NAUKA BUDDY

NAUKA BUDDY
NAUKA
BUDDY
Prze³o¿y³:
Wies³aw Kurpiewski
Wydawnictwo A
Tytu³ orygina³u angielskiego:
THE TEACHING OF BUDDHA
SPIS TREŒCI
Copyright © 1966 by Bukkyo Dendo Kyokai
Copyright © for the Polish edition by Wydawnictwo A
Wydanie V, poprawione, Kraków 2008
Redaktor serii:
Cezary WoŸniak
T³umaczenie:
Wies³aw Kurpiewski
Projekt ok³adki:
Dymitr Szewionkow-Kismie³ow
Opracowanie typograficzne:
Dariusz Szlajnda
Od polskiego wydawcy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
B U D DA
Rozdzia³ I.
Budda Œakjamuni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
¯ycie Buddy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Ostatnie nauczanie Buddy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Rozdzia³ II.
Wieczny i ws³awiony Budda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
ISBN 978-83-89978-19-6
Wydawnictwo A
ul. Koœciuszki 58/4, 30-114 Kraków
tel./fax: 012-4272748
e-mail: [email protected]
Ksiêgarnia internetowa:
www.awyd.pl
Jego wspó³czucie i œlubowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
Pomoc Buddy i Jego sposób wybawienia . . . . . . . . . . . . . . 35
Wieczny Budda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
Rozdzia³ III.
Forma Buddy, Jego przymioty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Trzy aspekty cia³a Buddy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Pojawienie siê Buddy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
Przymioty Buddy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
·5·
DHARMA
D R O GA P R A KT Y K I
Rozdzia³ I.
PrzyczynowoϾ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
Rozdzia³ I.
Droga oczyszczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
Cztery Szlachetne Prawdy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
PrzyczynowoϾ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
Wspó³zale¿ne powstanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
Oczyszczenie umys³u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
Droga w³aœciwego postêpowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
Nauki zawarte w prastarych baœniach . . . . . . . . . . . . . . . . 120
Rozdzia³ II.
Teoria tylko-umys³u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
Nietrwa³oœæ i brak „ja” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Teoria tylko-umys³u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rzeczywisty stan rzeczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Œrodkowa Droga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
59
61
63
66
Rozdzia³ III.
Natura buddy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
Umys³ czystoœci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
Natura buddy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
Brak „ja” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
R o z d z i a ³ I V. .
Splamienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
Ludzkie splamienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Natura cz³owieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ludzkie ¿ycie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rzeczywistoœæ ludzkiego ¿ycia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
83
88
89
93
R o z d z i a ³ V.
Wyzwolenie oferowane przez Buddê . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
Œlubowania Buddy Amidy (Amitabhy) . . . . . . . . . . . . . . . . 97
Czysta Kraina Buddy Amidy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
·6·
Rozdzia³ II.
Droga realizacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
Poszukiwanie prawdy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Drogi praktyki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Droga ufnoœci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Œwiête sentencje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
131
140
149
153
B R AT E R S K A W S P Ó L N O TA
Rozdzia³ I.
Obowi¹zki Braterskiej Wspólnoty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
Bezdomni bracia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
Wyznawcy œwieccy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
Rozdzia³ II.
Praktyczny przewodnik po prawdziwej drodze ¿ycia . . . . . . 175
¯ycie rodzinne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
¯ycie kobiet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182
W s³u¿bie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
Rozdzia³ III.
Budowanie Krainy Buddy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195
·7·
Harmonia Braterskiej Wspólnoty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195
Kraina Buddy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
Którzy dost¹pili chwa³y w Krainie Buddy . . . . . . . . . . . . . 203
D O DAT E K
Krótka historia buddyzmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Przekaz Nauki Buddy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Historia powstania Nauki Buddy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Teksty Ÿród³owe Nauki Buddy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
S³owniczek terminów sanskryckich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Anuguttara Nikaya . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Fundacja Propagowania Buddyzmu i Rozszerzania
Nauki Buddy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
209
219
223
227
235
241
243
M¹droœæ Buddy jest bezkresna jak ocean, a Jego Ducha
przepe³nia wielkie wspó³czucie.
Budda nie ma formy, ale manifestuje siê w doskona³y
sposób i wiedzie nas sercem pe³nym wspó³czucia.
Ksi¹¿ka ta jest bezcenna, bo zawiera istotê nauk Buddy,
spisanych w ponad piêciu tysi¹cach tomów.
S¹ one przekazywane od ponad dwu i pó³ tysi¹ca lat
ponad granicami krajów i ras.
S³owa Buddy, które zawiera ta ksi¹¿ka, dotycz¹
wszystkich aspektów ludzkiego ¿ycia i nadaj¹ mu sens.
Wydawnictwo A sk³ada serdeczne podziêkowanie Fundacji
Propagowania Buddyzmu — Bukkyo Dendo Kyokai —
z Tokio za zgodê na wydanie polskiego przek³adu
Nauki Buddy.
Oby ksi¹¿ka ta przynios³a jak najwiêkszy po¿ytek
wszystkim, którzy pragn¹ poznaæ cenne nauki Buddy.
OD POLSKIEGO
WYDAWCY
D
wa i pó³ tysi¹ca lat temu w Gaja w Indiach, ksi¹¿ê Siddharta Gautama z rodu Œakjów doœwiadczy³ Przebudzenia. Wczeœniej, przez siedem lat, chc¹c poznaæ przyczyny
cierpienia nêkaj¹cego wszystkich ludzi, praktykowa³ tradycyjn¹
jogê, medytacjê i ascezê. Jednak mimo tego, ¿e poœwiêci³ siê im
ca³kowicie, wszystkie te metody okaza³y siê nieskuteczne.
Wieczorem przed Przebudzeniem z tych metod zrezygnowa³.
Przerwa³ ascezê i spo¿y³ posi³ek. Poczu³ siê rozluŸniony i dostrzeg³ nadchodz¹c¹ g³êbok¹ przemianê. Usiad³ w medytacji pod
drzewem figowca, œlubuj¹c nie wstaæ, dopóki nie dost¹pi pe³nego
Przebudzenia. Siedzia³ tak przez ca³¹ noc, w pe³niê Ksiê¿yca, a¿
o œwicie pierwszy promieñ wschodz¹cej Gwiazdy Porannej (Wenus) doprowadzi³ jego umys³ do stanu doskona³ej przejrzystoœci
zrozumienia. By³o to anuttara samjak sambodhi — najwy¿sze pe³ne Przebudzenie, ca³kowite wyzwolenie z cierpienia i zrozumienie jego przyczyn. Od tego momentu Siddhartha nazywany by³
Budd¹, Przebudzonym.
Doœwiadczenie Przebudzenia — Bodhi stanowi istotê buddyzmu. Ca³a jego filozofia i wszystkie techniki maj¹ na celu doprowadzenie praktykuj¹cego w³aœnie do tego doœwiadczenia.
Pierwsze s³owa Siddharthy po Przebudzeniu brzmia³y: „O jak¿e wspaniale! Ka¿da istota bez wyj¹tku jest budd¹”.
· 11 ·
Pierwsz¹ naukê po osi¹gniêciu Oœwiecenia Budda wyg³osi³
w Sarnath, ko³o miasta Waranasi. Naucza³ wówczas o Czterech
Szlachetnych Prawdach”. Tymi Prawdami s¹: prawda o cierpieniu,
prawda o przyczynie cierpienia, prawda o ustaniu cierpienia oraz
prawda o œcie¿ce wiod¹cej do ustania cierpienia. Nauka o Czterech Szlachetnych Prawdach stanowi fundament buddyzmu.
Droga do uœwiadomienia sobie w³asnej, prawdziwej natury
wiedzie przez medytacjê nad pytaniami: „Kim jestem? Jakie jest
moje prawdziwe «ja»? Co stanowi moj¹ istotê?” Jednak¿e w codziennym, zwyczajnym ¿yciu trudno osi¹gn¹æ takie zrozumienie,
poniewa¿ to, za kogo siebie uwa¿amy, nie jest nasz¹ najg³êbsz¹
istot¹, tylko iluzj¹ ego.
