Spis treści Skróty stosowane w tekście ...................................................................................... 9 1. Strategia polityki antybiotykowej w szpitalu .................................................. 11 2. Profilaktyka antybiotykowa w chirurgii .......................................................... 17 Profilaktyka w poszczególnych specjalnościach zabiegowych ........................ 21 3. Antybiotykoterapia empiryczna i celowana .................................................. 37 3.1. Bakteriemia, sepsa, wstrząs septyczny ....................................................... 43 3.2. Zakażenia ośrodkowego układu nerwowego ............................................. 48 Pozaszpitalne bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych ............. 48 Ropień mózgu ............................................................................................... 55 Ropniak podtwardówkowy .......................................................................... 57 Ropień nadtwardówkowy ............................................................................. 57 3.3. Zakażenia układu oddechowego ................................................................. 60 Zapalenie płuc u dzieci ................................................................................ 60 Zapalenie płuc u dorosłych ......................................................................... 61 Zachłystowe zapalenie płuc ........................................................................ 62 Zapalenie płuc w przebiegu mukowiscydozy ............................................. 62 Zapalenie płuc związane z opieką medyczną ............................................ 63 Zapalenie płuc szpitalne u chorych sztucznie wentylowanych (VAP) ......... 64 Zapalenie płuc wentylacyjne z czynnikami ryzyka zakażenia MRSA ........... 65 Ropień płuca ................................................................................................ 66 Ropniak opłucnej ......................................................................................... 67 3.4. Zakażenia odcewnikowe (związane z cewnikami żylnymi centralnymi i obwodowymi) ............................................................................................. 69 Zasady diagnostyki zakażeń odcewnikowych krwi (przy podejrzeniu, że cewnik jest źródłem zakażenia) ........................................................... 69 3.5. Zakażenia serca ............................................................................................ 74 Infekcyjne zapalenie wsierdzia (infective endocarditis – IE) ........................ 74 Antybiotykoterapia empiryczna infekcyjnego zapalenia wsierdzia do czasu identyfikacji czynnika etiologicznego lub w przypadku braku identyfikacji .... 78 Antybiotykoterapia celowana infekcyjnego zapalenia wsierdzia ................. 79 Antybiotykoterapia grzybiczego zapalenia wsierdzia .................................. 83 Zapalenie wsierdzia z ujemnymi wynikami posiewu krwi ............................ 84 Zapalenie mięśnia sercowego ...................................................................... 86 Ropne zapalenie osierdzia ............................................................................ 86 Zapalenie śródpiersia (mediastinitis) po operacjach na otwartym sercu .... 87 5 Przewodnik antybiotykoterapii szpitalnej 3.6. Zakażenia przewodu pokarmowego i jamy brzusznej ................................ 89 Biegunki infekcyjne ...................................................................................... 89 Zakażenia o etiologii Clostridium difficile ...................................................... 90 Zakażenia wewnątrzbrzuszne ...................................................................... 91 Pozaszpitalne zakażenie wewnątrzbrzuszne ................................................ 92 Zapalenie pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych ................................ 93 Wtórne zapalenie otrzewnej – zakażenia szpitalne ...................................... 95 Ropnie wewnątrzbrzuszne ............................................................................ 97 Ropnie narządowe ....................................................................................... 98 3.7. Zakażenia układu moczowo-płciowego ..................................................... 101 Zakażenia układu moczowego u dzieci ..................................................... 102 Ostre zakażenia układu moczowego do 24 miesiąca życia ...................... 103 Ostre zakażenia układu moczowego (>2 roku życia) .............................. 104 Zapalenie cewki moczowej ........................................................................ 105 Choroby zapalne miednicy małej (pelvic inflammatory disease – PID) .... 105 Zapalenie pęcherza moczowego u kobiet ................................................. 106 Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek u kobiet ...................................... 107 Bezobjawowa bakteriuria ........................................................................... 108 Bakteriuria u przewlekle cewnikowanych .................................................. 109 Powikłane zakażenia układu moczowego ................................................. 109 Zakażenia układu moczowego po przeszczepie nerek ............................ 110 Ropień wewnątrznerkowy .......................................................................... 111 Ropień okołonerkowy ................................................................................ 111 Zapalenie prostaty ..................................................................................... 112 Zapalenie najądrza i jądra ......................................................................... 112 3.8. Zapalenie kości i stawów ........................................................................... 115 Zapalenie kości i szpiku .............................................................................. 115 Zakażenia związane z wszczepieniem endoprotezy stawu ....................... 116 Zapalenie kości u chorych z cukrzycą lub niewydolnością naczyniową ... 119 Zakażenia stawów ...................................................................................... 120 Bakteryjne zapalenie stawów ..................................................................... 