Flora Islandii zbadana i opisana przez zespół pod kierownictwem

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego
Flora Islandii zbadana i opisana przez zespół pod
kierownictwem Polaka
Rozmieszczenie flory Islandii i jej zależność od klimatu, podłoża czy dostępności wody zbadał
szczegółowo i po raz pierwszy opisał zespół kierowany przez polskiego botanika. Wyniki badania tej
flory, jednej z najmłodszych w Europie, publikuje prestiżowe pismo „PLoS ONE”.
Flora Islandii jest jedną z najmłodszych w Europie. „Podczas ostatniego zlodowacenia cała wyspa pokryta była
lądolodem (obecnie lodowce zajmują nieco ponad jedną dziesiątą tej wyspy - PAP), który zupełnie zniszczył
wszelkie życie roślinne. Po ustąpieniu lądolodu rozpoczęła się kolonizacja Islandii przez rośliny, która ze względu
na dużą odległość od kontynentu nie była łatwa. Dlatego na Islandii spotkać można dzisiaj nieco ponad 400
gatunków roślin. To naprawdę niewiele, kiedy porównamy to z liczbą gatunków we florach innych krajów
europejskich, liczoną w tysiącach” – mówi szef zespołu, dr Paweł Wąsowicz z Islandzkiego Instytutu Historii
Naturalnej (IINH).
W skład grupy badawczej wchodzili też dr Hordur Kristinnsson z IINH, dr Andrzej Pasierbiński z Wydziału Biologii
Uniwersytetu Śląskiego oraz dr Ewa Przedpełska-Wąsowicz z Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego.
W trakcie badań naukowcy wykorzystali dane nt. rozmieszczenia roślin na Islandii, jakie przez stulecia (a
wyjątkowo intensywnie – od końca XIX w.) gromadzili profesjonalni botanicy, ale też amatorzy. „Islandia to
trudny teren do terenowych badań botanicznych. Prowadzenie badań utrudniają warunki geograficzne i klimat.
Wiele rejonów jest niemal zupełnie niedostępnych przez większość roku. Dotarcie do innych miejsc wymaga
wielogodzinnego marszu przez bezludne przestrzenie tundry lub pól lawowych. To wszystko sprawiło, że
gromadzenie danych o geograficznym rozmieszczeniu roślin na wyspie jest szczególnym wzywaniem” –
zaznacza dr Wąsowicz.
Mimo tych trudności naukowcy przeanalizowali unikalną bazą danych, liczącą ponad pół miliona informacji,
dotyczących rozmieszczenia roślin na wyspie. „Dzięki temu, jak i zastosowaniu najnowszych narzędzi
analitycznych, udało się nam wskazać powtarzalne wzorce rozmieszczenia dla wielu gatunków” – opowiada
badacz.
Czym są wzorce rozmieszczenia gatunków? Botanicy zwracają uwagę na to, że różne gatunki roślin wykazują
podobne, powtarzalne sposoby rozmieszczenia geograficznego, zależne od różnych czynników: klimatu, typu
podłoża geologicznego, dostępności wody. Oczywiście działalność człowieka może te wzorce zaburzać. „Wiedza
na temat takich powtarzalnych wzorów rozmieszczenia jest jedną z fundamentalnych informacji dla badań
biogeograficznych oraz charakterystyki środowiska przyrodniczego, zarówno w skali lokalnej (czyli dla Islandii),
jak i globalnej (dla Europy czy Arktyki)” – tłumaczy szef zespołu.
Śledzenie zmian tych wzorów może być użyteczne w badaniach wpływu zmian klimatycznych na środowisko
naturalne. „Nasze badania wykazały, że na Islandii typ podłoża geologicznego nie odgrywa istotnej roli w
kształtowaniu wzorców rozmieszczenia roślin. Ten fakt różni florę Islandii od innych flor Europy, gdzie podłoże
geologiczne odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu rozmieszczenia roślin” – dodaje.
Na Islandii rośliny naczyniowe (czyli posiadające tkanki przewodzące wodę) są reprezentowane przez 438
gatunków, z czego 92 proc. to rośliny okrytonasienne, reszta to paprocie. Naukowcy zwracają uwagę, że flora
Islandii jest dość wyjątkowa i różni się od roślinności dość nieodległej Grenlandii czy Skandynawii. Na Islandii
więcej jest bowiem gatunków typowo europejskich.
Gatunki o podobnym wzorze rozmieszczenia geograficznego naukowcy zaliczyli do dziesięciu różnych grup.
Później zbadali, jakie czynniki środowiska odpowiadają za powstanie powtarzalnych, biogeograficznych wzorów,
obecnych we florze Islandii. „Okazało się, że poza temperaturą duży wpływ na rozmieszczenie roślin na Islandii
ma ukształtowanie terenu. Co ciekawe, warunki geologiczne, czyli skała macierzysta - które bardzo mocno
wpływają na rozmieszczenie roślin choćby w Polsce - na Islandii praktycznie nie mają znaczenia” – opowiada dr
Wąsowicz.
Podobne opracowania, jak obecnie dla Islandii, w przypadku innych krajów Europy powstały już dziesiątki lat
temu. „Wcześniejsze badania w Europie bazowały jednak głównie na intuicji badacza. My natomiast
wykorzystaliśmy najnowsze metody analizy danych, aby zobiektywizować klasyfikację i uniezależnić ją od
przeczuć” – podkreśla polski botanik.
Zauważa przy tym, że pod względem fitogeograficznym Islandia jest na pewno jednym z najsłabiej poznanych
dotąd obszarów w Europie. Surowy klimat (który oznacza krótki okres wegetacji) i trudne warunki geograficzne
(czyli trudno dostępne obszary gór i wyżyn) utrudniają prowadzenie tam szerzej zakrojonych badań. „Pod
względem botanicznym nasze badania wypełniają więc białą plamę i wnoszą bardzo istotne i nowe informacje,
także dla nauki światowej, w kontekście poznania flory obszarów polarnych” - mówi.
Publikacja w „PLoS ONE” stanowi pierwszą pracę opublikowaną w światowej literaturze naukowej, dotyczącą
fitogeografii Islandii. Wyniki tych badań mogą pomóc w planowaniu strategii ochrony przyrody na Islandii i w
przewidywaniu reakcji świata roślin na zmiany wywołane ociepleniem, które w rejonach arktycznych postępuje
szybciej niż gdziekolwiek indziej.
PAP - Nauka w Polsce
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)