Buddyzm naucza, ¿e wszyscy ci, którzy posiadaj¹ wewnêtrzne,
g³êbokie przekonanie o jednoœci swojej natury z natur¹ buddy,
znajduj¹ siê na najkrótszej drodze prowadz¹cej do oœwiecenia.
Jednak zwraca siê tak¿e uwagê na to, ¿e wszystkie wysi³ki maj¹ce
na celu osi¹gniêcie stanu buddy wyra¿aj¹ tylko fa³szyw¹ dumê
ego. Poniewa¿ natura ka¿dej istoty jest ju¿ natur¹ buddy, nie trzeba nic robiæ, aby j¹ uzyskaæ, a wrêcz przeciwnie: d¹¿enie do celu
— oœwiecenia, to zaprzeczenie faktu, ¿e jest siê ju¿ budd¹. Jedyna rzecz jak¹ trzeba zrobiæ, to uœwiadomiæ sobie swoj¹ oœwiecon¹
naturê.
Poniewa¿ jednak nie jest to zadanie ³atwe, potrzebne s¹ zrêczne metody. Dostarczaj¹ ich ró¿ne szko³y, tradycje i kierunki buddyjskie. Wszystkie one staraj¹ siê doprowadziæ praktykuj¹cego do
urzeczywistnienia — w³asnego prze¿ycia doœwiadczenia Buddy
Œakjamuniego, którym by³o Przebudzenie. Ró¿norodnoœæ szkó³
i tradycji buddyjskich wynika z wieloœci typów ludzkiej psychiki.
Buddyzm jako jedna z nielicznych dróg duchowego rozwoju dysponuje niezwykle szerok¹ gam¹ metod i technik. Ka¿dy poszukuj¹cy jest w stanie coœ dla siebie wybraæ. Osi¹gniêcie oœwiecenia
zale¿y jednak wy³¹cznie od wysi³ku jednostki, rol¹ Buddy jest zaœ
nauczaæ j¹ i inspirowaæ. Jak bowiem powiedzia³:
· 12 ·
Ukaza³em wam œcie¿kê wyzwolenia,
Musicie jednak zrozumieæ, ¿e wasze wyzwolenie zale¿y
od was samych.
Wszystkie nauki buddyjskie zawarte s¹ g³ównie w dwóch zbiorach œwiêtych tekstów. Pierwszy to Kanon Palijski Therawady
(Szko³y Starszych), po³udniowego buddyzmu — hinajany (Ma³ego Wozu), który rozwija³ siê miêdzy innymi na Sri Lance, w Birmie i na Pó³wyspie Indochiñskim. Sk³adaj¹ siê na niego: Tripitaka
— Trzy Kosze, tj. Sutry — bezpoœrednie nauki Buddy, Winaja —
regu³y ¿ycia klasztornego i Abhidharma — psychologia oraz filozofia. Drugi zbiór to Kanon sanskrycko-tybetañsko-chiñski mahajany (Wielkiego Wozu), pó³nocnego buddyzmu. W jego sk³ad
wchodzi miêdzy innymi: tybetañski Kand¿ur — nauki Buddy
i Tand¿ur — komentarze. Zbiór tybetañski jest najobszerniejszy,
poniewa¿ — oprócz pism powsta³ych w Tybecie — zawiera tak¿e
teksty t³umaczone z jêzyka palijskiego i z sanskrytu. W kanonie
mahajany znajduj¹ siê ponadto tantryczne teksty wad¿rajany
(Diamentowego Wozu). Mahajana to równie¿ nauki japoñskiego
zenu (chin. czan), które zosta³y spisane g³ównie w jêzyku chiñskim i japoñskim.
Ksi¹¿ka Nauka Buddy zwi¹zana jest z amidyzmem (form¹ mahajany) — Szko³¹ Czystej Krainy Buddy Amitabhy (jap. Amidy).
Szko³a ta rozwinê³a siê g³ównie w Japonii i ma wiele cech wspólnych z chrzeœcijañstwem. Przedstawiona tutaj nauka Buddy jest
wiêc pokazana z jej punktu widzenia. Istotn¹ rolê spe³nia tu postawa pe³nego oddania dla Buddy Amitabhy i powtarzanie Jego
imienia: „Namo Amida Butsu”. Dziêki temu jednostka wznosi siê
na poziom, na którym przestaje byæ zwyk³¹ nieoœwiecon¹ istot¹,
a staje siê przejawem, ekspresj¹ samego Buddy Amitabhy, aby
w koñcu po œmierci odrodziæ siê w stworzonej przez niego Czystej Krainie Sukhavati. Tam wszystkie przeszkody stoj¹ce na dro-
· 13 ·
dze do oœwiecenia zostaj¹ usuniête, a wiêc odrodzenie siê w tej
sferze jest równoznaczne z osi¹gniêciem stanu buddy. Powtarzanie imienia Amitabhy daje tak wielki efekt, poniewa¿ w zamierzch³ej przesz³oœci Amitabha œlubowa³, ¿e nie zostanie budd¹,
dopóki wszystkim istotom, które wezw¹ go po imieniu, nie zapewni odrodzenia w Czystej Krainie. Kiedy osi¹gn¹³ stan buddy,
œlubowanie zosta³o spe³nione.
Nauka Buddy zawiera uniwersalne, ponadczasowe nauki, które s¹ wspólne wszystkim buddyjskim szko³om. Niektóre ich fragmenty wi¹¿¹ siê z kultur¹ dawnych Indii, realiami i regu³ami
ówczesnego, codziennego ¿ycia (rozdzia³ Praktyczne zasady w³aœciwego sposobu ¿ycia). W chwili obecnej trudno jest je traktowaæ
dos³ownie jako wskazówki postêpowania z uwagi na ró¿nice epok
i kultur. Nie to jest tu najwa¿niejsze. Warto by siê zastanawiaæ,
jakie elementy w buddyzmie — pomimo wieloœci szkó³ i tradycji,
ró¿norodnoœci u¿ywanych technik i metod oraz odmiennoœci kulturowej — s¹ w pe³ni uniwersalne i przydatne dla ka¿dego cz³owieka na ziemi.
Christmas Humphreys, prezydent Buddyjskiego Towarzystwa
z siedzib¹ w Londynie, przedstawi³ dwanaœcie zasad, które s¹
akceptowane zarówno przez szko³ê therawady, jak i tradycjê mahajany. Uznaj¹ je wszyscy buddyœci i nie s¹ w³aœciwe wy³¹cznie
kulturze Wschodu czy Zachodu. Te dwanaœcie zasad stanowi ekajanê — wspólny pojazd wszystkich buddystów. Oto one:
[1] Ka¿da ludzka istota ponosi odpowiedzialnoœæ za w³asne
myœli, s³owa i czyny. Nie istnieje ¿aden zbawca — cz³owiek czy
Bóg, który móg³by obdarzyæ oœwieceniem, czy te¿ zabroniæ je
osi¹gn¹æ. Celem ¿ycia jest osi¹gniêcie pe³nego oœwiecenia —
stanu œwiadomoœci, w którym wszelkie poczucie oddzielnego „ja”
zostaje odrzucone. Cel ten urzeczywistnia siê dziêki Szlachetnej
Oœmiorakiej Œcie¿ce, która wyprowadza ka¿d¹ istotê z domu
„ja”, ogarniêtego p³omieniami nienawiœci, po¿¹dania i iluzji, wiod¹c j¹ do kresu cierpienia.
· 14 ·
[2] Budda pokaza³ trzy charakterystyczne cechy egzystencji.
Wszystko, cokolwiek istnieje, cz³owiek czy góra, myœl czy idea,
podlega temu samemu cyklowi istnienia: narodzinom, wzrostowi
i rozpadowi — œmierci. Jest to prawo przemian, nietrwa³oœci.
