologiczna koÊci
du szkieletowego – rodzaje koÊci, stawy, wi´zad∏a
cz∏owieka
– szkielet osiowy i szkielet koƒczyn
– higiena uk∏adu szkieletowego
– profilaktyka schorzeƒ uk∏adu
szkieletowego: wady postawy,
krzywica, p∏askostopie, osteoporoza
– wymienia elementy uk∏adu ruchu cz∏owieka (P) çwiczenia nr 2,
3 do pod– rozró˝nia elementy szkieletu cz∏owieka (P)
rozdz. 9.1
– klasyfikuje stawy, podaje odpowiednie
przyk∏ady (P)
– omawia budow´ histologicznà koÊci (PP)
– wymienia funkcje uk∏adu szkieletowego (P)
– omawia podstawowe zasady higieny uk∏adu
szkieletowego (P)
– wymienia wady i schorzenia uk∏adu
szkieletowego (P)
Rozdzia∏ 9. Ruch i jego pod∏o˝e
Lekcja utrwalajàca materia∏ z lekcji 71–83. Utrwalenie wiadomoÊci dotyczàcych rozmna˝ania i rozwoju organizmów
84
çwiczenia nr 2,
3, 5 do
podrozdz. 8.3
Procesy wzrostu i rozwoju roÊlin – lekcja çwiczeniowa
– wymienia regulatory wzrostu i rozwoju roÊlin (P)
– analizuje wp∏yw auksyn, giberelin, cytokinin,
etylenu i ABA na wzrost i rozwój roÊlin (PP)
– ocenia znaczenie syntetycznych regulatorów
wzrostu (PP)
83
– regulatory wzrostu i rozwoju:
auksyny, gibereliny, cytokininy,
etylen, ABA
– wyjaÊnia biologiczny sens spoczynku nasion
(PP)
– omawia proces kie∏kowania (P)
– przedstawia sposoby rozprzestrzeniania si´
roÊlin (PP)
Korelacja z treÊciami
Êcie˝ek edukacyjnych
polecenie
EE – T-5
kontrolne
nr 20 do
podrozdz. 8.3
Planowane osiàgni´cia uczniów (cele lekcji) Proponowane
Po lekcji uczeƒ:
çwiczenia
Rozdzia∏ 8. Rozmna˝anie si´, rozwój i zwiàzane z nimi procesy
Zakres materia∏u
Regulacja procesów ˝yciowych roÊlin
Temat lekcji
82
Numer
kolejnej
lekcji
27
90
88/89
Numer
kolejnej
lekcji
– definiuje taksje, nastie, tropizmy (P)
çwiczenia nr 2,
– podaje przyk∏ady taksji, nastii, tropizmów (P) 3, 4 do podrozdz. 9.4
– charakteryzuje taksje, nastie, tropizmy (P)
– rodzaje ruchów: taksje, nastie,
tropizmy
Ruchy roÊlin
Korelacja z treÊciami
Êcie˝ek edukacyjnych
wymienia g∏ówne grupy mi´Êni (P)
çwiczenie nr 2 EZ – T-1, 3
do podrozdz.