121 3.9. Zakażenia skóry, tkanek miękkich i powikłane zapalenia tkanki łącznej ..... 123 Ropnie skórne ............................................................................................ 123 Róża (erysipelas) ........................................................................................ 123 Promienica twarzy i szyi (actinomycosis) ..................................................... 124 Zakażenia skóry i tkanek miękkich w okresie pooperacyjnym ................ 125 Pooperacyjne zakażenia głowy i szyi ....................................................... 125 Powikłane zapalenia skóry i tkanki łącznej – wybrane jednostki chorobowe ............................................................ 126 Zakażenia stopy cukrzycowej .................................................................. 128 3.10. Zakażenia z udziałem bakterii beztlenowych ........................................... 130 6 Spis treści 4. Czynniki etiologiczne zakażeń i antybiotykoterapia celowana .................. 132 Acinetobacter sp. ............................................................................................... 132 Actinomyces sp. ................................................................................................. 134 Arcanobacterium sp. ......................................................................................... 135 Bacillus anthracis ................................................................................................ 136 Bacillus cereus ................................................................................................... 137 Bacteroides fragilis ............................................................................................. 137 Bordetella pertussis ............................................................................................ 139 Borrelia burgdorferi ........................................................................................... 140 Campylobacter jejuni/coli .................................................................................. 142 Chlamydia trachomatis ...................................................................................... 143 Chlamydophila psittaci ...................................................................................... 144 Chlamydophila pneumoniae .............................................................................. 145 Citrobacter diversus (koseri) i Citrobacter freundii ........................................... 146 Clostridium sp. ................................................................................................... 147 Clostridium tetatni ............................................................................................... 147 Clostridium perfringens ...................................................................................... 148 Clostridium difficile ............................................................................................. 149 Enterobacter cloacae i Enterobacter aerogenes .............................................. 151 Enterococcus faecalis i Enterococcus faecium ................................................. 153 Escherichia coli .................................................................................................. 155 Haemophilus influenzae ..................................................................................... 157 Helicobacter pylori ............................................................................................. 159 Klebsiella pneumoniae i Klebsiella oxytoca ........................................................ 161 Legionella sp. ..................................................................................................... 163 Listeria monocytogenes ..................................................................................... 164 Mycoplasma pneumoniae ................................................................................. 165 Neisseria gonorrhoeae ...................................................................................... 167 Neisseria meningitidis ......................................................................................... 168 Nocardia ............................................................................................................ 171 Propionibacterium acnes ................................................................................... 172 Proteus sp./Providencia/Morganella .................................................................. 173 Pseudomonas aeruginosa ................................................................................. 174 Salmonella sp. ................................................................................................... 177 Serratia ............................................................................................................... 179 Staphylococcus aureus ..................................................................................... 180 Staphylococcus epidermidis i inne gronkowce koagulazo(–) .......................... 187 Stenotrophomonas maltophilia (Xanthomonas maltophilia) ............................... 189 Streptococcus pyogenes (paciorkowce ropne gr. A) ...................................... 191 Streptococcus agalactiae (paciorkowce grupy B) ........................................... 194 Streptococcus bovis (paciorkowiec grupy D) .................................................. 195 Streptococcus pneumoniae (dwoinka zapalenia płuc) ..................................... 196 Streptococcus viridans (grupa paciorkowców zieleniących) ........................... 200 7 Przewodnik antybiotykoterapii szpitalnej Treponema pallidum .......................................................................................... 201 Tropheryma whipplei ......................................................................................... 202 Yersinia enterocolitica/Yersinia pseudotuberculosis ........................................... 203 5. Antybiotyki stosowane w praktyce szpitalnej ............................................... 205 6. Lekooporność szczepów szpitalnych .......................................................... 215 7. Dawkowanie wybranych antybiotyków ......................................................... 218 8