¯ycie jest nieprzerwane i zawsze poszukuje ekspresji w coraz to
nowych formach. Si³a ¿yciowa ci¹gle p³ynie, a ten, kto chwyta siê
kurczowo jakiejkolwiek formy, niezale¿nie od tego jak piêkna by
ona by³a, stawiaj¹c opór przep³ywowi, sprowadza na siebie cierpienie.
[3] Prawo przemian stosuje siê równie¿ do „ja”. Jednostka nie
posiada ¿adnej nieœmiertelnej i niezmiennej istoty. Tylko ostateczna rzeczywistoœæ, któr¹ Budda nazwa³ „niezrodzon¹, niemaj¹c¹
pocz¹tku, nieuformowan¹”, nie podlega zmianom. Wszelkie formy ¿ycia, ³¹cznie z cz³owiekiem, s¹ przejawem tej Rzeczywistoœci
[...] G³upot¹ jest wiara w oddzielne „ja” i jego egoistyczne po¿¹dania, które s¹ przyczyn¹ ludzkich cierpieñ.
[4] Wszechœwiat jest wyrazem prawa (Dharmy). Wszystkie
skutki maj¹ swoje przyczyny, a charakter cz³owieka to ca³kowita
suma jego poprzednich myœli, s³ów i dzia³añ. Karma — prawo
akcji i reakcji — rz¹dzi wszelkim istnieniem. Cz³owiek jest jedynym twórc¹ swego otoczenia, w³asnych reakcji, swojej przysz³oœci
i ostatecznego przeznaczenia. Dziêki w³aœciwym, pozytywnym
myœlom i dzia³aniom mo¿e on stopniowo oczyœciæ swoj¹ naturê
i we w³aœciwym czasie osi¹gn¹æ wyzwolenie z krêgu wcieleñ [...].
[5] Energia ¿yciowa podlegaj¹ca karmie jest jedna i niepodzielna, chocia¿ jej ci¹gle zmieniaj¹ce siê formy s¹ niezliczone
i nietrwa³e. Œmieræ nie istnieje, przemijaj¹ tylko formy — ka¿da
musi przejϾ przez ten sam cykl narodzin, rozwoju i rozpadu. Ze
zrozumienia jednoœci ¿ycia rodzi siê wspó³czucie, poczucie to¿samoœci z ¿yciem manifestuj¹cym siê w ró¿nych formach. Wspó³czucie to m¹droœæ w dzia³aniu, g³êboka œwiadomoœæ uniwersalnej
harmonii.
· 15 ·
[6] Czêœæ powinna byæ zainteresowana ca³oœci¹. W swej niewiedzy cz³owiek myœli, ¿e mo¿e odnieœæ sukces d¹¿¹c do w³asnych
celów. Ta niew³aœciwie skierowana energia egoistycznego po¿¹dania stanowi przyczynê cierpienia. Cierpienie zaœ uczy jak ograniczyæ i w koñcu zlikwidowaæ jego przyczynê. Budda przekaza³
Cztery Szlachetne Prawdy: o wszechobecnoœci cierpienia, o jego
przyczynie spowodowanej niew³aœciwie skierowanym po¿¹daniem
i o sposobie leczenia, czyli o usuniêciu cierpienia, a tak¿e o Szlachetnej Oœmiorakiej Œcie¿ce rozwoju, która wyprowadza poza nie.
[7] Oœmioraka Œcie¿ka sk³ada siê z: w³aœciwego pogl¹du, w³aœciwej postawy umys³u, w³aœciwej mowy, w³aœciwego dzia³ania,
w³aœciwego sposobu utrzymywania siê, w³aœciwego wysi³ku, w³aœciwej koncentracji i w³aœciwego samadhi. Poniewa¿ buddyzm jest
sposobem ¿ycia, a nie jego teori¹, kroczenie t¹ œcie¿k¹ jest istotne
dla w³asnego wyzwolenia.
[8] Budda opisa³ ostateczn¹ rzeczywistoœæ jako „niezrodzon¹,
niemaj¹c¹ pocz¹tku i nieuformowan¹”. Nirwana — œwiadomoœæ
tej rzeczywistoœci, stan przebudzenia (do wewnêtrznej prawdy)
czy te¿ oœwiecenie stanowi cel Oœmiorakiej Œcie¿ki. Ten ostateczny stan œwiadomoœci — po³o¿enie kresu ograniczeniom „ja”
— da siê osi¹gn¹æ tutaj na ziemi. Wszyscy ludzie i inne formy
¿ycia maj¹ w sobie potencja³ oœwiecenia. Dlatego te¿ oœwiecenie
polega na œwiadomym staniu siê tym, czym ju¿ potencjalnie jesteœmy. „Spójrz do swego wnêtrza — jesteœ budd¹”.
[9] Od potencjalnego do aktualnego oœwiecenia prowadzi
Œrodkowa Droga — Oœmioraka Œcie¿ka, „od po¿¹dania do spokoju” — proces rozwoju przebiegaj¹cy pomiêdzy przeciwieñstwami, unikaj¹cy wszelkich ekstremów. Budda do koñca kroczy³ t¹
drog¹. Tak wiêc wiara w buddyzmie polega na rozs¹dnym rozumowaniu, ¿e tam, gdzie doszed³ przewodnik, mo¿emy równie¿
dojœæ sami. Wspó³czucie i m¹droœæ powinny byæ jednakowo rozwiniête [...].
· 16 ·
[10] Buddyzm k³adzie nacisk na potrzebê koncentracji i medytacji, która z czasem doprowadza do rozwoju duchowych zdolnoœci. Wewnêtrzne ¿ycie jest tak samo wa¿ne jak zewnêtrzna
aktywnoœæ, a wewnêtrzny spokój potrzebny jest do harmonijnego
¿ycia. Buddysta zawsze powinien byæ œwiadomy swojego dzia³ania
[...].
[11] Budda powiedzia³: „Wytrwale pracujcie nad swoim w³asnym wyzwoleniem”. Buddyœci nie uznaj¹ ¿adnych autorytatywnych prawd za wyj¹tkiem w³asnej intuicji [...]. Buddyœci wykazuj¹
wielk¹ tolerancjê w stosunku do innych religii i filozofii, wychodz¹c z za³o¿enia, ¿e nikt nie ma prawa przeszkadzaæ s¹siadowi
w jego podró¿y do celu.
[12] Buddyzm nie jest ani pesymistyczny, ani eskapistyczny. To
system filozoficzny, religia, duchowa nauka i styl ¿ycia, który jest
logiczny, praktyczny i uniwersalny. Przez 2500 lat satysfakcjonowa³ duchowe potrzeby prawie jednej trzeciej ludzkoœci. Przemawia do poszukuj¹cych prawdy, poniewa¿ nie uznaje dogmatów,
zadowala i rozum, i serce. K³adzie nacisk na zaufanie do siebie
i na tolerancjê dla innych punktów widzenia. Zawiera w sobie
naukê, religiê, filozofiê, psychologiê, mistycyzm, etykê i sztukê.
Wskazuje na cz³owieka jako na jedynego twórcê swego obecnego
¿ycia i w³asnej przysz³oœci.
Oby, czytaj¹c tê ksi¹¿kê, ka¿dy móg³ znaleŸæ coœ, co zainspiruje go do duchowych poszukiwañ.
Dhammapada
Nienawiœæ nigdy nie pokona nienawiœci. Nienawiœæ ustaje tylko
dziêki mi³oœci. Takie jest odwieczne prawo. (5)
Kto uwa¿a siebie za g³upca, ten jest m¹drym cz³owiekiem. Kto
uwa¿a siebie za mêdrca, tego s³usznie nazywa siê g³upim. (63)
Najszlachetniejszym zwyciêzc¹ nie jest ten, kto tysi¹ckroæ zwyciê¿y tysi¹ce ludzi na polu bitwy, lecz ten, kto zwyciê¿y samego
siebie. (103)
Naprawdê, lepszy jest jeden dzieñ ¿ycia tego, kto widzi najwy¿sz¹
prawdê, ni¿ sto lat ¿ycia tego, kto najwy¿szej prawdy nie widzi.