opisuje budow´ mi´Ênia (P)
9.2
omawia budow´ tkanki mi´Êniowej (PP)
t∏umaczy antagonizm pracy zginaczy
i prostowników (P)
– omawia budow´ sarkomeru (PP)
– wyjaÊnia na podstawie Êlizgowej teorii
skurczu mechanizm skurczu mi´Ênia (PP)
– analizuje wp∏yw aktywnoÊci fizycznej na
zdrowie cz∏owieka (P)
– przedstawia fizjologiczne pod∏o˝e zm´czenia
mi´Êni (PP)
– ocenia wp∏yw wysi∏ku fizycznego na
podniesienie ogólnej sprawnoÊci
i wydolnoÊci organizmu (PP)
– uzasadnia koniecznoÊç odpoczywania
w sposób czynny (P)
– dowodzi szkodliwoÊci stosowania dopingu (P)
– analizuje przyczyny wyst´powania wad
i schorzeƒ uk∏adu szkieletowego (PP)
– ustala zwiàzek pomi´dzy dietà i trybem ˝ycia
a wyst´powaniem wad i schorzeƒ uk∏adu
szkieletowego (PP)
– przedstawia podstawowe zasady profilaktyki
wad postawy, krzywicy, p∏askostopia
i osteoporozy (P)
Rozdzia∏ 9. Ruch i jego pod∏o˝e
Planowane osiàgni´cia uczniów (cele lekcji) Proponowane
Po lekcji uczeƒ:
çwiczenia
–
–
–
–
Zakres materia∏u
Budowa i fizjologia – budowa mi´Ênia szkieletowego
mi´Êni szkiele– g∏ówne grupy mi´Êni szkieletowych
towych
– antagonizm pracy mi´Êni
szkieletowych: zginacze i prostowniki
– budowa sarkomeru
– Êlizgowa teoria skurczu mi´Ênia
– wp∏yw aktywnoÊci fizycznej na
zdrowie
– doping
Temat lekcji
28
95/96
94
–
–
–
–
komunikacja nerwowa i hormonalna
klasyfikacja receptorów
bodêce podprogowe i progowe
przeglàd uk∏adów nerwowych
zwierzàt
Budowa i fizjologia – budowa oka
narzàdów zmys∏ów – fotoreceptory: pr´ciki i czopki
cz∏owieka – oko
– chemizm widzenia
– wady i choroby oczu
– higiena i profilaktyka chorób narzàdu
wzroku, badania kontrolne
¸àcznoÊç organizmu z otoczeniem
Lekcja powtórzeniowa – rozdzia∏ 9. Powtórzenie wiadomoÊci zwiàzanych z ruchem i jego pod∏o˝em
93
–
–
–
–
–
–
–
wymienia elementy narzàdu wzroku (P)
omawia budow´ oka (P)
omawia funkcje pr´cików i czopków (P)
analizuje fizjologi´ widzenia (PP)
omawia mechanizm akomodacji oka (PP)
wymienia wady wzroku (P)
wyjaÊnia zasad´ doboru szkie∏ korekcyjnych
– definiuje terminy: bodziec, receptor, efektor (P)
– wymienia i klasyfikuje receptory (P)
– klasyfikuje bodêce (P)
– omawia i porównuje budow´ uk∏adów
nerwowych zwierzàt (PP)
Rozdzia∏ 10. Reagowanie oraz koordynowanie funkcji ˝yciowych
Lekcja utrwalajàca materia∏ z lekcji 86–91. Utrwalenie wiadomoÊci zwiàzanych z ruchem i jego pod∏o˝em
– porównuje taksje, nastie, tropizmy (PP)
– ocenia biologiczne znaczenie wymienionych
ruchów (PP)
Rozdzia∏ 9. Ruch i jego pod∏o˝e
Korelacja z treÊciami
Êcie˝ek edukacyjnych
polecenia
EZ – T-1, 6
kontrolne nr 3,
4, 5, 6 do
podrozdz.
10.1
çwiczenie nr 1
do rozdz. 10
polecenia
kontrolne nr 3,
4 do rozdz. 10
çwiczenie nr 1
do podrozdz.