(115)
Trudno narodziæ siê cz³owiekiem, trudne jest ¿ycie œmiertelnych,
trudno pos³yszeæ najwy¿sz¹ prawdê, trudno jest Buddzie pojawiæ
siê na œwiecie. (182)
Nie czyñ z³a, czyñ dobro, oczyszczaj swój umys³ — taka jest rada
buddów. (183)
Nikt nie uratuje cz³owieka przed œmierci¹ — ani synowie, ani
ojciec, ani krewni; tego, kogo zwyciê¿a œmieræ, nie obroni¹ bliscy.
(288)
· 19 ·
BUDDA
Rozdzia³ I.
Budda Œakjamuni
I.
¯ycie Buddy
[1] Cz³onkowie rodu Œakjów zamieszkiwali ziemie nad rzek¹ Rohini, która p³ynie przez po³udniowe podnó¿a Himalajów. Ich król,
Œuddhodana Gautama, stolicê kraju za³o¿y³ w Kapilawastu, gdzie
wzniós³ wielki pa³ac. Rz¹dzi³ m¹drze, zyskuj¹c uznanie wszystkich mieszkañców.
Królowa nosi³a imiê Maja. Jej ojcem by³ wuj króla, w³adaj¹cy
s¹siedni¹ prowincj¹, nale¿¹c¹ do tego samego rodu Œakjów.
Przez dwadzieœcia lat królewska para nie mia³a dzieci. Pewnej
nocy królowa mia³a niezwyk³y sen. Ujrza³a bia³ego s³onia, który
jej prawym bokiem wszed³ do ³ona i sta³a siê brzemienna. Król
i mieszkañcy kraju z nadziej¹ oczekiwali narodzin królewskiego
dziecka. Zgodnie z panuj¹cym zwyczajem królowa na czas rozwi¹zania uda³a siê do domu swych rodziców. W drodze zatrzyma³a
siê na odpoczynek w ogrodzie Lumbini. Œwieci³o piêkne wiosenne s³oñce.
Wszêdzie wokó³ kwit³y drzewa Aœoka. Królowa wyci¹gnê³a
w zachwycie praw¹ d³oñ, by zerwaæ ga³¹zkê. Gdy to uczyni³a, narodzi³ siê ksi¹¿ê. Wszyscy z g³êbi serca cieszyli siê chwa³¹ królowej
i jej dziecka; radowa³y siê Niebiosa i Ziemia. Owym pamiêtnym
dniem by³ ósmy dzieñ kwietnia.
· 23 ·
Radoœæ króla nie mia³a granic. Nada³ on dziecku imiê Siddhartha, co znaczy: „Ka¿de ¯yczenie Spe³nione”.
[2] W królewskim pa³acu radoœæ wkrótce ust¹pi³a miejsca smutkowi — w kilka dni po porodzie ukochana królowa Maja nagle
zmar³a. Dzieckiem zaopiekowa³a siê jej m³odsza siostra Mahaprad¿apati, wychowuj¹c je z trosk¹ i mi³oœci¹.
Niedaleko w górach ¿y³ pustelnik imieniem Asita. Ujrzawszy
blask wokó³ pa³acu, poczyta³ to za dobry znak i zszed³ w dó³. Gdy
pokazano mu dziecko, Asita da³ tak¹ przepowiedniê:
„Jeœli ksi¹¿ê pozostanie w pa³acu, bêdzie wielkim królem, który podbije œwiat. Jeœli jednak porzuci dworskie ¿ycie i wybierze
¿ycie religijne, zostanie Budd¹, wybawicielem œwiata.”
Król by³ najpierw uradowany t¹ przepowiedni¹, ale póŸniej
zacz¹³ siê martwiæ, ¿e jego jedyny syn mo¿e opuœciæ pa³ac, by
zostaæ bezdomnym pustelnikiem.
Gdy ksi¹¿ê skoñczy³ siedem lat, zaczêto uczyæ go sztuki rz¹dzenia i wojowania, lecz jego myœli w naturalny sposób zwraca³y
siê ku innym sprawom. Pewnego wiosennego dnia ksi¹¿ê wyszed³
z ojcem na pola. Gdy przygl¹dali siê orz¹cemu ziemiê rolnikowi,
ksi¹¿ê dostrzeg³ ptaka, który sfrun¹³ na œwie¿o odkryt¹ bruzdê
i wyd³uba³ z niej niewielkiego robaka. Ksi¹¿ê usiad³ w cieniu drzewa i zacz¹³ o tym rozmyœlaæ, szepc¹c do siebie:
— To straszne! Czy wszystkie stworzenia nawzajem siê zabijaj¹?
Jego, który straci³ matkê zaraz po urodzeniu, do g³êbi poruszy³a tragedia tych ma³ych istot. Gdy dorasta³, ta rana jego duszy
z ka¿dym dniem stawa³a siê coraz g³êbsza. Tak jak niewielka blizna wyciêta na m³odym drzewie z up³ywem czasu coraz bardziej
siê powiêksza, tak cierpienie ludzkiego ¿ycia coraz g³êbiej przenika³o jego umys³.
Pamiêtaj¹c przepowiedniê pustelnika, król martwi³ siê coraz
bardziej. Wszelkimi sposobami stara³ siê rozweseliæ ksiêcia i zwró-
· 24 ·
ciæ jego myœli w innym kierunku. Gdy ksi¹¿ê ukoñczy³ dziewiêtnaœcie lat, król wyprawi³ mu œlub z ksiê¿niczk¹ Jasiodhar¹. Jasiodhara by³a córk¹ Suprabuddhy, pana na zamku Dewadaha i brata
królowej Mai.
[3] Przez dziesiêæ lat w trzech pa³acach: Wiosny, Jesieni i Pory
Deszczowej, muzyka, tañce i zabawy nieprzerwanie otacza³y ksiêcia. Lecz myœlami stale powraca³ on do problemu cierpienia, niestrudzenie usi³owa³ bowiem poj¹æ prawdziwy sens ludzkiego ¿ycia.
— Pa³acowe luksusy, zdrowe cia³o, radosna m³odoœæ, có¿ one
dla mnie znacz¹? — myœla³. — Pewnego dnia mo¿emy zachorowaæ, staroœæ musi przyjœæ, przed œmierci¹ nie ma ucieczki. Nie
ma siê co che³piæ m³odoœci¹, zdrowiem czy samym istnieniem —
ka¿dy rozwa¿ny cz³owiek powinien to porzuciæ.
Zmagaj¹c siê z ¿yciem, cz³owiek ca³kiem naturalnie bêdzie
szukaæ tego, co wartoœciowe. Mo¿na poszukiwaæ na dwa sposoby
— w³aœciwy i niew³aœciwy. Jeœli ktoœ poszukuje w sposób niew³aœciwy, to, choæ stwierdzi, ¿e choroba, staroœæ i œmieræ s¹ nieuniknione, nadal bêdzie postêpowaæ tak, jakby nie by³a to prawda.
Jeœli ktoœ poszukuje w sposób w³aœciwy, rozpozna prawdziw¹
naturê choroby, staroœci i œmierci. Sensu szukaæ bêdzie w tym, co
przekracza wszelkie ludzkie cierpienia. W tym wype³nionym przyjemnoœciami ¿yciu poszukiwa³em chyba w sposób niew³aœciwy.
[4] Te wewnêtrzne zmagania zajmowa³y ksiêcia a¿ do chwili, gdy
w dwudziestym dziewi¹tym roku ¿ycia doczeka³ siê jedynego syna, Rahuli. By³ to moment prze³omowy, bo w³aœnie wtedy ksi¹¿ê
zdecydowa³ siê opuœciæ pa³ac i szukaæ rozwi¹zania swych duchowych niepokojów w wêdrownym ¿yciu bezdomnego ¿ebraka. Pewnej nocy, ksi¹¿ê opuœci³ pa³ac na ulubionym œnie¿nobia³ym koniu,
Kanthace, jedynie w towarzystwie swego woŸnicy Czandaki.