9.3
çwiczenia nr 4,
5 do
podrozdz. 9.1
çwiczenie nr 1
do rozdz. 9
Planowane osiàgni´cia uczniów (cele lekcji) Proponowane
Po lekcji uczeƒ:
çwiczenia
92
Zakres materia∏u
Ruch organizmów – lekcja çwiczeniowa
Temat lekcji
91
Numer
kolejnej
lekcji
29
Percepcja bodêców – budowa narzàdu w´chu
w´chowych, sma- – budowa skóry
kowych, dotyko– budowa j´zyka: kubki smakowe
wych i bólowych
– fizjologia odczuwania smaku, dotyku,
temperatury, bólu
99
omawia budow´ narzàdu w´chu (P)
çwiczenia
nr 2, 3 do
omawia budow´ skóry (P)
rozdz. 11
wymienia funkcje skóry (P)
wymienia i lokalizuje receptory dotyku, temperatury, bólu (P)
– omawia lokalizacj´ i budow´ kubków smakowych (P)
– analizuje fizjologi´ percepcji bodêców
chemicznych, dotykowych, bólowych (PP)
– ocenia fizjologiczne znaczenie odczuwania
bólu (PP)
–
–
–
–
– wymienia elementy anatomiczne narzàdu
s∏uchu i równowagi (P)
– opisuje mechanizm odbioru i percepcji
bodêców dêwi´kowych (PP)
– omawia fizjologi´ zmys∏u równowagi (P)
– analizuje wp∏yw ha∏asu na stan narzàdu
s∏uchu (P)
– przedstawia podstawowe zasady higieny
narzàdu s∏uchu (P)
– wymienia wady i choroby narzàdu s∏uchu
i równowagi (P)
– uzasadnia koniecznoÊç wykonywania
okresowych badaƒ s∏uchu (P)
przy dalekowzrocznoÊci, krótkowzrocznoÊci
i astygmatyzmie (PP)
– przedstawia podstawowe zasady higieny
wzroku (P)
– uzasadnia koniecznoÊç wykonywania
okresowych badaƒ wzroku (P)
Korelacja z treÊciami
Êcie˝ek edukacyjnych
EZ – T-1, 6
polecenie
kontrolne nr 8
do podrozdz.
10.1
Planowane osiàgni´cia uczniów (cele lekcji) Proponowane
Po lekcji uczeƒ:
çwiczenia
Rozdzia∏ 10. Reagowanie oraz koordynowanie funkcji ˝yciowych
Zakres materia∏u
Budowa i fizjologia – budowa ucha
narzàdów zmys∏ów – odbieranie i przenoszenie fali
cz∏owieka – ucho
akustycznej
– zmys∏ równowagi
– wp∏yw ha∏asu na zdrowie cz∏owieka
– higiena i profilaktyka chorób narzàdu
s∏uchu i równowagi
Temat lekcji
97/98
Numer
kolejnej
lekcji
30
Fizjologia przewodzenia impulsów
nerwowych
Temat lekcji
– budowa komórki nerwowej
– w∏ókna nerwowe i nerwy
– teoria membranowa przewodzenia
impulsów nerwowych
– rodzaje synaps
– neuroprzekaêniki
– wymienia elementy oÊrodkowego
i obwodowego uk∏adu nerwowego (P)
– omawia anatomi´ mózgu (P)
– okreÊla funkcje poszczególnych cz´Êci
mózgu (P)
– podaje przyk∏ady Êwiadczàce o nadrz´dnej
roli mózgu w pe∏nieniu funkcji kontrolnointegracyjnej (PP)
– wymienia elementy autonomicznego uk∏adu
nerwowego (P)
– porównuje rol´ uk∏adu wspó∏czulnego
i przywspó∏czulnego (PP)
– wymienia elementy ∏uku odruchowego (P)
– definiuje terminy: neuron, synapsa, neuromediator, w∏ókno nerwowe, nerw (P)
– omawia budow´ komórki nerwowej (P)
– ustala kierunek przewodzenia impulsu w komórce nerwowej (P)
– porównuje stan komórki w spoczynku i po
pobudzeniu (PP)
– wymienia rodzaje synaps (P)
– t∏umaczy, na czym polega sumowanie bodêców w czasie i przestrzeni oraz wygaszanie
bodêców (PP)
– porównuje przewodzenie impulsu w synapsie chemicznej i elektrycznej (PP)
– wymienia substancje o charakterze neuroprzekaêników (PP)
– omawia teori´ membranowà przewodzenia
impulsów nerwowych (PP)
polecenia
kontrolne
nr 13, 15, 18
do podrozdz.
10.1
polecenia kontrolne nr 9, 10,
11 do podrozdz. 10.1
Planowane osiàgni´cia uczniów (cele lekcji) Proponowane
Po lekcji uczeƒ:
çwiczenia
Rozdzia∏ 10. Reagowanie oraz koordynowanie funkcji ˝yciowych
Zakres materia∏u
101/102 Budowa uk∏adu
– elementy oÊrodkowego
nerwowego ssai obwodowego uk∏adu nerwowego
ków na przyk∏adzie – mózgowie
cz∏owieka
– autonomiczny uk∏ad nerwowy
wspó∏czulny i przywspó∏czulny
– ∏uk odruchowy
– odruchy bezwarunkowe i warunkowe
– wy˝sze czynnoÊci nerwowe: rodzaje
i lokalizacja poszczególnych
oÊrodków korowych
100
Numer
kolejnej
lekcji
Korelacja z treÊciami
Êcie˝ek edukacyjnych
31
103
Numer
kolejnej
lekcji
Planowane osiàgni´cia uczniów (cele lekcji) Proponowane
Po lekcji uczeƒ:
çwiczenia
–
–
–
–
–
–
–
–
–
klasyfikuje odruchy (P)
opisuje doÊwiadczenia Paw∏owa (P)
omawia mechanizm warunkowania (PP)
uzasadnia, ˝e odruch jest podstawà
funkcjonowania uk∏adu nerwowego (PP)
podaje przyk∏ady odruchów
bezwarunkowych i warunkowych (P)
ocenia biologiczne znaczenie czynnoÊci
odruchowych (PP)
podaje przyk∏ady i lokalizacj´ oÊrodków
korowych (PP)
opisuje wy˝sze czynnoÊci nerwowe
cz∏owieka (P)
wyjaÊnia, na czym polega pierwszy i drugi
uk∏ad sygna∏ów (PP)
Rozdzia∏ 10. Reagowanie oraz koordynowanie funkcji ˝yciowych
Zakres materia∏u
Higiena uk∏adu ner- – emocje i uczucia
– definiuje terminy: stres, stresor (P)
çwiczenie
wowego cz∏owieka – sen, fazy snu
– podaje przyk∏ady emocji pozytywnych i ne- nr 1 do podrozdz. 10.2
gatywnych (P)
– stres i czynniki stresogenne
–
analizuje
przebieg
rozwoju
emocjonalnego
– wp∏yw d∏ugotrwa∏ego stresu na zdrocz∏owieka (PP)
wie cz∏owieka
– wymienia czynniki stresogenne (P)
– wymienia fazy reakcji cz∏owieka na stres (P)
– omawia przebieg reakcji na stres (P)
– analizuje wp∏yw d∏ugotrwa∏ego stresu na
funkcjonowanie i zdrowie cz∏owieka (PP)
– proponuje sposoby ograniczania negatywnego wp∏ywu stresu na organizm (P)
– wymienia fazy snu (P)
Temat lekcji
EZ – T-1, 6, 8
Korelacja z treÊciami
Êcie˝ek edukacyjnych
32
106/107 Fizjologia uk∏adu
dokrewnego
–
–
–
–
hormony peptydowe i sterydowe
zasada sprz´˝enia zwrotnego
dzia∏anie wybranych hormonów
wspó∏zale˝noÊç dzia∏ania uk∏adu
nerwowego i dokrewnego
Budowa uk∏adu do- – gruczo∏y uk∏adu dokrewnego:
krewnego cz∏owiebudowa, lokalizacja, produkowane
ka
hormony
105
Korelacja z treÊciami
Êcie˝ek edukacyjnych
polecenie
EZ – T-6
kontrolne nr 2
do podrozdz.
10.3
– klasyfikuje hormony ze wzgl´du na ich
çwiczenie nr 1
budow´ chemicznà (P)
do podrozdz.