· 25 ·
Jego zmagania nie skoñczy³y siê jednak. Wiele z³ych duchów
kusi³o go, mówi¹c: „Lepiej zrobisz, jeœli powrócisz do pa³acu, bo
ca³y œwiat wkrótce bêdzie twój”. Ale ksi¹¿ê odpowiada³ im, ¿e nie
chce ca³ego œwiata. Obci¹³ w³osy i skierowa³ siê na po³udnie, trzymaj¹c w rêce miskê ¿ebraka.
Najpierw odwiedzi³ pustelnika Bhagawê i pozna³ jego praktyki
ascezy. Potem uda³ siê do Arady Kalamy i Udraki Ramaputry, od
których chcia³ siê nauczyæ, jak osi¹gn¹æ oœwiecenie poprzez medytacjê, lecz po pewnym czasie doszed³ do przekonania, ¿e t¹
metod¹ oœwiecenia nie uzyska.
W koñcu skierowa³ swe kroki do kraju Magadha, gdzie zatrzyma³ siê w lesie Uruwilwa. Tam, nad brzegami rzeki Nairand¿ara,
która p³ynie nieopodal wioski Gaja, uprawia³ ascezê.
na wszelkie pokusy. Lecz nie podda³ siê. Dok³adnie i cierpliwie
rozwa¿a³ jedn¹ po drugiej wszystkie pokusy i odrzuci³ je wszystkie. By³y to naprawdê ciê¿kie zmagania, krew ksiêcia zaczê³a wolniej p³yn¹æ, cia³o os³ab³o i popêka³y koœci.
Jednak walka dobieg³a koñca, gdy gwiazda zaranna pojawi³a
siê na wschodnim niebie. Umys³ ksiêcia sta³ siê tak czysty i jasny
jak rodz¹cy siê dzieñ. W koñcu znalaz³ œcie¿kê do oœwiecenia.
Sta³ siê Budd¹, a zdarzy³o siê to ósmego grudnia. Mia³ wówczas
trzydzieœci piêæ lat.
[5] Jego metody by³y niewiarygodnie surowe. Przynagla³ siebie
myœl¹c: „¯aden asceta w przesz³oœci, obecnie ani w przysz³oœci
nigdy nie praktykowa³, nie praktykuje i nie bêdzie praktykowa³
gorliwiej ni¿ ja”.
Mimo to ksi¹¿ê nie móg³ osi¹gn¹æ swego celu. Po szeœciu latach spêdzonych w lesie zaniecha³ ascezy. Wyk¹pa³ siê w rzece
i przyj¹³ miskê mleka z r¹k Sud¿aty, dziewczyny mieszkaj¹cej
w pobliskiej wiosce. Piêciu towarzyszy, którzy razem z ksiêciem
przez szeœæ lat uprawiali ascezê, zaszokowa³ jego czyn. Opuœcili
ksiêcia, gdy¿ uznali, ¿e upad³.
Ksi¹¿ê pozosta³ sam. Nadal by³ s³aby, a choæ nara¿a³ swe ¿ycie,
podj¹³ jeszcze jedn¹ próbê medytacji. Rzek³ do siebie: „Choæby
odp³ynê³a ze mnie ca³a krew, choæby moje cia³o uleg³o rozk³adowi, a koœci rozpad³y siê w proch, nie opuszczê tego miejsca,
dopóki nie odnajdê drogi do oœwiecenia”.
Tak zaczê³a siê wytê¿ona walka, której nie mo¿na z niczym porównaæ. Ksi¹¿ê pogr¹¿y³ siê w rozpaczy, w jego myœlach zapanowa³ zamêt. Ciemnoœci przes³oni³y jego ducha i wystawiony zosta³
[6] Odt¹d ksi¹¿ê znany by³ pod ró¿nymi imionami. Jedni nazywali go Budd¹, Oœwieconym, Tathagat¹, inni mówili o nim Œakjamuni, Mêdrzec z rodu Œakjów, jeszcze inni nazywali go Czczonym przez Œwiat.
Budda uda³ siê najpierw do Mrigadawa pod Waranasi, gdzie
przebywa³o piêciu ¿ebraków, którzy towarzyszyli mu przez szeœæ
lat jego ascetycznego ¿ycia. Pocz¹tkowo odwrócili siê od niego,
ale póŸniej, gdy zaczêli z nim rozmawiaæ, uwierzyli mu i stali siê
jego pierwszymi uczniami. Nastêpnie uda³ siê do zamku Rad¿agriha, gdzie naucza³ króla Bimbisarê, który zawsze by³ jego przyjacielem. Potem obszed³ ca³y kraj, ¿yj¹c z ja³mu¿ny i ucz¹c ludzi,
jak pod¹¿aæ drog¹ ¿ycia, któr¹ odkry³.
Ludzie odpowiadali na jego wezwanie, tak jak spragniony odpowiada na podan¹ mu wodê, a ³akn¹cy na strawê. Przy³¹czy³o siê
do niego dwóch wielkich uczniów: Œariputra i Maudgaljajana
wraz z dwoma tysi¹cami swoich w³asnych uczniów.
Ojciec Buddy, król Œuddhodana, który ci¹gle cierpia³ z powodu synowskiej decyzji o opuszczeniu pa³acu, pocz¹tkowo trzyma³ siê z dala, ale póŸniej sta³ siê jego oddanym uczniem. Mahaprad¿apati, macocha Buddy, i ksiê¿na Jaœodhara — jego ¿ona,
wszyscy cz³onkowie rodu Œakjów oraz wielu innych ludzi równie¿
zosta³o jego oddanymi i wiernymi uczniami.
· 26 ·
· 27 ·
[7] Przez czterdzieœci piêæ lat Budda wêdrowa³ po kraju, g³osz¹c
nauki i przekonuj¹c ludzi, by naœladowali jego sposób ¿ycia. Gdy
mia³ osiemdziesi¹t lat, wêdrowa³ z Rad¿agrihy do Œrawasti, podczas gdy by³ w Waisali, zmog³a go choroba. Przepowiedzia³ wówczas, ¿e za trzy miesi¹ce wst¹pi w Nirwanê. Kontynuowa³ jednak
podró¿ i dotar³ do Pawy, gdzie po posi³ku, ofiarowanym mu przez
kowala Czundê, ciê¿ko zaniemóg³. Nie bacz¹c na ból i os³abienie,
doszed³ do lasu, który styka³ siê z miastem Kusinagara.
Le¿¹c tam pomiêdzy dwoma ogromnymi drzewami sala, do
ostatnich chwil naucza³ swych wyznawców. Zakoñczywszy swe
dzie³o jako najwiêkszy nauczyciel œwiata i najlepszy z ludzi, osi¹gn¹³ stan doskona³ego spokoju.
[8] Przyjaciele, którym przewodzi³ jego ulubiony uczeñ Ananda,
spalili cia³o Buddy na stosie w Kusinagarze. Siedmiu w³adców
s¹siednich pañstw oraz król Ad¿atasatru za¿¹da³o, by relikwie
zosta³y rozdzielone miêdzy nich. Mieszkañcy Kusinagary z pocz¹tku odmówili i zdawa³o siê nawet, ¿e spór doprowadzi do wojny, ale dziêki radzie m¹drego cz³owieka imieniem Drona konflikt
uda³o siê za¿egnaæ, rozdzielaj¹c relikwie pomiêdzy osiem wielkich pañstw. Prochy i gliniane urny z relikwiami przekazano tak¿e
dwu innym w³adcom, by ich równie¿ uhonorowaæ. A ku czci Buddy wzniesiono dziesiêæ wielkich stup, w których z³o¿ono jego
relikwie i prochy.
II.