– omawia i porównuje mechanizm dzia∏ania na 10.3
komórk´ docelowà hormonów peptydowych
i sterydowych (PP)
– opisuje dzia∏anie wybranych hormonów (P)
– wyjaÊnia zasad´ ujemnego sprz´˝enia
zwrotnego (P)
– przedstawia nadrz´dnà rol´ podwzgórza
i przysadki mózgowej (PP)
– analizuje mechanizmy utrzymania sta∏oÊci
Êrodowiska wewn´trznego (poziom cukru,
wapnia w krwi) (PP)
– opisuje objawy nadczynnoÊci lub
niedoczynnoÊci gruczo∏ów dokrewnych (PP)
– wymienia hormony produkowane przez
poszczególne gruczo∏y dokrewne (P)
– wymienia i lokalizuje elementy uk∏adu
dokrewnego (P)
– omawia fizjologi´ snu (P)
– porównuje przebieg fazy snu paradoksalnego i wolnofalowego (PP)
– okreÊla biologiczny sens snu (PP)
– analizuje konsekwencje zdrowotne nieprawid∏owoÊci snu (PP)
çwiczenia nr 1,
2, 3 do
podrozdz. 10.1
Planowane osiàgni´cia uczniów (cele lekcji) Proponowane
Po lekcji uczeƒ:
çwiczenia
Rozdzia∏ 10. Reagowanie oraz koordynowanie funkcji ˝yciowych
Zakres materia∏u
Uk∏ad nerwowy – lekcja çwiczeniowa
Temat lekcji
104
Numer
kolejnej
lekcji
33
Planowane osiàgni´cia uczniów (cele lekcji) Proponowane
Po lekcji uczeƒ:
çwiczenia
– definiuje stan zdrowia i choroby (P)
– klasyfikuje czynniki chorobotwórcze (P)
– podaje przyk∏ady chorób cywilizacyjnych,
spo∏ecznych, dziedzicznych, zakaênych,
inwazyjnych, zawodowych (P)
– t∏umaczy mechanizm reakcji alergicznej
(PP)
– podaje przyk∏ady alergenów (P)
çwiczenie nr 2 EZ – T-1, 8
do rozdz. 12
– wymienia wytwory skóry ssaków (P)
polecenie
EZ – T-2, 6
kontrolne nr 7
– wymienia funkcje skóry ssaków (P)
do rozdz. 11
– omawia i porównuje budow´ pow∏oki cia∏a
wybranych grup zwierzàt (PP)
– analizuje udzia∏ skóry w termoregulacji (PP)
– podaje przyk∏ady chorób skóry (P)
– omawia zasady higieny skóry, szczególnie
w okresie dojrzewania (P)
– omawia budow´ tkanki okrywajàcej roÊlin (P)
– porównuje budow´ epidermy i ryzodermy (PP)
Rozdzia∏ 12. Od stanu zdrowia do stanu choroby
– przeglàd budowy pow∏oki cia∏a
zwierzàt
– pow∏oka cia∏a roÊlin
– wytwory skóry
– funkcje skóry ssaków
– mechanizm termoregulacji
– higiena skóry i jej wytworów
– choroby skóry i ich profilaktyka
112/113 Stan zdrowia i cho- – czynniki chorobotwórcze
roby
– klasyfikacja chorób cz∏owieka:
cywilizacyjne, spo∏eczne,
dziedziczne, zakaêne, inwazyjne,
alergie, zawodowe, urazy, zatrucia
– profilaktyka zdrowotna
– pierwsza pomoc przedmedyczna
110/111 Budowa i rola pow∏oki cia∏a organizmów
Rozdzia∏ 11. Zewn´trzne warstwy cia∏a organizmów i ich rola
Lekcja powtórzeniowa – rozdzia∏ 10. Powtórzenie wiadomoÊci zwiàzanych z reagowaniem oraz koordynowaniem funkcji ˝yciowych zwierzàt i cz∏owieka
Korelacja z treÊciami
Êcie˝ek edukacyjnych
109
– wykazuje wspó∏zale˝noÊç dzia∏ania uk∏adu
hormonalnego i nerwowego w utrzymaniu
homeostazy organizmu (PP)
Rozdzia∏ 10. Reagowanie oraz koordynowanie funkcji ˝yciowych
Zakres materia∏u
Lekcja utrwalajàca materia∏ z lekcji 94–107. Utrwalenie wiadomoÊci zwiàzanych z reagowaniem oraz koordynowaniem funkcji ˝yciowych zwierzàt
i cz∏owieka
Temat lekcji
108
Numer
kolejnej
lekcji
34
– czynniki zakaêne: wirusy, bakterie,
– definiuje termin: choroba zakaêna (P)
pierwotniaki, robaki, stawonogi
– podaje przyk∏ady chorób zakaênych (P)
– cykle komórkowe wirusów: lizogenny
i lityczny
– definiuje terminy: nowotwór niez∏oÊliwy,
z∏oÊliwy, przerzuty (P)
– wymienia etapy rozwoju choroby
nowotworowej (P)
– omawia przebieg rozwoju nowotworu
niez∏oÊliwego i z∏oÊliwego (PP)
– porównuje przebieg rozwoju nowotworu
niez∏oÊliwego i z∏oÊliwego (PP)
– wymienia czynniki kancerogenne (P)
– omawia objawy, które powinny sk∏aniaç do
wizyty u lekarza (P)
– omawia podstawowe zasady profilaktyki
chorób nowotworowych (P)
– uzasadnia, dlaczego kobiety powinny
dokonywaç samokontroli piersi (P)
– omawia sposoby leczenia chorób
nowotworowych (PP)
Rozdzia∏ 13. Choroby cz∏owieka
– wymienia i omawia przyczyny chorób
cywilizacyjnych i spo∏ecznych (P)
– ocenia skutecznoÊç wybranych programów
i dzia∏aƒ profilaktycznych (PP)
– wyjaÊnia, na czym polega profilaktyka
zdrowotna (PP)
– omawia zasady udzielania pierwszej pomocy
przedmedycznej (P)
Korelacja z treÊciami
Êcie˝ek edukacyjnych
çwiczenie nr 2 EZ – T-1, 6, 8
do podrozdz.
13.2
çwiczenia nr 2, EZ – T-1, 6, 8
3 do
podrozdz.
13.1
Planowane osiàgni´cia uczniów (cele lekcji) Proponowane
Po lekcji uczeƒ:
çwiczenia
Rozdzia∏ 12. Od stanu zdrowia do stanu choroby
Zakres materia∏u
Choroby nowotwo- – proces nowotworowy
rowe cz∏owieka
– czynniki kancerogenne: chemiczne,
fizyczne, biologiczne
– profilaktyka chorób nowotworowych
Temat lekcji
115/116 Choroby zakaêne
cz∏owieka
114
Numer
kolejnej
lekcji
35
Temat lekcji
Rozdzia∏ 13. Choroby cz∏owieka
119
Planowane osiàgni´cia uczniów (cele lekcji) Proponowane
Po lekcji uczeƒ:
çwiczenia
polecenia
kontrolne nr 4,
5 do podrozdz. 14.2
çwiczenie nr 3 EZ – T-1, 6, 7, 8
do podrozdz.