Ostatnie nauczanie Buddy
[1] Le¿¹c pod drzewami sala w Kusinagarze, Budda skierowa³ do
uczniów swe ostatnie s³owa:
— Siebie uczyñcie œwiat³em. Polegajcie na sobie: nie b¹dŸcie
zale¿ni od nikogo innego. Moje nauki niech bêd¹ waszym œwiat³em. Postêpujcie zgodnie z nimi, a nie z ¿adnymi innymi.
· 28 ·
— Zastanówcie siê nad waszym cia³em i pomyœlcie o jego nieczystoœci. Jak mo¿ecie ulegaæ jego pragnieniom wiedz¹c, ¿e zarówno ból, jak i rozkosz tak samo prowadz¹ do cierpienia? Rozwa¿cie wasze „ja” i pomyœlcie o jego przemijaniu. Jak¿e mo¿ecie
ulegaæ co do niego z³udzeniom, pielêgnowaæ dumê i samolubstwo, skoro wiecie, ¿e musz¹ siê one zakoñczyæ nieuniknionym
cierpieniem? Rozwa¿cie wszelkie rzeczy; czy mo¿ecie znaleŸæ
w nich coœ trwa³ego? Czy¿ ka¿da rzecz nie jest z³o¿eniem elementów, które wczeœniej czy póŸniej rozpadn¹ siê i rozprosz¹? Niech
was nie przera¿a wszechobecnoœæ cierpienia. Po mojej œmierci
postêpujcie wed³ug mojej nauki, a wyzbêdziecie siê bólu. Uczyñcie to, a naprawdê staniecie siê moimi uczniami.
[2] Moi uczniowie, nauk, których wam udzieli³em, nigdy nie powinniœcie zapomnieæ ani porzuciæ. Zawsze je ceñcie, zachowujcie
w sercu i pamiêci, rozmyœlajcie nad nimi i praktykujcie. Jeœli bêdziecie postêpowaæ zgodnie z nimi, to zawsze bêdziecie szczêœliwi.
Istot¹ tych nauk jest panowanie nad w³asnym umys³em. Utrzymujcie go wolnym od zach³annoœci i postêpujcie w³aœciwie. Niech
wasze umys³y bêd¹ czyste, a wasze s³owa wiarygodne. Stale rozmyœlaj¹c o przemijaniu ¿ycia, bêdziecie mogli oprzeæ siê chciwoœci i gniewowi, dziêki temu unikniecie wszelkiego z³a.
Jeœli zauwa¿ycie, ¿e wasze umys³y zosta³y wystawione na próbê
albo uleg³y po¿¹daniu, musicie poskromiæ i opanowaæ pokusê;
b¹dŸcie panami swych umys³ów.
Umys³ cz³owieka mo¿e uczyniæ go budd¹, ale mo¿e równie¿
zamieniæ go w bestiê. Cz³owiek b³¹dz¹cy staje siê demonem,
a cz³owiek oœwiecony staje siê budd¹. Panujcie zatem nad swymi
umys³ami i nie pozwólcie im zboczyæ z w³aœciwej œcie¿ki.
[3] Winniœcie szanowaæ siê wzajemnie, postêpowaæ wed³ug mych
nauk i powstrzymywaæ siê od sporów; nie odsuwajcie siê od siebie
jak woda i olej, przeciwnie, ³¹czcie siê razem jak mleko i woda.
· 29 ·
Razem studiujcie i uczcie siê, razem praktykujcie moje nauki.
Nie traæcie czasu i nie os³abiajcie umys³ów pró¿nowaniem i k³ótniami. Radujcie siê kwieciem oœwiecenia, gdy ono rozkwitnie,
zbierzcie plon postêpowania w³aœciw¹ œcie¿k¹.
Nauki, jakie wam udzieli³em, zdoby³em pod¹¿aj¹c w³asn¹
œcie¿k¹. Winniœcie postêpowaæ zgodnie z nimi i we wszelkich
okolicznoœciach stosowaæ siê do ich ducha.
Jeœli je zaniedbacie, to bêdzie tak, jakbyœcie mnie naprawdê
nigdy nie spotkali i byli daleko ode mnie, mimo ¿e teraz ze mn¹
jesteœcie. Jeœli zaœ zaakceptujecie je i zastosujecie, to choæbyœcie
znajdowali siê bardzo daleko, zawsze bêdziecie blisko mnie.
[4] Moi uczniowie, zbli¿a siê mój kres i nasze rozstanie jest bliskie, lecz nie rozpaczajcie. ¯ycie ci¹gle siê zmienia i nikt nie mo¿e
uciec przed rozk³adem cia³a. Prawdê tê potwierdzê teraz w³asn¹
œmierci¹, moje cia³o rozpadnie siê jak zniszczony wóz.
Nie rozpaczajcie na pró¿no. Zrozumcie, ¿e nic nie jest trwa³e,
i dziêki temu poznajcie pustkê ludzkiego ¿ycia. Nie pocieszajcie
siê nadziej¹, ¿e to, co podlega zmianie, mo¿e pozostaæ niezmienione.
Demon ziemskich pragnieñ zawsze szuka okazji, by zwieœæ
umys³. Jeœli w twoim pokoju znajdzie siê ¿mija, a ty chcesz spaæ
spokojnie, najpierw musisz siê jej pozbyæ.
Musicie zerwaæ okowy ziemskich namiêtnoœci i odrzuciæ je
tak, jak pozbywa siê ¿mii. Z ca³¹ stanowczoœci¹ musicie ochraniaæ
w³asne umys³y.
[5] Moi uczniowie, nadesz³a moja ostatnia chwila, lecz nie zapominajcie, ¿e œmieræ jest koñcem jedynie cia³a. Zrodzi³o siê ono
z rodziców i od¿ywia³o pokarmem, musi wiêc ulec chorobom
i umrzeæ.
Prawdziwym budd¹ nie jest wszak¿e ludzkie cia³o, lecz oœwiecenie. Cia³o musi umrzeæ, ale m¹droœæ oœwiecenia bêdzie zawsze
· 30 ·
istnieæ w prawdzie i praktyce Dharmy. Kto widzi jedynie moje
cia³o, ten nie widzi mnie naprawdê. Tylko ten, kto przyjmuje moje
nauki, rzeczywiœcie mnie widzi.
Po mojej œmierci Dharma bêdzie waszym nauczycielem. Postêpujcie zgodnie z Dharm¹, a naprawdê bêdziecie ze mn¹.
Nauczaj¹c przez czterdzieœci piêæ lat swego ¿ycia, ¿adnej ze
swoich nauk nie zatrzyma³em dla siebie. Nie ma ¿adnej tajemnej
nauki ani ukrytych znaczeñ, wszystko wy³o¿y³em otwarcie i jasno.
Moi drodzy uczniowie, oto nadszed³ koniec. Za chwilê wst¹piê
w nirwanê. Przekaza³em wam moje wskazówki.
Rozdzia³ II.
Wieczny i ws³awiony
Budda
I.
Jego wspó³czucie i œlubowania
[1] Duch Buddy to wielka, mi³uj¹ca dobroæ i wielkie wspó³czucie. Wielka, mi³uj¹ca dobroæ jest pragnieniem, by wybawiæ
wszystkich ludzi, u¿ywaj¹c wszelkich mo¿liwych œrodków. Wielkie
wspó³czucie jest gotowoœci¹, by chorowaæ z chorymi i cierpieæ
z cierpi¹cymi.
Budda powiedzia³:
— Wasze cierpienie jest moim cierpieniem, a wasze szczêœcie
jest moim szczêœciem. Jak matka, która zawsze kocha swe dziecko, tak samo ani na chwilê nie zmienia On swej postawy, gdy¿
taka jest wspó³czuj¹ca natura stanu buddy.
Wspó³czucie Buddy jest pobudzane przez potrzeby ludzi. Jeœli
cz³owiek odpowiada Buddzie wiar¹ w niego, prowadzi go ona do
oœwiecenia. Jest z tym podobnie jak z mi³oœci¹ matki do dziecka.
Spe³nia ona swoje macierzyñstwo kochaj¹c dziecko, ono zaœ, gdy
odbiera jej mi³oœæ, czuje siê bezpieczne i jest spokojne.
Ludzie jednak nie rozumiej¹ ducha Buddy i nieustannie cierpi¹ z powodu z³udzeñ i pragnieñ, których Ÿród³em jest ich nie-
· 33 ·
wiedza; cierpi¹ przez swe w³asne uczynki, których dokonuj¹ pod
wp³ywem ziemskich namiêtnoœci. Wik³aj¹ siê w wiele z³udzeñ
i dŸwigaj¹ brzemiê swych z³ych uczynków.
[2] Nie nale¿y s¹dziæ, ¿e wspó³czucie Buddy odnosi siê tylko do
obecnego ¿ycia; jest ono przejawem nieustannego wspó³czucia
wiecznego Buddy, który jest aktywny od niepamiêtnych czasów,
odk¹d rodzaj ludzki zb³¹dzi³ z powodu niewiedzy.
Wieczny Budda zawsze pojawia siê ludziom w najbardziej przyjaznych postaciach i ofiarowuje im najm¹drzejsze œrodki pomocy.
Budda Œakjamuni, urodzony jako ksi¹¿ê z rodu Œakjów, porzuci³ wygody swego domu, by prowadziæ ¿ycie ascety. Dziêki
praktyce milcz¹cej medytacji osi¹gn¹³ oœwiecenie. Naucza³ Dharmy swych ludzkich towarzyszy, a na koniec da³ jej œwiadectwo
przez sw¹ ziemsk¹ œmieræ.
Dzia³anie stanu buddy jest tak samo odwieczne, jak bezgraniczna jest ludzka niewiedza; tak jak ludzka niewiedza jest bezdenna, tak wspó³czucie Buddy jest bezbrze¿ne.
Gdy Budda zdecydowa³, ¿e odsunie siê od œwiatowego ¿ycia,
z³o¿y³ cztery wielkie œlubowania. Œlubowa³: (1) wybawiæ wszystkich ludzi, (2) wyrzec siê wszystkich ziemskich pragnieñ, (3) poznaæ wszystkie nauki i (4) osi¹gn¹æ doskona³e oœwiecenie. Œlubowania te by³y przejawem mi³oœci i wspó³czucia, które stanowi¹
naturê stanu buddy.
Budda uczy³ siê unikaæ z³a, jakim jest zwi¹zek pozama³¿eñski;
pragn¹³, by wszyscy ludzie mogli poznaæ b³ogos³awieñstwo czystoœci i nie cierpieli z powodu niezdrowych po¿¹dañ.
D¹¿¹c do swego idea³u, Budda uczy³ siê nie k³amaæ; pragn¹³,
by wszyscy ludzie mogli poznaæ spokój umys³u, p³yn¹cy z mówienia prawdy.
Uczy³ siê unikaæ dwulicowoœci; pragn¹³, by wszyscy ludzie mogli siê cieszyæ wzajemnym zaufaniem.
Uczy³ siê, jak unikaæ obra¿ania innych; pragn¹³, by wszyscy
ludzie osi¹gnêli pogodê ducha, któr¹ daje ¿ycie w zgodzie z innymi.
Powstrzymywa³ siê od czczych rozmów; pragn¹³ zatem, by
wszyscy mogli poznaæ dobrodziejstwo wzajemnego zrozumienia.
Zmierzaj¹c do swego idea³u, Budda uczy³ siê nie byæ chciwym
ani zach³annym; pragn¹³, by dziêki takiemu szlachetnemu postêpowaniu wszyscy ludzie mogli zaznaæ spokoju, który siê z nim
wi¹¿e.
Uczy³ siê unikaæ gniewu i pragn¹³, by wszyscy ludzie wzajemnie siê kochali.
Uczy³ siê usuwaæ niewiedzê i pragn¹³, by wszyscy ludzie mogli
zrozumieæ prawo przyczynowoœci i go nie ignorowali.
Wspó³czucie Buddy obejmuje wszystkich ludzi, a jego nieustanna troska ma na celu ich szczêœcie. Budda kocha ludzi tak
jak rodzice kochaj¹ swoje dzieci i pragnie dla nich najwy¿szego
b³ogos³awieñstwa — tego, by przekroczyli ocean ¿ycia i œmierci.
II.
Pomoc Buddy i Jego sposób wybawienia
[3] Najpierw Budda nauczy³ siê unikaæ z³a, jakim jest odbieranie
¿ycia jakiejkolwiek ¿ywej istocie. Pragn¹³, by wszyscy ludzie mogli
poznaæ b³ogos³awieñstwo d³ugiego ¿ycia.
Budda uczy³ siê unikaæ z³a, jakim jest kradzie¿; pragn¹³, by
wszyscy ludzie mogli mieæ wszystko, czego potrzebuj¹.
[1] S³owa Buddy, wypowiadane z odleg³ego brzegu oœwiecenia,
z trudem docieraj¹ do ludzi, którzy s¹ jeszcze uwik³ani w œwiecie
z³udzeñ. Dlatego Budda sam powraca do tego œwiata i stosuje
w nim swoje metody wybawienia.
· 34 ·
· 35 ·
Budda rzek³:
— Pos³uchajcie mojej przypowieœci. ¯y³ kiedyœ bogaty cz³owiek. Zdarzy³o siê, ¿e pod jego nieobecnoœæ stan¹³ w p³omieniach
jego dom. Gdy wróci³, spostrzeg³, ¿e jego dzieci s¹ tak poch³oniête zabaw¹, ¿e nie zauwa¿aj¹ po¿aru i nadal pozostaj¹ w domu.
Zacz¹³ krzyczeæ: „Dzieci wychodŸcie! Uciekajcie szybko z domu!” Lecz one zupe³nie na niego nie zwa¿a³y.
Strwo¿ony ojciec znów zawo³a³: „Mam tutaj przepiêkne zabawki, wyjdŸcie i weŸcie je sobie!” Tym razem dzieci us³ucha³y go
i wybieg³y z p³on¹cego domu.
P³on¹cym domem jest ten œwiat. Ludziom, nieœwiadomym, ¿e
dom stoi w p³omieniach, grozi œmieræ w ogniu. Dlatego wspó³czuj¹cy Budda obmyœla sposoby ich ocalenia.
[2] Budda rzek³:
— Pos³uchajcie innej przypowieœci. Pewnego razu jedyny syn
bogacza opuœci³ rodzinny dom i znalaz³ siê w skrajnym ubóstwie.
Ojciec robi³ wszystko, by odnaleŸæ syna, lecz na pró¿no. Poszukiwa³ go nawet w odleg³ych miejscach, ale zawsze gubi³ œlad.
Po pewnym czasie nieszczêsny syn znalaz³ siê w okolicy, gdzie
mieszka³ jego ojciec.
Ojciec szybko rozpozna³ syna i wys³a³ s³u¿bê, by sprowadzili
tu³acza do domu. Syn jednak onieœmielony wspania³oœci¹ rezydencji i zlêkniony, ¿e chc¹ go oszukaæ, nie poszed³ z nimi. Nie
pozna³ te¿ ojca.
Ojciec ponownie pos³a³ s³u¿¹cych, by za odpowiednim wynagrodzeniem zaproponowali synowi s³u¿bê w domu bogatego pana.
Syn przysta³ na to, uda³ siê z nimi do domu swego ojca i zosta³
s³u¿¹cym.
Ojciec stopniowo awansowa³ syna, a¿ w koñcu powierzy³ mu
ca³y maj¹tek i wszystkie bogactwa. Lecz syn nadal nie poznawa³
w³asnego ojca.
· 36 ·
Ojciec by³ zadowolony z oddania, jakie okazywa³ mu syn.
U kresu ¿ycia zwo³a³ krewnych i przyjació³ i rzek³ do nich: „Przyjaciele, oto mój jedyny syn, którego szuka³em przez wiele lat. Od
dziœ ca³y mój maj¹tek i wszystkie bogactwa nale¿¹ do niego.”