14.2
Korelacja z treÊciami
Êcie˝ek edukacyjnych
Lekcja utrwalajàca materia∏ z lekcji 110–119. Utrwalenie wiadomoÊci zwiàzanych z budowà i rolà skóry oraz stanem zdrowia i choroby cz∏owieka
– definiuje termin: trucizna, nawyk, na∏óg (P)
– klasyfikuje trucizny (P)
– rozró˝nia gatunki trujàcych roÊlin i grzybów
(PP)
– opisuje objawy zatrucia (P)
– omawia zasady udzielania pomocy
przedmedycznej w przypadku zatrucia (P)
– wymienia przyczyny popadania w na∏óg (P)
– omawia mechanizm uzale˝nienia (P)
– omawia zasady profilaktyki uzale˝nieƒ (P)
– analizuje skutki zdrowotne i spo∏eczne
alkoholizmu, nikotynizmu, lekomanii
i narkomanii (PP)
– przewiduje konsekwencje u˝ywania Êrodków
psychoaktywnych (P)
– proponuje sposoby rozwiàzywania
problemów (nieu˝ywanie alkoholu, leków
i narkotyków) (P)
Rozdzia∏ 14. Niektóre trucizny i Êrodki psychoaktywne oraz ich wp∏yw na cz∏owieka
– êród∏a i drogi zaka˝enia wirusem HIV – wymienia czynniki zakaêne (P)
– objawy i profilaktyka wybranych
– omawia cykl komórkowy wirusa lizogennego
chorób zakaênych cz∏owieka
i litycznego (PP)
– wymienia êród∏a zaka˝enia wirusem HIV (P)
– omawia przebieg zaka˝enia wirusem HIV
(PP)
– omawia zasady profilaktyki chorób
zakaênych (P)
Zakres materia∏u
117/118 Wp∏yw trucizn
– klasyfikacja trucizn: naturalne
i Êrodków psychoi antropogeniczne
aktywnych na zdro- – przeglàd wybranych trucizn
wie cz∏owieka
naturalnych
– nawyki i na∏ogi
– mechanizm uzale˝niania si´
– skutki zdrowotne i spo∏eczne
alkoholizmu, nikotynizmu, lekomanii
i narkomanii
– edukacja zdrowotna, promocja
zdrowia, kultura zdrowotna
Numer
kolejnej
lekcji
36
Planowane osiàgni´cia uczniów (cele lekcji) Proponowane
Po lekcji uczeƒ:
çwiczenia
Rozdzia∏ 14. Niektóre trucizny i Êrodki psychoaktywne oraz ich wp∏yw na cz∏owieka
Zakres materia∏u
Korelacja z treÊciami
Êcie˝ek edukacyjnych
Lekcja powtórzeniowa – rozdzia∏y 11, 12, 13 i 14. Powtórzenie wiadomoÊci zwiàzanych z budowà i rolà skóry oraz stanem zdrowia i choroby cz∏owieka
Temat lekcji
Proponujemy, by nauczyciel, ustalajàc ocen´ semestralnà lub koƒcowà (rocznà), pos∏u˝y∏ si´ nast´pujàcym przelicznikiem:
– ocen´ dopuszczajàcà otrzymuje uczeƒ, który opanowa∏ 50% wiadomoÊci i umiej´tnoÊci z poziomu podstawowego (P);
– ocen´ dostatecznà otrzymuje uczeƒ, który opanowa∏ 70% wiadomoÊci i umiej´tnoÊci z poziomu podstawowego (P);
– ocen´ dobrà otrzymuje uczeƒ, który spe∏ni∏ wymagania na ocen´ dostatecznà oraz opanowa∏ 50% wiadomoÊci i umiej´tnoÊci z poziomu ponadpodstawowego (PP);
– ocen´ bardzo dobrà otrzymuje uczeƒ, który spe∏ni∏ wymagania na ocen´ dostatecznà oraz opanowa∏ 70% wiadomoÊci i umiej´tnoÊci z poziomu ponadpodstawowego (PP);
– ocen´ celujàcà otrzymuje uczeƒ, który spe∏ni∏ wymagania na ocen´ dostatecznà, opanowa∏ ponad 90% wiadomoÊci i umiej´tnoÊci z poziomu ponadpodstawowego (PP) oraz ma wiadomoÊci i umiej´tnoÊci wykraczajàce poza realizowany program nauczania.
127–140 Godziny do dyspozycji nauczyciela
121–126 Zaj´cia w terenie, wycieczki przedmiotowe
120
Numer
kolejnej
lekcji