Zaskoczony tymi s³owami syn zawo³a³: „Nie tylko odnalaz³em
ojca, ale te¿ ca³y maj¹tek i wszelkie bogactwa nale¿¹ teraz do
mnie!”
Bogaty ojciec z tej przypowieœci symbolizuje Buddê, natomiast tu³aj¹cy siê syn — wszystkich ludzi. Wspó³czucie Buddy
otacza wszystkich ludzi tak¹ mi³oœci¹, jak¹ ojciec darzy swego
jedynego syna. W swojej mi³oœci Budda stara siê znaleŸæ najlepsze
sposoby wskazywania ludziom drogi, nauczania ich i obdarowania skarbem oœwiecenia.
[3] Tak jak deszcz pada jednakowo na wszystkie roœliny, tak
wspó³czucie Buddy obejmuje na równi wszystkich ludzi. I tak jak
ró¿ne roœliny w ró¿noraki sposób korzystaj¹ z tego samego deszczu, tak ludzie o ró¿nych usposobieniach i w ró¿nych okolicznoœciach otrzymuj¹ b³ogos³awieñstwo w rozmaity sposób.
[4] Rodzice kochaj¹ wszystkie swoje dzieci, ale szczególn¹ czu³oœæ okazuj¹ choremu dziecku.
Budda wspó³czuje jednakowo wszystkim ludziom, lecz szczególn¹ troskê okazuje tym, którzy skutkiem swej niewiedzy musz¹
nieœæ ciê¿sze brzemiê z³a i cierpienia.
S³oñce wstaje na wschodnim niebie i usuwa ciemnoœæ œwiata,
nie pomijaj¹c ¿adnej krainy. Tak samo wspó³czucie Buddy obejmuje wszystkich ludzi, zachêcaj¹c ich, by czynili dobro, i strzeg¹c
przed z³em. Tym sposobem Budda usuwa ciemnoœæ niewiedzy
i prowadzi ludzi do oœwiecenia.
W swym wspó³czuciu Budda jest jak ojciec, a w dobroczynnej
mi³oœci jak matka. Ulegaj¹c ziemskim namiêtnoœciom z powodu
niewiedzy, ludzie czêsto dzia³aj¹ z niezwyk³ym zapa³em. Równie¿
· 37 ·
Budda jest ¿arliwy — lecz we wspó³czuciu dla wszystkich. Bez
wspó³czucia Buddy ludzie s¹ bezradni; jako jego dzieci, potrzebuj¹ jego metod wybawienia.
III.
Wieczny Budda
[1] Ludzie s¹dz¹ zwykle, ¿e Budda urodzi³ siê jako ksi¹¿ê, a drogê do oœwiecenia pozna³ jako ¿ebrak. W rzeczywistoœci Budda
zawsze istnia³ w tym pozbawionym pocz¹tku i koñca œwiecie.
Jako wieczny Budda zna³ on wszystkich ludzi i stosowa³ wszelkie œrodki pomocy.
W wiecznej Dharmie, której Budda naucza³, nie ma ¿adnego
b³êdu. Budda zna bowiem wszystkie rzeczy œwiata takimi, jakimi
s¹ i naucza o nich wszystkich ludzi.
Zaprawdê, bardzo trudno jest zrozumieæ œwiat takim, jakim
on jest. Choæ bowiem wydaje siê prawdziwy, to jednak nie jest
prawdziwy, i chocia¿ wydaje siê fa³szywy, to jednak nie jest fa³szywy. Nieœwiadomi ludzie nie s¹ w stanie poznaæ prawdy o œwiecie.
Tylko Budda naprawdê i ca³kowicie zna œwiat takim, jakim
jest. I nigdy nie mówi, ¿e œwiat jest prawdziwy czy fa³szywy, ¿e jest
dobry czy z³y. Budda po prostu pokazuje œwiat takim, jakim on
jest.
Oto czego uczy Budda:
— Wszyscy ludzie powinni kultywowaæ cnoty, stosownie do
swego usposobienia, swych uczynków i przekonañ.
Nauka ta przekracza wszelk¹ afirmacjê i negacjê œwiata.
[2] Budda naucza nie tylko s³owami, ale i swym ¿yciem. Choæ
jego ¿ycie jest nieskoñczone, to jednak pos³uguje siê On narodzinami i œmierci¹ jako œrodkiem przebudzenia przywi¹zanych do
¿ycia ludzi.
· 38 ·
„Gdy pewien lekarz przebywa³ z dala od domu, jego dzieci
przypadkowo spo¿y³y truciznê. Gdy powróci³ i dowiedzia³ siê
o ich chorobie, przygotowa³ odpowiednie lekarstwo. Te z dzieci,
które zatru³y siê l¿ej, za¿y³y lekarstwo i wyzdrowia³y. Na pozosta³e
trucizna zadzia³a³a tak mocno, ¿e ju¿ nie chcia³y siê leczyæ.
Wiedziony ojcowsk¹ mi³oœci¹ lekarz, by sk³oniæ je do za¿ycia
lekarstwa, uciek³ siê do ostatecznego sposobu. Powiedzia³:
— Muszê wyruszyæ w d³ug¹ podró¿. Jestem ju¿ stary i lada
dzieñ mogê umrzeæ. Jeœli wrócê, bêdê móg³ siê wami opiekowaæ,
lecz jeœli umrê, wasza choroba bêdzie siê nasilaæ. B³agam, gdy
us³yszycie o mojej œmierci, za¿yjcie to lekarstwo, a powrócicie do
zdrowia.
Potem uda³ siê w d³ug¹ podró¿. Po pewnym czasie wys³a³ do
dzieci pos³añca z wieœci¹ o swojej œmierci.
Ta wiadomoœæ wstrz¹snê³a dzieæmi, które zrozumia³y, ¿e ju¿
nigdy nie bêd¹ korzystaæ z dobrodziejstw jego opieki. Zasmucone
i bezradne, przypomnia³y sobie o jego ostatniej proœbie, przyjê³y
lekarstwo i powróci³y do zdrowia.”
Ludzie nie powinni potêpiaæ k³amstwa, do którego uciek³ siê
ojciec-lekarz. Podobnie jak ów ojciec, Budda pos³uguje siê fikcj¹
¿ycia i œmierci, by wyzwoliæ ludzi uwik³anych w sieci po¿¹dañ.
Rozdzia³ III.
Forma Buddy i Jego
przymioty
I.
Trzy aspekty cia³a Buddy
[1] Nie próbujcie poznawaæ Buddy po jego formie czy przymiotach, gdy¿ ani forma, ani przymioty nie s¹ rzeczywistym Budd¹.
Prawdziwy Budda to samo oœwiecenie. Prawdziw¹ drog¹ poznania Buddy jest urzeczywistnienie oœwiecenia.
Jeœli ktoœ widz¹c wspania³e cechy Buddy s¹dzi, ¿e zna Buddê,
to myl¹ siê jego nie potrafi¹ce widzieæ oczy. Prawdziwego Buddy
nie mo¿e bowiem ucieleœniaæ jakaœ forma ani dostrzec ludzkie
oko. Buddy nie mo¿na równie¿ poznaæ na podstawie doskona³ego opisu jego cech, gdy¿ ludzkimi s³owami nie sposób opisaæ
jego przymiotów.
Choæ mówimy o jego formie, to jednak wieczny Budda nie ma
ustalonej formy i mo¿e siê pojawiaæ w ka¿dej postaci. Choæ opisujemy jego przymioty, to jednak wieczny Budda nie ma sta³ych
przymiotów i mo¿e objawiaæ siê w ka¿dym ze swych wspania³ych
atrybutów.
Jeœli wiêc ktoœ wyraŸnie widzi formê Buddy czy jasno postrzega jego przymioty, lecz nie ogranicza swego poznania ani do jego
formy, ani do jego przymiotów, to jest zdolny widzieæ i poznaæ
Buddê.
· 41 ·